HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH
VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC
TRUNG TÂM ĐÁNH GIÁ VÀ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
o0o

KỶ YẾU HỘI THẢO

HIỆU QUẢ
CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ
ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO
CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC
TRONG NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG

TP HỒ CHÍ MINH - THÁNG 10 - 2007


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

2


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

LỜI MỞ ĐẦU
Trong thế kỷ hội nhập để phát triển, đất nước đứng trước nhiều thời cơ,
vận hội và cũng nhiều thử thách. Giáo dục đào tạo được xem là quốc sách hàng
đầu của mỗi dân tộc. Trong số nhiều vấn đề phải cải tổ giáo dục, vấn đề không
kém phần quan trọng là giáo dục thế hệ trẻ trong nhà trường phổ thông thành
những con người mới phát triển tài hoa, lành mạnh về thể chất lẫn tinh thần. Có
nhiều dự án đã đầu tư cho việc nâng cao chất lượng và hiệu quả trong giáo dục

đào tạo. Các dự án này đã mang lại những thay đổi, tiến bộ cho chất lượng nhất
định. Tuy nhiên nhiều ý kiến cho rằng có một số hoạt động giáo dục trong nhà
trường chưa được tiến hành một cách đồng bộ, chưa mang lại hiệu quả thật sự
trọn vẹn cho quá trình đào tạo – và tự đào tạo trong nhà trường. Đó là hoạt động
ngoại khóa trong nhà trường phổ thông (THCS – THPT).
Vì vậy, nhằm hướng tới việc có được một quan niệm đầy đủ của các thầy
cô giáo trực tiếp giảng dạy, của các nhà quản lý, các nhà khoa học về hoạt động
ngoại khóa trong nhà trường và những hình thức, nội dung, cách thức tiến hành
hoạt động này cho thật hiệu quả và nhằm tìm ra những giải pháp, đề xuất khả thi
với các cấp quản lý: từ cơ quan chỉ đạo thực hiện (Bộ Giáo dục và Đào tạo, các
Vụ, Viện, các Sở Giáo dục – Đào tạo, các trường Sư phạm) về những vấn đề có
liên quan đến hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông, Viện Nghiên
cứu Giáo dục tổ chức hội thảo “hiệu quả của hoạt động ngoại khóa đối với việc
nâng cao chất lượng dạy – học tập trong nhà trường phổ thông:
Kỷ yếu bao gồm các nội dung chính: Tham luận của các giáo viên theo
nhóm bậc học THCS, THPT và các nhà khoa học, nghiên cứu.; Phần Phụ lục
bao gồm Tham luận đánh giá quản lý các cấp (Sở Giáo dục, Phòng Giáo dục,

3


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

Trường THCS, THPT) và công trình nghiên cứu của Research International về
khả năng tập trung của giới trẻ.
Kỷ yếu Hội thảo tập hợp các bài viết liên quan đến vấn đề tìm hiểu đánh
giá hiệu quả của hoạt động ngoại khóa đối với việc nâng cao chất lượng giảng
dạy – học tập trong nhà trường phổ thông. Kỷ yếu cũng tìm hiểu của các nhà
quản lý giáo dục cấp Sở, cấp Phòng, cấp trường (THCS – THPT) thuộc các loại
trường Chuyên, trường ngoại thành, địa bàn còn khó khăn v.v…

Ban tổ chức lựa chọn một số bài tiêu biểu theo các nhóm thành phần nêu
trên để từ đó mở rộng nội dung thảo luận của các đại biểu tham dự.
Rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý vị đại biểu để những
cuộc hội thảo sắp đến, Ban tổ chức sẽ rút kinh nghiệm và tổ chức hiệu quả hơn.
Các ý kiến đóng góp xin được gởi về:
Trung tâm Đánh giá và Kiểm định Chất lượng Giáo dục
Viện Nghiên cứu Giáo dục
115 Hai Bà Trưng, Quận 1, Tp HCM
ĐT: (08) 8232317 hoặc 8224813 (21)
Fax: (08) 8273833
Email:

4


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

MỤC LỤC
Lời mở đầu ......................................................................................................

3

Mục lục .............................................................................................................

5

NỘI DUNG CHÍNH
1. Hoạt động ngoại khóa và vấn đề đánh giá đạo đức của học
sinh

ThS. Đào Thị Vân Anh............................................................................11
2. Một số biện pháp quản lý góp phần nâng cao chất lượng
hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường phổ thông
hiện nay
ThS. Trương Quang Dũng.................................................................... 18
3. Hoạt động ngoại khóa nhìn từ góc độ lợi ích của người học
ThS. Lê Tấn Huỳnh Cẩm Giang .......................................................... 27
4. Nâng cao chất lượng hoạt động ngoại khóa ở trường phổ
thông nhìn từ góc độ dạy học ở trường sư phạm
ThS. Phạm Thanh Hải .......................................................................... 33
5. Hoạt động ngoại khóa - một hình thức hỗ trợ tốt nhất cho
việc dạy môn ngữ văn hệ THCS theo hướng tích hợp
Nguyễn Thị Thu Hương........................................................................ 39
6. Một vài suy nghĩ về giải pháp để nâng cao hiệu quả của hoạt
động ngọai khóa trong nhà trường phổ thông
Lê Thị Thu Liễu..................................................................................... 45

5


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

7. Hoạt động ngoại khóa văn học – điểm hẹn của những tâm
hồn yêu văn chương
Hà Phương Minh .................................................................................. 52
8. Về hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông
TS. Nguyễn Thị Ngọc............................................................................ 57
9. Hoạt động ngoại khóa ở một trường ngoại thành trong
những năm qua
Đào thị Kim Như................................................................................... 63

10. Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa đối với việc nâng cao
chất lượng giảng dạy – học tập các môn khoa học xã hội
trong nhà trường phổ thông
Tạ Thị Thanh Tâm ............................................................................... 69
11. Ngoại khóa văn học
Cao Thị Đan Thanh .............................................................................. 74
12. Tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở trường
THCS Khánh hội A
Trần Thị Minh Thi ............................................................................... 78
13. Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa với việc nâng cao chất
lượng giảng dạy – học tập trong nhà trường phổ thông
Phùng Thị Nguyệt Thu......................................................................... 88
14. Tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa môn tiếng việt theo hướng
tích hợp
TS. Phan Thị Minh Thúy ..................................................................... 98

6


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

PHỤ LỤC
15. Kinh ngiệm hoạt động ngoại khóa môn Ngữ văn ở trường
THCS ....................................................................................................... 117
16. Hiệu quả của hoạt động ngoại khóa trong việc nâng cao chất
lượng giáo dục trong trường THCS......................................................... 127
17. Kinh nghiệm tổ chức ngoại khóa môn Ngữ văn ở trường THCS
Tổ Văn trường THCS Binh Tây Quận 6.............................................. 135
18.Một vài kinh nghiệm hoạt động ngoại khóa ở trường

Tổ Văn trường THPT Lương Văn Can................................................ 147
19. Những kinh nghiệm về công tác ngoại khóa trong nhà
trường đối với môn Ngữ văn ở trường THCS
Phòng Giáo dục Quận 8 ........................................................................ 150
20. Chỉ số tập trung Wrigley thiết kế đo lường sự tập trung của
giới trẻ
Research International va Wrigley...................................................... 155
21. Khả năng tập trung
Đại học Kent, Canterbuly ..................................................................... 195

7


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

8


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

NỘI DUNG CHÍNH

9


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

10

KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHOÁ VÀ VẤN ĐỀ
ĐÁNH GIÁ ĐẠO ĐỨC CỦA HỌC SINH
ThS. Đào Thị Vân Anh
TT Nghiên cứu Giáo dục phổ thông
Viện Nghiên cứu Giáo dục

Một trong các tiêu chí đánh giá đạo đức học sinh phổ thông trung học là
mức độ tham gia vào các hoạt động ngoại khoá của nhà trường. Hoạt động ngoại
khoá bao gồm những hoạt động ngoài giờ học chính thức như các buổi dã ngoại,
tham quan phục vụ môn học, các phong trào đoàn thể, hoạt động xã hội, các
hoạt động văn thể mỹ… nội dung bài viết này (dựa trên kết quả của đề tài khoa
học về đạo đức của học sinh ), tập trung vào khía cạnh vai trò của hoạt động
ngoại khoá đối với việc giáo dục đạo đức, trong đó, nhận thức và sự tham gia
hoạt động phong trào là biểu hiện của tinh thần tập thể, tính kỷ luật và tinh thần
giúp đỡ lẫn nhau. Học sinh trung học cơ sở chủ yếu có các phong trào Đoàn
TNCS Hồ Chí Minh, Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh và các phong
trào xã hội khác.
Kết quả khảo sát 1962 học sinh trung học cơ sở, 1877 phụ huynh và 203
giáo viên cho thấy như sau:
Học sinh:
• Tuy Đoàn, Đội được gắn liền với trường Trung học cơ sở nhưng nhận
thức của học sinh về tổ chức Đoàn, Đội thấp hơn nhận thức về lối sống, xử thế
và các chuẩn mực đạo đức khác (chỉ có 5,6% và 8,3% học sinh được hỏi, ở mức
độ hiểu biết nhiều so với 45,7% và 66,7% HS có hiểu biết nhiều về lối sống, xử
11

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

thế trong xã hội và trong gia đình). Phong trào Đoàn, Đội vốn gần gũi với HS
nhưng có tới 40,1% HS được khảo sát ít quan tâm đến vấn đề này.
• Nhận thức của HS về mức độ cần thiết của những đức tính cần có trong
nhà trường:

STT

Các đức tính

Không quan
trọng

Cần thiết

Rất cần
thiết

YK

%

YK

%

YK

%

1

Kỷ luật

31

1.6

581

29.6

1350

68.8

2

Trung thực

27

1.4

564

28.7

1371

69.9

3

Chăm học

21

1.1

479

24.4

1462

74.5

4

Giúp đỡ bạn

84

4.3

1146

58.4

732

37.3

5

Tích cực tham gia hoạt động của
Đội, Đoàn

349

17.8

1166

59.4

447

22.8

6

Lễ phép với thầy cô

11

0.6

405

20.6

1546

78.8

Các đức tính kỷ luật, trung thực, chăm học và lễ phép với thầy cô được
HS đánh giá là cần thiết và rất cần thiết. Tinh thần tham gia các hoạt động đoàn
thể, cụ thể là Đoàn và Đội trong trường phổ thông chưa được HS nhận thức cao:
chỉ có 22,8% ý kiến chọn mức độ rất cần thiết, đáng lo ngại khi có 17,8% ý kiến
cho rằng việc tích cực tham gia các hoạt động của Đoàn và Đội là không quan
trọng.
• Mức độ thực hiện các nhiệm vụ của người học sinh trong thực tế:

12


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

STT

Các nhiệm vụ

Hầu như
không

Không
thường xuyên

Thường
xuyên

YK

%

YK

%

YK

%

1

Học và làm bài tập đầy đủ

10

0.5

276

14.1

1676

85.4

2

Giúp đỡ bạn trong học tập

81

4.1

1023

52.1

858

43.7

3

Tham gia các hoạt động của
lớp, trường

133

6.8

952

48.5

877

44.7

4

Đóng góp tiền cho các quỹ

46

2.3

509

25.9

1407

71.7

5

Sinh hoạt đầy đủ các HĐ
của Đoàn, Đội

378

19.3

1007

51.3

577

29.4

Ưu điểm: Trên thực tế, phần đông HS thực hiện nhiệm vụ chính của
người HS là học và làm bài đầy đủ (85,4%), thực hiện tương đối tốt nghĩa vụ
đóng góp tiền cho các quỹ và tham gia các hoạt động của lớp, của trường.
Nhược điểm: không thường xuyên tham gia các hạot động huộc ề đoàn thể như
sinh hoạt Đoàn, Đội.
Phụ huynh: Có đến 32,9% ý kiến phụ huynh cho rằng HS nhận thức ít về
các phong trào Đoàn, Đội.
• Một số hình thức giáo dục đạo đức cho HS được phụ huynh đánh giá như
sau:

Các hình thức

Ít quan
trọng

Quan trọng
vừa

Rất quan
trọng

YK

%

YK

%

YK

%

Qua môn Giáo dục công dân

66

3.5

513

27.3

1298

69.2

Các giờ sinh hoạt lớp

125

6.7

894

47.6

858

45.7

13


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

Ít quan
trọng

Các hình thức

Quan trọng
vừa

Rất quan
trọng

YK

%

YK

%

YK

%

Các phong trào Đoàn, Đội

214

11.4

948

50.5

715

3801

Qua cha mẹ, người thân

14

0.7

255

13.6

1608

85.7

Qua bạn bè tốt

36

1.9

510

27.2

1330

70.9

Qua các tấm gương điển hình trong xã
hội

92

4.9

592

31.5

1193

63.6

90
80
70
60
50
40
30
20
10
0

85.7
70.9

69.2
45.7

Qua môn Giáo
dục công dân

Các giờ sinh
hoạt lớp

63.6

38.1

Các phong trào
Đoàn, Đội

Qua cha mẹ,
người thân

Qua bạn bè tốt

Qua các tấm
gương điển hình
trong xã hội

Phụ huynh coi trọng các hình thức giáo dục đạo đức cho HS. Riêng các
giờ sinh hoạt lớp và các hoạt động Đoàn, Đội chưa được đánh giá ở mức độ
quan trọng, nguyên nhân là do phụ huynh không được cung cấp thông tin về nội
dung hoạt động của các phong trào này và những giờ sinh hoạt ngoài giờ học ở
trường.
Hình thức giáo dục qua cha mẹ, người thân, qua bạn bè tốt và qua môn
Giáo dục công dân được phụ huynh đánh giá cao nhất.

14


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

Giáo viên:

• Đánh giá nhận thức của HS về Đoàn và Đội thấp : 19,7% YK, mức đội
trung bình: 64,5%
• GV đánh giá tầm quan trọng của các hình thức giáo dục đạo đức cho HS:

(N=203) Các hình thức

Ít quan
trọng

Quan trọng

Rất quan
trọng

YK

%

YK

%

YK

%

Qua môn Giáo dục công dân

0

0

53

26.1

150

73.9

Các giờ sinh hoạt lớp

3

1.5

91

44.8

109

53.7

Các phong trào Đội, Đoàn

10

4.9

110

54.2

83

40.9

Qua môn Giáo dục công dân

0

0

53

26.1

150

73.9

Các giờ sinh hoạt lớp

3

1.5

91

44.8

109

53.7

Các phong trào Đội, Đoàn

10

4.9

110

54.2

83

40.9

Qua cha mẹ, người thân

4

2.0

30

14.8

169

83.3

Qua bạn bè tốt

2

1.0

69

34.0

132

65.0

Qua các tấm gương điển hình trong xã
hội

5

2.5

98

48.3

100

49.3

GV không đánh giá cao các phong trào đoàn thể ở trường và các giờ sinh
hoạt lớp như một hình thức giáo dục đạo đức cho HS, mà đặt nặng tầm quan
trọng của cha mẹ, người thân và môn Giáo dục công dân ở trường (83,3% và
73,9%), tiếp theo là ảnh hưởng của bạn bè tốt.

15


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

90
80
70

Giáo viên đánh giá tầm quan trọng của các hình thức giáo dục
đạo đức cho học sinh
83.3
73.9
65
53.7

60

49.3

40.9

50
40
30
20
10
0

Qua môn
GDCD

Qua cha Qua bạn
Các
Qua các
phong mẹ, người bè tốt
giờ sinh
thân
hoạt lớp trào Đoàn,
Đội

Qua các
tấm
gương
điển hình
trong xã
hội

Nhận xét
• Phụ huynh, giáo viên và học sinh đều đánh giá: vai trò giáo dục HS của
các hoạt động tập thể, các phong trào Đoàn, Đội như hiện nay là chưa có hiệu
quả cao. Nghĩa là, HS tham gia khá đầy đủ vì đây là một trong các tiêu chuẩn để

xếp loại đạo đức nhưng ít có hứng thú.
• Qua khảo sát, có thể nhận thấy vấn đề đánh giá đạo đức của HS THCS,
nếu chỉ theo ý kiến chủ quan của HS thì chưa phản ánh đúng thực chất tình hình
thực tế hiện nay, cần nhìn nhận đúng bản chất của vấn đề qua đánh giá của phụ
huynh và giáo viên, các nhà quản lý và những biểu hiện của HS trong những
hoạt động học tập, phong trào đoàn thể, xã hội, nhu cầu giải trí, kết bạn, cách đối
xử với người thân trong gia đình. Từ đó, việc giáo dục đạo đức cũng luôn phải
tính đến ảnh hưởng của các yếu tố trên đến sự phát triển toàn diện của người HS.

16


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

• Có thể giáo dục đạo đức qua các hoạt động tập thể như sinh hoạt lớp, toàn
trường, sinh hoạt Đoàn, Đội, văn nghê, thể dục thể thao bởi vì khi tham gia các
hoạt động đó, ở HS sẽ hình thành tinh thần tập thể, tính hợp tác, sự quan tâm
giúp đỡ lẫn nhau, nhu cầu học hỏi bạn bè và có thể tự điều chỉnh, hoàn thiện bản
thân.
• Cần tăng tính sinh động trong nội dung sinh hoạt Đoàn, Đội tại các trường
bằng cách đưa vào những sự kiện nổi bật (cập nhật thường xuyên) về chính trị
của đất nước, những chủ đề xã hội về thanh thiếu niên, ví dụ: tệ nạn nghiện hút,
bỏ nhà đi bụi, ảnh hưởng của sách báo, phim ảnh, thế nào là chơi game có mức
độ để không ảnh hưởng đến học tập và sinh hoạt khác, tình yêu trong trường phổ
thông, đặc biệt để HS chủ động nêu chủ đề của buổi sinh hoạt.
• Có thể giáo dục đạo đức thông qua hoạt động xã hội:
Với mục đích giúp HS mở rộng quan hệ ngoài nhà trường và gia đình,
từng bước hiểu được những chuẩn mực đạo đức xã hội. Cụ thể, có thể giáo dục
đạo đức cho học sinh qua những tấm gương điển hình ngoài xã hội, qua những

tổ chức xã hội từ thiện mà học sinh có cơ hội tham quan, những phong trào đóng
góp được phát động rộng rãi trong trường, ngoài xã hội để giúp HS có cảm xúc
đồng cảm với những người bạn không may.
Tóm lại: Hoạt động ngoại khoá có thể được coi như một trong các hình
thức để đánh giá học sinh theo quan điểm phát triển toàn diện và càng có ý nghĩa
hơn nếu các hoạt động ngoại khoá có tác động trở lại, giúp học sinh có thêm
hứng thú, niềm vui trong học tập và rèn luyện đạo đức. Với những lý do trên,
hoạt động ngoại khoá cần phải được nhà trường quan tâm đổi mới về hình thức,
nội dung và cách tổ chức thực hiện để học sinh tham gia với niềm ham mê, tự
nguyện.
17


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ GÓP PHẦN
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG HOẠT ĐỘNG
GIÁO DỤC NGOÀI GIỜ LÊN LỚP Ở
TRƯỜNG PHỔ THÔNG HIỆN NAY
Th.S Trương Quang Dũng
Sở Giáo dục – Đào tạo tỉnh Quảng Ngãi

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX đã khẳng định Giáo dục – Đào tạo
cùng với Khoa học – Công nghệ là quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục là
một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện
đại hoá, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người – yếu tố cơ bản để phát
triển xã hội, tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững. Muốn đào tạo nguồn lực
con người đáp ứng với yêu cầu phát triển của xã hội cần phải quan tâm đến việc
nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.
Nói về giáo dục toàn diện, Rabơle (1494 – 1553) nhà tư tưởng, nhà giáo

dục thời kỳ Phục Hưng đã từng nhấn mạnh “Việc giáo dục phải bao hàm các
nội dung trí dục, đạo đức, thể chất, thẩm mỹ… ngoài việc học ở nhà, còn có các
buổi tham quan các xưởng thợ, các cửa hàng, tiếp xúc với các nhà văn, các nghị
sĩ, đặc biệt là mỗi tháng một lần thầy và trò về sống ở nông thôn một ngày.”
Makarenco – nhà sư phạm nổi tiếng của nước Nga đầu thế kỷ XX, cũng
đã nói: “Tôi kiên trì nói rằng các vấn đề giáo dục, phương pháp giáo dục không
thể hạn chế trong các vấn đề giảng dạy, lại càng không thể để cho quá trình giáo
dục chỉ thực hiện trên lớp học mà đáng ra phải là trên mỗi mét vuông của đất
18


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

nước ta… Nghĩa là trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không được quan niệm
rằng công tác giáo dục chỉ được tiến hành trong lớp.”
Nền giáo dục Việt nam từ sau Cách mạng Tháng tám 1945 đến nay rất
quan tâm đến vấn đề giáo dục toàn diện cho học sinh, trong đó hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp là một bộ phận không thể thiếu của quá trình giáo dục.
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là một hoạt động giáo dục cơ bản được
thực hiện một cách có mục đích, có kế hoạch, có tổ chức, được tiến hành xen kẽ
với chương trình dạy học và diễn ra trong suốt năm học kể cả thời gian nghỉ hè
để khép kín quá trình giáo dục, làm cho quá trình đó có thể được thực hiện mọi
nơi, mọi lúc. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp giúp học sinh biết vận dụng
những tri thức đã học để giải quyết các vấn đề do thực tiễn đời sống đặt ra; biết
điều chỉnh hành vi đạo đức, lối sống cho phù hợp, biết nắm bắt những định
hướng chính trị, xã hội, biết được những truyền thống đấu tranh cách mạng,
truyền thống xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, truyền thống văn hoá tốt đẹp của đất
nước và những vấn đề nóng bỏng của thời đại như hoà bình, hữu nghị, hợp tác,
dân số, môi trường... Từ đó, rèn luyện cho mình những kỹ năng giao tiếp, kỹ

năng ứng xử có văn hoá, những thói quen trong học tập, lao động; kỹ năng tự
quản, tự tổ chức, điều khiển, nhận xét, đánh giá, hoà nhập và thực hiện một số
hoạt động tập thể có hiệu quả khác.
Hầu hết cán bộ quản lí và giáo viên đều có nhận thức đúng đắn về vị trí,
vai trò của các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho nên đã tổ chức được
nhiều hoạt động để học sinh tham gia, mỗi hoạt động đều có nội dung giáo dục
riêng và góp phần đáng kể trong việc nâng cao chất lượng dạy – học trong nhà
trường, đặc biệt là đã góp phần ngăn ngừa được các tệ nạn xã hội xâm nhập vào
trường học. số học sinh tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp đạt tỉ

19


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

lệ cao, nhất là các hoạt động TDTT, các buổi ngoại khoá văn học, khoa học, đố
vui, hoạt động giao lưu cắm trại…
Tuy nhiên, vẫn còn một số cán bộ, giáo viên, phụ huynh và học sinh chưa
nhìn một cách đúng đắn vai trò của hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp nên
trong quá trình tổ chức, chỉ đạo và quản lí các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp còn nhiều hạn chế, hình thức hoạt động còn đơn điệu, công tác phối kết hợp
giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường chưa đồng bộ, công tác
kiểm tra thi đua, khen thưởng chưa kịp thời làm ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu
quả giáo dục.
Cơ sở vật chất của nhiều nhà trường còn quá thiếu thốn, nhất là các
trường ở vùng sâu, vùng xa, vùng nông thôn, các phương tiện thiết yếu phục vụ
cho việc dạy học chính khoá còn chưa đủ, sân chơi, bãi tập, nhà thi đấu, hội
trường… vẫn còn là niềm mơ ước xa vời của nhiều trường. Nguồn kinh phí dành
cho hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp lại quá ít ỏi nên dẫu muốn tổ chức
nhiều hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp lại quá ít ỏi nên dẫu muốn tổ chức

nhiều hoạt động cũng không thể thực hiện được. Môi trường giáo dục chưa đảm
bảo, xã hội còn nhiều biểu hiện tiêu cực làm ảnh hưởng không nhỏ đến nhận
thức, tâm lí, hành vi, lí tưởng của học sinh.
Điều đáng quan tâm là đa số học sinh hiện nay ngại tham gia các hoạt
động ngoài giờ lên lớp, số học sinh có năng lực học tập thì chỉ chuyên tâm vào
việc học các môn văn hoá, trong các môn văn hoá, các em cũng chỉ đầu tư cho
một vài môn sở trường số còn lại – nhất là các môn khoa học xã hội thì hầu như
bị “bỏ ngỏ”. Số học sinh có năng lực học tập thì chỉ chuyện tâm vào việc học
các môn văn hoá, các em cũng chỉ đầu tư cho một vài môn sở trường, số còn lại
– nhất là các môn khoa học xã hội thì hầu như bị “bỏ ngỏ”. Số học sinh chưa

20


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

tích cực trong học tập thì lại dành thời gian cho các việc vui chơi, giải trí khác,
nhất là các trò chơi điện tử, các thông tin lệch lạc trên Internet… Thực tế đó đã
dẫn đến tình trạng ngày càng có nhiều học sinh hư hỏng, đua đòi, sống thực
dụng, thờ ơ, bi quan với cuộc sống, nói năng, hành xử thô bạo, thiếu văn hoá…
Nếu không kịp thời chấn chỉnh thì sẽ xa rời mục tiêu giáo dục.
Thực trạng nêu trên đòi hỏi các nhà trường cần phải chú trọng nhiều hơn
nữa đến việc giáo dục toàn diện cho học sinh, trong đó có hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp. Để góp phần nâng cao hiệu quả cho hoạt động này, chúng tôi
xin đề xuất một số biện pháp quản lí như sau:
1. Nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của hoạt động giáo dục ngoài
giờ lên lớp cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội khác:
Cần làm cho cán bộ, giáo viên, học sinh và các lực lượng xã hội khác
nhận thức một cách đúng đắn mục tiêu giáo dục nói chung và mục tiêu giáo dục

cua rnhà trường phổ thông. Về mục tiêu chung, điều 2, Luật Giáo dục: “Đào tạo
còn người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khoẻ, thẩm
mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lí tưởng độc lập, dân chủ và chủ nghĩa xã
hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân,
đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”; đối với nhà trường phổ thông,
điều 23, Luật Giáo dục: “Mục tiêu giáo dục phổ thông giúp học sinh phát triển
toàn diện về đạo đức, trí tuệ, phẩm chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản nhằm
hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách
và trách nhiệm công dân chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên hoặc đi vào
cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.”
Để nâng cao nhận thức, cần phải thông qua nhiều hình thức hoạt động
khác nhau như tổ chức hoặc kết hợp với các buổi sinh hoạt chính trị, nghe thời
21


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

sự, học nghị quyết, họp hội đồng giáo dục, tổ chức hội thảo, trao đổi kinh
nghiệm quản lí, tổ chức ngoại khoá các chuyên đề về văn hoá giáo dục, đạo đức,
pháp luật, phối hợp với các tổ chức chính quyền, đoàn thể chính trị xã hội tuyên
truyền vận động mọi lực lượng tham gia các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp. Từ đó, tác động đến tâm lí, nhận thức của cán bộ, giáo viên học sinh và các
lực lượng xã hội khác về vai trò, nhiệm vụ, chức năng của hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp trong việc giáo dục toàn diện nhân cách người học sinh.
2. Bồi dưỡng kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp
cho cán bộ, giáo viên, cán bộ lớp, cán bộ Đoàn – Đội:
Nếu kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục của cán bộ giáo viên, cán bộ
lớp, cán bộ Đoàn, Đội không đổi mới, không có sự lôi cuốn, thiếu hứng thú thì
chất lượng hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp sẽ không đạt được hiệu quả cao.
Vì vậy, việc bồi dưỡng kỹ năng tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

cho cán bộ, giáo viên, cán bộ Đoàn, lớp là nội dung cần thiết trong việc chỉ đạo
các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp của hiệu trưởng.
Để nâng cao hiệu quả việc bồi dưỡng các kỹ năng hoạt động giáo dục
ngoài giờ lên lớp cho cán bộ, giáo viên, cán bộ Đoàn, lớp, cần dựa trên kế hoạch
hoạt động chung của nhà trường, tổ chức các buổi tập huấn phù hợp với khả
năng hiện có để đội ngũ này có điều kiện giao lưu, học tập, rút kinh nghiệm, từ
đó nâng cao trình độ về chuyên môn nghiệp vụ trong việc tổ chức các hoạt động
giáo dục ngoài giờ.
3. Bồi dưỡng năng lực hoạt động cho học sinh:
Trong bất kì một hoạt động ngoài giờ lên lớp nào cũng có hai đối tượng:
đối tượng tổ chức hoạt động và đối tượng tham gia hoạt động. cả hai đều có vai

22


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

trò quan trọng như nhau. Song nếu đối tượng tham gia nhận thức không đầy đủ,
không hứng thú, thiếu sự tự giác, chủ động, sáng tạo thì các hoạt động giáo dục
khó có thể đạt được hiệu quả mong muốn. Vì vậy, việc bồi dưỡng năng lực hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh trong nhà trường phổ thông có ý
nghĩa hết sức quan trọng.
Để làm được điều đó, cần cung cấp kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình
thành thái độ, hành vi cho học sinh. Tạo điều kiện cho học sinh tham gia bàn bạc
nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức trước khi tham gia các hoạt động,
điều này sẽ giúp cho học sinh phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo, tự giác
và có hứng thú khi tham gia các hoạt động. Cung cấp, giới thiệu những tư liệu
cần thiết, liên quan đến hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp cho học sinh, tổ
chức các buổi tuyên truyền giáo dục ý thức chấp hành, tinh thần, thái độ và đề

cao trách nhiệm và quyền lợi của học sinh khi tham gia các hoạt động.
Cần có biện pháp kiểm tra, theo dõi, đánh giá kết quả, khen thưởng, động
viên kịp thời đối với những học sinh có thành tích tốt trong các hoạt động. Tăng
cường vận động, thuyết phục, kích thích lòng nhiệt tình và sự say mê hoạt động
trong học sinh, đồng thời nghiêm khắc xử lý những đối tượng có hành vi chây
lười, làm ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục chung.
4. Chỉ đạo nội dung, chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên
lớp
Nội dung, chương trình hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp là yếu tố
trọng tâm của quá trình giáo dụ, là sự thể hiện mục tiêu, nhiệm vụ của hoạt động
giáo dục cụ thể, là phương tiện tương tác giữa người tổ chức giáo dục với người
tiếp thu các nội dung giáo dục. Qua việc thực hiện nội dung, chương trình học
sinh nắm được hệ thống kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo, từ đó hình thành năng lực,
23


TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TPHCM - VIỆN NGHIÊN CỨU GIÁO DỤC

phẩm chất, phát triển trí tuệ, tình cảm, thể lực, ý chí, lí luận và khả năng hoạt
động thực tiễn. Tất cả nội dung này được sắp xếp khoa học giữa giáo dục và
giáo dưỡng. Việc thực hiện đầy đủ, nghiêm túc nội dung, chương trình hoạt
động giáo dục ngoài giờ lên lớp là yếu tố cơ bản để thực hiện mục tiêu giáo dục.
Vì vậy, nhà trường phải xem đây là vấn đề có tính pháp lệnh và cần có sự chỉ
đạo thực hiện một cách thống nhất.
Để đảm bảo thực hiện đầy đủ, đúng nội dung chương trình, hiệu trưởng
cùng với ban chỉ đạo hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp dự kiến thực hiện
chương trình theo từng học kì, tháng, tuần và cả năm. Cần chú ý đến các thời
điểm quan trọng, dự kiến những vấn đề nảy sinh và biện pháp khả thi của các
hoạt động. Hàng tuần, hàng tháng, hiệu trưởng theo dõi, kiểm tra tiến độ thực
hiện nội dung, chương trình đề ra

5. Chỉ đạo đổi mới hình thức các hoạt động giáo dục:
Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp ở các trường phổ thông rất đa dạng
và phong phú, thường diễn ra trong một không gian rộng, thời gian không cố
định. Do đó, muốn thu hút học sinh tham gia đầy đủ các hoạt động cần phải
thường xuyên đổi mới nội dung, chương trình, hình thức tổ chức hoạt động giáo
dục ngoài giờ lên lớp.
Tuỳ theo tính chất, mức độ của mỗi hoạt động, người hiệu trưởng xây
dựng kế hoạch và chỉ đạo thực hiện cho phù hợp. Chẳng hạn, thông quan các đợt
thi đua chào mừng những ngày lễ lớn trong năm, nhà trường kết hợp tổ chức các
hoạt động văn hoá, văn nghệ, TDTT, lồng ghép các cuộc thi nhỏ như thi tìm
hiểu, thi hát theo chủ đề hoặc tham quan các di tích lịch sử... Giờ chào cờ đầu
tuần nên tổ chức thi thuyết trình theo chủ đề, nói chuyện chuyên đềm thi vấn đáp
về các kiến thức khoa học nhằm giảm bớt tình trạng khô khan, căng thẳng và
24


KỶ YẾU: “HIỆU QUẢ CỦA HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA ĐỐI VỚI VIỆC NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY – HỌC TRONG NHÀ
TRƯỜNG PHỔ THÔNG”

tính giáo dục thấp. Giờ sinh hoạt 15 phút đầu buổi học cần có sự quản lí chặt chẽ
và tạo cho học sinh sự say mê, hứng thú trong việc truy bài, sinh hoạt tập thể,
trao đổi hoặc tranh luận các vấn đề khoa học… Tiết sinh hoạt cuối tuần nên tìm
những tư liệu có tính chất tư vấn về hôn nhân, gia đình, định hướng nghề nghiệp
để giáo viên chủ nhiệm kết hợp triển khai cho học sinh.
Các hình thức sinh hoạt khác như hoạt động TDTT, sinh hoạt câu lạc bộ,
sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt ngoại khoá, tham quan, du lịch… là những hoạt
động mang tính tự nguyện cao, có sức hút với những học sinh có cùng sở thích,
cùng nguyện vọng tham gia hoạt động. Do đó, nhà trường cần bố trí kinh phí
tương ứng để tổ chức các hoạt động phù hợp nhằm góp phần củng cố và bổ sung
kiến thức học trên lớp, rèn luyện, giáo dục năng khiếu, thể lực, giáo dục giới

tính, mĩ thuật, hội hoạ… cho học sinh.
Các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp hiện nay rất phong phú, đòi hỏi
người hiệu trưởng phải thườn xuyên quan tâm, suy nghĩ, tìm tòi các hình thức
hoạt động phù hợp với mục tiêu, đối tượng, thời gian, cơ sở vật chất, nguồn kinh
phí, môi trường sư phạm và con người hiện có. Nội dung và hình thức hoạt động
phải bao hàm các mặt giáo dục đức, trí, thể, mĩ. Tiến trình tổ chức hoạt động
phải hài hoà, khoa học và hợp lí, phải có bộ máy tổ chức, có kế hoạch, chương
trình, hoạt động cụ thể, có nội dung hoạt động, có người phụ trách, có qui định
lề lối làm việc, điều kiện hoạt động và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức,
đoàn thể trong và ngoài nhà trường.
6. Chăm lo đến việc xây dựng cơ sở vật chất, môi trường sư phạm và
đổi mới công tác thi đua, khen thưởng.
Muốn tổ chức tốt các hoạt động, điều kiện tiên quyết là phải chăm lo đến
việc xây dựng cơ sở vật chất trường học và xây dựng môi trường sư phạm lành
25