Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất

Quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản
xuất
Quan hệ sản xuất là khái niệm chỉ mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất
( sản xuất và tái sản xuất xã hội). Quan hệ sản xuất là quan hệ đầu tiên quyết định những quan hệ
khác.
Quan hệ sản xuất gồm ba mặt:
•

Quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất

•

Quan hệ tổ chức lao động sản xuất

•

Quan hệ phân phối sản phẩm lao động

Lực lượng sản xuất: Là toàn bộ nhưng năng lực sản xuất của xã hội. Bao gồm hệ thống những tư
liệu sản xuất mà người ta dùng để tạo ra của cả, vật chất. trong đó quan trọng nhất là công cụ lao
động. Tư liệu sản xuất gồm tư liệu lao động và các đối tượng lao động.
Sản xuất đóng vai trò rất quan trọng trong đời sống. Sản xuất là một loại hình hoạt động đặc
trưng của con người và xã hội loài người. sản xuất vật chất là cơ sở cho sự tồn tại và phát triển
của xã hội. Theo Ph.Anggen: ‘’ điểm khác biệt căn bản giữa xã hội loài người với xã hội loài vật
là ở chỗ: loài vật may lắm chỉ hái lượm, trong khi con người lại sản xuất” (C.Mác và Ph. Anggen
: toàn tập, nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, !995. t.34, tr.241)
Mối quan hệ biến chứng giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất
Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất là mối quan hệ thống nhất biện chứng
trong đó lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất và quan hệ sản xuất tác động trở lại lực
lượng sản xuất. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt cơ bản, tất yếu của quá trình
sản xuất, trong đó lực lượng sản xuất là nội dung vật chất của quá trình sản xuất, còn quan hệ sản

xuất là hình thức kinh tế của quá trình đó.
Trong quá trình sản xuất, không thể có sự kết hợp các yếu tố sản xuất diễn ra bên ngoài những
hình thức kinh tế nhất định; ngược lại cũng không có quá trình sản xuất nào lại có thể diễn ra chỉ
với những quan hệ sản xuất mà không có nội dung vật chất của nó. Lực lượng sản xuất và quan
hệ sản xuất tồn tại trong tính quy định lẫn nhau, thống nhất với nhau.
Mối quan hệ thống nhất giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất tuân theo nguyên tắc khách
quan: quan hệ sản xuất phụ thuộc vào thực trạng phát triển của lực lượng sản xuất trong mỗi giai
đoạn lịch sử nhất định. Vai trò quyết định của lực lượng sản xuất đối với quan hệ sản xuất được
thể hiện ở chỗ:
- Lực lượng sản xuất thế nào thì quan hệ sản xuất phải thế ấy tức là quan hệ sản xuất phải phù
hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. - Khi lực lượng sản xuất biến đổi quan hệ sản
xuất sớm muộn cũng phải biến đổi theo. - Lực lượng sản xuất quyết định cả ba mặt của quan hệ
sản xuất tức là quyết định cả về chế độ sở hữu, cơ chế tổ chức quản lý và phương thức phân phối
sản phẩm.
Tuy nhiên, quan hệ sản xuất với tư cách là hình thức kinh tế của quá trình sản xuất luôn có tác
động trở lại lực lượng sản xuất. Sự tác động này diễn ra theo cả hai chiều hướng tích cực và tiêu
cực, điều đó phụ thuộc vào tính phù hợp hay không phù hợp của quan hệ sản xuất với thực trạng
của lực lượng sản xuất.


- Nếu quan hệ sản xuất phù hợp với lực lượng sản xuất sẽ tạo ra tác động tích cực, thúc đẩy và
tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất phát triển.
- Nếu không phù hợp sẽ tạo ra tác động tiêu cực, tức là kìm hãm sự phát triển của lực lượng sản
xuất.
Mối quan hệ giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là mối quan hệ thống nhất có bao hàm
khả năng chuyển hóa thành các mặt đối lập và phát sinh mâu thuẫn.
Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất thống nhất với nhau trong một phương thức sản xuất, tạo
nên sự ổn định tương đối, đảm bảo sự tương thích giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất,
tạo điều kiện cho sản xuất phát triển.
Lực lượng sản xuất không ngừng biến đổi, phát triển, tạo ra khả năng phá vỡ sự thống nhất giữa

lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất làm xuất hiện nhu cầu khách quan phải tái thiết lập quan
hệ thống nhất giữa chúng theo nguyên tắc quan hệ sản xuất phải phù hợp với yêu cầu phát triển
của lực
lượng sản xuất. Sự vận động của mâu thuẫn này tuân theo quy luật “từ sự thay đổi về lượng
thành sự thay đổi về chất và ngược lại”, “quy luật phủ định của phủ định”, khiến cho quá trình
phát triển của sản xuất xã hội vừa diễn ra với tính chất tiệm tiến, tuần tự lại vừa có tính nhảy vọt
với những bước đột biến, kế thừa và vượt qua của nó ở trình trình độ ngày càng cao hơn.
Sự vận động của mâu thuẫn biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là nguồn
gốc và động lực cơ bản của sự vận động, phát triển các phương thức sản xuất. Nó là cơ sở để giải
thích một cách khoa học về nguồn gốc sâu xa của toàn bộ hiện tượng xã hội và sự biến động
trong đời sống chính trị, văn hóa của xã hội.
VD: Doanh nghiệp A, cần sản xuất 2000 sản phẩm trong một thời gian nhất định. Các sản phẩm
được sản xuất bởi Doanh nghiệp A phải đạt
•

Chất lượng theo yêu cầu

•

Đảm bảo số lượng

•

Hoàn thành trong thời gian đã định

Để đạt được các chỉ tiêu trên, doanh nghiệp A cần đảm bảo tư liệu sản xuất của mình đảm bảo
chất lượng như: máy móc hiện đại, công nghệ cao, công nhân viên lao động có trình độ tay nghề
cao,....