Bai 4 bài giảng giáo dục công dân lớp 10

BÀI 4
NGUỒN GỐC VẬN ĐỘNG,
PHÁT TRIỂN CỦA SỰ VẬT
VÀ HIỆN TƯỢNG
(2 tiết)


NỘI DUNG BÀI HỌC
1.- Thế nào là mâu thuẫn?

2.- Mâu thuẫn là nguồn gốc
vận động, phát triển của
sự vật và hiện tuợng.
2


1.- Thế nào là mâu thuẫn?
Nguồn gốc của
từ Mâu Thuẫn.
Ngày

To
Vào thời Xuân thu- Chiến quốc của Trung Quốc cổ đại, có
và
một người vừa bán Mâu ( giáo), lại vừa bán Thuẫn ( Khiên).
nhỏ
Khi rao bán Mâu, anh ta rao rằng:
Hãy
lấyMâu
những
Mâu đây, Mâu đây,

ai mua
đi, Mâuví
củadụ
tôi rất sắc, đâm gì
cũng thủng ! về mâu thuẫn mà em biết

Đêm
trong
cuộc
Lát sau, khi rao bán
Thuẫn,
anh sống?
ta lại rao rằng:

Thuẫn đây, Thuẫn đây, ai mua Thuẫn đi, Thuẫn của tôi rất chắc,
không gì đâm thủng được !

Kể từ đó, Mâu và Thuẫn được dùng để chỉ những
khuynh hướng, đặc điểm, tính chất...trái ngược nhau
3
của sự vật hiện tượng.


Phân biệt mâu thuẫn (MT)
thông thường và mâu thuẫn triết học :

Thông
thường

M T thông thường là trạng thái

xung đột, chống đối nhau.

Triết
học

M T triết học là sự thống nhất
và đấu tranh giữa các mặt đối lập
4


?
Sắp xếp các từ sau đây theo cột
mâu thuẫn thông thường, Triết học :
Số âm, số dương – To, nhỏ
Trắng, đen – di truyền, Biến dị
Hoá hợp, phân giải – Trên, dưới
Trong, ngoài – Chất lượng, số lượng
Thống trị, bị trị – Sản xuất,tiêu dùng
Dũng cảm, hèn nhát.

5


Thông
thường

Triết
học

Thống trị - bị trị

To - nhỏ
Dũng cảm - hèn nhát
Trắng - đen
Chất lượng - số lượng
Trên - dưới
Sản xuất - tiêu dùng
Trong - ngoài
Phân giải - hóa hợp
Số âm - số dương
Di truyền - biến dị 6


Nhận xét:

Theo
học
Mác
Lênin:
Bất kỳtriết
sự
vật,
hiện
tượng
Em có nhận xét nào
Mâu chứa
thuẫnđựng
là
chỉnh
cũng
mặtthể,

đối trong
lập.
gì một
vềnhững
những
Haihai
mặtmặt
đốimâu
lập ràng
buộc
nhau
,nhất
tác
đó
đối
lập vừa
thuẫn
trênthống
?
động
lẫn nhau
thành
mâu
với
nhau,
vừatạo
đấu
tranh
vớithuẫn.
nhau.

nhau

7


a. Mặt đối lập của mâu thuẫn.
Mỗi nguyên tử có hai mặt : điện tích (+) và điện tích (-)

Các nguyên tử
có thể thiếu hạt điện tích âm
hoặc dương được không?


Xã hội phong kiến có 2 giai cấp:
địa chủ và nông dân

><

Xã hội phong kiến
có thể thiếu giai cấp địa chủ
hoặc nông dân được không?

><
9


Nền
Nền kinh
kinh tế
tế có

có hai
hai mặt:
mặt:
ổn
sản
địnhxuấtkhủng
và tiêuhoảng
dùng

Nền kinh tế
có thể thiếu sản xuất
hoặc tiêu dùng được không?

>
><
<

10


Mặt đối lập của mâu thuẫn : Đó là
những
khuynh hướng, tính chất, đặc điểm … mà
trong
quá trình vận động, phát triển của sự vật và
hiện
tượng
chúng
phát
triển

theo
những
chiều
Mặt đối lập của mâu thuẫn, còn gọi là mặt
hướng
đối lập biện chứng, là những mặt đối lập ràng
trái
ngược
nhau.
buộc, thống nhất và đấu tranh với nhau trong
MT, chứ không phải là những mặt đối lập bất
kì giữa sự vật, hiện tượng này với sự vật,
hiện
11


b. Sự thống nhất giữa các mặt đối lập.
Nền kinh tế có hai mặt: sản
tiêu hai
dùng
Trong mỗi xuất
mâu và
thuẫn,
mặt đối lập
liên hệ gắn bó với nhau, làm tiền đề
VD
Cócho
quánhau.
trình Triết
đồnghọc

hoágọi
thì đó
quálàtrình
tồn :tại
sự
dị
hoá nhất
mới thực
được
ngược lại…hai
thống
giữa hiện
các mặt
đốivàlập.
quáPhân
trìnhbiệt
nàykhái
liên hệ
gắn
bó vớinhất”
nhau,trong
không
niệm
“Thống
ngừng
nhau
tạo
nênnói
quáthống
trình nhất

trao đổi
qui luậtthay
mâuthế
thuẫn
với
cách
chất
sinh
vật.ngày với nội dung là sự hợp
đượccủa
dùng
hàng
lại thành một khối (thống nhất về quan điểm,
quan niệm, thống nhất lực lượng, thống nhất
về tư tưởng, tổ chức và hành động).

><

Sản xuất

Tiêu dùng

12


Sự
tranh
giữagiữa
g/c thống
trị đối

và g/c
b. đấu
Sự đấu
tranh
các mặt
lập.bị trị
trong xã hội có đối kháng giai cấp (CHNL, PK,
TBCN).
Sự đấu tranh giữa
điện tích (-) và điện tích (+
Trong
mgiữa
ỗi nguyên
tử :đối lập :
Sự đấu
tranh
các mặt
Các mặt đối lập cùng tồn tại bên nhau,
khác,
đốitheo
lập những
vậnMặt
động
và các
phátmặt
triển
luôn
vậnhướng
động theo
hướng

nào?nên
chiều
trái xu
ngược
nhau,
ví luôn
dụ minh
chúngCho
luôn
tác hoạ?
động, bài trừ,
gạt bỏ nhau. Triết học gọi đó là sự
đấu tranh giữa các mặt đối lập.

13

Giai cấp Chủ nô và giai cấp Nô lệ trong chế độ CHN


2.- Mâu thuẫn là nguồn gốc vận động,
phát triển của sự vật và hiện tuợng.
a. Giải quyết mâu thuẫn :
SV,HT

><
SV,HT

SV,HT

><

 Bất cứ sự vật nào cũng chứa
><
đựng mâu thuẫn. Khi mâu thuẫn cơ
bản được giải quyết, thì SV & HT
chứa đựng nó cũng chuyển hoá
thành SV & HT khác.
14


Kết quả
Do đó, sự
của sự đấu tranh
đấu tranh
giữa các mặt đối lập là
giữa
mâu thuẫn cũ mất đi,
các mặt đối lập
mâu thuẫn mới hình thành,
(MT) là
Tại
sao
mâu
thuẫn
là
nguồn
gốc
sự vật và hiện tượng cũ
nguồn gốc
của

sự vận
động phát triển
được thay thế
bằng
sự vật
vận động,
và hiện tượng
mới.
phát triển của
các
sự Quá
vật hiện tượng?
trình nàyBiện
tạo nên
sựthường xuyên sự
pháp
để vật và
vận động, phát triển
hiện
giải quyết mâu thuẫn
vô tận của thế giới
tượng.
chúng ta phải làm gì?
khách quan.

?

15

BÀI HỌC THỰC TIỄN

Vận dụng
những hiểu biết trên
đây vào cuộc sống hàng
ngày, chúng ta cần phải
biết phân tích những mâu
thuẫn trong nhận thức, trong
rèn luyện phẩm chất đạo đức.
Phải phân biệt đâu
là đúng, đâu là sai, cái gì là
tiến bộ, cái gì là lạc hậu
để nâng cao nhận thức
khoa học, phát triển
nhân cách.

Biện pháp
thường xuyên
để giải quyết
mâu thuẫn
trong cuộc sống
tập thể
là phải tiến hành
phê bình
và tự phê bình,
tránh thái độ
xuê xoa,
“dĩ hoà
vi quý”.
16

b. Mâu thuẫn chỉ được giải quyết
bằng đấu tranh.
Mâu thuẫn chỉ được giải quyết bằng đấu
Thự
c dân
pchủ
bó
c
lộ
t và
đà
nnábó
pndã
Giai
cấpPhá
địaph
, phong
kiế
lộman
t,u
tranh,
không
ải bằ
ng
con
đườ
gc điề
nhân

dân
ta,
mâu
thuẫ
n
trở
nên
gay
gắ
t
.
đà
n
á
p
hế
t
sứ
c
dã
man!
hò
a
mâu
thuẫ
n
.
Chúng ta kiên cường đấu tranh

đánh đuổi thực dân Pháp, giành lại độc

lập…
t nhà
c
NhânMộ
dân
khởinướ
nghĩca mớ
chốinđộ
g phong
lập, kiế
tựndo,
rat.đời.
áp dân
bức, chủ
bóc lộ

17


Lưu ý

Đấu tranh trong triết học không đơn giản chỉ
là sự đấu tranh bằng bạo lực, cần hiểu một cách
khái quát hơn, đó là sự tác động, bài trừ, gạt bỏ
lẫn nhau. Sự tác động, bài trừ, gạt bỏ này cũng
có thể diễn ra dưới nhiều hình thức như ngoại
giao, văn hoá, đàm phán tác động, hoặc bạo lực
cách mạng ... Như vậy, đàm phán, thảo luận là
hình thức tác động, đấu tranh ngoại giao để giải
quyết mâu thuẫn chứ không phải là điều hoà. 18

BÀI TẬP 1
Những câu nào sau đây có ý nói về mâu thuẫn
(khoanh tròn đáp án đúng, có giải thích sơ lược)
a. Con giun xéo lắm cũng quằn
b. Trong họa có phúc, trong phúc có họa
c. Khẩu phật tâm xà
d. Dĩ hoà vi quý
e. Vỏ quýt giày có móng tay nhọn
g. Xanh vỏ đỏ lòng
h. Mền nắn rắn buông
i. Tình trong như đã mặt ngoài còn e
k. Cao nhân tất hữu cao nhân trị
l. Lạt mềm buộc chặt.


BÀI TẬP 2

Con gái của Mác hỏi Mác :
“Hạnh phúc là gì?”
Mác trả lời :
“Hạnh phúc là đấu tranh”
Em hiểu câu nói trên như thế nào?
20


BÀI TẬP 3

Nếu trong lớp học của em, một số bạn

có mâu thuẫn nhỏ, giả sử em là
lớp trưởng em sẽ giải quyết ra so?

21


DẶN DÒ

Làm các bài tập 1,2,3,4 trong SGK.
Xem trước bài 5 : Cách thức vận động
và phát triển của sự vật hiện tượng

22