Sinh lý buồng trứng

Sinh lý buồng trứng
Sinh lý chu kỳ kinh nguyệt


Mục tiêu bài giảng dành cho sinh viên

1.

Trình bày được cơ chế điều hòa hoạt động của buồng trứng

2.

Trình bày được các biến đổi xảy ra ở noãn nang trong chu kỳ buồng trứng

3.

Trình bày được ảnh hưởng của các steroid buồng trứng trên các cơ quan bia của chúng


Index

1.

Trục Hạ đồi-Tuyến Yên-Buồng trứng

2.

Thay đổi ở noãn nang trong chu kỳ buồng trứng

3.

Cơ quan bia của các steroid buồng trứng

4.

Test tự lượng giá


Trục Hạ đồi-Yên-Buồng trứng



Hạ đồi



Tuyến Yên



Buồng trứng



Tổng quan về trục


Hạ đồi



Nhân cung



Phóng thích GnRH

•

Từng xung

•

Nhịp điệu thay đổi
Mỗi 90 ph / pha I
Mỗi 120 ph / pha II



Theo hệ mạch cửa Hạ đồi-Yên



Đến tuyến Yên


Tuyến Yên



Tiền Yên



Phóng thích FSH, LH

•

Hormone protein

•

Ưu thế FSH / LH
FSH pha noãn
LH tiền phóng noãn



Theo máu ngoại vi



Đến buồng trứng


Buồng trứng



Bia của FSH / LH



Nơi xảy ra



•

Chiêu mộ noãn nang

•

Phát triển noãn nang

•

Chọn lọc noãn nang

•

Phóng noãn

2 chức năng

•

Nội tiết: Các Steroid

•

Phóng noãn


Trục Hạ đồi-Yên-Buồng trứng



Xung GnRH



Đáp ứng FSH / LH



2 Feed-back của E2



•

Ức chế FSH

•

Kích thích đỉnh LH

Feed-back của P4

•



Ức chế LH

Buồng trứng “kép”

•

Nội tiết - “Ngoại tiết”


Thay đổi noãn nang ở chu kỳ buồng trứng



Phân bào giảm nhiễm tại buồng trứng



Chiêu mộ noãn nang



Phát triển noãn nang



Chọn lọc noãn nang



Thay đổi tiền phóng noãn



Phóng noãn



Thành lập hoàng thể chu kỳ



Tiêu vong của hoàng thể chu kỳ



Tổng quan


Phân bào giảm nhiễm tại buồng trứng



Thời kỳ bào thai

•

Phân bào nguyên nhiễm

Tạo noãn nguyên bào
Tăng số lượng, tuần 8

•

th

Phân bào giảm nhiễm
Quí I, không tạo mới
Toàn thể Oogonia
Đình trệ ở tuần 26

th



6
∼10 noãn bào sơ cấp dự trữ ở buồng trứng khi sinh



Noãn chỉ tái tục phân bào giảm nhiễm sau dậy thì


Chiêu mộ noãn nang



Triệu tập một số noãn dự trữ vào tiến trình phát triển



2
Trên đoàn hệ ngẫu nhiên ~10 nang noãn nguyên thủy



Quá trình bắt đầu từ 75 ngày trước phóng noãn



Kéo dài khoảng 60 ngày



Chuyển thành các nang noãn sơ cấp



Dưới những động lực chưa rõ (autocrine, paracrine)



Không lệ thuộc gonadotropin



Kết thúc bằng hình thành 1 nhóm nang noãn thứ cấp

Phát triển noãn nang





Nội dung

•

Từ nang noãn thứ cấp

•

Phát triển tế bào tùy hành

•

Qua nang noãn trung gian

•

Song song với chọn lọc

Diễn tiến

•

Từ N6 của chu kỳ hiện tại

•

Dưới tác dụng của FSH

•

Tăng số tế bào hạt tùy hành và tự tạo thụ thể FSH ở đó


Phát triển không thuần nhất của đoàn hệ



Các nang noãn phát triển

•

Không thuần nhất

•

Phân hoá trong đoàn hệ
NN phát triển nhanh
NN phát triển chậm



Hậu quả của sự phân hoá

•

Khác biệt về thụ thể FSH
NN phát triển nhanh tự tạo nhiều thụ thể FSH
NN phát triển chậm tự tạo ít thụ thể FSH

•

Đáp ứng ngày càng khác biệt với FSH giữa các NN


Kết quả của phát triển noãn nang





Các nang trung gian

•

Vào N9 của kỳ kinh

•

Xác lập vài NN trung gian

Tổng quan

•

Tổng khối tế bào hạt tăng

•

Nồng độ E2 cao dần

•

Phân hoá của đoàn hệ
Vài NN nhiều tế bào hạt, do đó có nhiều thụ thể FSH
Nhiều NN ít tế bào hạt, do đó không nhạy với FSH


“Nạn đói FSH” và sự chọn lọc noãn nang







Các NN không được trang bị đủ thụ thể với FSH

•

Các NN ít tế bào hạt, phát triển chậm

•

Không có khả năng bắt giữ FSH

•

Đi vào thoái triển

1 NN tiến triển nhất trở thành nang noãn vượt trội

•

Nhiều tế bào hạt nhất

•

“Thu gom” hầu hết lượng FSH lưu hành

•

Vẫn tiếp tục phát triển bất chấp sự thiếu hụt FSH

Khủng hoảng thiếu FSH là động lực của chọn lọc NN


Thay đổi ở nang de Graff do đỉnh LH



Đỉnh LH gây ra

•

Thay đổi ở noãn bào
Hoàn thành Meiosis

•

Thay đổi ở tế bào hạt
Cumulus Oophorus

•

Thay đổi ở bề mặt NN
Chuẩn bị phóng noãn


Hiện tượng phóng noãn



36-42 giờ sau đỉnh LH



Noãn nang bị vỡ

•

Phóng thích Cumulus

•

Lập hoàng thể chu kỳ


Thành lập hoàng thể chu kỳ



Thiết lập hoàng thể

•

Tế bào co cụm lại

•

Hoàng thể hoá các tế bào
Tế bào ngậm lipid
Cấp máu



Hoàng thể trưởng thành



Là cơ quan nội tiết mới

•

Lệ thuộc LH

•

Sản xuất E2 và P4

•

Tồn tại ngắn hạn


Thoái hóa hoàng thể - Sẹo bạch thể



Hoàng thể thoái hóa

•

Sau 11 ngày tồn tại

•

Do thiếu hụt LH



Để lại sẹo bạch thể



Hệ quả



•

Giảm cả E2 và P4

•

Khởi động chu kỳ mới

Sự tồn tại của hoàng thể có thể được kéo dài nếu

•

Có mặt của 1 hormone có thể thay được LH: hCG


Thay đổi noãn nang ở chu kỳ buồng trứng



Kéo dài 75 ngày



Chiêu mộ độc lập FSH



Phát triển dưới FSH



Chọn lọc do thiếu FSH



Phóng noãn do đỉnh LH



Noãn bào ở MII khi PN



Hoàng thể sản xuất P4



Suy thoái hoàng thể sau 11 ngày do P4 ức chế LH


Cơ quan bia của các steroid buồng trứng





Cơ quan có nguồn gốc ống Müller

•

Ống dẫn trứng

•

Nội mạc tử cung

•

Cơ tử cung

•

Kênh tử cung

•

Biểu mô âm đạo

Cơ quan không có nguồn gốc ống Müller

•

Tuyến vú

•

Trung tâm điều hòa thân nhiệt Hạ đồi

•

Xương


Ống dẫn trứng và cơ tử cung







E2 gây co thắt

•

Vận chuyển hợp tử

•

Từ đoạn xa về đoạn gần

P4 gây thư giãn

•

Mở cửa vào tử cung

•

Thư giãn tử cung

Có tác dụng đối kháng

•

Đối kháng về mặt tác dụng

•

Hoạt động đồng bộ để trứng vào buồng tử cung đúng lúc


Nội mạc tử cung - Chu kỳ nội mạc tử cung







3 thời kỳ

•

Thời kỳ E2

: Thời kỳ phát triển

•

Thời kỳ E2 và P4

: Thời kỳ phân tiết

•

Thời kỳ không có cả E2 và P4 : Thời kỳ hành kinh

Các thời kỳ nối tiếp nhau tạo chu kỳ nội mạc tử cung

•

28 ngày

•

Bắt đầu từ ngày thứ nhất của hành kinh

•

Đến ngày thứ nhất của lần có kinh kế tiếp

Thể hiện một phần của chu kỳ buồng trứng


E2 trên nội mạc tử cung - thời kỳ phát triển



Dưới tác dụng của E2

•

Các tuyến phát triển
Nhiều
Thẳng
Dài

•

Mạch máu phát triển

•

Hình thành thụ thể của
Estrogen

: làm chính bản thân nội mạc phát triển

Progesterone



: làm nội mạc sẽ chịu tác dụng của P4

Nội mạc phát triển dầy dần, cho đến ngày phóng noãn

E2 & P4 trên nội mạc - thời kỳ phân tiết



Dưới tác dụng của P4

•

Các tuyến phân tiết
Số lượng không tăng
Dài, ngoằn ngoèo
Nhiều Glycogen

•

Mạch máu ngoằn ngoèo

•

Mô đệm phù nề

•

Sẵn sàng tiếp nhận trứng thụ tinh đến làm tổ



Chỉ có nội mạc đã được E2 chuẩn bị mới nhạy với P4



E2 và P4 có tác dụng cộng lực trên nội mạc tử cung