Tiểu luận chuyên đề sinh sản ở vật nuôi

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
KHOA CHĂN NUÔI THÚ Y

TIỂU LUẬN BỆNH SẢN KHOA
“MỘT SỐ THÔNG TIN VỀ PROSTAGLANDIN”

Họ Và Tên Học Viên: Trần Thị Minh Thuần
Lớp: Cao Học Thú Y K10

-Gia Lai, tháng 5 năm 2016-

1

1


MỤC LỤC

I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Ngày nay, với sự phát triển của kho học kỹ thuật thì ngành kinh tế nước ta
nói chung và ngành chăn nuôi nói riêng cũng có những bước phát triển mạnh mẽ.
Cùng với sự phát triển mạnh của ngành chăn nuôi, hàng loạt tiến bộ kĩ thuật đã và
đang được ứng dụng nhằm phát triển đàn giống, kích thích tăng trưởng, chăm sóc,
bảo vệ và tăng khả năng sinh sản cho gia súc cũng như phòng trị bệnh cho gia súc
mà một trong số đó là liệu pháp sử dụng kích thích tố - liệu pháp sử dụng kích thích
tố prostaglandin (PG). PG được dùng để điều kiển sự sinh sản của gia súc theo kế
hoạch, xử lý các trường hợp chậm sinh, vô sinh và điều trị một số bệnh như viêm tử
cung có mủ, viêm tử cung mãn, bệnh lý dạ dày-ruột…vv. Bên cạnh những tác dụng
tích cực trên, PG còn là nguyên nhân làm cho những tổn thương cục bộ trở nên
trầm trọng hơn. Vì vậy, việc tìm hiểu và nghiên cứu kỹ về hormon PG là cần thiết

và quan trọng đối với người chăn nuôi và cán bộ thú y.

2

2


II.NỘI DUNG
1.Prostaglandin(PG)
1.1.Phân tiết PG

PG là hormone được tiết ra từ nội mạc ống sinh dục (tử cung, âm đạo) của
con cái. Ở con đực cũng có hormone này, nó do tuyến tiền liệt tiết ra.
Nó không phải là đơn chất mà nó là những nhóm các acid béo không bão
hòa. Được biết chủ yếu đến đó là PGE (loại tan trong Ê-te (Ether)) và PGF2α (loại
tan trong Fosfate); ngoài ra còn gần 20 loại nữa. Tuy nhiên, loại có hoạt tính mạnh
nhất là PGF2α.
1.2. Sinh tổng hợp PG

PG được tổng hợp ngay tại màng tế bào từ phospholipid. Khi có tổn thương
màng tế bào giải phóng ra phospholipid dưới tác dụng của phospholipase A2 sẽ tạo
ra các acid béo tự do không bão hòa (AA, acid dihomo γ linolenic, acid
eicosapentanoic - tiền chất của PG). Các AA tự do có thể được chuyển hóa theo hai
phương thức chính: do tác dụng cyclooxygenase, chuyển hóa cyclooxygenase thấy
ở nhiều mô, trong khi chuyển hóa theo đường lipoxygenase xảy ra chủ yếu ở bạch
cầu (Lê Đình Roanh và Nguyễn Đình Mão, 1997). Cyclooxygenase xúc tác để phân
tử O2 gắn vào AA, sau đó các AA sẽ đóng vòng và oxy hóa để tạo ra đầu tiên là
endoperoxid intermediate PG2, cũng chính enzym 3 này xúc tác để giáng phân các
PG thành PGH2. PGH2 sau đó phản ứng với một số enzym khác (isomerase) để tạo
ra PG theo sơ đồ sau:

3

3


1.3. Tác dụng dược lý trên cơ trơn tử cung.

Các PGF gây co tử cung ở gia súc có thai và không có thai. Các PGE gây co
tử cung ở gia súc có thai và làm giãn tử cung ở gia súc không có thai. PGE mạnh
hơn PGF 10 lần. PGE2 và PGF2α đã được dùng trong lâm sàng để thúc để gây sẩy
thai và thúc đẻ. Trên cơ trơn ống dẫn tinh: PGF2α gây co cơ trơn ống dẫn tinh,
xoang chứa tinh và cơ trơn niệu đạo để thực hiện động tác phóng tinh giúp cho việc
đẩy tinh dịch vào đường sinh dục cái với tốc độ cao, nó tạo ra từng đợt co bóp
mãnh liệt cho tới khi nào lượng tinh dịch được phóng đi hết. Khi tinh dịch vào
đường sinh dục cái PGF2α lại gây co cơ trơn tử cung mạnh để đẩy tinh trùng vào
sâu trong đường sinh dục cái. Trong thực tế người ta bổ sung PGF2α vào liều tinh
để làm tăng tỷ lệ thụ thai (Việt Nam chưa thực hiện).
1.4. Cơ chế gây động dục của PG

Các kích thích bên ngoài tác dụng lên vùng dưới đồi, làm vùng dưới đồi tiết
ra GnRH vào hệ thống động mạch của vùng dưới đồi-tuyến yên, kích thích tuyến
yên tiết ra FSH, FSH theo hệ thống tuần hoàn tới buồng trứng kích thích nang noãn
phát triển và chín, sau đó LH tiết ra kết hợp với FSH và estrogen do nang noãn tiết
ra làm trứng rụng, trứng rụng làm FSH, LH, estrogen giảm. Ngoài ra, LH còn tác
dụng lên thể vàng làm phân tiết progesteron, progesteron và estrogen tác dụng lên
tử cung làm thú động dục.
Nếu trứng không được thụ tinh thể vàng tồn tại trong vòng 10-12 ngày, tiết
progesteron kích thích nội mạc tử cung tiết ra PGF2α gây thoái hóa thể vàng dẫn
tới hàm lượng progesteron giảm, tuyến yên tiết ra FSH, LH gia súc động dục trở
lại. Nếu trứng thụ tinh thể vàng tiếp tục tồn tại và tiết ra progesteron nuôi dưỡng

thai, ức chế phân tiết PGF2α từ nội mạc tử cung, nhau thai và tuyến thượng thận
4

4


cũng tiết ra progesteron. Hàm lượng progesteron cao kết hợp với sự tồn tại của thai
trong tử cung ức chế tuyến yên tiết ra FSH, LH (Lê Văn Thọ và Đàm Văn Tiện,
1992).

Hình: Cơ chế gây động dục
2. Prostasglandin F2 anpha (PGF2α).
2.1. Lịch sử phát hiện hormon ProstaglandinF2α

- Lần đầu tiên Prostaglandin được phát hiện trong tinh dịch người năm 1935.
- Nó xuất hiện trong tuyến tiền liệt ( Prostaglandin ) do đó có thuật ngữ
‘Prostaglandin’
.
- Prostaglandin thực chất là sản phẩm của axit béo chưa no có 20 gốc cacbon.
- Nguyên tử cacbon ở vị trí số 8 và 12 hợp thành theo cấu trúc vòng – nhân
cyclopentan với 2 đuôi dài, đuôi thứ nhất từ vị trí các bon thứ 7 trở về số 1 và đuôi
thứ 2 từ số cacbon số 13 đến cacbon thứ 20.
Cấu tạo hóa học

5

5


PGF2α ( C 20 H 34 O 5 )

2.2 Cơ chế tác dụng của PGF2α

2.2.1. Cơ chế tiêu hủy thể vàng của PGF2α
Ở hầu hết các loài gia súc vào ngày thứ 14 sau khi trứng rụng mà không thụ
tinh thì tử cung tiết hormone PGF2α . PGF2α theo máu từ tử cung đến buồng trứng
gây tác dụng co mạch máu ngoại vi nuôi thể vàng, do đó thể vàng rơi vào tình trạng
không được cấp dinh dưỡng và trong vòng 24 giờ sẽ bị tiêu hủy. Sự tiêu hủy của
thể vàng dưới tác dụng của PGF2α làm giảm và ngừng tiết progesterone, do đó
trứng tiếp tục phát triển và chin, xuất hiện chu kỳ động dục tiếp theo.
2.2.2 Cơ chế tác dụng của PGF2α trong quá trình đẻ
Nếu trứng được thụ tinh, thể vàng xuất hiện và tăng tiết progesterone có tác
dụng an thai, đến kỳ chữa cuối dưới tác dụng của hormone corticosteroid của vỏ
tuyến thượng thận, nhau thai sản sinh ra relaxin và PGF2α. Relaxin làm giãn dây
chằng xương chậu và mở cổ tử cung còn PGF2α làm thoái hóa thể vàng, khi thể
vàng bị tiêu biến và không tiết được progesterone nên hàm lượng progesterone
trong máu giảm xuống dẫn đến lượng estrogen tăng tiết từ nhau thai làm tăng độ
mẫn cảm của tử cung với oxytoxin, kích thích co bóp tử cung trong lúc đẻ để tống
thai ra ngoài
2.3. Chức năng

- Phá vỡ màng noãn bao để gây rụng trứng.
- Phá huỷ thể vàng, nang nước trên buồng trứng, gây động dục.
- Gây hưng phấn ống sinh dục, tăng cường nhu động tử cung, kích thích mở
cổ tử cung.

6

6

2.4. Ứng dụng trong chăn nuôi

Được dùng trong những trường hợp sau :
- Các vật nuôi không sinh sản được với thể vàng tồn lưu.
- Chứng lãnh dục với thể vàng tồn tại, u nang buồng trứng.
- Rụng trứng yếu : Prostaglandin F2α giúp quay lại nhanh chóng chu kì động
dục mới, sự rụng trứng xảy ra sau đó 2 – 4 ngày.
- Chết phôi, thai chết lưu.
- Bọc mủ tử cung, viêm nội mạc tử cung có mủ thai biến thành xác khô.
- Kiểm soát chủ động chu kì động dục của bò cái, kết hợp với các hormon
khác gây rụng nhiều trứng.
- Ứng dụng trong gây đẻ nhân tạo và trợ sản ở những ca đẻ khó, rặn đẻ yếu.
2.5. Ứng dụng PGF2α trên bò

2.5.1. Gây động dục đồng loạt
PGF2α được coi là hormone hiệu lực nhất trong việc gây động dục đồng loạt
ở gia súc nhai lại. Gây động dục đồng loạt có ý nghĩa thực tiễn to lớn trong công
tác thụ tinh nhân tạo. Nó cho phép nâng cao hiệu quả cải tạo giống, nâng cao hiệu
quả kinh tế công tác thụ tinh nhân tạo, đặt cơ sở cho công tác cấy truyền hợp tử
(với con nhận). Đồng thời, kỹ thuật này cho phép tổ chức phối giống đồng loạt trên
đàn bò cái và có thể điều khiển gia súc đẻ tập trung vào một thời điểm đặc thù
trong năm để thuận lợi cho việc chăm sóc nuôi dưỡng bê:
- Phương pháp tiêm 1 lần: PGF2α được tiêm cho một nhóm gia súc để gây
động dục đồng loạt, sau đó được dẫn tinh kép vào các thời điểm cố định lúc 48 và
72 giờ hay 72 và 96 giờ kể từ sau khi tiêm. Hoặc có thể theo dõi biểu hiện động dục
trong vòng 5-7 ngày kể từ sau khi tiêm PGF2α và dẫn tinh khi phát hiện thấy động
dục (bằng cách này tăng tỷ lệ thụ thai cao hơn dẫn tinh cố định vào thời điểm như
trên).
- Phương pháp tiêm 2 lần: tiêm PGF2α hay hoạt chất tương tự theo chế độ 2
lần cách nhau 10-12 ngày cho bò ở bất kỳ giai đoạn nào của chu kỳ. Tất cả những

con được tiêm đều được dẫn tinh 1 lần (80 giờ) hay 2 lần (72 và 96 giờ) sau lần
tiêm PGF2α thứ 2 hoặc là dẫn tinh vào khoảng 12 giờ sau khi bắt đầu xuất hiện
động dục. Có thể dẫn tinh cho những con phát hiện động dục sau lần tiêm thứ nhất,

7

7


còn những con nào không được dẫn tinh sẽ được tiêm một liều thứ 2 vào khoảng
11-12 ngày sau đó.
- Kết hợp PGF2α với các hormone khác: GnRH, estrogen,PMSG, HCG, FSH
để gây động dục và rụng trứng. Các nghiên cứu của Yendraliza và ctv (2011) trên
trâu Indonesia; J Gupta và ctv (2008) trên trâu Ấn Độ, Gianluca Neglia và ctv
(2003) trên trâu của Ý, Guang- Sheng Qin và ctv (2009) trên trâu Trung Quốc đã sử
dụng kết hợp PGF2α và GnRH (Ovsynch program) đã cho kết quả động dục và đậu
thai của trâu cao hơn khi chỉ sử dụng đơn lẻ một loại hormone.
2.5.2. Sử dụng kích thích động dục cho bò chậm động dục
* Sơ đồ 1:
11

Áp dụng cho bò động dục sau khi đẻ, bò tơ, động dục ngầm ....
- Tiêm hormon này 2 lần, cách nhau 11 ngày.
- Sau khi tiêm lần 2 từ 72h – 96h những bò được tiêm đều phối giống cho dù
có xuất hiện động dục hay không.
- Bò nào không thụ tinh sẽ được phối giống sau 19-23 ngày (chu kỳ tiếp
theo).
* Sơ đồ 2:

8

8


Cách tiêm:
-Tất cả bò đều được tiêm PGF 2α
-Từ ngày thứ 2 bò nào động dục sẽ được phối giống 2 lần, cách nhau 10-12h
- Đến hết ngay thứ 6 bò nào không động dục sẽ tiêm lại vào ngày thứ 11. Sau đó
phối giống 2 lần vào khoảng 72-96h sau khi tiêm.
* Sơ đồ 3
1

1 4 5 11

14 15
Cách tiêm :
- Chia bò thành 2 nhóm: Nhóm buồng trứng có nang trứng phát triển, nhóm
buồng trứng có thể vàng
- Tiêm PGF 2α cho những bò trong buồng trứng có thể vàng, sau 72-92h phối
giống cho bò động dục
- Bò trong buồng trứng có nang trứng và bò đợt 1 không động dục sẽ tiêm
PGF2α vào ngày thứ 11, phối giống vào ngày 3 và 4 sau khi tiêm.
2.5.3. Sử dụng PGF2α để rút ngắn khoảng cách lứa đẻ
Sơ đồ :

9

9

Cách tiêm
- Bò sau khi đẻ 2-3 tháng nếu bò động dục ta tiêm PGF 2α 1 lần trong
khoảng 5 16 ngày của chu kì
- Bò sau khi đẻ 2-3 tháng nếu bò không động dục trở lại ta dùng PGF2α tiêm
2 lần cách nhau 10-12 ngày
2.5.4. Sử dụng PGF2α cho bò động dục yếu, rụng trứng kém hoặc động dục
thầm lặng
- Bò động dục yếu, rụng trứng kém sau khi động dục 10 ngày ta tiêm PGF2α
bò sẽ động dục tốt hơn và phối giống đạt hiệu quả cao hơn
- Những bò động dục thầm lặng thì có thể sử dụng 1 trong 3 sơ đồ ở phần
kích thích cho bò châm động dục
- Những bò có nang trứng tồn tại trong buông trứng : tiêm hormone GnRH,
sau 48h tiêm PGF2α , 72-96h sau đó cho bò phối giống.
- Những bò phối giống nhiều lần mà không chửa : Tiêm 1-2 lần PGF2α cho
những bò này.
2.5.5. Sử dụng PGF2α đối với những bò bị viêm tử cung
- Nhờ tác dụng của PGF2α , tử cung nhu động , co bóp, tống chất bẩn trong
tử cung ra ngoài , giúp bộ máy sinh dục trở lại bình thường
- Đầu tiên ta tiêm GnRH sau 48h tiêm PGF2α .
2.5.6. Sử dụng PGF2α gây sảy thai theo ý muốn

10

Các giai đoạn có chữa Thuốc tiêm
- Ngày 15 đến ngày PGF2α
100
- 100-150 ngày
PGF2α

Thời gian sẩy thai

-Trong vòng 2-3
ngày
-Trong vòng 3-7
ngày
PGF2α
+ - Trong vòng 5
Dexamethasone ngày

Tỷ lệ thành công (%)
97,5

- 150-260 ngày

92

73

10


2.5.7. Sử dụng PGF2α gây đẻ cho bò theo ý muốn
- Khi bò có chửa 260-270 ngày, ta tiêm 1 liều PGF2α , bò sẽ đẻ trong vòng
1-4 ngày sau khi tiêm
- Chú ý : việc gây đẻ sớm thường kéo theo tỉ lệ sát nhau cao, bầu vú kém
phát triển. Nên ít khi sử dụng hoăc sử dụng đối với bò chửa kéo dài, thai đã bị chết,
bị khô, có bọc mủ.
2.5.8. Sử dụng PGF2α trong công nghệ phôi
Trong công nghệ cấy truyền phôi:
- PGF2α kết hợp với FSH và HTNC gây rụng trứng đồng loạt và gây động
dục đồng pha.

- PGF2α kết hợp với một số hormone khác: estrogen, FSH,.. để tăng tỷ lệ
sinh đôi ở bò.
3. Các chế phẩm có hoạt tính Prostaglandin:
Reprodineo (chế phẩm tổng hợp của Bayer)
Prosolvino (chế phẩm tổng hợp của Intervet)
Dinolytico (chế phẩm tự nhiên của Upjohn)
Estrumateo (chế phẩm tổng hợp của Pitman-Moore)
LLireno (chế phẩm tổng hợp của hang Hoechst)

III. KẾT LUẬN
Sử dụng các chế phẩm sinh học là một trong những biện pháp mang lại hiệu
quả kinh tế cao mà vẫn đảm bảo được chất lượng của đàn gia súc. Trong chăn nuôi,
việc sử dụng hormone sinh dục trong sinh sản gia súc, gia cầm được xem là biện
pháp hữu hiệu làm tăng năng suất sinh sản của đàn vật nuôi, gia tăng lợi nhuận cho
người chăn nuôi.

11

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Điều khiển động dục. dairyvietnam.com/vn/Giai.../Dieu-khien-dong-ducPhan-1,2.html
2. PGF2α và ứng dụng trong chăn nuôi. text.123doc.org › Nông - Lâm - Ngư ›
Nông nghiệp.
3. Tác dụng sinh học của Prostasglandin.
cctybinhduong.gov.vn/.../files/chuyenđê_sinh_ly_prostaglandin.pd...
4. Viện KHKTNN Miền Nam. iasvn.org › Thông tin khoa học

12

12