Luận văn ứng dụng bộ kít nhuộm hóa học tế bào để phân loại bệnh bạch cầu cấp theo tiêu chuẩn FAB

MỤC LỤC
DANH MỤC BẢNG................................................................................................................................. xiii
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................... 1
1.1. Quá trình sinh máu.................................................................................................................................3
1.2. Bệnh bạch cầu cấp..................................................................................................................................3
1.3. Tình hình nghiên cứu trên thế giới về nhuộm hóa học tế bào................................................................8
Hình 1.3. H2O2 bị khử do xúc tác của peroxidaza tạo oxi nguyên tử.........................................................11
1.4. Ứng dụng phương pháp nhuộm hóa học tế bào trong y học...............................................................15
Bảng 1.4. Bảng phân loại dòng tế bào theo FAB có bổ sung thêm marker và di truyền [26].......................20
1.5. Nghiên cứu trong nước về nhuộm hóa học tế bào...............................................................................24
Hinh 1.8. Quy trình thường quy nhuộm hóa học tế bào chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp theo FAB........30
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................................................28
2.1. Đối tượng nghiên cứu...........................................................................................................................28
2.2. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................................................28
2.3. Thực nghiệm.........................................................................................................................................30
Bảng 2.4. Nhuộm nhân và nền................................................................................................................ 34
Bảng 2.5. Nhuộm tăng màu..................................................................................................................... 34
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN........................................................................................................ 37
3.1. Đặc điểm chung của nhóm bệnh nhân được nghiên cứu.....................................................................37
3.2. Nhóm bạch cầu cấp dòng lympho........................................................................................................39
Bảng 3.3. Bảng phân loại bạch cầu cấp dòng lympho theo giới tính.........................................................39
Hình 3.4. Ảnh nhuộm giemsa.................................................................................................................. 42
mẫu tủy của bệnh nhân Doãn Hữu T- thể L1............................................................................................42
Hình 3.5. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của.............................................................................................. 42
bệnh nhân Nguyễn Hữu T - thể L2........................................................................................................... 42
Hình 3.6. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 43


Hình 3.7. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Nguyễn Hiền A- Thể L2........................................................................................................... 43

Hình 3.8. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 44
Hình 3.9. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Nguyễn Hữu T- Thể L2............................................................................................................ 44
Hình 3.10. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45
Hình 3.11. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45
Bảng 3.7. Kết quả nhuộm photphataza axit phân loại dòng lympho T......................................................48
Hình 3.12. Ảnh nhuộm photphataza axit................................................................................................. 49
3.3. Nhóm bạch cầu cấp dòng tủy...............................................................................................................49
Bảng 3.8. Bảng phân bố bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.........................................................49
Bảng 3.9. Kết quả phân loại thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.............................................50
Hình 3.13. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp dòng tủy theo độ tuổi và giới....................................................51
Hình 3.14. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp theo kết quả chẩn đoán của......................................................52
Viện Huyết học-Truyền máu trung ương.................................................................................................52
Bảng 3.10. Kết quả phân loại thể bệnh bằng bộ kit nhuộm HICYTEC.........................................................52
Bảng 3.11. Kết quả chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy bằng bộ kít HICYTEC và kết luận của viện
Huyết học-Truyền máu TW từng đôi một................................................................................................54
Hình 3.15. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1...................................................................57
Hình 3.16. Ảnh nhuộm peroxidaza mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1............................................................57
Hình 3.17. Ảnh nhuộm sudan B mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................57
Hình 3.18. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 57
đặc hiệu mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................................................... 57
Hình 3.19. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58
mẫu tủy của Bùi Thị T - thể M2................................................................................................................ 58


Hình 3.20. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58
mẫu tủy của Hồ Ngọc A - thể M2............................................................................................................. 58
Hình 3.21. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 58
mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58

Hình 3.22. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 58
mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58
Hình 3.23. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Văn T-thể M3...........................................................59
Hình 3.24. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.25. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.26. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.27. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 60
đặc hiệu mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4.............................................................................................60
Hình 3.28. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Trần Thị T-thể M5a.............................................................................................................. 61
Hình 3.29. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Đặng Thị Thu M-thể M5b.................................................................................................... 61
Hình 3.30. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.31. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.32. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62
Hình 3.33. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62


Hình 3.34. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.35. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.36. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.37. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của Nguyễn Thanh T...................................................63

Hình 3.40. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 65
mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................................. 65
Hình 3.41. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 65
đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................... 65
Hình 3.42. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P....................................65
Hình 3.43. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế bằng NaF mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P.........65
Hình 3.44. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Lý Trọng Đ.......................................................................................................... 68
Hình 3.45. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 68
Hình 3.46. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.47. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69
Hình 3.48. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.49. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69


Hình 3.50. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 70
Hình 3.51. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 70
Hình 3.52. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T.......................................70
Hình 3.53. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Tr Văn C..............................................70
Hình 3.54. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế NaF mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...........71
Hình 3.55. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C................................71
3.5. Kết quả nhuộm photphataza kiềm bạch cầu........................................................................................72
Hình 3.56. Ảnh nhuộm photphataza kiềm mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C.........................................73

Bảng 3.14. Kết quả nhuộm Perls trên các mẫu tủy bị bệnh bạch cầu cấp..................................................73
Hình 3.57. Ảnh nhuộm Perls tế bào lưới nội mô sắt mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T........................73
KẾT LUẬN................................................................................................................................................ 73
KIẾN NGHỊ.............................................................................................................................................. 75
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC................................................................................................ 76
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP.............................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................................. 77

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
TT

Tên
viết tắt

1

ALL

2

AML

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy

Acute myeloid leukemia

3

BCC

Bạch cầu cấp

Leukemia

4

CE

Cacboxyl esteraza

Carboxyl esterase

5

CS

Cộng sự

et al

6

CD

Dấu ấn miễn dịch

Cluster of Differenciation

Tên Tiếng Việt
Bệnh bạch cầu cấp dòng

lympho

Tên Tiếng Anh
Acute lymphoblastic leukemia


7

FAB

8

HHTB

9

HLA - DR

10

LA

11

L1

12

L2

13

L3

14

M0

15

M1

16

M2

17

M3

18

M4

19

M5

20

M6

21

M7

22

NE

23

NE - NaF

Hội các nhà huyết học Pháp Mỹ - Anh

French - American - British

Nhuộm Hóa học tế bào

Cytochemistry

Kháng nguyên bạch cầu người

Human Leukocyte antigen

Bệnh bạch cầu cấp

Acute leukemia

Bệnh bạch cầu cấp dòng
lympho đã biệt hóa
Bệnh bạch cầu cấp dòng
lympho chưa biệt hóa
Bệnh bạch cầu cấp dòng
lympho loại Burkitt

Homogenous small blast type
Heterogenous blast type
Homogenous lager blast type

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy

Minimally differentiated acute

biệt hóa tối thiếu

myeloid

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy

Acute myeloblastic leukemia,

không có tế bào trưởng thành

without maturation

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy có

Acute myeloblastic leukemia,

tế bào trưởng thành

with granulocytic maturation

Bệnh bạch cầu cấp dòng tiền tủy

Acute promyelocytic
leukemia

Bệnh bạch cầu cấp dòng tủy -

Acute myelomonocytic

mono

leukemia

Bệnh bạch cầu cấp dòng mono

Acute mono

Bệnh bạch cầu cấp dòng
hồng cầu

Acute erythroid leukemia

Bệnh bạch cầu cấp dòng

Acute megakaryoblastic

tiểu cầu

leukemia

Esteraza không đặc hiệu

Non-specific esterase

Esteraza không đặc hiệu ức chế

Non-specific esteraza - NaF

bằng NaF

inhibitor


24

PA

Photphataza axit

Acid photphatase

25

PAL

Photphataza kiềm

Alkaline photphatase

26

PAS

Periodic Axit Schiff

Periodic -Acid - Schiff

27

PER

Peroxydaza

Peroxidase

28

SD

Sudan đen

Sudan black

29

SLTBT

Số lượng tế bào tủy

The number of myeloid cells

30

WHO

Tổ chức Y tế thế giới

World Heath Organization


DANH MỤC HÌNH
DANH MỤC BẢNG................................................................................................................................. xiii
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................... 1
Hình 1.3. H2O2 bị khử do xúc tác của peroxidaza tạo oxi nguyên tử.........................................................11
Bảng 1.4. Bảng phân loại dòng tế bào theo FAB có bổ sung thêm marker và di truyền [26].......................20
Hinh 1.8. Quy trình thường quy nhuộm hóa học tế bào chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp theo FAB........30
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................................................28
Bảng 2.4. Nhuộm nhân và nền................................................................................................................ 34
Bảng 2.5. Nhuộm tăng màu..................................................................................................................... 34
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN........................................................................................................ 37
Bảng 3.3. Bảng phân loại bạch cầu cấp dòng lympho theo giới tính.........................................................39
Hình 3.4. Ảnh nhuộm giemsa.................................................................................................................. 42
mẫu tủy của bệnh nhân Doãn Hữu T- thể L1............................................................................................42
Hình 3.5. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của.............................................................................................. 42
bệnh nhân Nguyễn Hữu T - thể L2........................................................................................................... 42

Hình 3.6. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 43
Hình 3.7. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Nguyễn Hiền A- Thể L2........................................................................................................... 43
Hình 3.8. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 44
Hình 3.9. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Nguyễn Hữu T- Thể L2............................................................................................................ 44
Hình 3.10. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45


Hình 3.11. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45
Bảng 3.7. Kết quả nhuộm photphataza axit phân loại dòng lympho T......................................................48
Hình 3.12. Ảnh nhuộm photphataza axit................................................................................................. 49
Bảng 3.8. Bảng phân bố bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.........................................................49
Bảng 3.9. Kết quả phân loại thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.............................................50
Hình 3.13. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp dòng tủy theo độ tuổi và giới....................................................51
Hình 3.14. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp theo kết quả chẩn đoán của......................................................52
Viện Huyết học-Truyền máu trung ương.................................................................................................52
Bảng 3.10. Kết quả phân loại thể bệnh bằng bộ kit nhuộm HICYTEC.........................................................52
Bảng 3.11. Kết quả chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy bằng bộ kít HICYTEC và kết luận của viện
Huyết học-Truyền máu TW từng đôi một................................................................................................54
Hình 3.15. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1...................................................................57
Hình 3.16. Ảnh nhuộm peroxidaza mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1............................................................57
Hình 3.17. Ảnh nhuộm sudan B mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................57
Hình 3.18. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 57
đặc hiệu mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................................................... 57
Hình 3.19. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58
mẫu tủy của Bùi Thị T - thể M2................................................................................................................ 58
Hình 3.20. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58

mẫu tủy của Hồ Ngọc A - thể M2............................................................................................................. 58
Hình 3.21. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 58
mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58
Hình 3.22. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 58
mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58
Hình 3.23. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Văn T-thể M3...........................................................59
Hình 3.24. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 60


mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.25. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.26. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.27. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 60
đặc hiệu mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4.............................................................................................60
Hình 3.28. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Trần Thị T-thể M5a.............................................................................................................. 61
Hình 3.29. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Đặng Thị Thu M-thể M5b.................................................................................................... 61
Hình 3.30. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.31. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.32. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62
Hình 3.33. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62
Hình 3.34. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.35. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63

Hình 3.36. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.37. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của Nguyễn Thanh T...................................................63
Hình 3.40. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 65


mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................................. 65
Hình 3.41. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 65
đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................... 65
Hình 3.42. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P....................................65
Hình 3.43. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế bằng NaF mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P.........65
Hình 3.44. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Lý Trọng Đ.......................................................................................................... 68
Hình 3.45. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 68
Hình 3.46. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.47. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69
Hình 3.48. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.49. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69
Hình 3.50. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 70
Hình 3.51. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 70
Hình 3.52. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T.......................................70
Hình 3.53. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Tr Văn C..............................................70
Hình 3.54. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế NaF mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...........71

Hình 3.55. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C................................71


Hình 3.56. Ảnh nhuộm photphataza kiềm mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C.........................................73
Bảng 3.14. Kết quả nhuộm Perls trên các mẫu tủy bị bệnh bạch cầu cấp..................................................73
Hình 3.57. Ảnh nhuộm Perls tế bào lưới nội mô sắt mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T........................73
KẾT LUẬN................................................................................................................................................ 73
KIẾN NGHỊ.............................................................................................................................................. 75
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC................................................................................................ 76
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP.............................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................................. 77


DANH MỤC BẢNG
DANH MỤC BẢNG................................................................................................................................. xiii
MỞ ĐẦU................................................................................................................................................... 1
Hình 1.3. H2O2 bị khử do xúc tác của peroxidaza tạo oxi nguyên tử.........................................................11
Bảng 1.4. Bảng phân loại dòng tế bào theo FAB có bổ sung thêm marker và di truyền [26].......................20
Hinh 1.8. Quy trình thường quy nhuộm hóa học tế bào chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp theo FAB........30
CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.....................................................................28
Bảng 2.4. Nhuộm nhân và nền................................................................................................................ 34
Bảng 2.5. Nhuộm tăng màu..................................................................................................................... 34
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN........................................................................................................ 37
Bảng 3.3. Bảng phân loại bạch cầu cấp dòng lympho theo giới tính.........................................................39
Hình 3.4. Ảnh nhuộm giemsa.................................................................................................................. 42
mẫu tủy của bệnh nhân Doãn Hữu T- thể L1............................................................................................42
Hình 3.5. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của.............................................................................................. 42
bệnh nhân Nguyễn Hữu T - thể L2........................................................................................................... 42
Hình 3.6. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 43

Hình 3.7. Ảnh nhuộm PAS....................................................................................................................... 43
bệnh nhân Nguyễn Hiền A- Thể L2........................................................................................................... 43
Hình 3.8. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Doãn Hữu T - Thể L1.............................................................................................................. 44
Hình 3.9. Ảnh nhuộm PER....................................................................................................................... 44
bệnh nhân Nguyễn Hữu T- Thể L2............................................................................................................ 44
Hình 3.10. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45


Hình 3.11. Ảnh nhuộm SD....................................................................................................................... 45
Bảng 3.7. Kết quả nhuộm photphataza axit phân loại dòng lympho T......................................................48
Hình 3.12. Ảnh nhuộm photphataza axit................................................................................................. 49
Bảng 3.8. Bảng phân bố bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.........................................................49
Bảng 3.9. Kết quả phân loại thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy theo giới tính.............................................50
Hình 3.13. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp dòng tủy theo độ tuổi và giới....................................................51
Hình 3.14. Tỷ lệ bệnh nhân bạch cầu cấp theo kết quả chẩn đoán của......................................................52
Viện Huyết học-Truyền máu trung ương.................................................................................................52
Bảng 3.10. Kết quả phân loại thể bệnh bằng bộ kit nhuộm HICYTEC.........................................................52
Bảng 3.11. Kết quả chẩn đoán thể bệnh bạch cầu cấp dòng tủy bằng bộ kít HICYTEC và kết luận của viện
Huyết học-Truyền máu TW từng đôi một................................................................................................54
Hình 3.15. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1...................................................................57
Hình 3.16. Ảnh nhuộm peroxidaza mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1............................................................57
Hình 3.17. Ảnh nhuộm sudan B mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................57
Hình 3.18. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 57
đặc hiệu mẫu tủy của Vũ Thị N-thể M1.................................................................................................... 57
Hình 3.19. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58
mẫu tủy của Bùi Thị T - thể M2................................................................................................................ 58
Hình 3.20. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 58
mẫu tủy của Hồ Ngọc A - thể M2............................................................................................................. 58
Hình 3.21. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 58

mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58
Hình 3.22. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 58
mẫu tủy của Đào Minh H-thể M2............................................................................................................ 58
Hình 3.23. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Văn T-thể M3...........................................................59
Hình 3.24. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 60


mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.25. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.26. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 60
mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4........................................................................................................... 60
Hình 3.27. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 60
đặc hiệu mẫu tủy của Hà Thị Thu H-thể M4.............................................................................................60
Hình 3.28. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Trần Thị T-thể M5a.............................................................................................................. 61
Hình 3.29. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Đặng Thị Thu M-thể M5b.................................................................................................... 61
Hình 3.30. Ảnh nhuộm giemsa................................................................................................................ 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.31. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 61
mẫu tủy của Dương Quang T-thể M6...................................................................................................... 61
Hình 3.32. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62
Hình 3.33. Ảnh nhuộm giemsa mẫu tủy của Nguyễn Thanh T- Thể M0.....................................................62
Hình 3.34. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.35. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63
Hình 3.36. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 63
mẫu tủy của Nguyễn Thanh T.................................................................................................................. 63

Hình 3.37. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của Nguyễn Thanh T...................................................63
Hình 3.40. Ảnh nhuộm sudan B............................................................................................................... 65


mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................................. 65
Hình 3.41. Ảnh nhuộm esteraza.............................................................................................................. 65
đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P............................................................................................... 65
Hình 3.42. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P....................................65
Hình 3.43. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế bằng NaF mẫu tủy của bệnh nhân Đỗ Thị P.........65
Hình 3.44. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Lý Trọng Đ.......................................................................................................... 68
Hình 3.45. Ảnh nhuộm Giemsa................................................................................................................ 68
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 68
Hình 3.46. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.47. Ảnh nhuộm PAS..................................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69
Hình 3.48. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 69
Hình 3.49. Ảnh nhuộm peroxidaza.......................................................................................................... 69
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 69
Hình 3.50. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...................................................................................................... 70
Hình 3.51. Ảnh nhuộm Sudan B............................................................................................................... 70
mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C......................................................................................................... 70
Hình 3.52. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T.......................................70
Hình 3.53. Ảnh nhuộm esteraza đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Tr Văn C..............................................70
Hình 3.54. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu ức chế NaF mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T...........71
Hình 3.55. Ảnh nhuộm esteraza không đặc hiệu mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C................................71

Hình 3.56. Ảnh nhuộm photphataza kiềm mẫu tủy của bệnh nhân Trần Văn C.........................................73
Bảng 3.14. Kết quả nhuộm Perls trên các mẫu tủy bị bệnh bạch cầu cấp..................................................73
Hình 3.57. Ảnh nhuộm Perls tế bào lưới nội mô sắt mẫu tủy của bệnh nhân Trương Thị T........................73
KẾT LUẬN................................................................................................................................................ 73
KIẾN NGHỊ.............................................................................................................................................. 75
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC................................................................................................ 76
CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP.............................................................................76
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................................. 77


MỞ ĐẦU
Bệnh bạch cầu cấp là nhóm bệnh máu ác tính của hệ thống tạo máu với đặc
trưng bởi sự tăng sinh và tích tụ tế bào non trong máu và tủy xương. Bạch cầu cấp
được chia thành 2 nhóm là bạch cầu cấp dòng tủy và bạch cầu cấp dòng lympho.
Bạch cầu cấp dòng tủy là kết quả của sự tích lũy tế bào non bất thường trong tủy
xương. Bạch cầu cấp dòng lympho là bệnh tăng sinh ác tính trong quá trình tạo máu
dòng lympho. Những tế bào này lấn át sự sinh máu bình thường trong tủy xương,
chúng có thể thoát ra ngoài máu ngoại vi và thâm nhiễm vào các cơ quan nội tạng
[23]. Bệnh có các hội chứng: Thiếu máu, xuất huyết, nhiễm trùng và dẫn tới tử vong
nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Vì vậy, việc xác định chính xác thể
bệnh cũng như dòng tế bào bị ung thư có vai trò quyết định trong điều trị. Hiện nay,
việc phân loại dòng tế bào và thể bệnh bạch cầu cấp dựa trên một trong hai tiêu
chuẩn là FAB và WHO. Tiêu chuẩn FAB do các nhà Huyết học Pháp-Anh-Mỹ đưa
ra năm 1976 là tổng hợp kết quả hình thái học và hóa học tế bào, năm 1986 tiêu

chuẩn này đã bổ sung thêm kết quả miễn dịch và di truyền [15, 17].
Nhuộm hóa học tế bào gồm 8 kỹ thuật: Periodic-Acid Schiff (PAS), sudan
black (SD), peroxidaza (PER), esteraza đặc hiệu, esteraza không đặc hiệu ức chế
bằng NaF và không ức chế, photphataza kiềm và axit. Ưu điểm của phương pháp

nhuộm hóa học tế bào: Rẻ tiền, giá thành chỉ bằng 1/4 so với phương pháp miễn
dịch và bằng 1/10 so với phương pháp di truyền, không cần máy móc hiện đại, dễ
triển khai. Hiện nay, các bộ kít nhuộm có bán trên thị trường là các kít đơn, giá
thành cao và có những nhược điểm: kỹ thuật nhuộm nằm nên có nhiều cặn, quy
trình nhuộm khác nhau về thời gian, số bước nhuộm, hóa chất cố định khác nhau,
bước tẩy màu của kỹ thuật nhuộm Sudan và Periodic - Acid Schiff khó đồng nhất,
nhuộm nền thiếu tương phản, chất màu dễ hòa tan trong dầu soi kính nên khó hội
chẩn tiêu bản nhiều lần. Tại Việt Nam, các thuốc thử hầu hết là tự pha kết hợp với
các yếu điểm trên nên độ nhạy, độ đặc hiệu còn thấp. Theo Trần Ngọc Vũ và cộng
sự (2014) tỷ lệ phù hợp chẩn đoán giữa hình thái học-hóa học tế bào và miễn dịch là
89,1%, giá trị dự báo đối với bệnh bạch cầu cấp dòng lympho là 88,88% và độ đặc
1


hiệu là 73,77% [25]. Theo tác giả Nguyễn Hữu Toàn thì việc phân loại dòng tế bào
theo tiêu chuẩn FAB dựa trên phương pháp nhuộm hóa học vẫn cần phải có sự điều
chỉnh tới 29,7% nhờ vào kỹ thuật miễn dịch và di truyền [19]. Hiện nay, tác giả
Trần Văn Tính, Trung tâm Huyết học- Truyền máu, Bộ Công an đã nghiên cứu và
chế tạo thành công kít nhuộm hóa học tế bào đồng bộ HICYTEC gồm 10 kỹ thuật:
Giemsa, Periodic-Axit Schiff (PAS), Peroxidaza, Sudan B, Esteraza đặc hiệu,
Esteraza không đặc hiệu, Esteraza không đặc hiệu ức chế bằng NaF, Photphataza
kiềm, Photphataza axit, Perls. Bộ kít đã cơ bản khắc phục được các yếu điểm ở trên.
Nhằm đánh giá giá trị sử dụng của bộ kít, tiến tới có thể thay thế hàng nhập ngoại,
đề tài “Ứng dụng bộ kít nhuộm hóa học tế bào để phân loại bệnh bạch cầu cấp
theo tiêu chuẩn FAB” là đề tài có ý nghĩa khoa học, thực tiễn, kinh tế - xã hội cấp
thiết.
Mục tiêu của đề tài là: Đánh giá sự phù hợp của bộ kít nhuộm hóa học tế bào
trong phân loại dòng tế bào so với phương pháp hình thái học, miễn dịch học và di
truyền trên những bệnh nhân bạch cầu cấp đã được chẩn đoán thể bệnh theo tiêu
chuẩn FAB (1986).

Nội dung nghiên cứu:
− Thống kê đặc điểm bệnh bạch cầu cấp trên các bệnh nhân được chọc tủy lần
đầu tại Viện Huyết học-Truyền máu trung ương.
− Đánh giá tính phù hợp của phương pháp nhuộm hóa học tế bào đồng bộ
HICYTEC 10 kỹ thuật so với phương pháp hình thái học, miễn dịch và di
truyền trên các bệnh nhân đã được chẩn đoán thể bệnh theo tiêu chuẩn FAB.
− Đánh giá giá trị của kít nhuộm hóa học tế bào đồng bộ HICYTEC, khi
nhuộm photphataza kiềm, nhuộm photphataza axit bạch cầu, nhuộm Perls
trên bệnh nhân bạch cầu cấp.

2


CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
1.1. Quá trình sinh máu
1.1.1. Cơ quan sinh máu
Cơ quan tạo máu bao gồm: tủy xương, tổ chức lympho (lách, hạch, tuyến ức)
và tổ chức võng mô. Thời kì phôi thai, cơ quan tạo máu gồm có gan, lách, hạch. Sau
khi sinh, quá trình tạo máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu) chỉ xảy ra ở tủy đỏ của
các xương. Đến tuổi trưởng thành, quá trình sinh máu chỉ còn diễn ra tại đầu các
xương dẹt, đầu xương đùi, xương cánh tay và một vài khu vực sinh máu ngoài tủy
biệt hóa các dòng lympho T và B [6].
1.1.2. Quá trình sinh máu
Hiện nay nhiều công trình đã chứng minh, các dòng tế bào máu được sinh ra
từ tế bào gốc vạn năng. Quá trình biệt hóa qua nhiều giai đoạn và tùy theo sự kích
thích đặc hiệu mà tế bào gốc vạn năng biệt hóa để tạo thành những tế bào có chức
năng cần thiết [11]. Ba kích thích tố chính tạo máu gồm: Erythropoietin tạo hồng
cầu, thrombopoietin tạo tiểu cầu và colony-stimulating factors cùng với interleukin
(IL) kích thích tạo bạch cầu. Quá trình sinh máu được điều hòa bởi yếu tố di truyền
đặc biệt là các tế bào bị chết theo chương trình [13].

1.2. Bệnh bạch cầu cấp
1.2.1. Khái niệm chung
Bệnh bạch cầu cấp là tình trạng bệnh lý cấp tính của tế bào sinh máu với đặc
điểm chính là tăng số lượng bạch cầu bất thường ở cả trong tủy xương và ở ngoài
máu ngoại vi, tủy xương có trên 30% tế bào non (blast) trong tổng số tế bào có
nhân, phá hủy quá trình sinh máu bình thường trong tủy và xâm nhiễm vào các cơ
quan [12].
1.2.2. Dịch tễ học
− Theo công bố của Rebecca Siegel MPH và cộng sự (2015) trong năm 2014,
ở Mỹ ghi nhận 6.250 ca mắc mới bệnh bạch cầu cấp dòng lympho. Tỷ lệ nam
3


(3.100) và nữ (3.150) gần bằng nhau, số tử vong gây ra bởi bệnh này là 1.450
người [52];
− Tại Mỹ, hàng năm xuất hiện mới khoảng 2,2 trường hợp bạch cầu cấp dòng
tủy trên 100.000 dân và có khoảng 3.000 trường hợp bạch cầu cấp dòng
lympho mới trên toàn quốc [44];
− Tại Việt Nam, tuy chưa có nghiên cứu nào tiến hành đầy đủ về dịch tễ học
của bệnh bạch cầu cấp trên toàn quốc nhưng theo tổng kết tại Viện Huyết
học-Truyền máu, Bệnh viện Bạch Mai thì thấy bệnh bạch cầu cấp gặp tỷ lệ
cao nhất (32.1%) trong số các bệnh máu đến khám và điều trị tại Bệnh viện
Bạch Mai [7].
1.2.3.Các nguyên nhân gây bệnh
Cho tới nay nguyên nhân gây bệnh chưa được sáng tỏ. Tuy nhiên qua nhiều
nghiên cứu cho thấy có nhiều yếu tố liên quan tới phát sinh bệnh:
− Tia xạ: Những người tiếp xúc nhiều với tia ion hóa hay tia xạ thường có
nguy cơ bị bạch cầu cấp;
− Hóa chất: Những người nhiễm mạn tính benzen hay sử dụng hóa chất để
chữa bệnh ác tính dễ mắc bệnh bạch cầu cấp;

− Virus: Human T-cell lymphotropic virus gây bạch cầu cấp dòng lympho,
Epstein-Barr virus (EBV) gây ung thư vòm...
− Yếu tố di truyền: Những bệnh nhân bị một số bệnh di truyền như hội chứng
Down, hội chứng Bloom, thiếu máu Fanconi có nguy cơ cao bị bạch cầu cấp
[12].
1.2.4. Cơ chế bệnh sinh
− Sự hoạt động của các gen ung thư (oncogene): Các gen bình thường do
yếu tố nào đó tác động trở thành các gen bất thường gây ung thư gọi là gen
ung thư. Sản phẩm của các gen ung thư là các protein bất thường, có hoạt
tính mạnh, gây rối loạn quá trình sinh sản và biệt hóa của tế bào;
− Gen ức chế ung thư: Các công trình nghiên cứu gần đây đã chứng minh
được trong tế bào bình thường có những gen kiểm soát sự tăng sinh, nếu mất
4


các gen này sẽ dẫn đến mất kiểm soát phân chia tế bào, gây ra u;
− Hoạt hóa các oncogen trong bệnh bạch cầu cấp: Một số gen hoạt hóa và
kích thích tăng sinh tế bào. Khi các gen này được giải phóng và kết hợp với
gen ức chế bị kìm hãm sẽ làm tăng trưởng mạnh sự phát triển khối u và làm
các tế bào bình thường trở thành ác tính [2, 21, 37].
− Một số biến đổi gen thường gặp trong bạch cầu cấp dòng lympho được thể
hiện trên Bảng 1.1 [10].
Bảng 1.1. Biến đổi di truyền và tiên lượng trong bạch cầu cấp dòng lympho.
Tiên lượng
Tốt
Trung bình
Xấu

Loại bất thường
Trên lưỡng bội: >50 NST; Chuyển đoạn t(12;21)

Trên lưỡng bội từ 47-50 NST; 46XX/XY (bộ NST bình thường); Chuyển đoạn
t(1;19)
Thiểu bội, mất NST; Chuyển đoạn t(9;22); Chuyển đoạn t(11q23), t(4;11);
Chuyển đoạn t(5;14).

1.2.5. Phân loại
• Xếp loại bạch cầu cấp dòng tủy: Trong Bảng xếp loại bạch cầu cấp dòng tủy
theo FAB 1976. Bạch cầu cấp dòng tủy được chia làm các thể từ M1 đến M7:
−

Thể M1: lơ xê mi cấp nguyên tủy bào kém biệt hóa;

−

Thể M2: lơ xê mi cấp nguyên tủy bào biệt hóa;

−

Thể M3: lơ xê mi cấp tiền tủy bào tăng hạt đặc hiệu và chia làm 2 nhóm:
+ M3h: chứa các hạt đặc hiệu lớn;
+ M3v: chứa các hạt đặc hiệu nhỏ.

−

Thể M4: lơ xê mi cấp hỗn hợp chia làm 2 nhóm:
+ M4: lơ xê mi cấp tủy - mono;
+ M4eo: lơ xê mi cấp tủy - mono có tăng bạch cầu ái toan.

−

Thể M5: lơ xê mi cấp dòng mono:
+ M5a: ≥80% tế bào mono là monoblast;
+ M5b:<80% tế bào mono là monoblast.

−

Thể M6: Thể bạch cầu cấp dòng tủy với hội chứng loạn sản hồng cầu;

−

Thể M7: lơ xê mi cấp nguyên mẫu tiểu cầu.

5


• Xếp loại bạch cầu cấp dòng lympho: Theo xếp loại FAB, bạch cầu cấp dòng
lympho được chia làm 3 thể từ L1 đến L3 thể hiện trên bảng 1.2.
Bảng 1.2. Xếp loại bạch cầu cấp cấp dòng lympho theo FAB.
Hình thái tế bào

L1

L2

L3

Kích thước tế bào

Nhỏ, đều

Lớn, không đều

Lớn, đều

Chất nhiễm sắc

Đồng nhất, mịn

Không đồng nhất

Mịn và đồng nhất

Hình dạng nhân

Không đều,
Đều đặn, đôi khi có
thường có rãnh,
rãnh, khía
khía

Đều đặn, hình bầu
dục hoặc tròn

Hạt nhân

Không thấy hoặc
nhỏ

Một hay nhiều hạt
nhân to

Một hay nhiều hạt
nhân hình túi

Nhân/ Bào tương

Thấp

Khá cao, thay đổi

Cao

Bào tương ưa base

Nhẹ, vừa hoặc đậm Vừa hoặc đậm

Rất đậm

Không bào trong
bào tương

Thường không có

Hốc to và nhiều

Thường không có

1.2.6. Đặc điểm lâm sàng
Biểu hiện lâm sàng của bệnh là hậu quả của quá trình sản sinh quá nhiều tế
bào non, ác tính lấn át các tế bào máu sinh máu bình thường. Bệnh có nhiều thể,

mỗi thể có những đặc điểm riêng, các biểu hiện lâm sàng chung nhất gồm:
− Hội chứng thiếu máu: xảy ra nhanh, nặng dần với các biểu hiện da xanh, mệt
mỏi, hoa mắt chóng mặt, nhịp tim nhanh. Thường không cân xứng với tình
trạng xuất huyết;
− Hội chứng xuất huyết: xuất huyết tự nhiên, hay ở da - niêm mạc (chấm nột
đám mảng xuất huyết, chảy máu mũi, chảy máu chân răng...) có thể ở các
tạng (xuất huyết đường tiêu hoá, tiết niệu, tử cung, não - màng não...);
− Hội chứng nhiễm trùng: Sốt, viêm loét miệng họng, viêm phổi, nhiễm trùng da;
− Hội chứng thâm nhiễm: Gan to, lách to, hạch to, phì đại lợi , thâm nhiễm da,
đau xương, cơ khớp...
− Toàn trạng chung: mệt mỏi gầy sút, suy sụp nhanh.
6


1.2.7. Đặc điểm xét nghiệm
•

Huyết đồ:
−

Thiếu máu bình sắc, hồng cầu bình thường, hồng cầu lưới giảm;

−

Bạch cầu: số lượng bạch cầu thường tăng, nhưng có thể bình thường hoặc
giảm. Công thức bạch cầu thường gặp một tỷ lệ tế bào blast. Tuy nhiên
một số trường hợp số lượng bạch cầu giảm nặng có thể không gặp tế bào
blast ở máu ngoại vi;

−

•

Tiểu cầu: số lượng giảm.

Tuỷ đồ:
−

Số lượng tế bào tuỷ: thường tăng, tủy giàu tế bào. Trong một số trường
hợp tủy nghèo hoặc có mật độ bình thường;

•

−

Tăng sinh tế bào blast trên 30% tế bào có nhân trong tuỷ xương;

−

Các dòng hồng cầu, bạch cầu hạt và mẫu tiểu cầu bị lấn át.

Sinh thiết tuỷ xương: Chỉ định khi chọc hút tuỷ nghèo tế bào. Các khoang
sinh máu có nhiều tế bào ác tính, có thể có tình trạng xơ.

•

Nhuộm hoá học tế bào: Sử dụng hóa chất nhuộm một số enzym và các chất
có trong tế bào, qua đó xác định được dòng tế bào, kết hợp với kết quả hình
thái học trên tiêu bản nhuộm giemsa có thể phân loại thể bệnh bạch cầu cấp
theo tiêu chuẩn FAB.

•

Xét nghiệm miễn dịch:
Bằng kỹ thuật miễn dịch phát hiện các kháng nguyên dấu ấn trên màng các tế

bào blast (CD-Cluster of Differentiation) và đối chiếu với sự xuất hiện các CD này
trong quá trình biệt hóa và trưởng thành tế bào máu bình thường để biết bản chất
dòng và giai đoạn biệt hóa của tế bào trong bệnh bạch cầu cấp.
−

Nhóm dấu ấn CD thay đổi trong quá trình biệt hóa bạch cầu dòng tủy: Các
tế bào non thuộc dòng tủy sẽ phản ứng dương tính với các kháng nguyên

7


CD33 hoặc CD14.
−

Nhóm dấu ấn CD thay đổi trong quá trình biệt hóa bạch cầu lympho B:
+ Tế bào nguồn đầu dòng B: CD10, CD19;
+ Tế bào tiền lympho B: CD10, CD19, CD20;
+ Lympho B trưởng thành: CD19, CD20, CD21, CD22, CD23;
+ Tương bào: CD38.

−

Nhóm dấu ấn CD thay đổi trong quá trình biệt hóa bạch cầu lympho T:
+ Tế bào nguồn đầu dòng T: TdT, HLA;
+ Tế bào tiền lympho T: TdT, CD7, CD2, CD3;

+ Tế bào lympho T4: CD2, CD3, CD4;
+ Tế bào lympho T8: CD2, CD3, CD8.

•

Xét nghiệm về di truyền NST:
Xét nghiệm di truyền thường được dùng để chẩn đoán và tiên lượng bệnh.

Có một số bất thường nhiễm sắc thể phổ biến trong một số thể bạch cầu cấp
(chuyển đoạn, đảo đoạn,…), cụ thể như sau:
−

t(8;12) trong bạch cầu cấp M2;

−

t(15;17) trong bạch cầu cấp M3;

−

Inversion (inv) 16 trong bạch cầu cấp M4Eo;

−

t(9;22) trong bạch cầu cấp dòng lympho.

1.3. Tình hình nghiên cứu trên thế giới về nhuộm hóa học tế bào
Nhuộm hóa học tế bào từ lâu đã trở thành đối tượng được các nhà khoa học
tập trung nghiên cứu phát triển các kỹ thuật nhằm phát hiện các enzym cũng như
các chất chuyển hóa có trong nội bào tế bào. Năm 1885, Ehrlich là người đầu tiên

nhuộm enzym cytochrom oxidaza trong các mô tươi bằng phản ứng "Nadi" giữa
α-naphtol và dimethyl-p-phenylethylendiamine và có thể quan sát được trên kính
hiển vi. Neukirch (1910) giới thiệu kỹ thuật nhuộm phát hiện các glycogen trong
các bạch cầu trung tính bằng phẩm màu carmin theo phương pháp Best [31, 40].
Năm 1947, Bailllif và Kimbrough ứng dụng dùng Sudan B nhuộm hạt mỡ bạch cầu
để phân biệt dòng tuỷ và các dòng khác [31, 40]. Đầu những năm 50 của thế kỷ XX,

8