TIỂU LUẬN sự PHÁT TRIỂN PHONG TRÀO CÁNH tả ở một số nước KHU vực mỹ LA TINH HIỆN NAY

MỞ ĐẦU
Từ những thập niên 70 của thế kỷ XX, trong "bức tranh chính trị" của các
quốc gia Mỹ Latinh đã có sự thay đổi đột ngột "gam màu chính trị". Thiết chế nhà
nước quân phiệt, cùng với mô hình chủ nghĩa tự do mới đã dần dần bị thay thế
bằng các chính phủ cánh tả. Sự thay đổi quyền lực này đã thực sự gây bất ngờ lớn
không chỉ đối với giới cầm quyền nước Mỹ, mà còn gây bất ngờ lớn đối với toàn
thế giới. Không chỉ dừng lại ở việc lên nắm chính quyền, mà lực lượng cánh tả
còn công khai tuyên bố sẽ đưa đất nước phát triển theo xu hướng mới, trong đó có
xu hướng chủ nghĩa xã hội, đi ngược lại hoàn toàn với con đường mà Chính phủ
Mỹ đã "lựa chọn" cho họ trước đây.
Hơn nữa, khi chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và khu vực Đông Âu sụp đổ,
niềm tin vào chủ nghĩa xã hội bị lung lây, nhiều người bắt đầu hoài nghi về mô
hình chủ nghĩa xã hội, về các đảng cộng sản và chủ nghĩa Mác - Lênin. Trong khi
đó, chủ nghĩa tư bản với nền kinh tế phát triển, khoa học kỹ thuật hiện đại, đã điều
chỉnh, thích nghi, cải thiện đời sống của người dân, tạo được không ít niềm tin ở
nhiều quốc gia trên thế giới. Trong bức tranh tương phản về lợi ích đó, thì ở khu
vực Mỹ Latinh nhiều quốc gia lại hướng đất nước đi theo xu hướng chủ nghĩa xã
hội. Đặc biệt, ở Venezuela - Tổng thống Hugo Chavez đã công khai tuyên bố lấy
chủ nghĩa Mác - Lênin cùng với các tư tưởng tiến bộ khác làm nền tảng tư tưởng
và sẽ đưa đất nước đi theo xu hướng chủ nghĩa xã hội. Điều này, đã đặt ra dấu hỏi
lớn cho nhiều nhà hoạt động chính trị - xã hội?
Trong bối cảnh hiện nay, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đang
tạm thời lâm vào thoái trào, chủ nghĩa xã hội đang bị tấn công từ nhiều phía,
không ít người đang quên đi hoặc không thấy được tính ưu việt của nhà nước xã
hội chủ nghĩa, thì sự phát triển của phong trào cánh tả ở khu vực Mỹ Latinh, đặc
biệt là sự lựa chọn con đường phát triển theo xu hướng chủ nghĩa xã hội của
Venezuela càng có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Vì vậy, tôi lựa chọn vấn đề: "Sự
phát triển của phong trào cánh tả ở một số nước khu vực Mỹ Latinh hiện nay"
góp phần nghiên cứu phong trào cộng sản và công nhân quốc tế trong giai đoạn
hiện nay là rất thiết thực và cấp thiết.
1

NỘI DUNG
1. QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CỦA PHONG
TRÀO CÁNH TẢ Ở MỘT SỐ NƯỚC KHU VỰC MỸ LATINH HIỆN NAY
1.1. Sự hình thành phong trào cánh tả ở một số nước Mỹ Latinh
Mỹ Latinh là khu vực địa lý trải dài từ Mexico xuống hết Nam Mỹ, với
tổng diện tích trên 20,5 triệu km2 và dân số trên 500 triệu người; có 33 quốc gia
độc lập và 14 vùng lãnh thổ (các đảo nhỏ thuộc Anh, Pháp và Hà Lan). Trừ người
Brasil nói tiếng Bồ Đào Nha, tất cả người dân các nước còn lại ở Mỹ Latinh đều
nói tiếng Tây Ban Nha. Nét độc đáo về ngôn ngữ và văn hoá trên đây của các dân
tộc dân chủ tiến bộ ở Mỹ Latinh là yếu tố hỗ trợ cho các khuynh hướng, phong
trào chính trị lan tỏa nhanh chóng và rộng khắp châu lục.
Tư tưởng thiên tả ở Mỹ Latinh đã được hình thành từ rất sớm, trong các
cuộc đấu tranh chống lại thực dân xâm lược và chế độ độc tài quân sự, bên cạnh
những tổ chức cộng sản đã xuất hiện những nhóm người luôn đấu tranh cho sự
công bằng và tiến bộ của xã hội. Những người có tư tưởng tiến bộ này được các nhà
sử học gọi là phái tả. Trong suốt một thời gian dài, lực lượng cánh tả luôn tiên phong
trong các phong trào chính trị, kinh tế, xã hội... dần dần các tổ chức đảng của cánh tả
cũng đã ra đời và lần lượt lên nắm chính quyền trong những năm đầu thế kỷ XXI:
Đảng Xã hội Chile (PS), được thành lập ngày 19 tháng 4 năm 1933. Năm
1970, liên minh các lực lượng cánh tả tiến bộ đã giành thắng lợi trong cuộc bầu
cử, đưa ông Xanvađo Alende, lãnh tụ Đảng Xã hội lên làm tổng thống. Tại cuộc
bầu cử năm 2000, ứng cử viên Liên minh các đảng vì dân chủ đã giành thắng lợi
và ông Lagos là người thứ hai của Đảng Xã hội Chile trở thành tổng thống. Trong
năm 2006, một lần nữa ứng cử viên Đảng PS - bà Michelle Bachelet, giành thắng
lợi và trở thành nữ tổng thống đầu tiên ở quốc gia này.
Mặt trận giải phóng dân tộc Xandino (FSLN) ở Nicaragua, ra đời từ những
năm 70 của thế kỷ XX. Năm 1979, FSLN do chủ tịch D. Ortega đứng đầu đã lãnh
đạo nhân dân tiến hành cuộc khởi nghĩa lật đổ chế độ độc tài Xomoxa và lên nắm

chính quyền. Mặc dù không giành được thắng lợi trong các cuộc bầu cử tiếp theo,
nhưng FSLN vẫn duy trì được uy tín và ảnh hưởng lớn trong tầng lớp nhân dân
2


lao động Nicaragua. Trong cuộc bầu cử ngày 5 tháng 6 năm 2006, cựu Chủ tịch
D. Ortega đã trở thành Tổng thống Nicaragua.
Đảng Lao động Brazil (PT), thành lập ngày 10 tháng 2 năm 1980, với nền
tảng tư tưởng là chủ nghĩa xã hội cổ điển. Đảng có tổ chức rộng rãi như: đoàn
thanh nhiên, công đoàn, hội phụ nữ. Năm 1982, Đảng PT tham gia tranh cử nhưng
không giành thắng lợi (chỉ đạt 3,5% số phiếu cử tri ủng hộ). Nhưng tại cuộc bầu
cử tổng thống tháng 10 năm 2002, ứng cử viên của Đảng PT - Lula de Silva đã
giành thắng lợi và trở thành tổng thống đầu tiên trong lịch sử Brazil có nguồn gốc
là công nhân. Sau khi lên nắm chính quyền, Tổng thống Lula de Silva đã thực thi
hàng loạt các chính sách xã hội tiến bộ; thực hiện đường lối đối ngoại thân thiện,
cởi mở. Vì vậy, trong cuộc bầu cử năm 2006, ông lại tiếp tục giành thắng lợi và
tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai ở Brazil.
Đảng Phong trào nền Cộng hòa thứ năm của Venezuela (MVR), thành lập
ngày 29 tháng 4 năm 1997. MVR là đảng cầm quyền tập hợp nhiều lực lượng
chính trị, xã hội khác nhau, nhưng có chung một mục tiêu đó là đấu tranh vì hòa
bình, tiến bộ xã hội, dân chủ nhân dân, chống lại chủ nghĩa đế quốc và chủ nghĩa
tự do mới. Tháng 12 năm 1998, với sự ủng hộ rộng rãi của lực lượng cánh tả, tầng
lớp tiến bộ và quần chúng nhân dân, ông Hugo Chavez, ứng cử viên của Đảng
MVR đã trúng cử tổng thống. Tháng 12 năm 2006, Hugo Chavez lại tái đắc cử
tổng thống nhiệm kỳ (2007 - 2013), tiếp tục điều hành đất nước. Gần đây, Đảng
MVR đã tuyên bố tự giải tán để xúc tiến thành lập Đảng Xã hội chủ nghĩa thống
nhất Venezuela (PSUV) theo sự đề xuất của Tổng thống Hugo Chavez và sẽ đưa
đất nước phát triển theo con đường "Xã hội chủ nghĩa thế kỷ XXI". Đảng PSUV
sẽ được thành lập trên cơ sở tập hợp các lực lượng chính trị khác nhau ở
Venezuela ủng hộ Tổng thống Hugo Chavez. Đồng thời, cũng sẵn sàng tiếp nhận

các thành viên đảng khác gia nhập vào PSUV.
Đảng Phong trào tiến lên chủ nghĩa xã hội (MAS) của ông Morales, giành
thắng lợi trong cuộc bầu cử Tổng thống Bolivia tháng 12 năm 2005. Sau khi nắm
quyền, Tổng thống Morales chủ trương cải cách chính trị - xã hội sâu rộng nhằm
xóa bỏ đói nghèo, bất công, nhằm xây dựng xã hội công bằng, dân chủ tiến bộ; tạo
3


cơ hội cho tất cả mọi người, nhất là với thổ dân. Bước khởi đầu của công cuộc cải
cách là tiến hành quốc hữu hóa ngành dầu khí, cải cách ruộng đất và bầu cử Quốc
hội lập hiến, soạn thảo hiến pháp mới với mục đích xóa bỏ tàn dư của chủ nghĩa
thực dân đang đè nặng lên quốc gia vùng núi Andes này suốt mấy thế kỷ qua.
Tại Uruguay, Đảng Mặt trận rộng rãi đã tập hợp nhiều chính trị gia của các
đảng phái khác nhau trong những năm 60, 70 của thế kỷ XX. Trong bối cảnh lịch
sử hiện nay nhiều phần tử tiến bộ vẫn đi tiên phong trong các cuộc đấu tranh
chống chủ nghĩa tư bản, đấu tranh vì một xã hội công bằng, bảo vệ quyền lợi cho
những người bị thiệt thòi trong xã hội.
Nhìn chung, tư tưởng thiên tả đã xuất hiện sớm, thời kỳ chống thực dân Tây
Ban Nha xâm lược đã xuất hiện nhiều phong trào đấu tranh của lực lượng tiến bộ.
Trên cơ sở phát triển của lực lượng cánh tả, các đảng cánh tả đã lần lượt ra đời.
Tuy nhiên, đến những năm đầu của thế kỷ XXI thì sự phát triển này mới trở thành
một phong trào ở khu vực Mỹ Latinh, đại diện của lực lượng cánh tả lần lượt lên
nắm chính quyền ở nhiều quốc gia Mỹ Latinh.
1.2. Sự phát triển của phong trào cánh tả ở một số nước Mỹ Latinh hiện nay
Từ cuối thế kỷ XX đầu thế kỷ XXI, lực lượng cánh tả đã bắt đầu phục hồi,
trỗi dậy và phát triển thành một phong trào chính trị chủ đạo ở khu vực Mỹ Latinh.
Sự phát triển của phong trào cánh tả có thể khát quát ở một số điểm sau:
Lực lượng cánh tả đã có sự chuyển biến mạnh mẽ về tư tưởng và tổ chức.
Sau khi lên cầm quyền, các chính phủ cánh tả đều nhận thấy một yêu cầu cấp thiết
là phải thành lập được một chính đảng cách mạng làm nòng cốt để dẫn dắt phong

trào cách mạng. Vì vậy, đã nhanh chóng xúc tiến thành lập một chính đảng. Tại
Venezuela, công tác chuẩn bị cho việc thành lập một chính đảng thật sự cách
mạng đang được xúc tiến khẩn trương. Đảng Xã hội thống nhất Venezuela mặc dù
đang trong thời kỳ thai nghén, song đã cho thấy sự chuyển biến sâu sắc trong lĩnh
vực tư tưởng của lực lượng cánh tả.
Xu thế liên kết khu vực được hình thành và phát triển mạnh mẽ trong
những năm gần đây. Trong bối cảnh tình hình quốc tế có nhiều diễn biến phức
tạp, xu thế toàn cầu hóa và hội nhập khu vực đang diễn ra mạnh mẽ, chính phủ
4


cánh tả Mỹ Latinh vừa lên cầm quyền đã nhận thức được sự cần thiết phải liên kết
và hợp tác với nhau để thúc đẩy sự phát triển ở mỗi quốc gia. Tại các cuộc gặp gỡ
cấp cao song phương và tại các diễn đàn, hội nghị khu vực trong những năm gần
đây, các lãnh tụ cánh tả luôn kêu gọi và nhấn mạnh cần phải đẩy mạnh tiến trình
liên kết bằng những kế hoạch và việc làm cụ thể để tự cứu lấy mình trước những
khó khăn ở khu vực và thách thức của thời đại. Từ nhận thức đó, trong những năm
gần đây xu hướng liên kết khu vực đã được hình thành và phát triển. Ngày
01/8/1990, ngoại trưởng các nước Brazil, Argentina, Chile, Uruguay đã nhất trí
thành lập thị trường chung "chóp nón" Nam Mỹ, ngay sau đó các thành viên đã
thống nhất xóa bỏ hàng rào buôn bán giữa các nước kể từ tháng 7 năm 1990. Năm
2005, tại Hội nghị cấp cao toàn châu Mỹ, trước việc Mỹ muốn hoàn tất quá trình
tự do mậu dịch toàn châu Mỹ theo quan điểm của mình, các chính phủ cánh tả đã
phối hợp với nhau đưa ra một sáng kiến mới gọi là "Giải pháp Boliva cho châu
Mỹ" (ALBA), trong đó nhấn mạnh việc thực hiện liên kết về viễn thông, truyền
thông, năng lượng và nhiều lĩnh vực khác giữa các nước Mỹ Latinh. ALBA được
xem là đối trọng của dự án khu vực mậu dịch tự do toàn châu Mỹ (FTAA) của
Mỹ, nhằm chống lại âm mưu để cho các doanh nghiệp Mỹ kiểm soát vùng lãnh
thổ chạy từ cực Bắc cho đến cực Nam châu lục và tự do tiếp cận không gặp trở
ngại nào cho sản phẩm Mỹ. ALBA chính thức đi vào hoạt động từ Hội nghị lần

thứ IV chống FTAA được tổ chức tại Habana (tháng 5 năm 2005). Nhân dịp này,
Cuba và Venezuela đã ký 49 hiệp định hợp tác, hai nước tuyên bố: "ALBA không
dựa trên những tiêu chí vụ lợi, những lợi ích vị kỷ của doanh thương cũng như
của quốc gia này mà gây phương hại cho quốc gia khác". Venezuela cũng đã đồng
ý sẽ bỏ ra 500 triệu USD giúp các nước khác trong khu vực thanh toán các khoản
nợ nước ngoài; Venezuela ký với Brazil 26 hiệp định từ lĩnh vực năng lượng đến
lĩnh vực quân sự; ký với Argentina, Uruguay hiệp định tăng cường hội nhập khu
vực theo tinh thần của ALBA. Thực tế, trong thời gian qua ALBA đã góp phần
tháo gỡ khó khăn, cải thiện đời sống xã hội các nước thành viên, thu hút nhiều
nước Mỹ Latinh tham gia. Trong khuôn khổ ALBA, các nước cũng đã đưa ra dự

5


án thành lập doanh nghiệp dầu mỏ lớn nhất lục địa (PETROSUR) với sự tham gia
của nhiều nước như: Venezuela, Bolivia, Ecuador, Argentina.
Có thể nói, thành công nhất của việc liên kết khu vực là sự ra đời của
"Cộng đồng các nước Nam Mỹ" (CSN) vào ngày 8 tháng 12 năm 2004. Đây chính
là một tổ chức liên kết toàn diện trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, xã hội
v.v... Việc thành lập CSN là một bước tiến quan trọng trong tiến trình lịch sử các
quốc gia Mỹ Latinh, tạo điều kiện cho các nước có cơ hội để giao lưu, học hỏi
kinh nghiệm, đồng thời cũng phát huy được tiềm năng vốn có của từng quốc gia,
củng cố thêm vị thế của lực lượng cánh tả trong các cuộc thương lượng về tự do
thương mại với các khối ở Bắc Mỹ và châu Á. Khối Thị trường chung Nam Mỹ
(MERCOSUR), với trụ cột là Brazil tiếp tục được củng cố, phát triển theo hướng
tăng cường, mở rộng hợp tác. Tại Hội nghị cấp cao MERCOSUR, họp tại Brazil
ngày 17 tháng 12 năm 2004 đã kết nạp thêm các thành viên là Venezuela, Ecuador.
Trong những năm gần đây, đã diễn ra nhiều phong trào đấu tranh chính
trị, các hoạt động của lực lượng cánh tả rất sôi nổi. Sự ra đời của "Diễn đàn Xao
Paolo” vào tháng 7 năm 1990, với tư cách là diễn đàn thường niên của các đảng,

các phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh và trên thế giới. Hoạt động của diễn đàn do 4
đảng (Đảng Lao động Brazil, Đảng Cộng sản Cuba, Đảng Cách mạng dân chủ
Mehico và Đảng Mặt trận rộng rãi Uruguay) điều phối. Hoạt động chủ yếu của
"Diễn đàn Xao Paolo" là phê phán mô hình chủ nghĩa tự do mới và tìm tòi giải
pháp thay thế, nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững của các quốc gia, thực hiện
bình đẳng và công bằng xã bội, tăng cường hợp tác khu vực, mở rộng quan hệ quốc
tế. Đến thời điểm năm 2007, diễn đàn đã tổ chức 13 cuộc gặp gỡ, với sự tham gia
thường xuyên của trên 50 đảng, tổ chức, phong trào xã hội. Cuộc gặp gỡ gần đây
nhất là vào tháng 1 năm 2007 tại Enxan Vado với, sự tham gia của 58 đảng.
Năm 1997, Đảng Lao động Mehico đã có sáng kiến tổ chức cuộc hội thảo
quốc tế "Các đảng chính trị và một xã hội mới", sáng kiến này đã được các đảng
cộng sản và các đảng cánh tả ở Mỹ Latinh cũng như trên thế giới ủng hộ. Đây
cũng chính là diễn đàn thường niên để các đảng trao đổi kinh nghiệm đấu tranh
chính trị vì một xã hội mới, phát triển về kinh tế và công bằng về xã hội. Từ khi
6


thành lập đến nay, đã có 11 cuộc hội thảo được tổ chức. Từ năm 1999 đến nay,
Cuba đã đứng ra tổ chức Hội nghị quốc tế thường niên với chủ đề "toàn cầu hóa
và các vấn đề phát triển". Đây cũng là một diễn đàn thường niên của lực lượng
cánh tả, với sự tham gia của các chính khách, nhân sỹ, các nhà nghiên cứu có
quan điểm tiến bộ và đại diện nhiều tổ chức quốc tế, khu vực, các cơ quan thuộc
Liên Hợp quốc v.v... Đến nay, có 9 cuộc hội thảo được tổ chức, lần thứ 9 được tổ
chức vào năm 2007. Mỹ Latinh là nơi ra đời "Diễn đàn xã hội thế giới" (WSF) với
khẩu hiệu "Một thế giới khác là có thể". Đây là một diễn đàn mở của các lực
lượng cánh tả chống lại chủ nghĩa tự do mới, các mặt trái của quá trình toàn cầu
hóa... hoạt động của diễn đàn chú ý về mặt xã hội nhiều hơn, được tổ chức mỗi
năm một lần.
Trong những năm qua, lực lượng cánh tả đã có sự chuyển biến cả về số
lượng lẫn chất lượng. Những năm gần đây, làn sóng tư tưởng thiên tả ở khu vực

Mỹ Latinh đã được phục hồi trở lại và ngày càng phát triển mạnh mẽ, nhiều chính
phủ đã tham gia tranh cử và giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử dân chủ. Bắt
đầu từ tiến trình dân chủ hóa khu vực mà ông Hugo Chavez - một sỹ quan quân
đội, có tư tưởng cấp tiến đã đắc cử năm 1998 và lên làm Tổng thống nước Cộng
hòa Venezuela. Sự kiện này, đã tác động lớn đến hàng loạt các đảng cánh tả trong
khu vực. Vì vậy, trong những năm tiếp theo, hàng loạt các nhân vật cánh tả trong
khu vực Mỹ Latinh đã giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử và lên nắm chính
quyền: Tại Chile, năm 2000 với chiến thắng của lực lượng dân chủ trong cuộc
tổng tuyển cử đã đưa Ricazdo Lagos lên làm Tổng thống nước Cộng hòa Chile.
Tiếp đó, năm 2002, với sự thắng lợi của Lula de Silva - một cựu Chủ tịch nghiệp
đoàn, đã trở thành nhân vật cánh tả đầu tiên ở Brazil được bầu làm tổng thống.
Ông là một trong những nhà lãnh đạo đi tiên phong trong trào lưu dân chủ cánh tả
ở khu vực Mỹ Latinh. Tại Argentina, sau nhiều năm chịu sự thống trị của chính
quyền cánh hữu, tình hình chính trị, kinh tế, xã hội đã lâm vào khủng hoảng trầm
trọng, thậm chí nguy cơ bùng nổ nội chiến có thể xảy ra. Trong bối cảnh đó, lực
lượng cánh tả đã giành thắng lợi và lên nắm chính quyền. Ông Nestor Kirchner đã
trở thành tổng thống, từng bước đưa đất nước vượt qua giai đoạn khó khăn.
7


Thắng lợi tiếp theo của phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh là sự kiện ông
Tabare Vazquez, thuộc Liên minh tiến bộ - mặt trận rộng rãi (EP-FA) đã trở thành
Tổng thống Uruguay nhiệm kỳ 2005-2009, chấm dứt sự độc quyền lãnh đạo đất
nước sau hơn 170 năm của hai đảng chính trị truyền thống: Blaco và Colorado kể
từ khi quốc gia Nam mỹ này giành độc lập năm 1825.
Có thể nói, năm 2006, là năm có nhiều chính phủ cánh tả ở khu vực Mỹ
Latinh giành thắng lợi trong cuộc bầu cử, với 5 lãnh tụ cánh tả liên tiếp thắng cử
và lên cầm quyền, điều này đã để lại dấu ấn lớn về lực lượng cánh tả.
Khởi đầu bằng thắng lợi của ông Morales - ứng cử viên thuộc Đảng Phong
trào tiến lên chủ nghĩa xã hội (MAS), ông là vị tổng thống người da đỏ đầu tiên

trong lịch sử 180 năm độc lập của Cộng hòa Bolivia. Sau khi lên nắm chính
quyền, Morales đã thực hiện nhiều chính sách tiến bộ như: cải cách ruộng đất, tổ
chức bầu cử Quốc hội lập hiến v.v... Tiếp đó là sự thành công của ứng cử viên
Michelle Bachelet thuộc đảng cánh tả, bà đã trở thành nữ tổng thống đầu tiên của
quốc gia Nam Mỹ Chile. Trong các chiến lược phát triển đất nước, Tổng thống
Michelle Bachelet rất ưu tiên các lĩnh vực: chống tham nhũng, đẩy mạnh dân chủ
hóa đất nước, sản xuất và xuất khẩu. Với việc giành thắng lợi hơn 70% số phiếu,
ứng cử viên cánh tả Rafarl Correa đã trở thành Tổng thống nước Cộng hòa
Ecuador. Đặc biệt là tại Venezuela và Brazil, hai ứng cử viên Lula de Silva và
Hugo Chavez đã tái đắc cử tổng thống.
Bước sang năm 2008, lực lượng cánh tả lại tiếp tục xuất hiện trên vũ đài
chính trị, tại Paraguay đã xuất hiện thêm một gương mặt mới đại diện cho cánh tả
là cựu giám mục Thiên chúa giáo, Phecnangđo Lugo đã giành thắng lợi trong
cuộc bầu cử tổng thống ở quốc gia Nam Mỹ này.
Sự phát triển của phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh không chỉ thể hiện ở các
chính phủ cánh tả trong khu vực lên nắm chính quyền, mà nó còn được biểu hiện
ở sự tham chính của nhiều đảng cánh tả khác ở các quốc gia như: Mehico, Panama,
Peru, Coxta Rica, Đominica... Các đảng này mặc dù không giành được thắng lợi
trong các cuộc bầu cử, nhưng đã có ảnh hưởng rất lớn trong quần chúng nhân dân.

8


Sự phát triển của xu thế cánh tả không chỉ dừng lại ở số lượng tham gia
nắm chính quyền, mà các lãnh tụ cánh tả sau khi thắng cử còn thực hiện nhiều
chính sách tiến bộ và đạt được những thành tựu rất đáng khích lệ như:
Chính trị, ngoại giao ở các nước do lực lượng cánh tả cầm quyền đã có sự
thay đổi theo chiều hướng tích cực. Sau khi thóat khỏi ách thống trị của thực dân
Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha mô hình dân chủ cũng đã được xây dựng ở nhiều quốc
gia, song dường như đó chỉ là dân chủ hình thức, quyền lực nhà nước vẫn nằm

trong tay các thế lực độc tài và các đảng truyền thống, cánh hữu, nên mô hình dân
chủ được dựng lên đã không đem lại quyền lợi cho người dân. Thực tế đã cho
thấy, trong suốt một thời gian dài Mỹ Latinh là một trong những nơi bất ổn định,
bất bình đẳng nhất trên thế giới.
Nhưng từ khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền, nhờ thực hiện những chính
sách tiến bộ về kinh tế - xã hội, nên đã phần nào đó cải thiện môi trường dân chủ
cho nhân dân, mọi người đều có quyền tham gia vào việc xây dựng và phát triển
đất nước. Thực tế đã cho thấy những người xuất thân là công nhân, phụ nữ, hay là
người Thiên chúa giáo, thổ dân cũng có thể trở thành tổng thống nếu họ đáp ứng
được nguyện vọng của người dân, điển hình ở các quốc gia như: Brazil, Chile,
Paraguay, Bolivia. Người nghèo được quan tâm, giúp đỡ cả về vật chất lẫn tinh
thần (xây nhà, vay vốn, chăm sóc sức khoẻ...).
Trong công tác đối ngoại cũng đã để lại nhiều dấu ấn quan trọng, xu
hướng liên kết khu vực được hình thành và phát triển, quan hệ ngoài khu vực
được mở rộng. Đối với khu vực, các chính phủ cánh tả tăng cường thúc đẩy sự
đoàn kết hợp tác giúp đỡ lẫn nhau. Hầu hết các chính phủ cánh tả đang nắm quyền
đều có mối liên hệ mật thiết với nhau, đẩy mạnh hợp tác đôi bên cùng phát triển.
Đặc biệt, các nước này đã hình thành được mối quan hệ chiến lược với Cuba nước xã hội chủ nghĩa duy nhất trong khu vực Mỹ Latinh. Quan hệ hai chiều được
tăng cường và thúc đẩy. Hiện nay, Cuba trở thành bạn hàng lớn nhất của các nước
như: Venezuela, Brazil, Bolivia v.v... Các quốc gia này cung cấp những mặt hàng
mà Cuba khan hiếm như dầu mỏ, đổi lại Cuba lại giúp họ những lĩnh vực như: y
tế, giáo dục, thiết bị, cử các chuyên gia của các lĩnh vực sang giúp đỡ và đào tạo
9


chuyên môn cho nước bạn. Ngày 29 tháng 4 năm 2006, các nước Bolivia,
Venezuela đã ký với Cuba một số hiệp định hợp tác kinh tế và phát triển xã hội
trong khuôn khổ sáng kiến "Sự lựa chọn Boliva cho châu Mỹ", nhằm thúc đẩy tự
do buôn bán trong khu vực; tiếp đó ngày 25 tháng 6 năm 2006, ba nước lại ký
Hiệp định thương mại nhân dân, theo đó Venezuela sẽ đầu tư 1,5 tỷ USD xây

dựng cơ sở lọc dầu tại Bolivia. Đây là mô hình hợp tác, liên kết cùng phát triển
kiểu mới ở Mỹ Latinh được xây dựng trên tinh thần hợp tác, đoàn kết, tương trợ
lẫn nhau, khai thác thế mạnh của nhau, thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, củng cố
độc lập khu vực.
Ngoại giao ngoài khu vực cũng không ngừng được mở rộng. Ngoài các mối
quan hệ truyền thống, hiện nay các đảng cánh tả đã thiết lập thêm nhiều mối quan
hệ với các nước trên thế giới, đặc biệt là các nước lớn như: Trung Quốc, Nga...
Quan hệ thương mại hai chiều giữa Trung Quốc và một số chính phủ cánh tả ngày
càng được tăng cường. Cùng với quan hệ song phương, các đảng cánh tả còn thúc
đẩy mối quan hệ đa phương trong khuôn khổ các cơ chế hợp tác Nam - Nam trong
phong trào Không liên kết, ở Liên Hợp quốc và các diễn đàn khác như: APEC,
ASEAN v.v...
Hiện nay, các nước do chính phủ cánh tả cầm quyền cơ bản đã thóat khỏi
sự kiểm soát của Mỹ về chính trị, kinh tế, bảo vệ được nền độc lập khu vực. Sau
khi thóat khỏi sự nô dịch của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha, hầu hết các nước
trong khu vực Mỹ Latinh lại bị lệ thuộc vào đế quốc Mỹ, bị Mỹ coi là khu vực
"sân sau" của họ. Nhưng trong những kể từ khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền,
họ đã tích cực đấu tranh chống lại sự kiểm soát của đế quốc Mỹ. Kết quả, nhiều
nước trong khu vực Mỹ Latinh đã thóat khỏi sự lệ thuộc vào Mỹ. Điều đó cho
thấy rằng, Mỹ Latinh đang trải qua một giai đoạn mới trong lịch sử của mình. Có
thể nói, đây là "nền độc lập vĩnh viễn lần thứ hai (lần thứ nhất là thóat khỏi ách
thống trị của Tây Ban Nha và lần hai là thóat khỏi sự kiểm soát của Mỹ)" .
Quan hệ với Mỹ, có phần được cải thiện, cởi mở hơn. Trong chuyến thăm
Mỹ Latinh từ ngày 8 đến ngày 14 tháng 3 năm 2007, Tổng thống Mỹ George
W.Bush đã công bố chương trình viện trợ cả gói của Mỹ cho các nước Mỹ Latinh
10


với lời hứa xóa đói giảm nghèo cho khu vực này, đồng thời khẳng định Mỹ sẽ nỗ
lực vì sự công bằng xã hội và thịnh vượng của khu vực.

Trong điều kiện bất lợi, nhưng nền kinh tế của nhiều quốc gia Mỹ Latinh
do lực lượng cánh tả nắm quyền đã thóat khỏi khủng hoảng và phục hồi trở lại.
Sau khi lên nắm chính quyền, các nhà lãnh đạo cánh tả Mỹ Latinh đã nhanh
chóng tìm mọi giải pháp, nhằm khắc phục tình trạng khủng hoảng kéo dài của nền
kinh tế khu vực. Nhờ có những giải pháp đúng đắn, nên sự khủng hoảng của nền
kinh đã sớm được khắc phục và có nhiều chuyển biến tích cực:
Tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia do lực lượng cánh tả nắm quyền đạt
mức khá: năm 2004 Venezuela đạt 9,6%; Argentina đạt 8,3%; Chile đạt trên 5%).
Theo đánh giá của Uỷ ban kinh tế Mỹ Latinh và vùng Caribe (CEPLA) cho biết
trong 2 năm (2005, 2006), các quốc gia do lực lượng cánh tả nắm quyền đều đạt
mức tăng trưởng khá, lượng kiều hối tăng, lợi nhuận thu được từ xuất khẩu và du
lịch không ngừng tăng lên, dòng vốn đầu tư dưới dạng trực tiếp từ nước ngoài vào
khu vực ngày càng cao.
Trong lĩnh vực xã hội, ở nhiều quốc gia lực lượng cánh tả cầm quyền đã có
sự chuyển biến khá tích cực.Khác với các chính phủ trước đó, thế hệ các nhà lãnh
đạo cánh tả sau khi lên nắm chính quyền đã rất quan tâm đến lĩnh vực xã hội,
đáng chú ý nhất là chính sách ưu tiên người nghèo. Trên thực tế, họ đã thực hiện
tốt các vấn đề xã hội như: xóa đói giảm nghèo, tạo công ăn việc làm cho người
lao động, xóa nạn mù chữ, cải thiện dịch vụ y tế v.v...
Trong công tác xóa đói giảm nghèo đã có nhiều chuyển biến tích cực. Theo
tính toán của Ngân hàng Banco Santander (Tây Ban Nha), trong giai đoạn từ
2000 - 2006 ở Mỹ Latinh có khoảng 15 triệu hộ gia đình thóat nghèo, toàn khu
vực giảm từ 44% (2000) xuống còn 40,6% (2002), và 39,8% (2006) . Thị trường
lao động đã phần nào đó ổn định và đang được cải thiện. Hầu hết các chính phủ
cánh tả đều thực hiện nhiều chính sách xã hội tiến bộ, dần dần đưa đất nước thóat
khỏi khủng hoảng xã hội, bước đầu ổn định và phát triển.
Thành tựu bước đầu đó đã góp phần nâng cao uy tín, thúc đẩy lực lượng cánh
tả phát triển và trở thành một xu hướng chủ đạo trong những năm đầu thế kỷ XXI.
11

Đây không chỉ đơn thuần là sự phục hồi của lực lượng cánh tả mà nó còn khẳng định
sức sống của mô hình chủ nghĩa xã hội - mô hình mà Venezuela đang hướng tới.
2. Ý NGHĨA VÀ THÁCH THỨC CỦA PHONG TRÀO CÁNH TẢ Ở
MỘT SỐ NƯỚC KHU VỰC MỸ LATINH HIỆN NAY
2.1. Ý nghĩa của phong trào cánh tả ở một số nước Mỹ Latinh hiện nay
Phong trào cánh tả hiện nay ở Mỹ Latinh giống như một "bàn cờ tổng hợp".
Song các chính phủ cánh tả đều có chung một chí hướng đó là: Đoàn kết, cùng
nhau phát triển, đưa khu vực Mỹ Latinh thóat khỏi nghèo nàn, lạc hậu, đặc biệt là
thóat khỏi sự kiểm soát của Mỹ. Những kết quả đạt được của lực lượng cánh tả
trong thời gian qua tuy chỉ là khởi đầu, nhưng đã đánh dấu một bước tiến lớn
trong lịch sử khu vực Mỹ Latinh, có ý nghĩa quan trọng đối với phong trào cộng
sản và công nhân quốc tế.
Đối với khu vực, sự kiện các đảng cánh tả lên nắm quyền đã làm thay đổi
cục diện chính trị Mỹ Latinh. Chỉ trong một thời gian ngắn, hàng loạt các đảng
cánh tả đã giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử dân chủ và lên nắm quyền. Hiện
nay, đứng đầu chính phủ không chỉ đơn thuần là tầng lớp trên mà đã có các đại
diện của mọi tầng lớp trong xã hội: giai cấp công nhân (Lula de Silva ở Brazil);
tầng lớp phụ nữ với thắng lợi của bà Bachelet (Chile); có đại diện của người thổ
dân, ông Morales (Bolivia); có thành phần của Thiên chúa giáo (Paraguay)... điều
này không chỉ khẳng định vai trò của các tầng lớp dưới trong xã hội, mà đó còn là
thắng lợi của một khuynh hướng chính trị đó là xu hướng cánh tả. Đây không chỉ
đơn thuần là sự chuyển giao quyền lực từ đảng này sang đảng khác, mà là sự thay
đổi mang tính chất lịch sử giữa các đảng phái có quan điểm, đường lối hoàn toàn
đối lập nhau. Điều đặc biệt là không chỉ diễn ra ở phạm vi một vài nước, mà đã
trở thành một xu hướng chủ đạo trong khu vực.
Có thể nói, từ khi lên nắm chính quyền, các chính phủ cánh tả luôn là tổ
chức tiên phong và có ảnh hưởng lớn trong xã hội. Hiện nay, các chính phủ cánh
tả là tổ chức lãnh đạo lực lượng tiến bộ đấu tranh chống chính quyền độc tài, bảo
vệ quyền và lợi ích của lực lượng mà nó đại diện. Chính phủ cánh tả cầm quyền

có vai trò quan trọng trong việc hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách của
12


đảng. Thực tế cho thấy, trong quá khứ mặc dù chịu sự đàn áp và chống phá quyết
liệt của chế độ độc tài quân sự, nhưng thủ lĩnh cánh tả vẫn kiên trì đấu tranh vì sự
tiến bộ xã hội và đã tạo được ảnh hưởng rộng rãi trong nhân dân. Nhờ vậy, trong
những năm gần đây lực lượng cánh tả đã liên tiếp giành thắng lợi trong cuộc bầu
cử tổng thống dân chủ.
Thắng lợi của lực lượng cánh tả đã góp phần đưa nhiều nước Mỹ Latinh
thóat ra khỏi sự lệ thuộc về chính trị vào Mỹ, làm cho khu vực "sân sau" này
không còn yên tĩnh, đánh dấu một bước chuyển mới, quan trọng trong lịch sử khu
vực này. Trong nhiều thập kỷ của cuộc chiến tranh lạnh, bị Mỹ kiểm soát, tình
hình khu vực Mỹ Latinh đã phải đối mặt với không ít khó khăn. Nhưng từ cuối
những năm 90 (thế kỷ XX) trở lại đây, khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền tình
hình tại khu vực này đã thay đổi cơ bản, Mỹ Latinh đang dần thóat khỏi sự kiểm
soát về chính trị của Mỹ, "Mỹ Latinh đang trải qua một giai đoạn mới trong lịch
sử của nước mình. Có thể nói, đây là nền độc lập vĩnh viễn thứ hai (độc lập lần
thứ nhất là thóat khỏi ách thống trị của Tây Ban Nha và lần thứ hai là thóat khỏi
sự kiểm soát của Mỹ)". Nếu như trước đây những vấn đề nội bộ và cả những vấn
đề song phương của Nam mỹ đều được giải quyết tại Mỹ, thì bây giờ các nước
Nam mỹ đã tự mình giải quyết vấn đề của mình. Sự phát triển của lực lượng cánh
tả góp phần làm suy giảm vị thế độc tôn của Mỹ ở ngay khu vực "sân sau" truyền
thống, làm cho chính quyền Mỹ gặp không ít khó khăn trong chính sách đối ngoại.
Sự hình thành và phát triển của lực lượng cánh tả ở khu vực Mỹ Latinh
góp phần thúc đẩy tiến trình cải cách cơ cấu kinh tế, hội nhập khu vực và thu hút
đầu tư bên ngoài vào Mỹ Latinh, đẩy mạnh phong trào dân chủ và tiến bộ xã hội.
Cùng với sự lớn mạnh và liên kết chặt chẽ của trào lưu cánh tả, tại hàng loạt các
quốc gia ở Mỹ Latinh người ta thấy rằng, chưa bao giờ Mỹ Latinh lại bận rộn đến
thế. Song song với các phái đoàn đến từ các khu vực khác nhau trên thế giới là

những thoả thuận hợp tác có giá trị lớn.
Trong những năm gần đây, tiến trình cải cách theo hướng dân chủ được
triển khai ở nhiều quốc gia Mỹ Latinh, góp phần ổn định chính trị - xã hội và phát
triển kinh tế. Phong trào dân chủ phát triển mạnh mẽ, các phong trào đấu tranh vì
13


"một thế giới mới", vì sự bình đẳng, hòa bình và công lý xã hội, chống đói nghèo,
bảo vệ chủ quyền và quyền tự quyết của các dân tộc Mỹ Latinh... diễn ra mạnh
mẽ. Có thể nói, phong trào đấu tranh đó đã thu được những thành quả nhất định,
góp phần đẩy nhanh tiến trình dân chủ hóa khu vực Mỹ Latinh.
Sự hình thành và phát triển của nhiều tổ chức kinh tế, xã hội tiến bộ ở khu
vực Mỹ Latinh có sự đóng góp không nhỏ của lực lượng cánh tả. Sự ra đời của
Ngân hàng Nam Mỹ (Banco del Sur) vào tháng 12 năm 2007 và chính thức hoạt
động từ tháng 1 năm 2008 với số vốn ban đầu là 7 tỷ USD, đây có thể xem là
minh chứng sống động cho sự ảnh hưởng của các đảng cánh tả ở khu vực Mỹ
Latinh. Sự ra đời của Ngân hàng Nam Mỹ như là một đối trọng với Quỹ tiền tệ
thế giới (IMF) và Ngân hàng thế giới (WB). Cổ đông sáng lập của ngân hàng đều
là các nước có lực lượng cánh tả cầm quyền như: Venezuela, Brazil, Paraguay,
Ecuador, Argentina, Uruguay. Mục đích của ngân hàng là để phát triển thông qua
các khoản tín dụng lãi thấp, nhằm cấp vốn cho các dự án đầu tư xây dựng và phát
triển cơ sở hạ tầng. Ngân hàng cũng là công cụ để đấu tranh thu hẹp khoảng cách
bất bình đẳng trong xã hội đặc biệt đói nghèo. Tổng thống Venezuela tuyên bố:
“Ngân hàng Nam Mỹ sẽ giúp các thành viên tự giải phóng mình ra khỏi tình trạng
lệ thuộc và kém phát triển”. Sự phát triển của khối Thị trường châu Mỹ
(MERCOUR), sự ra đời của Dự án doanh nghiệp dầu mỏ lớn nhất lục địa
(PETROSUR), "Sự lựa chọn Boliva cho châu Mỹ" (ALBA) ra đời năm 2005 là
một bước tiến nhanh của xu thế liên kết khu vực. ALBA thực hiện liên kết chặt
chẽ trong lĩnh vực năng lượng, viễn thông, các chương trình xã hội... góp phần
thúc đẩy kinh tế khu vực phát triển. Với những mối liên hệ ngày càng chặt chẽ,

các nước ở khu vực Mỹ Latinh đã bước đầu thành công trong việc chống lại mô
hình chủ nghĩa tự do mới mà Mỹ đã áp tại khu vực này từ những năm 70 - 80 của
thế kỷ trước. Với sức mạnh đang lên của mình, các nước Nam Mỹ đã dần hạn chế
sự lệ thuộc vào Mỹ.
Từ những chính sách tiến bộ của chính phủ cánh tả đã góp phần cải thiện
đời sống cho người dân, đặc biệt là dân nghèo. Trong những năm 80 và 90 của thế
kỷ XX, với việc thực hiện triệt để chủ nghĩa tự do mới tình hình kinh tế, chính trị,
14


xã hội nhiều nước khu vực Mỹ Latinh đã lâm vào tình trạng khủng hoảng như:
Argentina, Brazil, Uruguay... các vấn đề xã hội như: nghèo đói, thất nghiệp, mù
chữ... diễn ra triền miên. Nhưng từ khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền với việc
thực hiện tốt các vấn đề kinh tế, xã hội đã bước đầu khắc phục được những hậu
quả mà chính sách tự do mới để lại. Kể từ khi thóat khỏi ách thống trị của thực
dân Tây Ban Nha, người dân Mỹ Latinh mới thực sự được hưởng quyền lợi do
chính quyền đem lại, những nhu cầu thiết yếu về dân sinh được giải quyết: Hộ
nghèo được giúp đỡ về cơ sở vật chất, người mù chữ được đi học, người bệnh
được chăm sóc chu đáo, quyền tham chính của thổ dân, quyền bầu cử và quyền
được tham gia trưng cầu dân ý của nhân dân đã được chú trọng... đó là một bước
tiến lớn về mặt xã hội ở khu vực Mỹ Latinh. Mặc dù đường lối phát triển của mỗi
nước có khác nhau, nhưng tinh thần cơ bản nhất của các chính phủ cánh tả vẫn là
nâng cao đời sống vật chất cho người dân, đặc biệt là dân nghèo. Tinh thần đó
được thể hiện rõ nhất trong tuyên bố của Tổng thống Hugo Chavez về 10 tiền đề
xây dựng "Chủ nghĩa xã hội thế kỷ XXI". Trong lúc đang xây dựng đường lối
chiến lược, các vấn đề cụ thể hàng ngày cũng được giải quyết trên tinh thần đó,
chứ không phải là những khẩu hiệu suông. Người dân khu vực Mỹ Latinh đã đánh
giá rất cao những chủ trương, chính sách của chính phủ cánh tả. Đa số người dân
Mỹ Latinh đều ủng hộ các lãnh tụ cánh tả trong việc lựa chọn mô hình phát triển
theo xu hướng mới, bởi sự lựa chọn đó bước đầu đã đem lại cuộc sống ấm no cho

họ. Nhìn lại, mới ngày nào khu vực Mỹ Latinh còn chìm đắm trong sự nô dịch của
đế quốc Mỹ, nền kinh tế - xã hội lâm vào khủng hoảng sâu sắc, cuộc sống của người
dân vô cùng khó khăn, song kể từ khi lực lượng cánh tả lên cầm quyền với những
chính sách tiến bộ đã làm thay đổi khu vực Mỹ Latinh trên nhiều phương diện.
Đối với thế giới, sự phát triển của xu hướng cánh tả, đã góp phần thúc đẩy
sự phục hồi và phát triển của các đảng cộng sản, cổ vũ phong trào đấu tranh của
nhân dân trên thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ, công bằng và tiến
bộ xã hội; thúc đẩy xu thế hòa bình, hợp tác và phát triển. Trong bối cảnh hội
nhập đang được diễn ra mạnh mẽ, cuộc đấu tranh giữa hai ý thức hệ vẫn đang
diễn ra hết sức phức tạp, chủ nghĩa xã hội đang bị tấn công từ nhiều phía, sự phục
15


hồi và phát triển của lực lượng cánh tả sẽ góp phần củng cố niềm tin cho nhân dân
các nước theo đường lối xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, sự phát triển của lực lượng
cánh tả cũng góp phần nâng cao uy tín của các đảng cộng sản và chủ nghĩa Mác Lênin, bảo vệ giá trị thực tiễn của Cách mạng tháng Mười Nga, củng cố niềm tin
cho nhân loại về chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa Mác - Lênin.
Sự thắng lợi của các đảng cánh tả trong những năm gần đây ở các nước
Mỹ Latinh đã thúc đẩy sự hình thành xu hướng đoàn kết, liên kết giữa các đảng
cánh tả và các đảng cộng sản. Sự liên kết này được thể hiện một cách sinh động
qua "Diễn đàn Xao Paolo". Đây là diễn đàn hàng năm, được tổ chức lần đầu tiên
vào năm 1990 tại Brazil. Thông qua diễn đàn nhằm trao đổi, đánh giá tình hình,
trao đổi kinh nghiệm giữa các đảng cánh tả với đảng cộng sản.
Sự phát triển của xu hướng cánh tả đã đóng góp tích cực cho cuộc đấu
tranh chung của nhân loại vì hòa bình, độc lập, dân chủ và tiến bộ xã hội. Tác
động sâu sắc đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới. Phong trào cánh tả
là một bộ phận của phong trào giải phóng dân tộc ở Mỹ Latinh nói riêng và trên
thế giới nói chung, nên sự phát triển của phong trào cánh tả sẽ góp phần thúc đẩy
phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới phát triển. Từ những bài học của sự
thành công hay thất bại của lực lượng cánh tả trong thời gian qua, sẽ để lại cho

phong trào giải phóng dân tộc khu vực và thế giới những kinh nghiệm thiết thực
trong quá trình đấu tranh.
Có thể nói rằng sau khi mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và khu vực
Đông Âu sụp đổ, phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới đã lắng dịu hẳn, bị
tấn công từ nhiều phía của các thế lực thù địch, nên có thời kỳ đã lâm vào tình
trạng mất phương hướng, lúng túng trong quá trình đấu tranh, song trong những
năm gần đây với sự trỗi dậy của tư tưởng thiên tả đã góp phần làm dấy lên phong
trào đấu tranh ở Mỹ Latinh. Qua đó đã ảnh hưởng tích cực đến phong trào đấu
tranh ở các khu vực khác. Các phong trào đấu tranh vì quyền dân chủ ở Mỹ Latinh
đã cung cấp những kinh nghiệm quý báu cho phong trào dân chủ thế giới, bài học
về phương thức đấu tranh, về cách tập hợp lực lượng và các mục tiêu đấu tranh...

16


Sự phát triển của lực lượng cánh tả ở khu vực Mỹ Latinh cũng đã ảnh
hưởng tích cực đến Việt Nam. Việt Nam đang xúc tiến và đẩy nhanh xu thế hội
nhập khu vực, quốc tế, đây là một tín hiệu đáng mừng sẽ giúp cho nền kinh tế của
Việt Nam năng động và có cơ hội phát triển hơn, song nó cũng đã đặt Việt Nam
trước những thách thức rất lớn đó chính là sự tiếp xúc với nhiều luồng tư tưởng
khác nhau, tạo điều kiện cho các tư tưởng đối lập với chủ nghĩa Mác - Lênin và tư
tưởng Hồ Chí Minh xâm nhập vào Việt Nam. Sự hội nhập sâu và rộng của nền
kinh tế Việt Nam đã đặt thế hệ trẻ đứng trước sự "giao mùa của thời đại" sẽ có
nhiều băn khoăn và lúng túng trong việc định hướng tư tưởng của mình về con
đường phát triển đất nước. Trong bối cảnh đó, sự phát triển của lực lượng cánh tả
theo hướng chủ nghĩa xã hội đã góp phần củng cố niềm tin cho thế hệ trẻ Việt
Nam vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, về sự lãnh đạo đúng đắn của
đảng cộng sản, đặc biệt là tư tưởng Hồ Chí Minh. Các chính sách xã hội tiến bộ
như xóa đói giảm nghèo, giáo dục, y tế cộng đồng… thực sự là điểm sáng để Việt
Nam học hỏi, trao đổi kinh nghiệm và vận dụng một cách hiệu quả ở Việt Nam.

2. 2. Thách thức và triển vọng của phong trào cánh tả ở một số nước
Mỹ Latinh hiện nay
Có thể nói, những chuyển động và thắng lợi của các chính phủ cánh tả ở
Mỹ Latinh từ cuối những năm 90 thế kỷ XX đến nay theo hướng dân sinh, dân
chủ, dân tộc đã từng bước làm biến đổi bản đồ chính trị khu vực. Tuy nhiên, xu
hướng cánh tả đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn thách thức.
Các chính phủ cánh tả vẫn chưa thành lập được một chính đảng thực sự
cách mạng để lãnh đạo phong trào đấu tranh cũng như xây dựng và phát triển
đất nước. Thực tế cho thấy đông đảo quần chúng nhân dân Mỹ Latinh đã giác ngộ
về ý thức chính trị - xã hội, tạo ra một phong trào đấu tranh sâu rộng trong quần
chúng. Song, phong trào đấu tranh của quần chúng nhân dân dù có phát triển
mạnh mẽ đến đâu, quy mô lớn như thế nào cũng không thể thiếu được sự lãnh đạo
của một đảng chính trị làm nòng cốt. Một số chính phủ cánh tả cũng đã ý thức
được điều này và đang xúc tiến cho việc thành lập một chính đảng, nhưng với mỗi
liên minh cầm quyền gồm nhiều lực lượng theo khuynh hướng chính trị khác nhau
17


thì để đi đến thống nhất, xây dựng được một chính đảng làm hạt nhân là không hề
đơn giản.
Có thể thấy, liên minh cánh tả ở Mỹ Latinh hiện nay chưa thật sự bền vững,
điều này sẽ đặt cánh tả khu vực này trước nhiều khó khăn, thử thách. Ở mỗi
nước, liên minh cầm quyền của cánh tả gồm nhiều lực lượng theo các khuynh
hướng chính trị khác nhau. Tính tổ chức chưa chặt chẽ, thiếu sự thống nhất về mặt
tư tưởng, phân tán, đa dạng về thành phần, chưa có ngọn cờ đủ mạnh và uy tín để
tập hợp lực lượng. Một số chính phủ tiến bộ lên cầm quyền là nhờ sự liên minh
rộng rãi để thắng cử, nên đã gặp không ít khó khăn trong quá trình điều hành đất
nước vì có nhiều tư tưởng khác nhau trong ban lãnh đạo. Vì vậy, liên minh cầm
quyền của các chính phủ cánh tả chưa thật sự bền vững. Đây là một khó khăn
không dễ khắc phục trong một thời gian ngắn, nó phụ thuộc lớn vào yếu tố chủ

quan của chính bản thân lực lượng cánh tả. Các nhà nghiên cứu đã chia cánh tả ở
khu vực này ra làm hai loại khác nhau: Một loại cực tả và một loại ôn hòa, loại
cực tả thì chống đối chính quyền Mỹ quyết liệt, còn loại ôn hòa lại có thái độ ôn
hòa trong quan hệ ngoại giao với Mỹ. Họ không chịu sự kiểm soát của Mỹ, vừa
muốn thiết lập quan hệ tốt đẹp với Mỹ. Mặc dù xu thế liên kết khu vực vẫn là chủ
đạo và đang được thúc đẩy ở khu vực Mỹ Latinh, song nhiều dấu hiệu cũng đã
cho thấy sự khác biệt về tư tưởng đang nổi lên trong khu vực, Mỹ Latinh cũng đã
bắt đầu bộc lộ sự chia rẽ hơn là sự lớn mạnh của tính thống nhất. Chỉ có một số
chính phủ cấp tiến tiến hành quốc hữu hóa ngành công nghiệp dầu khí và sửa đổi
các luật quy định về hoạt động của công ty dầu khí nước ngoài. Còn tại các nước
như Brazil, Chile, Uruguay các nhà lãnh đạo được đánh giá là "cực tả" lại không
tiến hành quốc hữu hóa ngành này. Ngay trong khu vực, một số nước vẫn ủng hộ
khu vực tự do thương mại châu Mỹ (FTAA), hiện nay Colombia và Peru cũng đã
ký hiệp định của riêng mình, Ecuador cũng đã cam kết tiến hành đàm phán với
Mỹ. Hệ quả của việc này là Tổng thống Hugo Chavez đã quyết định từ bỏ tư cách
thành viên cộng đồng các nước Andes - một nhóm các nước gồm Colombia,
Ecuador, Peru, Bolivia. Điều đó cũng cho thấy sự thiếu bền vững của liên minh
cánh tả. Ở một số nước, lực lượng cánh tả còn phân tán, chưa tập hợp được một
18


lực lượng đủ mạnh, nên đã gặp nhiều khó khăn trong quá trình đấu tranh chống lại
thù địch cũng như phát triển đất nước.
Một trong những hạn chế rất lớn đối với các nước Mỹ Latinh là đang tồn
tại rất nhiều đảng phái. Vì vậy, thời gian cầm quyền của chính phủ cánh tả ngắn
hay dài phụ thuộc lớn vào những kết quả mà họ đem lại cho nhân dân, nếu chính
phủ cánh tả lâm vào tình trạng khó khăn, không giải quyết được những vấn đề bức
thiết mà xã hội đặt ra, thì chính phủ đó sẽ dễ bị lật đổ và lại một chính phủ mới
lên thay. Do vậy, để tạo được một cơ sở vững chắc trong xã hội đang là một
nhiệm vụ hết sức nặng nề đối với lực lượng cánh tả hiện nay.

Bên cạnh đó, những hệ quả mà chủ nghĩa tự do mới đã để lại hết sức nặng
nề, không thể dễ khắc phục trong một thời gian ngắn. Lên nắm quyền trong bối
cảnh khu vực đang chìm đắm trong sự khủng hoảng sâu sắc về chính trị, kinh tế,
xã hội... Các vấn đề xã hội, dân sinh, dân chủ đã tích tụ qua nhiều thập niên do áp
dụng chủ nghĩa tự do mới, không thể giải quyết được một sớm, một chiều, trong
khi sự kỳ vọng của quần chúng nhân dân lại rất lớn. Điều này, đã tạo một sức ép
khá lớn đối với chính thể cầm quyền ở các nước Mỹ Latinh.
Những nỗ lực của các chính phủ cánh tả trong thời gian qua đã đạt được
nhiều chuyển biến tích cực, song đó cũng chỉ là những cải thiện bước đầu. Kinh tế
tuy đã phục hồi và có dấu hiệu tăng trưởng, nhưng chưa thật sự bền vững, nghèo đói,
thất nghiệp, mù chữ đã giảm nhiều. Tuy nhiên, so với các khu vực khác thì vẫn còn ở
mức cao. Tệ tham nhũng, ma tuý vẫn còn diễn ra phức tạp ở khu vực Mỹ Latinh.
Sự chống đối của các lực lượng đối lập trong và ngoài khu vực diễn ra rất
quyết liệt. Việc các đảng cánh tả giành thắng lợi trong các cuộc bầu cử và lên cầm
quyền đã tạo ra sự bất bình lớn đối với các đảng truyền thống, cánh hữu, lực
lượng này luôn tìm mọi cách để chống phá đường lối phát triển đất nước của các
chính phủ cánh tả. Hiện nay, ở nhiều quốc gia trong khu vực Mỹ Latinh lực lượng
này còn tương đối mạnh, điển hình như ở Venezuela. Cuộc trưng cầu dân ý về
việc sửa đổi hiến pháp diễn ra trong năm 2007 thất bại đã cho thấy lực lượng đối
lập vẫn còn đủ mạnh để gây sức ép lớn đối với chính phủ cánh tả. Ở một số nước
do lực lượng cánh tả cầm quyền, đã xảy ra nhiều cuộc đảo chính. Ở Brazil, sau
19


việc quốc hữu hóa một số cơ sở công nghiệp dầu mỏ của các tập đoàn dầu mỏ tư
bản đã xảy ra các cuộc biểu tình, bãi công lớn chống chính phủ. Tại Venezuela,
tháng 4 năm 2002 đã diễn ra cuộc đảo chính quân sự cướp chính quyền và bắt
giam Tổng thống Hugo Chavez.
Sự can thiệp của Mỹ ở mức độ nào đó cũng gây không ít khó khăn cho lực
lượng cánh tả. Sự kiểm soát của Mỹ đối với khu vực Mỹ Latinh trong những năm

gần đây, tuy có giảm nhưng điều đó cũng không có nghĩa là Mỹ đã từ bỏ khu vực
"sân sau" của mình. Chính quyền Mỹ vẫn có những động thái quan tâm đến khu
vực này. Tuy nhiên, biện pháp áp dụng có phần mềm dẻo hơn. Mỹ một mặt nhấn
mạnh tôn trọng vấn đề dân chủ, nhưng mặt khác lại đẩy mạnh sự phụ thuộc về
kinh tế và lợi dụng nó để gây ảnh hưởng tới các cuộc bầu cử ở khu vực này. Đặc
biệt, Mỹ còn ra sức nâng đỡ các lực lượng đối lập với chính quyền cánh tả, tạo
điều kiện để các lực lượng này có thể trở lại chính trường chính trị. Gần đây, Mỹ
vẫn tiếp tục áp dụng những thủ đoạn gây sức ép cao đối với các nước giương cao
ngọn cờ chống Mỹ như: Cuba, Venezuela, Bolivia, Nicaragua... Việc một số đảng
cánh tả ở Nicaragua, En xan Vado đã tham gia tranh cử tổng thống nhiều lần,
nhưng một phần do sự can thiệp quyết liệt của Mỹ nên chưa giành được thắng lợi.
Các quan chức cấp cao Chính phủ và Quốc hội Mỹ nhiều lần công kích Tổng
thống Hugo Chavez trong nhiều trường hợp khác nhau, coi Hugo Chavez là nhân
vật nguy hiểm và là "vấn đề an ninh chiến lược của Mỹ".
Một thực tế cho thấy Mỹ vẫn còn ảnh hưởng rất lớn về kinh tế ở khu vực
này, quan hệ với Mỹ về kinh tế vẫn là trọng điểm trong chính sách đối ngoại của
các nước Mỹ Latinh, trong đó có những nước do lực lượng cánh tả cầm quyền.
Những nước này đều không thể tách rời Mỹ về phát triển kinh tế, thu hút đầu tư
nước ngoài và khoa học kỹ thuật công nghệ, ngoại thương, tín dụng... Sự phát
triển của nền kinh tế Mỹ Latinh không thể tách rời thị trường rộng lớn của Mỹ. Ở
các nước Mỹ laltinh có nguồn dầu mỏ khá phong phú, nhưng điều kiện để khai
thác lại gặp khó khăn. Sự lạc hậu về khoa học kỹ thuật, thiếu vốn đầu tư đã buộc
các bước này vẫn phải lệ thuộc vào Mỹ. Các số liệu thống kê cho thấy trên 40%
các hoạt động kinh tế khu vực này liên quan tới Mỹ. Ngay cả Venezuela, sau khi
20


lên nắm chính quyền, Tổng thống Hugo Chavez rất cương quyết chống lại sự
kiểm soát của Mỹ về chính trị, nhưng vẫn phải duy trì quan hệ thương mại đối với
Mỹ. Hơn một nửa sản lượng dầu mỏ của nước này được xuất khẩu sang Mỹ,

tương đương khoảng 2 triệu thùng/ngày (chiếm khoảng 15% lượng dầu cần nhập
khẩu của Mỹ). Điều này cho thấy các nước Mỹ Latinh không dễ vượt qua được
khó khăn thách thức.
Những chuyển biến tích cực ở Mỹ Latinh hiện nay là đáng ghi nhận, song
trong bối cảnh phức tạp như hiện nay (hội nhập, xung đột giữa các lực lượng đối
lập với lực lượng tiến bộ, chạy đua vũ trang, khủng bố...) thì giữ vững độc lập khu
vực, bảo vệ và phát huy được những thành quả đã đạt được trong thời gian qua
trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, xã hội là một nhiệm vụ hết sức nặng nề đối với
lực lượng cánh tả ở Mỹ Latinh.
Mặc dù phải đối mặt với không ít khó khăn, thách thức, song thành quả và
cả bài học thất bại của phong trào, các sự kiện trọng đại đã và đang được các
chính phủ cánh tả xúc tiến là một thực tế sống động, tạo cơ sở cho sự thắng lợi của
cuộc đấu tranh vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội khu vực.
Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia do lực lượng cánh tả cầm quyền
đã có những bước phát triển mới về chính trị, kinh tế, xã hội và quan hệ đối ngoại.
Đi đôi với chế độ chính trị dân chủ là tiến trình cải cách cơ chế kinh tế phù hợp
với tình hình của đất nước, chính trị cơ bản ổn định, kinh tế liên tục tăng trưởng,
khuynh hướng độc lập tự chủ về ngoại giao của các nước Mỹ Latinh có khả năng
tiếp tục được duy trì và phát triển trong những năm tiếp theo. Mặt khác, với việc
thực hiện tốt các chính sách xã hội, lực lượng cánh tả đã và đang nhận được sự
ủng hộ của đông đảo người dân trong khu vực và của nhân dân tiến bộ trên thế giới.
Điều này đã phần nào nói lên triển vọng của lực lượng cánh tả ở khu vực này.
Mặc dù đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, song các
quốc gia trong khu vực đang xúc tiến nhanh quá trình thành lập một chính đảng
cách mạng, điển hình như ở Venezuela. Việc các chính phủ cánh tả thực hiện
chính sách vĩ mô nền kinh tế, cải cách về xã hội được đông đảo nhân dân trong
nước, khu vực ủng hộ, bởi mục tiêu của chủ trương đó đã đem lại quyền lợi cho
21

nhà nước và phục vụ lợi ích của dân nghèo. Nhờ có nguồn vốn này, mà các
chương trình cải cách xã hội đã nhanh chóng được thực hiện và cho kết quả tốt,
góp phần đẩy lùi đói nghèo và thất nghiệp ở khu vực.
Trong những năm gần đây, các chính phủ cánh tả đã hình thành và thúc đẩy
các trục liên kết khu vực hoạt động vì sự phát triển chung. Đó là khối Thị trường
chung Nam Mỹ (MERCOSUR), "giải pháp Boliva cho châu Mỹ" (ALBA), sự ra
đời của Ngân hàng Nam Mỹ. Trong khuôn khổ ALBA đã hình thành dự án hợp
tác năng lượng Nam Mỹ, nhằm khai thác và sử dụng hiệu quả thế mạnh nguồn
năng lượng trong khu vực một cách hợp lý và có sự hỗ trợ, bổ sung cho nhau...
Với những thành quả đã đạt được, các xu hướng đang tiến triển ở khu vực sẽ góp
phần đẩy lùi những khó khăn, thách thức.
Để vượt qua được những khó khăn thách thức, bảo vệ được những thành
quả đã đạt được và tiếp tục phát huy những triển vọng, không phải là dễ, đòi hỏi
các chính phủ cánh tả phải tìm ra được những hướng đi phù hợp với hoàn cảnh
của từng nước, khu vực và thời đại.

22


KẾT LUẬN
Sau thời kỳ chiến tranh lạnh phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới nói
chung, phong trào cánh tả nói riêng đã gặp nhiều khó khăn, thử thách. Nhưng với
sự nỗ lực của cá nhân các lãnh tụ cánh tả, cùng với sự ủng hộ của lực lượng tiến
bộ trong và ngoài khu vực, các đảng cánh tả đã dần dần được phục hồi trở lại và
có dấu hiệu phát triển. Khởi nguồn từ Venezuela, với sự kiện ông Hugo Chavez một nhân vật cánh tả được bầu làm tổng thống trong cuộc bầu cử năm 1998, sau
đó các chính phủ cánh tả đã lần lượt xuất hiện ở nhiều nước khác trong khu vực
Mỹ Latinh và đến đầu thế kỷ XXI đã trở thành trào lưu ở khu vực. Phong trào
cánh tả ở Mỹ Latinh không hoàn toàn giống nhau, mỗi lãnh tụ cánh tả đều có
những bước đi riêng. Tuy nhiên, hầu hết các cánh tả trong khu vực đều có sự tương
đồng về mặt tư tưởng, cùng chung một chí hướng nhằm hướng tới mục tiêu đưa

Mỹ Latinh thóat khỏi đói nghèo, lạc hậu, đặc biệt là thóat khỏi sự kiểm soát của
Mỹ.
Mặc dù còn nhiều hạn chế, song trong những năm gần đây, lực lượng cánh
tả Mỹ Latinh đã đạt được những thành tựu đáng kể, đóng góp quan trọng vào sự
phục hồi và phát triển của phong trào cánh tả trên thế giới, góp phần thức tỉnh ý
thức dân tộc trong tầng lớp nhân dân, thúc đẩy phong trào trào đấu tranh chống đế
quốc ở các nước bị lệ thuộc. Trong thời gian qua, lực lượng cánh tả không chỉ nỗ
lực vì mục tiêu phát triển khu vực mà còn tích cực đấu tranh cho tiến trình dân
chủ hóa khu vực và quốc tế, đấu tranh chống chủ nghĩa khủng bố vì mục tiêu hòa
bình và tiến bộ của thế giới. Sự phục hồi và phát triển của lực lượng cánh tả
không chỉ thể hiện khát vọng vươn lên muốn bứt ra khỏi sự nghèo nàn lạc hậu về
kinh tế - xã hội, mà còn khao khát một cuộc sống hòa bình, độc lập và tự do.
Có thể xem phong trào cánh tả ở Mỹ Latinh hiện nay là thuộc phạm vi của
cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, vì mục tiêu của nó là chống đế quốc và thực
hiện những vấn đề dân chủ, dân sinh. Thực tế cho thấy, các chính phủ cánh tả rất
kiên quyết trong việc đấu tranh chống lại chủ nghĩa đế quốc. Hầu hết các chính
phủ cánh tả đã liên kết nhằm chống lại sự kiểm soát của Mỹ ở khu vực Mỹ
Latinh. Đồng thời, lãnh tụ cánh tả cũng đã nỗ lực phấn đấu đưa Mỹ Latinh thóat
23


khỏi đói nghèo, lạc hậu; những kết qủa về lĩnh vực xã hội như: xóa đói, giảm
nghèo, tạo công ăn việc làm cho nhân dân, nâng cao dân cho nhân dân... đã phản
ánh rất rõ tính chất dân chủ ở Mỹ Latinh.
Sự phát triển mạnh mẽ của xu thế cánh tả, sự nảy mầm thêm hạt giống chủ
nghĩa xã hội ở Tây bán cầu sau hơn 40 năm hạt giống đầu tiên nảy nở trên mảnh
đất Cuba, đã khẳng định sức sống bất diệt của Cách mạng tháng Mười Nga và chủ
nghĩa Mác - Lênin. Mặc dù còn ở nét sơ khai, nhưng "Chủ nghĩa xã hội thế kỷ
XXI" ở Venezuela đã để lại một dấu ấn lớn trong lịch sử khu vực cũng như thế
giới, bởi nó đã ghi thêm một dấu son mới về lịch sử ra đời và phát triển của tư

tưởng xã hội chủ nghĩa./.

24


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đức Anh [2008], Phong trào cánh tả Mỹ Latinh, Tạp chí Cộng sản, số 34. tr.3 - 7.
2. Đỗ Thanh Bình [1992], Các nước Mỹ latinh những vấn đề và triển vọng, Những
vấn đề về kinh tế thế giới, số 4. tr. 1 - 6.
3. Nguyễn Đức Bình [1994], Bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin, Tư tưởng
Hồ Chí Minh, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 234 trang.
4. Đỗ Thanh Bình [2006], Lịch sử phong trào giải phóng dân tộc thế kỷ XX - một
cách tiếp cận, Nxb. Đại học sư phạm, Hà Nội. 369 trang.
5. Ban Tư tưởng văn hóa Trung ương [2006], Cánh tả đang thắng thế ở Mỹ
latinh, Tài liệu tham khảo, số 5.
6. Nguyễn Đức Bình [2008], Tiếp tục một cách kiên định và sáng tạo con đường
xã hội chủ nghĩa, Tạp chí Ban Tuyên giáo Trung ương, số 11. tr. 16-24.
7. Nguyễn Hồng Bắc - Nguyễn Tahắng [2008], Kinh tế các nước đang phát triển và
triển vọng năm 2008, Những vấn đề kinh tế và chính trị thế giới, số 2. tr. 22 - 27.
8. Hồ Châu [1997], Mỹ latinh ngày nay, châu lục trên đường phát triển, Tạp chí
châu Mỹ ngày nay, số 1.
9. Hồ Châu [2006], Mô hình phát triển của Mỹ latinh, Tạp chí châu Mỹ ngày nay,
số 2. tr.40 – 47.
10. Kim Chung [2007], Mô hình "Chủ nghĩa xã hội thế kỷ XXI", Tin tức thế giới,
số ra ngày 10 tháng 8. tr. 40 - 47.
11. Đỗ Chuyên [2007], Venezuela đi theo con đường chủ nghĩa xã hội, Tin thế
giới, số ra ngày 9 tháng 01. tr. 1 – 3.
12. Đỗ Lộc Diệp [1995], MERCOSUR, một tổ chức kinh tế khu vực mới của Mỹ
latinh, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 1 - 8.
13. Nguyễn Chu Dương [2005], Tìm hiểu hình thức chính thể các nước Mỹ

Latinh, Tạp chí châu Mỹ ngày nay, số 6. tr. 46 - 50.
14. Nguyễn Hoàng Giáp (cb) [2006], Sự phối hợp các đảng cộng sản và cánh tả
trên thế giới hiện nay, Nxb. Lý luận chính trị, Hà Nội. 153 trang.
15. Nguyễn Hoàng Giáp [2007], Làn sóng cánh tả Mỹ Latinh, Tạp chí châu Mỹ
ngày nay, số 03. tr. 33 - 43.
25