TIỂU LUẬN NÂNG CAO NHẬN THỨC về vị TRÍ của CHỦ NGHĨA xã hội KHOA học TRƯỚC NHỮNG THÁCH THỨC mới HIỆN NAY

NÂNG CAO NHẬN THỨC VỀ VỊ TRÍ CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
KHOA HỌC TRƯỚC NHỮNG THÁCH THỨC MỚI HIỆN NAY
Chủ nghĩa xã hội là một môn khoa học, nghiên cứu các quy luật, tính quy
luật chính trị- xã hội của quá trình phát sinh, hình thành phát triển hình thái kinh
tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa; những điều kiện, con đường, hình thức, phương
pháp đấu tranh và những nguyên tắc cơ bản của giai cấp công nhân nhằm thực hiện
sự chuyển biến cách mạng từ hình thái kinh tế- xã hội tư bản chủ nghĩa lên hình
thái kinh tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa. Do đó, ngay từ khi ra đời chủ nghĩa xã hội
khoa học đã bị các thế lực chống cộng, cơ hội xét lại chống phá quyết liệt. Tuy
nhiên, thực tiễn đã chứng minh tính khoa học, cách mạng và sức sống bất diệt của
chủ nghĩa Mác nói chung, chủ nghĩa khoa học nói riêng. Đặc biệt, sự nghiệp xây
dựng chủ nghĩa xã hội trên thế giới và ở nước ta, nhất là công cuộc đổi mới do
Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo hơn 25 năm qua đã chỉ rõ: sự
vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin mà trực tiếp là các
nguyên lý lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học, đã làm cho cách mạng nước ta
thu được nhiều thành tựu có ý nghĩa lịch sử. Trước những diễn biến phức tạp của
tình hình hiện nay, đặc biệt là sự xuyên tạc, chống phá, phủ nhận của các thế lực
thù địch đối với toàn bộ học thuyết Mác – Lênin nói chung, chủ nghĩa xã hội khoa
học nói riêng, đòi hỏi cần nhận thức sâu sắc vị trí, vai trò của chủ nghĩa xã hội
khoa học.
1. Vị trí của chủ nghĩa xã hội khoa học
Theo nghĩa rộng, chủ nghĩa xã hội khoa học là chủ nghĩa Mác- Lênin, luận
giải dưới góc độ triết học, kinh tế chính trị học và chính trị- xã hội về sự chuyển
biến tất yếu của xã hội loài người từ hình thái kinh tế- xã hội tư bản chủ nghĩa sang
hình thái kinh tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa. Theo nghĩa hẹp, chủ nghĩa xã hội
khoa học là một bộ phận hợp thành chủ nghĩa Mác- Lênin, luận giải dưới góc độ
chính trị- xã hội quá trình chuyển biến cách mạng từ chủ nghĩa tư bản lên chủ
nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. Chính thức ra đời từ tác phẩm “Tuyên ngôn
của Đảng cộng sản” do C.Mác và Ph.Ăngghen viết chung và xuất bản lần đầu tiên

vào tháng 2 năm 1848, chủ nghĩa xã hội khoa học, từng bước được bổ sung, phát
triển và có tác động to lớn, toàn diện đến đời sống xã hội, trở thành vũ khí lý luận
sắc bén của giai cấp công nhân trong cuộc đấu tranh chống lại giai cấp tư sản,
nhằm xoá bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng chủ nghĩa cộng sản.
Tuy nhiên, chủ nghĩa xã hội khoa học không phải là sản phẩm chủ quan của
Mác - Ăngghen, mà là kết quả của sự kế thừa và phát triển tư tưởng xã hội chủ
nghĩa trong lịch sử lên tầm cao mới, chất lượng mới. Trong xã hội phân chia giai
cấp, có sự bóc lột và áp bức giai cấp, thì trong ý thức, tư tưởng nhân loại xuất hiện
tư tưởng xã hội chủ nghĩa với các cấp độ khác nhau, phản ánh tình trạng bóc lột và khát
vọng một cuộc sống tốt đẹp. Khi chủ nghĩa tư bản ra đời, tư tưởng xã hội chủ nghĩa
không tưởng tiếp tục phát triển, đỉnh cao của các trào lưu tư tưởng xã hội chủ nghĩa
không tưởng là chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán cuối thế kỷ XVIII- đầu thế kỷ
XIX, tiêu biểu là ba nhà tư tưởng xã hội chủ nghĩa không tưởng vĩ đại H.Xanhximông;
S.Phuriê và R.Ôoen. Chủ nghĩa xã hội không tưởng “phê phán, kết tội và nguyền rủa
xã hội tư bản chủ nghĩa; nó mơ ước xoá bỏ xã hội này và tưởng tượng ra một chế
độ tốt đẹp hơn; nó tìm cách thuyết phục những người giàu để họ thấy rằng bóc lột
là không đạo đức”, dự báo thiên tài về tương lai xã hội, thắm đượm tinh thần nhân
văn, góp phần to lớn thức tỉnh quần chúng lao khổ đứng lên đấu tranh chống giai
cấp thống trị; “Nhưng chủ nghĩa xã hội không tưởng không thể vạch ra được một
lối thoát thật sự. Nó không giải thích được bản chất của chế độ nô lệ làm thuê
trong chế độ tư bản chủ nghĩa, cũng không phát hiện ra được những quy luật phát
triển của chế độ tư bản chủ nghĩa và cũng không tìm thấy lực lượng xã hội có khả
năng trở thành người sáng tạo xã hội mới”.
Đến những năm 30-40 của thế kỷ XIX, nền sản xuất đại công nghiệp ra đời
và phát triển, làm cho lực lượng sản xuất của chủ nghĩa tư bản phát triển nhanh
chóng, giai cấp công nhân hiện đại ra đời và từng bước trưởng thành, mâu thuẫn
giữa lực lượng sản xuất xã hội hoá ngày càng cao với quan hệ sản xuất dựa trên
chế độ sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa, biểu hiện về mặt xã hội là mâu thuẫn giữa
giai cấp vô sản và giai cấp tư sản, ngày càng gay gắt. Do đó, cuộc đấu tranh của

giai cấp vô sản chống giai cấp tư sản diễn ra với những hình thức khác nhau và có
xu hướng trở thành phong trào độc lập, tiêu biểu là cuộc khởi nghĩa Liông (Pháp)
năm 1831-1834, khởi nghĩa Xêlidi (Đức) 1844 và phong trào Hiến chương (Anh)
1835-1848. Sự phát triển các phong trào công nhân đặt ra yêu cầu khách quan cần
có một lý luận khoa học để dẫn dắt phong trào.
Hơn nữa, trong những thập niên đầu thế kỷ XIX, loài người đã đạt được
nhiều thành tựu có tính đột phá và cách mạng về khoa học tự nhiên như phát minh
định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng của Maie, Giulơ, Cônđinh; thuyết tế
bào của Slâyđen Svan; học thuyết tiến hoá sinh vật của Đác uyn. Trên lĩnh vực
khoa học xã hội, thời gian này cũng nở rộ những thành quả khoa học có ý nghĩa
lịch sử về tư tưởng nhân loại. Đó là nền triết học cổ điển Đức mà đại biểu tiêu
biểu là Hêghen, Phoiơbắc; nền kinh tế chính trị học Anh tiêu biểu là Ađam Xmít
và Đavít Ricácđô; chủ nghĩa xã hội không tưởng phê phán Pháp mà tiêu biểu là
H.Xanhximông, S.Phuriê và R.Ôoen.
Trên cơ sở những tiền đề kinh tế xã hội và tư tưởng đó, cùng với tinh thần
nhiệt huyết cách mạng, với hoạt động nghiên cứu lý luận nghiêm túc và hoạt động
thực tiễn sôi nổi trong phong trào công nhân, với trí tuệ thiên tài, tri thức uyên bác,
C.Mác và Ph.Ăngghen đã đưa chủ nghĩa xã hội từ không tưởng trở thành khoa học.
Trước hết, đó là nhờ phát kiến vĩ đại của C.Mác về chủ nghĩa duy vật lịch
sử. Chủ nghĩa duy vật lịch sử đã chỉ rõ, quy luật phát triển của xã hội loài người là
sự thay thế nhau của các hình thái kinh tế- xã hội thông qua sự vận động của các
mâu thuẫn xã hội. Đó là tất yếu khách quan, không tuỳ thuộc vào ý muốn chủ
quan. Sự ra đời chủ nghĩa duy vật lịch sử đã khắc phục được những hạn chế của
chủ nghĩa xã hội không tưởng là không nắm được quy luật phát triển của chế độ tư
bản chủ nghĩa. Từ đây lý luận về chủ nghĩa xã hội được soi sáng bởi thế giới quan
khoa học. Vận dụng chủ nghĩa duy vật lịch sử vào nghiên cứu phương thức sản xuất
tư bản chủ nghĩa và kế thừa những giá trị trong lịch sử tư tưởng kinh tế, đặc biệt là
nền kinh tế chính trị học Anh, C.Mác đã bóc trần bản chất kinh tế của chủ nghĩa tư
bản là bóc lột giá trị thặng dư, từ đó chỉ rõ mâu thuẫn đối kháng về lợi ích kinh tế

không thể điều hoà giữa giai cấp công nhân với giai cấp tư sản; làm sáng tỏ địa vị
kinh tế xã hội và khả năng cách mạng của giai cấp công nhân- giai cấp có sứ mệnh
lịch sử xoá bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ
nghĩa. Ph.Ăngghen khẳng định: “Hai phát hiện vĩ đại ấy- quan niệm duy vật về lịch
sử và việc dùng giá trị thặng dư để bóc trần bí mật của nền sản xuất tư bản chủ
nghĩa- là công lao của C.Mác. Nhờ hai phát hiện ấy, chủ nghĩa xã hội đã trở thành
một khoa học mà ngày nay, vấn đề trước hết là phải nghiên cứu thêm trong mọi chi
tiết và mọi mối liên hệ của nó”1.
Như vậy, sự ra đời, phát triển của chủ nghĩa xã hội khoa học là sự kế thừa
các giá trị tư tưởng, khắc phục được những hạn chế của các trào lưu tư tưởng xã
hội chủ nghĩa trong lịch sử, dựa trên cơ sở hiện thực và khoa học vững chắc; đồng
thời đáp ứng kịp thời những yêu cầu mới mà cuộc sống xã hội đặt ra. Đó là một giá
trị văn hoá, văn minh nhân loại, đưa tư tưởng xã hội chủ nghĩa nhân loại lên một
tầm cao mới, chất lượng mới. Đó là sự tiếp nối dòng chảy lịch sử tư tưởng xã hội
chủ nghĩa nhân loại trong điều kiện lịch sử mới.
Đặc biệt, chủ nghĩa xã hội khoa học là một trong ba bộ phận hợp thành chủ
nghĩa Mác- Lênin. Chủ nghĩa Mác- Lênin - học thuyết khoa học, cách mạng, là thế
giới quan, phương pháp luận, kim chỉ nam cho hoạt động cách mạng của giai cấp
công nhân nhằm giải phóng giai cấp, giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải
phóng con người. Đó là một chỉnh thể thống nhất gồm ba bộ phận hợp thành là
triết học Mác- Lênin, kinh tế chính trị học Mác- Lênin và chủ nghĩa xã hội khoa
học. Là một bộ phận hợp thành của chủ nghĩa Mác - Lênin và luận giải dưới góc
độ chính trị xã hội, chủ nghĩa xã hội khoa học là hệ quả tất yếu rút ra từ triết học và
kinh tế chính trị học Mác- Lênin.
Triết học Mác- Lênin là chủ nghĩa duy vật biện chứng triệt để cả về tự nhiên,
xã hội và tư duy. Chủ nghĩa duy vật là “triết học duy nhất triệt để, trung thành với
tất cả mọi học thuyết của khoa học tự nhiên, thù địch với mê tín, với thói đạo đức
giả”. Phép biện chứng duy vật- “học thuyết về sự phát triển, dưới hình thức hoàn bị

nhất, sâu sắc nhất và không phiến diện, học thuyết về tính tương đối của nhận thức
1

C.Mác- Ph.Ăngghen, toàn tập, tập 19, Nxb CTQG, H,1995, tr. 305.


con người, nhận thức này phản ánh vật chất luôn luôn phát triển không ngừng. Đặc
biệt trong khi nghiên cứu sự phát triển của chủ nghĩa duy vật, C.Mác đã đưa học
thuyết đó tới chỗ hoàn bị từ chỗ nhận thức giới tự nhiên đến nhận thức và cải tạo
xã hội loài người. Đó là chủ nghĩa duy vật lịch sử- thành tựu vĩ đại nhất của tư
tưởng khoa học. Theo đó, sự biến đổi của lực lượng sản xuất sẽ làm biến đổi hình
thức tổ chức đời sống xã hội; nhận thức xã hội của con người phản ánh chế độ kinh
tế của xã hội, các thiết chế chính trị được xây dựng phù hợp với một cơ sở kinh
tế… từ đó kết luận: Sự phát triển của xã hội là sự thay đổi của các hình thái kinh
tế- xã hội bắt nguồn từ sự biến đổi và phát triển của các phương thức sản xuất
kế tiếp nhau quyết định, và đó là quá trình lịch sử tự nhiên.
Trên cơ sở lý luận, phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử, chủ
nghĩa xã hội khoa học đã rút ra kết luận: hình thái kinh tế xã hội tư bản chủ nghĩa
là một nấc thang phát triển của xã hội loài người, có quá trình phát sinh, phát triển
và tiêu vong, sẽ được thay thế bằng hình thái kinh tế- xã hội cộng sản chủ nghĩa;
chủ nghĩa tư bản nhất định sẽ bị xoá bỏ, chủ nghĩa xã hội- chủ nghĩa cộng sản nhất
định sẽ trở thành hiện thực, đó là tất yếu lịch sử. Vấn đề là ở chỗ giai cấp công
nhân sẽ phải làm gì và làm như thế nào để thực hiện sự chuyển biến khách quan đó
với tư cách là động lực cách mạng của xã hội.
Điều đó, được trả lời khi Kinh tế chính trị Mác- lênin, nghiên cứu sự vận
động của xã hội tư bản đã vạch ra bản chất của giai cấp tư sản là bóc lột giá trị
thặng dư, chỉ rõ sự đối kháng về địa vị kinh tế- xã hội, lợi ích giữa giai cấp vô sản
và giai cấp tư sản, bắt nguồn từ cơ sở khách quan là mâu thuẫn giữa lực lượng sản
xuất xã hội hoá với quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa ngày càng gay gắt. Mâu
thuẫn đó chỉ có thể được giải quyết về mặt kinh tế là từng bước xoá bỏ chế độ tư

hữu tư bản chủ nghĩa, thiết lập chế độ công hữu tư liệu sản xuất, phù hợp trình độ
phát triển lực lượng sản xuất. Về mặt xã hội, giai cấp vô sản là giai cấp duy nhất có
điều kiện và khả năng để thực hiện thắng lợi sứ mệnh lịch sử lật đổ quyền thống trị
của giai cấp tư sản, xoá bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng xã hội mới, phù hợp với
tiến trình lịch sử. Từ những kết luận đó, chủ nghĩa xã hội khoa học đã làm sáng tỏ


vai trò lịch sử thế giới của giai cấp vô sản là người xây dựng xã hội- xã hội chủ
nghĩa, chỉ rõ các nhân tố, các điều kiện, con đường và phương thức để thực hiện sứ
mệnh lịch sử ấy.
Do vậy, chủ nghĩa xã hội khoa học đã góp phần làm cho chủ nghĩa MácLênin thật sự là học thuyết khoa học, cách mạng, cân đối, hoàn bị. Chủ nghĩa xã
hội khoa học là lý luận chính trị- xã hội trực tiếp chỉ đạo hoạt động thực tiễn đấu
tranh của giai cấp công nhân. Nhờ đó, chủ nghĩa Mác- Lênin không chỉ nhằm nhận
thức thế giới mà còn vạch rõ mục tiêu, con đường, lực lượng, các phương pháp
cách mạng đúng đắn để hiện thực hoá việc cải tạo thế giới. Do đó, chủ nghĩa xã hội
khoa học là bộ phận không thể tách rời trong chỉnh thể chủ nghĩa Mác- Lênin, nó
góp phần hoàn chỉnh thế giới quan, phương pháp luận cách mạng- khoa học, củng
cố lập trường giai cấp công nhân, xác lập và tăng cường vai trò lãnh đạo - chỉ đạo,
tổ chức thực hiện của giai cấp công nhân đối với toàn bộ sự nghiệp cách mạng xã
hội chủ nghĩa. Với sự ra đời đó, cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp công nhân có
sự biến đổi cơ bản, chuyển từ đấu tranh tự phát lên đấu tranh tự giác. Sự kết hợp
chủ nghĩa xã hội khoa học với phong trào công nhân đã dẫn đến sự hình thành các
Đảng Cộng sản, làm cho phong trào đấu tranh của giai cấp công nhân có sự phát
triển mới về chất, đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Chủ nghĩa xã hội khoa
học trở thành cơ sở lý luận chính trị trực tiếp của đường lối chính sách của các
Đảng cộng sản và công nhân quốc tế, là vũ khí lý luận sắc bén của phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế trong cuộc đấu tranh tư tưởng- lý luận chống lại chủ
nghĩa chống cộng, chủ nghĩa cơ hội, xét lại.
Thực tiễn lịch sử đã chứng tỏ, kiên định và vận dụng sáng tạo các nguyên lý
của chủ nghĩa xã hội khoa học là điều kiện cơ bản bảo đảm để giai cấp công nhân,

các Đảng cộng sản thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ cách mạng xã hội
chủ nghĩa; nếu hạ thấp, từ bỏ hoặc phản bội các nguyên lý chủ nghĩa xã hội khoa
học, chắc chắn gây nên những tổn thất khôn lường đối với phong trào cách mạng
của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở mỗi nước và thế giới.
2. Những thách thức mới hiện nay đối với chủ nghĩa xã hội khoa học


Vị trí, vai trò của chủ nghĩa xã hội khoa học là không thể phủ nhận. Tuy
nhiên, cần nhận thức và vận dụng sáng tạo những nguyên lý của chủ nghĩa xã hội
khoa học trong tình hình mới, trước những thách thức mới. Trong tình hình hiện
nay, chủ nghĩa xã hội khoa học đứng trước nhiều thách thức, trong đó nổi lên
những thách thức chủ yếu là:
Một là, sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu, thoái trào
của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Thực hiện những nguyên lý của
chủ nghĩa Mác- Lênin, chủ nghĩa xã hội khoa học, giai cấp công nhân và các Đảng
cộng sản trên thế giới hơn một thế kỷ qua đã đưa sự nghiệp cách mạng không
ngừng phát triển lớn mạnh và giành được những thắng lợi hết sức vĩ đại. Sự ra đời,
không ngừng lớn mạnh, đứng vững, phát triển của Liên Xô, các nước xã hội chủ
nghĩa trước sự chống phá quyết liệt của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực phản
động quốc tế, những khó khăn to lớn về nhiều mặt của việc tổ chức, quản lý, xây
dựng một xã hội mới- chưa có tiền lệ trong lịch sử, đã khẳng định bản chất cách
mạng- khoa học của chủ nghĩa Mác- Lênin; chứng minh đường lối cách mạng
đúng đắn, sáng tạo của các Đảng cộng sản- công nhân trong việc vận dụng các
nguyên lý phổ biến của chủ nghĩa Mác- Lênin vào điều kiện cụ thể của mỗi nước.
Chỉ sau mấy thập niên, chủ nghĩa xã hội từ một nước trở thành hệ thống xã hội chủ
nghĩa thế giới, Liên Xô trở thành một siêu cường, nhiều nước xã hội chủ nghĩa trở
thành những nước phát triển trên thế giới, đạt được nhiều thành tựu to lớn trên các
lĩnh vực đời sống xã hội. Chủ nghĩa xã hội thế giới trở thành tấm gương sáng, là
ước mơ của loài người, là thành trì của hoà bình và an ninh thế giới, là chỗ dựa tin
cậy và vững chắc của các lực lượng cách mạng, dân chủ và tiến bộ trên thế giới

trong cuộc đấu tranh vì hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.
Tuy nhiên, sai lầm về đường lối chính trị, suy thoái về đạo đức và đặc biệt là
sự phá hoại nham hiểm của chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa cơ hội, xét lại, một số
Đảng cộng sản cầm quyền bị suy yếu về mọi mặt, năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu
của Đảng bị giảm sút, nhiều nước xã hội chủ nghĩa lâm vào khủng hoảng toàn
diện, dẫn đến chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ. Đây là một


chấn động địa- chính trị lớn nhất của thế kỷ XX, một tổn thất to lớn đối với phong
trào cộng sản- công nhân quốc tế, sự nghiệp cách mạng thế giới. Tình hình đó làm
cho chủ nghĩa xã hội, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế tạm lâm vào thoái
trào. Đó cũng là thử thách khắc nghiệt đối với nghĩa Mác- Lênin, chủ nghĩa xã hội
khoa học. Bởi đây chính là cơ hội vàng để chủ nghĩa chống cộng, chủ nghĩa cơ hội,
xét lại, đặc biệt là chủ nghĩa xã hội dân chủ, dấy lên chiến dịch tiến công quyết liệt
vào hệ tư tưởng của giai cấp công nhân. Chúng cho đó là sự phá sản, sự lỗi thời
của chủ nghĩa Mác- Lênin, chúng ra sức vu cáo, xuyên tạc, phủ nhận những
nguyên lý, lý luận Mác xít.v.v.. Tình hình đó làm cho một số Đảng cộng sản và
công nhân bị phân hoá, một bộ phận đảng viên cộng sản, giai cấp công nhân và
nhân dân lao động có sự dao động, giảm sút ý chí chiến đấu, thậm chí từ bỏ sự
nghiệp cách mạng.
Trước muôn vàn thử thách cam go, một số nước xã hội chủ nghĩa đã đứng
vững, tích cực đổi mới, cải cách toàn diện trên nền tảng chủ nghĩa Mác- Lênin, nhờ
đó, từng bước vượt qua khủng hoảng trì trệ, tăng trưởng và phát triển, chính trị ổn
định; đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được cải thiện và nâng
cao. Những thành tựu to lớn của công cuộc đổi mới, cải cách ở Việt Nam, Trung
Quốc là sự minh chứng chân thực cho sức sống của chủ nghĩa Mác- Lênin, chủ
nghĩa xã hội khoa học, đó cũng là kỳ vọng của lực lượng cách mạng, tiến bộ trên
thế giới đối với chủ nghĩa xã hội, báo hiệu chủ nghĩa xã hội có khả năng vượt qua
thử thách bước vào thời kỳ phát triển mới.
Hai là, sự điều chỉnh, thích nghi của chủ nghĩa tư bản hiện đại. Từ những

năm 60, 70 của thế kỷ XX đến nay, trước sự lớn mạnh của ba dòng thác cách mạng
thời đại; sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học- kỹ thuật hiện đại
và trước những biến đổi của các xu thế thời đại, chủ nghĩa tư bản hiện đại đã có sự
điều chỉnh thích nghi và kéo dài sự thống trị.
Trên lĩnh vực kinh tế, chủ nghĩa tư bản có những điều chỉnh về quan hệ sản
xuất như mở rộng các công ty cổ phần trong đó có sự tham gia của người công
nhân; dùng các thủ đoạn mị dân lôi kéo người lao động can dự hạn chế đến quá


trình quản lý sản xuất; tăng lương, cải thiện các điều kiện lao động, sinh hoạt của
người lao động; triệt để khai thác thành tựu cách mạng khoa học- công nghệ hiện
đại. Trên lĩnh vực chính trị, dùng nhiều chiêu bài cải cách dân chủ, mở rộng các
quyền tự do dân chủ; khuếch trương các giá trị dân chủ- nhân quyền tư sản. Về xã
hội, có những điều chỉnh về chính sách xã hội, cùng với sự lũng đoạn về thông tin,
tuyên truyền, tạo ra ảo tưởng về chủ nghĩa tư bản đã thay đổi bản chất, nhà nước tư
sản là nhà nước phúc lợi chung, chủ nghĩa tư bản là chế độ xã hội văn minh, nhân
đạo. .. Điều đó đã lừa bịp, gây nên sự ngộ nhận và mơ hồ đối với một bộ phận xã
hội về bản chất chủ nghĩa tư bản, từ đó phai nhạt mục tiêu đấu tranh chống bóc lột.
Chính sự điều chỉnh thích nghi của chủ nghĩa tư bản, đã tạo ra những biến đổi nhất
định, giảm bớt tính gay gắt của các mâu thuẫn xã hội trong lòng chủ nghĩa tư bản;
gây nên những khó khăn, phức tạp cho cuộc đấu tranh của các Đảng cộng sản và
công nhân, các phong trào dân chủ và hoà bình ở các nước tư bản chủ nghĩa. Tuy
nhiên, điều đó không làm thay đổi bản chất bóc lột của chủ nghĩa tư bản, không
xoá bỏ những mâu thuẫn xã hội vốn có, không chữa được những ung nhọt của xã
hội tư bản. Do đó, chủ nghĩa xã hội khoa học cần phải luận chứng một cách thuyết
phục bản chất chủ nghĩa tư bản không hề thay đổi, đồng thời tìm tòi những con
đường, điều kiện, nhân tố mới, các giải pháp có hiệu quả để thúc đẩy phong trào
cách mạng, tiến bộ ở các nước tư bản phát triển.
Ba là, sự biến đổi của các nhân tố thời đại và hệ quả của nó. Những năm
của thế kỷ XXI, thế giới đang tiếp tục có nhiều chuyển biến hết sức nhanh chóng

và to lớn. Cuộc cách mạng khoa học- công nghệ hiện đại phát triển như vũ bão,
thúc đẩy mạnh mẽ quá trình toàn cầu hoá kinh tế, lôi cuốn nhiều quốc gia vào quá
trình này, gây nên những tác động toàn diện và sâu sắc đến các lĩnh vực đời sống
xã hội quốc gia và quốc tế; tạo cho các nước và toàn nhân loại những thời cơ, vận
hội và cả những nguy cơ, thách thức đến sự tồn tại và phát triển. Cùng với toàn cầu
hoá kinh tế, đó là sự hình thành kinh tế tri thức, khoa học trở thành lực lượng sản
xuất trực tiếp được thể hiện rõ ràng hơn lúc nào hết.


Dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học- công nghệ hiện đại, toàn cầu
hoá kinh tế, kinh tế tri thức, đời sống xã hội có sự biến đổi sâu sắc và toàn diện.
Kinh tế có sự biến đổi to lớn về cơ cấu, mở rộng và phát triển nền kinh tế thị
trường, sự gắn kết chặt chẽ giữa khoa học và công nghệ trong nền sản xuất xã hội;
về vị trí, vai trò của các công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia, của các thể chế kinh
tế quốc tế đối với nền kinh tế mỗi nước trong đó có các nước xã hội chủ nghĩa, về
hợp tác, liên kết và cạnh tranh... ngày càng sinh động, phức tạp. Về chính trị- xã
hội, đã có sự biến đổi về cơ cấu xã hội- giai cấp, phân tầng xã hội, phân hóa giàu
nghèo ngày càng sâu sắc, vai trò của tầng lớp trí thức ngày càng tăng; sự gia tăng
của tầng lớp trung lưu trong xã hội;…tạo nên những mâu thuẫn xã hội mới; mối
quan hệ giữa độc lập chủ quyền quốc gia với mở cửa hội nhập sâu rộng vào đời
sống quốc tế; sự hình thành và phát triển của các xu thế thời đại là hoà bình, độc
lập, hợp tác và phát triển... Về văn hoá - xã hội, đã sự mở rộng, giao lưu giữa các
nền văn hoá, sự tương tác giữa văn hoá hiện đại với văn hoá truyền thống, giữa văn
hoá dân tộc với văn hoá ngoại lai; sự thâm nhập lẫn nhau của các chuẩn mực xã
hội, của lối sống, quan niệm đạo đức; sự tác động của thông tin đại chúng trên
phạm vi toàn cầu; sự gia tăng nhu cầu về giao tiếp, di cư, kết hôn giữa thành viên
các cộng đồng; sự biến đổi của gia đình trong quá trình đô thị hoá, toàn cầu hoá;
nhu cầu về mức độ hưởng thụ cuộc sống ngày càng cao… Những biến đổi đó, đặt
ra cho lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học nói riêng, chủ nghĩa Mác- Lênin nói
chung phải có sự tiếp cận cập nhật, nhận diện đúng đắn để đưa ra lời giải đáp thoả

đáng, thuyết phục.
Bốn là, loài người đang đứng trước những vấn đề toàn cầu hết sức nan giải.
Tình trạng đói nghèo, suy kiệt tài nguyên thiên nhiên, ô nhiễm môi trường, biến
động thất thường của khí hậu thời tiết; sự bùng nổ dân số; sự lan truyền mau chóng
của căn bệnh thế kỷ HIV/AISD và nhiều bệnh hiểm nghèo khác. Những vấn đề
toàn cầu đó đặt ra cho toàn thể loài người, trong đó có giai cấp công nhân, các
Đảng cộng sản cần có sự nhìn nhận thấu đáo, sự phối hợp cùng nhau để giải quyết.
Tình hình đó làm cho cuộc đấu tranh vì sự phát triển và sự tiến bộ xã hội ngày


càng phải tập hợp đông đảo hơn các lực lượng xã hội, không phân biệt quốc gia
dân tộc, chế độ chính trị - xã hội, xu hướng chính trị... Đối với những người cộng
sản, cuộc đấu tranh cho chủ nghĩa xã hội phải bao hàm cuộc đấu tranh cho tiến bộ
xã hội, cho công bằng xã hội và sự phát triển chung của toàn nhân loại. Trong việc
giải quyết các vấn đề toàn cầu, chủ nghĩa xã hội khoa học phải đưa ra tiếng nói
đúng đắn và thể hiện bản chất nhân văn xã hội chủ nghĩa của phong trào cộng sảncông nhân quốc tế, của giai cấp công nhân và giải quyết có hiệu quả nhất vấn đề
toàn cầu vì tiến bộ xã hội và phát triển.
Năm là, thế giới ngày nay diễn biến hết sức phức tạp với những chấn động
to lớn, khó lường. Xung đột dân tộc, tôn giáo diễn ra gay gắt, chủ nghĩa khủng bố
ngày càng cực đoan hơn, tàn khốc hơn. Nhiều cuộc xung đột vũ trang, nội chiến,
chiến tranh xâm lược vẫn tiếp diễn. Thực tế cho thấy, loài người thực sự chưa có
một ngày hoà bình, yên ổn. Thực trạng đó cần có sự đánh giá đúng đắn và đưa ra
lời giải đáp sáng tỏ. Cần phải làm rõ nguyên nhân, bản chất của các sự kiện ấy,
thức tỉnh quần chúng, kéo họ khỏi tình trạng mê muội, bị lôi kéo, làm cho họ thấy
rõ kẻ thù, để cùng nhau đoàn kết trong một phong trào cách mạng chân chính, đấu
tranh chính nghĩa vì mục tiêu cao đẹp. Đây là những thử thách đối với chủ nghĩa xã
hội khoa học hiện nay và chỉ có vượt qua những thử thách này, chủ nghĩa xã hội khoa
học mới thực sự là lý luận chính trị định hướng và dẫn dắt giai cấp công nhân, nhân
dân lao động và các lực lượng tiến bộ trong cuộc đấu tranh giai cấp và dân tộc hết sức
phức tạp hiện nay.

Sáu là, yêu cầu nhiệm vụ cách mạng mới của giai cấp công nhân, phong
trào cộng sản và công nhân quốc tế, của các Đảng cộng sản và nhà nước xã hội
chủ nghĩa trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa hiện nay. Cuộc đấu
tranh cách mạng của giai cấp công nhân quốc tế hiện nay, đang đứng trước những
khó khăn, phức tạp, tư duy về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã
hội đang có sự đổi mới. Đó là việc xác định đúng đắn đặc điểm, tính chất và sự
biến đổi mới của thời đại cũng như giai đoạn hiện nay, tìm tòi các con đường quá
độ lên chủ nghĩa xã hội phù hợp với các loại hình nước ở các trình độ phát triển


khác nhau; đó là việc giải quyết mục tiêu trực tiếp trước mắt và cơ bản lâu dài,
giữa hoà bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội; vấn đề tập hợp lực lượng
cách mạng, dân chủ và tiến bộ; việc giải quyết mối quan hệ giữa lợi ích giai cấpdân tộc- nhân loại; việc phát huy nội lực và tranh thủ sự giúp đỡ từ bên ngoài; các
phương pháp cách mạng phù hợp; thái độ của Đảng cộng sản đối với vấn đề dân
tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền; giải quyết quan hệ giữa văn hoá và kinh tế, giữ
gìn bản sắc văn hoá dân tộc trong bối cảnh toàn cầu hoá; vấn đề con người trong
thế giới hiện đại...
Trong bối cảnh đó, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa
đang đặt ra cho lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học hàng loạt vấn đề phải tìm lời
giải. Đó là phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện Đảng cầm quyền; vấn
đề dân chủ; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong nền kinh tế thị trường mở
cửa, hội nhập; vấn đề động lực cách mạng, liên minh giai cấp; giải quyết vấn đề
dân tộc, tôn giáo trong bối cảnh các thế lực thù địch ra sức lợi dụng, chống phá;
vấn đề xây dựng hệ thống chính trị thật sự trong sạch, vững mạnh, chống chủ nghĩa
quan liêu; xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; kết hợp sức
mạnh dân tộc và thời đại; bảo vệ Tổ quốc trước vô số nguy cơ, thách thức đan
xen ... Đó thực sự là những thách thức đối với lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học.
Đường lối đổi mới của Đảng cộng sản Việt Nam, cải cách mở cửa của Trung
Quốc, sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở các nước xã hội chủ nghĩa đang từng
bước làm sáng tỏ những vấn đề hết sức hệ trọng đó. Từ những thành tựu của công

cuộc đổi mới, cải cách ở các nước xã hội chủ nghĩa chúng ta tin rằng, chủ nghĩa xã
hội sẽ vượt qua những thách thức hiện nay như đã từng vượt qua thử thách trong
các giai đoạn trước đây.
Trước những thách thức mới hết sức khó khăn, phức tạp, đòi hỏi chủ nghĩa
xã hội khoa học phải thực hiện có hiệu quả một số nhiệm vụ chủ yếu là:
Cần nghiên cứu sâu sắc sự vận động biến đổi của chủ nghĩa tư bản hiện đại.
Trước hết đó là những biến đổi về kinh tế- xã hội, về cơ cấu kinh tế, tiếp tục vạch
trần bản chất bóc lột, những thủ đoạn xảo quyệt, điều chỉnh, thích nghi của chủ


nghĩa tư bản, chỉ rõ những luận điệu lừa bịp, bào chữa, che đậy sự bóc lột tinh vi
của giai cấp tư sản và nhà nước tư sản hiện đại; khẳng định địa vị kinh tế- xã hội
của giai cấp công nhân, giai cấp tư sản dưới chủ nghĩa tư bản không hề thay đổi.
Đồng thời, cần làm rõ sự biến đổi mới về cơ cấu xã hội- giai cấp, mâu thuẫn giai
cấp và mâu thuẫn xã hội trong lòng xã hội tư sản hiện đại, khẳng định tính tất yếu
của cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa, dự báo những con đường, hình thức, phương
pháp cách mạng đa dạng, phong phú, phù hợp với đặc điểm lịch sử cụ thể ở mỗi
loại hình nước tư bản chủ nghĩa. Cần hết sức chú ý tới những mâu thuẫn mới nảy
sinh do quá trình toàn cầu hoá làm gắn kết và sâu sắc hơn các mâu thuẫn giữa lao
động và tư bản, giữa độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản, giữa
các lực lượng tiến bộ và phản động,…, từ đó đặt ra sự cần thiết mở rộng sự liên
minh của giai cấp công nhân với các lực lượng xã hội khác trong cuộc đấu tranh
cho công bằng và tiến bộ xã hội.
Nghiên cứu những biến đổi về đời sống hiện thực của thời đại, tác động của
nó đến các vấn đề chính trị- xã hội và cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân quốc
tế. Giai đoạn hiện nay của thời đại cho thấy cuộc sống vận động, biến đổi với tốc
độ rất nhanh và xuất hiện nhiều xu hướng mới. Từ đó, chủ nghĩa xã hội khoa học
phải nhận diện kịp thời, đánh giá đúng đắn, khái quát bản chất, đặc điểm và dự
báo xu hướng phát triển, tìm ra quy luật vận động của chúng. Điều quan trọng hơn,
chủ nghĩa xã hội khoa học phải chỉ ra và phân tích những tác động của các vấn đề

xã hội mới nảy sinh đó tới các quan hệ chính trị- xã hội, các quan hệ lợi ích của các
giai cấp, tầng lớp xã hội, các quốc gia, các chế độ xã hội. Đó là cơ sở để Đảng cách
mạng của giai cấp công nhân kịp thời rút ra những kết luận chính trị khoa học, định
hướng cho nhận thức và hành động của giai cấp công nhân và nhân dân lao động,
đề ra phương thức, biện pháp giải quyết phù hợp với lợi ích của các giai cấp và xã
hội. Đây là nhiệm vụ tự thân, điều kiện và phương thức tồn tại, phát triển của chủ
nghĩa xã hội khoa học, bảo đảm sức sống sáng tạo và làm cho chủ nghĩa xã hội
khoa học làm tròn chức năng của nó.


Tiếp tục tìm tòi những điều kiện, con đường, biện pháp, nguyên tắc cơ bản
chỉ đạo cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, đưa chủ nghĩa xã hội vượt qua
thoái trào, tiếp tục phát triển và giành được thắng lợi mới. Cuộc sống có nhiều sự
biến đổi mới, trên cơ sở kiên định mục tiêu lý tưởng cách mạng của giai cấp công
nhân, kiên định thế giới quan, phương pháp luận khoa học, lập trường giai cấp
công nhân, lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học phải kiên trì những chân lý đã được
thực tế kiểm nghiệm là đúng đắn, nhìn thẳng vào sự thật để loại bỏ những gì ấu trĩ,
giáo điều; ra sức tìm tòi, phát hiện cái mới trong thực tiễn để tiếp tục bổ sung, phát
triển chủ nghĩa xã hội khoa học với tinh thần đổi mới, sáng tạo, phải xác định rõ
hơn con đường đi lên chủ nghĩa xã hội phù hợp với quy luật khách quan và điều
kiện lịch sử cụ thể, chỉ rõ các hình thức, biện pháp đấu tranh thiết thực, các điều
kiện thiết yếu cần tạo lập, bảo đảm cho cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân đi
đến thắng lợi cuối cùng.
Góp phần nâng cao giác ngộ cách mạng, xây dựng niềm tin xã hội chủ
nghĩa cho giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Trước sự sụp đổ và thoái trào
của chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu, sự tiến công điên cuồng của chủ
nghĩa đế quốc và các thế lực phản động đối với chủ nghĩa Mác- Lênin, một bộ
phận đảng viên, quần chúng có sự hoài nghi, dao động về chủ nghĩa xã hội, thì hơn
lúc nào hết, chủ nghĩa xã hội khoa học cùng các bộ môn khoa học khác của chủ
nghĩa Mác- Lênin và công tác tuyên truyền giáo dục chính trị tư tưởng của các

Đảng cộng sản phải góp phần “cách mạng hoá” quần chúng, làm cho giai cấp công
nhân và nhân dân lao động có lý trí, tình cảm cách mạng, và niềm tin xã hội chủ
nghĩa, chủ động, tự giác tham gia phong trào cách mạng đấu tranh xoá bỏ áp bức,
bóc lột, bất công, xây dựng xã hội mới.
Thật sự là vũ khí sắc bén của giai cấp công nhân và đấu tranh có hiệu quả
chống lại các quan điểm phản động, chủ nghĩa chống cộng, chủ nghĩa cơ hội, xét
lại. Chủ nghĩa chống cộng, cơ hội, xét lại và các trào lưu tư tưởng sai trái luôn tìm
mọi cách xuyên tạc, bôi nhọ, phủ nhận chủ nghĩa Mác- Lênin, trực tiếp nhất là chủ
nghĩa xã hội khoa học. Do đó, cần chủ động đấu tranh phê phán đánh bại các quan


điểm phản động, chủ nghĩa xã hội khoa học góp phần bảo vệ sự trong sáng của học
thuyết cách mạng, ngăn chặn ảnh hưởng, tác hại của các trào lưu, quan điểm phản
động, sai trái trong quần chúng nhân dân. Đây là cuộc đấu tranh không khoan
nhượng, nửa vời, né tránh hoặc hữu khuynh.
Các nhiệm vụ chủ yếu trên có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, cần được
nhận thức đầy đủ, thường xuyên coi trọng và vận dụng thích hợp, sáng tạo, không
được xem nhẹ trong bất cứ hoàn cảnh nào.