Luận văn tác động của biến đổi kinh tế xã hội ở nước ta đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội quân đội nhân dân việt nam hiện nay

2
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

STT

VIẾT ĐẦY ĐỦ

VIẾT TẮT

1

Đạo đức cách mạng

ĐĐCM

2

Kinh tế - xã hội

KT-XH

3

Quân đội nhân dân Việt Nam

QĐNDVN

4

Thời kỳ quá độ

TKQĐ

5

Xã hội - giai cấp

XH-GC

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA

Trang


3
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỞ ĐẦU
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Chương 1 THỰC CHẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI
KINH TẾ - XÃ HỘI Ở NƯỚC TA ĐẾN PHÁT TRIỂN ĐẠO
ĐỨC CÁCH MẠNG CỦA SĨ QUAN CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN
ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT NAM
1.1. Thực chất tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến
phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội
nhân dân Việt Nam
1.2. Đặc điểm tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát triển
đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
Chương 2 THỰC TRẠNG, XU HƯỚNG TÁC ĐỘNG VÀ NHỮNG

VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI PHÁT TRIỂN ĐẠO ĐỨC
CÁCH MẠNG CỦA SĨ QUAN CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI
NHÂN DÂN VIỆT NAM DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN
ĐỔI KINH TẾ - XÃ HỘI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
2.1. Thực trạng tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến
phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội
nhân dân Việt Nam hiện nay
2.2. Dự báo xu hướng tác động và những vấn đề đặt ra đối với phát triển
đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt
Nam dưới tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay
Chương 3 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG CỦA
SĨ QUAN CẤP PHÂN ĐỘI QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN VIỆT
NAM DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KINH TẾ - XÃ
HỘI Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
3.1. Phát huy vai trò của các chủ thể nhằm khai thác những tác động
tích cực, khắc phục tác động tiêu cực của biến đổi kinh tế - xã
hội ở nước ta để phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp
phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay
3.2. Xây dựng môi trường đạo đức ở đơn vị cơ sở trong sạch, lành mạnh
trước tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát triển
đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt
Nam hiện nay
3.3. Đổi mới công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức ở đơn vị cơ sở để phát
triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân
Việt Nam dưới tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái quát về luận án

5
10

30
30
54

74
74
99

114

114

128
140
152
154
155
163


4
Đề tài Tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát
triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt

Nam hiện nay được tác giả luận án quan tâm, chuẩn bị từ lâu. Đặc biệt, với
gần 30 năm trải nghiệm thực tế, giữ các cương vị từ trung đội trưởng đến
chính trị viên đại đội, trợ lý cơ quan, giảng viên; đóng quân ở nhiều đơn vị
và địa bàn khác nhau, như: biên giới phía Bắc (Quân khu 2), Quân khu Thủ
đô, Tổng cục II, nên tác giả đã có những hiểu biết nhất định về tác động
của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát triển đạo đức cách mạng
của sĩ quan cấp phân đội. Qua nghiên cứu tác giả thấy rằng, việc giáo
dục, rèn luyện, phát triển đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên
và các tầng lớp nhân dân luôn có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Tuy
nhiên, việc nghiên cứu tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta
đến phát triển đạo đức cách mạng của một đối tượng cụ thể và đặc thù
là sĩ quan cấp phân đội hiện nay là một vấn đề mới và khó. Trên cơ sở
sưu tầm hệ thống tài liệu tương đối đầy đủ, được sự góp ý, giúp đỡ
của các chuyên gia, các nhà khoa học đã cho phép tác giả triển khai
nghiên cứu đề tài này.
Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng ta, kế thừa kết quả nghiên cứu
của các công trình khoa học có liên quan, luận án tập trung làm rõ cơ sở lý
luận và thực tiễn của đề tài, đề xuất hệ thống giải pháp cơ bản, có tính khả
thi nhằm phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội dưới tác
động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay.
2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Có thể khẳng định, đặc điểm lớn nhất, phản ánh tập trung và trực tiếp
tiến trình đổi mới ở nước ta gần 30 năm qua chính là những biến đổi to lớn về
kinh tế - xã hội. Những biến đổi kinh tế - xã hội ấy, do những mối liên hệ tất
yếu của nó đưa đến và quyết định, đã tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống


5
xã hội (trong đó có đạo đức), đến mọi quá trình phát triển của thực tiễn xã hội

(trong đó có phát triển đạo đức cách mạng) theo những chiều hướng và mức
độ khác nhau. Chính vì vậy, phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan quân
đội nói chung, sĩ quan cấp phân đội nói riêng luôn chịu sự tác động có tính
quy luật của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta.
Tuy nhiên, sự biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta và tác động của nó đến
phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội hiện nay như thế nào,
điều đó đang đặt ra yêu cầu cần luận giải, làm rõ. Về mặt lý luận, những vấn
đề như: thực chất, đặc điểm tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta
đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội; xu hướng tác
động, những vấn đề đặt ra và những giải pháp cơ bản phát triển đạo đức cách
mạng của sĩ quan cấp phân đội dưới tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta hiện nay... đang đòi hỏi phải được nghiên cứu và làm sáng tỏ trên tất
cả những khía cạnh của nó.
Thực tế việc giáo dục, rèn luyện, phát triển đạo đức cách mạng của sĩ
quan cấp phân đội trong những năm qua, bên cạnh ưu điểm, ở một số đơn vị
còn bộc lộ những yếu kém và hạn chế, nhất là về nhận thức, trách nhiệm và
năng lực của các chủ thể, các lực lượng tham gia giáo dục, rèn luyện, phát
triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội dưới tác động của biến đổi
kinh tế - xã hội ở nước ta. Bên cạnh đó, sự chống phá quyết liệt và thâm độc
của các lực lượng thù địch trên lĩnh vực chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống
đối với cách mạng nước ta hiện nay lại càng đòi hỏi cấp bách phải nhận thức
và giải quyết có hiệu quả những vấn đề đã nêu ở trên.
Từ những lý do đó, tác giả chọn vấn đề: “Tác động của biến đổi kinh tế
- xã hội ở nước ta đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân
đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu


6
* Mục đích nghiên cứu của luận án

Là nhằm phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội Quân
đội nhân dân Việt Nam dưới tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta
hiện nay, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng quân đội trong tình hình mới.
* Nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
- Tổng hợp các công trình khoa học tiêu biểu có liên quan trực tiếp đến
đề tài luận án; trên cơ sở đó, đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu và xác
định những nội dung đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết.
- Phân tích, làm rõ thực chất và đặc điểm tác động của biến đổi KT-XH
ở nước ta đến phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội QĐNDVN.
- Đánh giá thực trạng, dự báo xu hướng tác động và những vấn đề đặt
ra đối với phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội QĐNDVN dưới tác
động của biến đổi KT-XH ở nước ta hiện nay.
- Đề xuất giải pháp cơ bản phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội
QĐNDVN dưới tác động của biến đổi KT-XH ở nước ta hiện nay.
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
* Đối tượng nghiên cứu của luận án
Luận án nghiên cứu thực chất, đặc điểm tác động của biến đổi kinh tế xã hội ở nước ta đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội
Quân đội nhân dân Việt Nam.
* Phạm vi nghiên cứu của luận án
Là sĩ quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam (trọng tâm là
nhóm sĩ quan chỉ huy và sĩ quan chính trị cấp phân đội), thời điểm tính từ đổi
mới (năm 1986), trong đó tập trung chủ yếu là thời điểm từ năm 2001 đến nay.
5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phương pháp nghiên cứu của luận án
* Cơ sở lý luận của luận án
Luận án dựa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh,
đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam, các nghị quyết của Quân ủy
Trung ương về đạo đức và giáo dục, rèn luyện, phát triển ĐĐCM cho đội ngũ sĩ


7

quan nói chung, sĩ quan cấp phân đội nói riêng. Bên cạnh đó, tác giả vận dụng và
kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học có liên quan đến đề tài.
* Cơ sở thực tiễn của luận án
Là tình hình biến đổi KT-XH của đất nước trong thời kỳ đổi mới và
thực trạng tác động của nó đến phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội
QĐNDVN; các báo cáo, tổng kết của một số học viện, nhà trường và đơn vị
trong QĐNDVN những năm gần đây; kết quả khảo sát, điều tra xã hội học
của tác giả luận án về các vấn đề có liên quan.
* Phương pháp nghiên cứu của luận án
Luận án sử dụng phương pháp luận của triết học Mác - Lênin kết hợp
với các phương pháp cụ thể như: hệ thống - cấu trúc, điều tra xã hội học, khảo
sát thực tế, phân tích, tổng hợp, lôgíc - lịch sử, khái quát hóa, trừu tượng hóa,
phương pháp chuyên gia…
6. Những đóng góp mới của luận án
- Xây dựng quan niệm về tác động của biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta đến phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội QĐNDVN.
- Khái quát những đặc điểm tác động của biến đổi KT-XH ở nước ta
đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ quan cấp phân đội QĐNDVN.
- Đưa ra dự báo xu hướng tác động và những vấn đề đặt ra, đề
xuất một số giải pháp cơ bản, có tính toàn diện và khả thi để khai
thác những tác động tích cực, khắc phục tác động tiêu cực của
biến đổi KT-XH ở nước ta đến phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội
QĐNDVN hiện nay.
7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án
* Ý nghĩa lý luận
Luận án góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề cơ bản về tác động của
biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân


8

đội. Qua đó, cung cấp thêm luận cứ khoa học trong nghiên cứu, giảng dạy và
tổ chức quá trình giáo dục, rèn luyện, phát triển đạo đức cách mạng ở các học
viện, nhà trường và đơn vị cơ sở trong Quân đội ta.
* Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án cung cấp cơ sở khoa học thực hiện các
giải pháp phát triển ĐĐCM của sĩ quan cấp phân đội QĐNDVN dưới tác
động của biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay.
8. Kết cấu của luận án
Luận án gồm: mở đầu, tổng quan về vấn đề nghiên cứu, 3 chương (7
tiết), kết luận, các công trình của tác giả đã được công bố có liên quan đến đề
tài luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.


9
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
1.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến kinh tế - xã hội và
biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta
Bàn đến vấn đề biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta, đã có nhiều công
trình khoa học đã đi sâu phân tích và luận giải khá rõ, đạt được nhiều thành
tựu. Trong đó, phải kể đến một số công trình nghiên cứu tiêu biểu như: Tổng
cục Chính trị: Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội đến nhận thức
chính trị, tư tưởng của cán bộ quân đội và một số vấn đề đổi mới công tác tư
tưởng, tổ chức trong quân đội ta hiện nay [73]; Phan Trọng Hào: Tác động
của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay đến chất lượng chính
trị đơn vị cơ sở của Quân đội nhân dân Việt Nam [27]; Phùng Văn Thiết:
Những biến động cơ cấu XH-GC ở nước ta hiện nay và ảnh hưởng của nó
đến xây dựng quân đội về chính trị [71]; Tạ Ngọc Tấn: Một số vấn đề về biến
đổi cơ cấu xã hội Việt Nam hiện nay [66]...
Trong công trình nghiên cứu Tác động của những biến đổi kinh tế - xã

hội đến nhận thức chính trị, tư tưởng của cán bộ quân đội và một số vấn đề
đổi mới công tác tư tưởng, tổ chức trong quân đội ta hiện nay, khi bàn đến
vấn đề biến đổi kinh tế - xã hội, tập thể các tác giả đều thống nhất đi đến nhận
định, đó là sự biến đổi: "Từ một nền kinh tế vận hành theo cơ chế tập trung
quan liêu, bao cấp, một nền kinh tế hiện vật sang nền kinh tế hàng hóa nhiều
thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước,
theo định hướng xã hội chủ nghĩa đó là một sự chuyển hướng rất cơ bản trong
phát triển kinh tế ở nước ta trong những năm vừa qua" [73, tr. 8].
Theo các tác giả, chính đường lối đổi mới đúng đắn của Đảng và Nhà
nước ta đã đem lại những kết quả tích cực trong đời sống kinh tế - xã hội của
đất nước, làm cho đời sống vật chất - tinh thần của nhân dân được cải thiệt


10
đáng kể. Tuy nhiên, các tác giả cũng đặc biệt lưu ý về mặt trái tiêu cực của
kinh tế thị trường, bởi: "thực hiện cơ cấu kinh tế nhiều thành phần và cơ chế
thị trường cũng có nghĩa là chúng ta thừa nhận sự phát triển của sở hữu tư
nhân tư bản chủ nghĩa trong một phạm vi nhất định; thừa nhận cạnh tranh,
chấp nhận sự phân hóa giàu nghèo, sự khác nhau trong mức sống và cả lối
sống, chấp nhận quan hệ bóc lột trong một giới hạn nhất định", trong khi đó:
"hiệu quả quản lý của Nhà nước còn nhiều mặt yếu kém; một mặt chưa phát
huy được đầy đủ sức mạnh của cơ chế thị trường mặt khác, chưa hạn chế khắc
phục được nhiều mặt tiêu cực của cơ chế đó; chế độ, chính sách còn nhiều sơ
hở, thiếu đồng bộ" [73, tr. 9].
Còn về mặt xã hội, theo các tác giả, hiện nay nước ta đang thực hiện
chính sách "mở cửa" đa dạng hóa và đa phương hóa trong quan hệ quốc tế,
mở rộng hợp tác, liên kết, liên doanh với nước ngoài... Chính vì vậy, tập thể
tác giả cho rằng, những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta: "trực tiếp quy định
sự biến đổi của cơ cấu xã hội nói chung và cơ cấu xã hội - giai cấp nói riêng"
[73, tr. 18]. Bàn đến những biến đổi cơ cấu xã hội - giai cấp, các tác giả cho

rằng, hiện nay ở nước ta có các giai cấp, tầng lớp cơ bản như: giai cấp công
nhân, giai cấp nông dân, tầng lớp trí thức, giai cấp tiểu tư sản và giai cấp tư
sản (đã xuất hiện nhưng chưa thực sự hoàn chỉnh). Do nước ta từ sản xuất nhỏ
đi lên chủ nghĩa xã hội và với chính sách phát triển nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, nên các tác giả nhận định: "xã hội Việt Nam hiện nay có
một cơ cấu xã hội - giai cấp đa dạng và phức tạp" [73, tr. 20].
Trên cơ sở đó, các tác giả cũng chỉ ra những đặc điểm chủ yếu của cơ
cấu xã hội - giai cấp hiện nay ở nước ta: thứ nhất, đó là một cơ cấu xã hội giai cấp quá độ; thứ hai, đó là một cơ cấu xã hội - giai cấp đa dạng, phức tạp;
thứ ba, cơ cấu xã hội - giai cấp ở nước ta đang quá trình biến động nhanh
chóng; thứ tư, cơ cấu xã hội - giai cấp ở nước ta hiện nay tuy rất đa dạng,


11
phức tạp những vẫn mang tính thống nhất theo định hướng tiến tới một cơ
cấu xã hội - giai cấp xã hội chủ nghĩa [73, tr. 21- 22].
Ở công trình khoa học Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta hiện nay đến chất lượng chính trị đơn vị cơ sở của Quân đội nhân
dân Việt Nam, từ chỗ đi sâu phân tích, làm rõ quan niệm: kinh tế - xã hội, biến
đổi kinh tế - xã hội, tác giả Phan Trọng Hào đã đưa ra quan niệm về biến đổi
kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay. Theo tác giả: "biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta hiện nay là quá trình thay đổi về số lượng và chất lượng các mặt, các
yếu tố, các bộ phận trong hệ thống cấu trúc KT-XH quá độ cùng các mối quan
hệ qua lại giữa chúng theo những xu hướng khác nhau, trong đó xu hướng
chủ đạo là làm thay đổi căn bản tình trạng KT-XH kém phát triển của nước ta
vốn là một xã hội thuộc địa, nửa phong kiến, với nền sản xuất nhỏ, kinh tế
nghèo nàn lạc hậu, trải qua nhiều năm bị chiến tranh tàn phá, bỏ qua chế độ
TBCN đi lên CNXH, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công
bằng, dân chủ, văn minh" [27, tr. 13].
Trong công trình nghiên cứu của mình, tác giả cũng chỉ ra tính chất,
mục tiêu, nội dung của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay.

Theo tác giả, tính chất của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay
là làm thay đổi căn bản tình trạng kinh tế - xã hội kém phát triển sang tình
trạng kinh tế - xã hội phát triển tiến bộ hơn, nhằm thực hiện mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Cũng theo tác giả, nội
dung của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay là: thứ nhất, biến
đổi về chế độ sở hữu và cơ cấu kinh tế, trước hết là cơ cấu các thành phần kinh
tế và đi liền với nó là biến đổi cơ cấu xã hội mà hạt nhân là cơ cấu XH-GC; thứ
hai, biến đổi trong cơ chế quản lý kinh tế và đi liền với nó là quá trình "đánh
thức" tính năng động xã hội của các chủ thể; thứ ba, sự biến đổi về thu nhập của
các cá nhân, đi liền với nó là sự phân tầng xã hội mà trước hết là phân hóa giàu
- nghèo; thứ tư, biến đổi định hướng giá trị xã hội [27, tr. 14-25].


12
Bàn đến những biến đổi cơ cấu XH-GC, trong công trình khoa học:
Những biến động cơ cấu XH-GC ở nước ta hiện nay và ảnh hưởng của nó
đến xây dựng quân đội về chính trị, tác giả Phùng Văn Thiết đã phân tích, làm
rõ khái niệm, đặc điểm của biến động cơ cấu XH-GC ở nước ta trước năm
1986, phân tích những nhân tố cơ bản tác động đến sự biến động cơ cấu XHGC ở nước ta. Theo tác giả, những nhân tố cơ bản tác động đến sự biến động
cơ cấu XH-GC ở nước ta bao gồm: đường lối, chính sách của Đảng, Nhà
nước ta; hiện trạng cơ cấu XH-GC do lịch sử để lại; quá trình công nghiệp
hóa, hiện đại hóa; tính hai mặt của kinh tế thị trường; tình hình quốc tế và khu
vực [71, tr. 33 - 41]. Trên cơ sở đó, tác giả đi sâu phân tích, làm rõ ảnh hưởng
của biến động cơ cấu XH-GC đến xây dựng quân đội về chính trị và thực
trạng của nó, đề xuất giải pháp nhằm xây dựng quân đội vững mạnh về chính
trị trước sự biến động cơ cấu XH-GC ở nước ta.
Tiếp tục bàn đến sự biến đổi cơ cấu xã hội ở Việt Nam hiện nay, gần
đây có công trình do tác giả Tạ Ngọc Tấn chủ biên Một số vấn đề về biến đổi
cơ cấu xã hội Việt Nam hiện nay. Trong công trình nghiên cứu này, các tác giả
cho rằng, kinh tế - xã hội của đất nước biến đổi làm cho cơ cấu xã hội ở nước

ta có sự biến đổi sâu sắc, đặc biệt là cơ cấu xã hội - giai cấp, cơ cấu xã hội dân tộc, cơ cấu xã hội - nghề nghiệp, cơ cấu xã hội - tôn giáo, đó là hệ quả tất
yếu của quá trình vận động, phát triển trong tất cả các lĩnh vực của đời sống
xã hội. Tuy nhiên, các tác giả cũng cho rằng: “Sự biến đổi phù hợp với xu
hướng vận động của xã hội sẽ trở thành nhân tố tích cực thúc đẩy quá trình
vận động, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đồng thời, sự biến đổi
không phù hợp sẽ tác động tiêu cực đến đời sống xã hội và sự phát triển” [66,
tr. 5]. Đối với Quân đội ta, sự biến đổi không phù hợp ấy cũng đang đặt ra
nhiều vấn đề như: sự không thuần nhất trong thành phần xuất thân, sự suy
giảm nghiêm trọng tình đồng chí, đồng đội... làm ảnh hưởng tiêu cực đến quá
trình xây dựng sức mạnh chiến đấu của quân đội.


13
Trong các công trình trên, các tác giả tập trung nghiên cứu, đánh giá
thực trạng, điều kiện, hoàn cảnh cũng như bản chất của những biến đổi cơ cấu
xã hội trong mối quan hệ qua lại với các lĩnh vực đời sống xã hội, đưa ra
những dự báo có sức thuyết phục về xu hướng biến đổi của cơ cấu xã hội, khả
năng tác động của nó đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, đến xây
dựng quân đội, cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định các chính sách
phát triển kinh tế - xã hội, đề ra các giải pháp để nâng cao sức mạnh chiến đấu
của quân đội trong tình hình hiện nay.
1.2. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến đạo đức và giáo dục
đạo đức cách mạng cho con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa
Về vấn đề này, các tác giả, các nhà khoa học trên thế giới đã tập trung
mổ xẻ, phân tích và đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tiêu biểu là các tác
phẩm và công trình có giá trị như:
V. F. Sutskin: Đạo đức cách mạng đã được hình thành như thế nào,
[65]; V.M. Xôkôlốp: Quan điểm đạo đức của lối sống xã hội chủ nghĩa [91];
Nguyễn Như Diệm, Nguyễn Y Na: Những vấn đề đạo đức trong điều kiện
kinh tế thị trường [10]...

Các nhà lý luận và các nhà khoa học trên thế giới tập trung khai thác
trên nhiều khía cạnh, song cống hiến nổi bật của họ là về phương pháp tiếp
cận và những giá trị lý luận khoa học hết sức quý báu. Những thành tựu quan
trọng đó ngày nay vẫn là cơ sở khoa học để chúng ta tiếp cận và tiếp tục
nghiên cứu, bổ sung, phát triển.
Trong những công trình khoa học đó, đáng chú ý là chuyên đề Những
vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường do hai nhà khoa học Nguyễn
Như Diệm, Nguyễn Y Na thực hiện. Theo các tác giả, Việt Nam đang thực
hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, phát triển nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, vì thế: “Xây dựng kinh tế thị trường thế tất tạo


14
ra sự xâm nhập, bổ sung lẫn nhau giữa các hệ thống giá trị, các chuẩn mực
đạo đức truyền thống và hiện đại, trong nước và ngoài nước, đồng thời cũng
tạo ra sự tác động, xung khắc, gạt bỏ lẫn nhau giữa một số mặt trong chúng.
Trong tình hình đó, xác định xem cần kề thừa, duy trì những yếu tố nào, phê
phán, gạt bỏ những yếu tố nào trong đạo đức truyền thống, tiếp thu, tiêu hóa
những yếu tố nào, gạt bỏ, ngăn chặn những yếu tố nào trong hệ thống giá trị và
quy tắc ứng xử đi liền với sự hình thành và phát triển của kinh tế thị trường
nhằm xây dựng một nền đạo đức Việt Nam lành mạnh, giàu tính dân tộc và hiện
đại là nhiệm vụ mà các nhà khoa học, những người làm công tác quản lý nhà
nước, giáo dục, hoạt động xã hội cần góp sức hoàn thành” [10, tr 1-2].
Ở nước ta, đặc biệt từ sau Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ VI của
Đảng đến nay, vấn đề đạo đức và giáo dục, phát triển đạo đức cách mạng
trước những tác động của biến đổi kinh tế - xã hội đã được các nhà khoa học
đề cập đến ở nhiều góc độ khác nhau.
Nhiều nhà khoa học đã tập trung nghiên cứu về mối quan hệ giữa kinh
tế với đạo đức, khẳng định các giá trị đạo đức xã hội luôn chịu sự tác động hai
mặt những biến đổi của môi trường kinh tế - xã hội. Qua đó, các nhà khoa học

cũng chỉ ra sự phức tạp của các vấn đề đạo đức xã hội; theo đó, đạo đức mới đạo đức cách mạng ở nước ta vừa phải đấu tranh quyết liệt với các hệ thống
đạo đức khác, vừa phải tích cực đấu tranh để tự đổi mới trong điều kiện hiện
nay. Tiêu biểu như một số đề tài:
Nguyễn Thế Kiệt: Quan hệ giữa đạo đức và kinh tế trong việc định
hướng các giá trị đạo đức hiện nay [36]; Nguyễn Tĩnh Gia: Sự tác động hai
mặt của cơ chế thị trường đối với đạo đức người cán bộ quản lý [25]; Nguyễn
Chí Mỳ: Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong nền kinh tế thị trường
với việc xây dựng đạo đức mới cho cán bộ quản lý ở nước ta hiện nay [54];
Nguyễn Trọng Chuẩn: Những thách thức của toàn cầu hóa [8]; Cao Thu


15
Hằng: Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện
nay [29]; Hà Thúc Minh: Chính trị - đạo đức và chính trị - kinh tế [53]; Tô
Huy Rứa: Phát triển hài hòa giữa kinh tế và xã hội ở Việt Nam qua 20 năm
đổi mới [63]; Hội đồng Lý luận Trung ương: Những vấn đề lý luận và
thực tiễn mới đặt ra trong tình hình hiện nay [30]; Ban Tuyên giáo Trung
ương: Suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ,
đảng viên và công cuộc phòng, chống [4]; Nguyễn Văn Phúc: Về tác động có
tính hai mặt của tiến bộ khoa học - công nghệ đối với đạo đức [61]...
Từ chỗ đi sâu tìm hiểu, phân tích thực trạng tác động của cơ chế thị
trường đến đời sống đạo đức ở nước ta hiện nay, cũng như sự khó khăn, phức
tạp trong quá trình xây dựng, phát triển nền đạo đức mới - đạo đức cách
mạng, các tác giả, các nhà khoa học đều đi đến nhận định chung: một là, sự
biến đổi của hệ thống giá trị, thang giá trị đạo đức ở nước ta hiện nay là một
tất yếu; hai là, việc giáo dục, định hướng giá trị đạo đức là cần thiết và cấp
bách trong xây dựng nền đạo đức mới ở nước ta hiện nay.
Trong công trình khoa học Sự biến đổi của thang giá trị đạo đức trong nền
kinh tế thị trường với việc xây dựng đạo đức mới cho cán bộ quản lý ở nước ta
hiện nay do PGS, TS Nguyễn Chí Mỳ chủ biên, các tác giả đã nghiên cứu, đúc kết

và rút ra một số biểu hiện chung của sự biến động giá trị đạo đức, đó là:
“ - Từ chỗ coi trọng các giá trị chính trị - xã hội chạy sang cực các giá
trị kinh tế vật chất; từ chỗ lấy con người xã hội tập thể làm chuẩn mực chuyển
sang chỗ quá nặng về con người cá nhân, thậm chí cá nhân chủ nghĩa.
- Từ chỗ trong quan hệ nhân cách bao gồm cả đức và tài và đức là gốc
chuyển sang coi nhẹ đạo đức.
- Từ chỗ sống vì lý tưởng đến chỗ quá thực dụng sùng bái đồng tiền,
sống xa hoa, lãng phí.
- Nhiều giá trị truyền thống bị coi thường, một số thuần phong mĩ tục bị
xâm phạm” [54, tr. 72].


16
Quá trình phân tích, các tác giả đưa ra hai nhóm mâu thuẫn lớn trong
quan niệm về chuẩn mực và thang giá trị đạo đức: một là, mâu thuẫn giữa ý
thức đạo đức và thực tiễn đạo đức (như lời nói không đi đôi với việc làm, nói
một đằng, làm một nẻo, ý thức lạc hậu so với thực tiễn, không có tính định
hướng giá trị phù hợp với hiện thực); hai là, mâu thuẫn giữa đạo đức truyền
thống và đạo đức mới, giữa lý trí và tình cảm đạo đức [54, tr. 72]. Đồng thời
cũng chỉ ra sáu nguyên nhân chủ yếu đưa tới sự chuyển đổi giá trị và chuẩn
mực đạo đức xã hội ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Trong sáu nguyên
nhân ấy, đáng chú ý là nguyên nhân thứ tư, đó là, do ảnh hưởng của tư tưởng
coi trọng lợi ích vật chất trực tiếp của cá nhân hơn nghĩa vụ và trách nhiệm
đối với tập thể, với quốc gia, từ đó xuất hiện khuynh hướng coi nhẹ giáo dục
đạo đức truyền thống, coi nhẹ giáo dục và xây dựng đạo đức mới xã hội chủ
nghĩa, vai trò làm gương đạo đức bị giảm sút nghiêm trọng [54, tr. 81-87].
Bàn đến giải pháp phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối
sống trong đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay có Đề tài KX.04.30/06-10 do Ban
Tuyên giáo Trung ương tổ chức thực hiện năm 2010. Đề tài khẳng định: tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống là nền tảng và động lực tinh thần để phát triển xã hội.

Tuy nhiên, trong thời kỳ đổi mới hiện nay, do những nguyên nhân cả về khách
quan và chủ quan, sự suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ
phận không nhỏ cán bộ, đảng viên đang có diễn biến phức tạp. Đề tài tập trung
nghiên cứu, đánh giá thực trạng tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong cán
bộ, đảng viên, tình hình suy thoái và công tác phòng, chống suy thoái trong lĩnh
vực này, đề ra các giải pháp và điều kiện phòng, chống suy thoái tư tưởng chính
trị, đạo đức, lối sống trong đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay.
Trong chuyên đề Quan niệm về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống
của người cộng sản và quan niệm về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cần
có của cán bộ, đảng viên trước yêu cầu mới của cách mạng Việt Nam GS, TS


17
Trần Văn Bính nhấn mạnh, tư tưởng chính trị, đạo đức cách mạng phải là cái
gốc của người cán bộ, đảng viên. Khi đề cập đến tư tưởng chính trị, đạo đức,
lối sống của người cộng sản, GS, TS Trần Văn Bính đã nhắc lại những tiêu
chí mà Chủ tịch Hồ Chí Minh xây dựng để giáo dục cho cán bộ, đảng viên, đó
là: giữ chủ nghĩa cho vững; làm cách mạng là phải biết hy sinh; phải giữ đúng
tư cách của người cách mạng. Để giáo dục đạo đức cách mạng cho cán bộ,
đảng viên trước những biến đổi to lớn và sâu sắc về kinh tế, chính trị, xã hội ở
nước ta hiện nay, GS, TS Trần Văn Bính cho rằng: “Phải thông qua giáo dục
đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên để xây dựng nền tảng tinh thần đạo
đức cho xã hội” [4, tr. 45]. Và: “việc tạo ra những cơ chế, chính sách, buộc
mỗi cán bộ, đảng viên phải trở thành hạt nhân trong các phong trào quần
chúng, và phải thường xuyên tiếp nhận sự kiểm tra, giám sát của quần chúng,
sẽ là biện pháp hữu hiệu nhằm nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ
nghĩa cá nhân” [4, tr. 48].
Cũng trong Đề tài KX.04.30/06-10, TS Nguyễn Thị Phương Hoa, PGS,
TS Trần Thị Minh Châu, TS Ngô Văn Thạo đã đưa ra các giải pháp cụ thể để
góp phần phòng, chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong

Đảng và trong xã hội ta hiện nay. Trong đó, TS Ngô Văn Thạo đưa ra giải
pháp: giáo dục, nâng cao ý thức trách nhiệm, đặc biệt là ý thức trách nhiệm
đối với công việc và nhiệm vụ được giao, coi đây là giải pháp cơ bản nhằm
phát huy tính tự giác, tích cực của đội ngũ cán bộ, đảng viên để phòng, chống
suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và trong xã hội ta
hiện nay. Theo TS Ngô Văn Thạo, mỗi cán bộ, đảng viên phải luôn luôn cố
gắng để làm việc tương xứng với khả năng của mình, không làm việc cầm
chừng, thiếu trách nhiệm, bởi: “Làm việc cầm chừng, làm việc dưới tầm là
biểu hiện của suy thoái phẩm chất, suy thoái đạo đức và lối sống” [4, tr. 167].
Bên cạnh đó, các nhà khoa học cũng đưa ra hệ thống các giải pháp, như: xây


18
dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý kinh tế - xã hội; phát huy vai
trò của dư luận xã hội; tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh;... để góp phần phòng, chống suy thoái tư tưởng chính
trị, đạo đức, lối sống trong Đảng và trong xã hội ta hiện nay [4, tr. 126-186].
Có thể nói, các công trình trên đã đề cập khá phong phú đến đạo đức
cách mạng và phát triển đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên và trong
toàn xã hội ta hiện nay, là cơ sở lý luận quan trọng để tác giả nghiên cứu, kế
thừa, tiếp thu những điểm hợp lý trong quá trình triển khai luận án của mình.
1.3. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến giáo dục, xây dựng, phát
triển đạo đức cách mạng cho quân nhân trong Quân đội nhân dân Việt Nam
Liên quan đến vấn đề nghiên cứu, về lĩnh vực đạo đức cách mạng và
phát triển đạo đức cách mạng cho quân nhân Quân đội ta, nhiều tác giả và nhà
khoa học trong quân đội đã tập trung khai thác ở nhiều đối tượng và góc độ
khác nhau. Tiêu biểu như một số công trình:
Nguyễn Tiến Bình: Tự giác hóa quá trình hình thành, phát triển đạo
đức cộng sản trong Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay [5]; Hà Huy
Thông: Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức của người cán bộ quân sự [72];

Trần Xuân Trường: Một số vấn đề giáo dục xã hội chủ nghĩa trong Quân đội
nhân dân Việt Nam [82]; Hà Nguyên Cát: Vấn đề đạo đức cách mạng của
người cán bộ hậu cần Quân đội nhân dân Việt Nam trong điều kiện hiện nay
[6]; Nguyễn Hùng Oanh: Phát triển đạo đức cách mạng ở thanh niên quân
đội trong tình hình hiện nay [58]; Phạm Văn Nhuận: Tư tưởng Hồ Chí
Minh về đạo đức cách mạng của người cán bộ quân đội [55]; Viện Khoa học
xã hội nhân văn quân sự: Vận dụng tư tưởng C. Mác, Ph. Ăngghen,
V.I. Lênin về đạo đức trong xây dựng đạo đức quân nhân hiện nay
[87]; Nguyễn Vĩnh Thắng: Nghiên cứu, giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ
đội Cụ Hồ” trong tình hình mới [68]; Nguyễn Văn Thế: Tấm gương đạo đức
Hồ Chí Minh và việc xây dựng đạo đức của cán bộ, đảng viên hiện nay [70]...


19
Qua các công trình khoa học nêu trên, các tác giả đã tập trung làm rõ
nhiều khía cạnh khác nhau về nguồn gốc, bản chất, vai trò của đạo đức nói
chung và vai trò ngày càng tăng của đạo đức cánh mạng trong sức mạnh chiến
đấu của quân đội; những đặc điểm tác động đến quá trình hình thành, phát
triển đạo đức cộng sản, đạo đức cách mạng; đề xuất hệ thống giải pháp tương
đối toàn diện nhằm góp phần hình thành và phát triển đạo đức cách mạng ở
từng đối tượng cụ thể khác nhau trong Quân đội ta.
Trong các công trình khoa học đó, đáng chú ý là tác giả Nguyễn Hùng
Oanh đã đề cập và luận chứng khá sâu sắc về sự biến động của điều kiện kinh
tế - xã hội đến phát triển đạo đức cách mạng ở thanh niên quân đội trong tình
hình hiện nay; chỉ ra những đặc điểm có tính quy luật, dự báo xu hướng phát
triển và đề xuất những yêu cầu cơ bản, những giải pháp toàn diện, đồng bộ, có
tính khả thi cao nhằm phát triển đạo đức cách mạng ở thanh niên quân đội
trong tình hình hiện nay. Theo tác giả Nguyễn Hùng Oanh: “Phát triển đạo
đức cách mạng ở thanh niên quân đội là quá trình tự giác tiếp nhận, chuyển
hóa những giá trị đạo đức cách mạng thành giá trị đạo đức riêng ở mỗi người

thanh niên quân đội cần phải có, để đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của sự
nghiệp xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đồng thời là
sự sáng tạo giá trị đạo đức mới trong hoạt động thực tiễn của người thanh
niên quân đội” [58, tr. 43].
Đặc biệt, khi đề cập đến vấn đề đạo đức cách mạng và phát triển đạo đức
cách mạng của quân nhân quân đội ta hiện nay, các tác giả, các nhà khoa học
trong quân đội thường gắn bó chặt chẽ với việc hoàn thiện nhân cách của người
quân nhân cách mạng theo tư tưởng và tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Ở công trình khoa học do PGS, TS Phạm Văn Nhuận chủ biên Tư
tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng của người cán bộ quân đội [55], các
tác giả đã tập trung làm rõ nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách


20
mạng của người cán bộ quân đội với những quan điểm cơ bản, những phẩm chất
và hình thức, biện pháp cơ bản nâng cao đạo đức cách mạng của người cán bộ
quân đội. Đi sâu phân tích toàn diện các yếu tố tác động, khẳng định tính cấp
thiết nâng cao đạo đức cách mạng của người cán bộ quân đội hiện nay, trên cơ sở
đó, các tác giả đề xuất phương hướng, nội dung nâng cao đạo đức cách mạng
của người cán bộ quân đội hiện nay theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Trong công trình khoa học do PGS, TS Nguyễn Vĩnh Thắng chủ biên
Nghiên cứu, giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình hình
mới do Nhà xuất bản Quân đội nhân dân và Phòng Khoa học Công nghệ và
Môi trường - Tổng cục Chính trị biên tập, xuất bản thành bộ sách: Phẩm chất
“Bộ đội Cụ Hồ”. Bộ sách gồm 7 tập: Tập 1 đi vào phân tích, đánh giá luận
giải “Những vấn đề cơ bản về giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ
Hồ” trong tình hình mới”; từ tập 2 đến tập 7 đề cập đến những nội dung cụ
thể của việc: Giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” trong tình
hình mới. Công trình thực sự có giá trị khoa học to lớn trong định hướng việc
giữ vững và phát huy phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” cho mọi quân nhân nói

chung, đội ngũ cán bộ quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng trong tình hình
mới. Các tác giả khẳng định: “Phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ” là hệ thống giá trị
văn hóa - chính trị - đạo đức tốt đẹp, bền vững, phản ánh bản chất, truyền
thống của Quân đội nhân dân Việt Nam [68, tr.12].
Cũng bàn tới việc xây dựng đạo đức của cán bộ đảng viên hiện nay
theo tư tưởng Hồ Chí Minh, có công trình của PGS, TS Nguyễn Văn Thế: Tấm
gương đạo đức Hồ Chí Minh và việc xây dựng đạo đức của cán bộ, đảng viên
hiện nay. Trong công trình này, tác giả đã tiếp tục đi sâu phân tích, làm sáng rõ
hơn giá trị to lớn của tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, tấm gương đạo đức của
“một lãnh tụ cách mạng, một người cộng sản vĩ đại “có một không hai” nhưng
lại không xa lạ, kỳ thị với đạo đức của một con người bình thường” [69, tr. 39].
Cùng với việc khẳng định, xây dựng đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên


21
trong tình hình hiện nay là hết sức khó khăn, phức tạp và lâu dài, tác giả cũng
cho rằng: “Cuộc đấu tranh này sẽ thắng lợi khi mà toàn Đảng, toàn dân, toàn
quân đoàn kết, quyết tâm xây dựng đạo đức cách mạng, giương cao ngọn cờ đạo
đức Hồ Chí Minh, ra sức học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Người,
kiên quyết tấn công vào tất cả những gì phi đạo đức và đẩy mạnh việc phòng
chống chủ nghĩa cá nhân dưới mọi màu sắc và biểu hiện của nó” [70, tr. 42].
Các công trình khoa học ở trên đã đề cập nhiều vấn đề quan trọng trong
công tác xây dựng, phát triển đạo đức cách mạng cho đội ngũ cán bộ, đảng
viên trong Quân đội ta với những luận giải ở một số nội dung là khá sâu sắc.
Những nội dung các công trình khoa học đề cập ở trên là cơ sở lý luận để nghiên
cứu sinh kế thừa, bổ sung, làm rõ thêm theo hướng nghiên cứu của luận án.
1.4. Các công trình nghiên cứu có liên quan đến tác động của biến
đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến phát triển đạo đức cách mạng của sĩ
quan cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam
Đi sâu nghiên cứu, luận giải sự tác động của các nhân tố kinh tế - xã

hội đến xây dựng quân đội, tiêu biểu có các công trình như:
Tổng cục Chính trị: Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội đến
nhận thức chính trị, tư tưởng của cán bộ quân đội và một số vấn đề đổi mới
công tác tư tưởng, tổ chức trong quân đội ta hiện nay [73]; Tổng cục Chính
trị: Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta đến xây dựng
quân đội nhân dân Việt Nam về chính trị trong giai đoạn cách mạng mới [77];
Nguyễn Văn Thế: Tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Quân đội
dưới tác động của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở Việt Nam hiện
nay [69]; Phan Trọng Hào: Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta hiện nay đến chất lượng chính trị đơn vị cơ sở của Quân đội nhân
dân Việt Nam [27]; Nguyễn Hùng Oanh: Phát triển đạo đức cách mạng ở
thanh niên quân đội trong tình hình hiện nay, [58]; Nguyễn Đình Tu, chủ
biên: Nghiên cứu các giải pháp phòng, chống tác động, ảnh hưởng của mặt
trái kinh tế thị trường đến đạo đức cán bộ trong quân đội hiện nay [84]...


22
Mặc dù nghiên cứu trên những góc độ khác nhau, ở những không gian
và thời gian khác nhau, song các tác giả, các nhà khoa học đều đi đến thống
nhất nhận định chung là, quá trình đổi mới do Đảng ta đề xướng và lãnh đạo
thực hiện trong những năm qua đã đem lại thành tựu lớn lao trên tất cả các
lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh những tác động tích cực,
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế, thực hiện
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cũng chứa đựng những yếu tố
tiêu cực, mặt trái tiêu cực của nó đã và đang tác động đến mọi mặt của đời
sống xã hội và quân đội, trong đó có đời sống đạo đức.
Ở công trình nghiên cứu Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội
đến nhận thức chính trị, tư tưởng của cán bộ quân đội và một số vấn đề đổi
mới công tác tư tưởng, tổ chức trong quân đội ta hiện nay, các tác giả cho
rằng, biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay là to lớn và sâu sắc, chứa đựng

trong nó cả những yếu tố tích cực và tiêu cực, đã, đang tác động mạnh mẽ đến
mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, đến mọi tổ chức và từng con người cụ thể.
Theo các tác giả: "Những biến đổi kinh tế - xã hội hàng ngày hàng giờ tác động
vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội vào mọi cộng đồng xã hội và vào mỗi con
người, đặc biệt là vào lớp trẻ, vào đội ngũ sĩ quan và chiến sĩ với tất cả những
mặt tích cực và tiêu cực của nó" [73, tr. 10, 11]. Từ thực trạng nhận thức chính
trị, tư tưởng của đội ngũ cán bộ quân đội, tập thể tác giả đã đề xuất những kiến
nghị và giải pháp lớn, tương đối đồng bộ, toàn diện, có tính khả thi nhằm đổi
mới công tác tư tưởng và tổ chức trong Quân đội ta hiện nay.
Trong công trình khoa học Tăng cường bản chất giai cấp công nhân
của quân đội dưới tác động của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở
Việt Nam hiện nay, tác giả Nguyễn Văn Thế đã chỉ ra tính tất yếu tác động của


23

nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần tới bản chất giai cấp công nhân của quân
đội. Theo tác giả: “Quân đội nhân dân Việt Nam là một bộ phận cấu thành của
Nhà nước, thuộc kiến trúc thượng tầng chính trị của xã hội. Do đó, sự vận động,
phát triển của quân đội nói chung, bản chất giai cấp công nhân của quân đội nói
riêng, không thể đứng ngoài sự tác động to lớn của nề kinh tế đất nước” và “Sự
tác động của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần ở nước ta tới tất cả các mặt,
các lĩnh vực của đời sống và hoạt động của quân đội” [69, tr. 42]. Trên cơ sở đó,
tác giả làm rõ thực chất tác động, phân tích thực trạng, xu hướng biến đổi và đề
xuất những giải pháp cơ bản tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Quân
đội ta dưới tác động của nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần.
Với công trình nghiên cứu Tác động của những biến đổi kinh tế - xã
hội ở nước ta hiện nay đến chất lượng chính trị đơn vị cơ sở của Quân đội
nhân dân Việt Nam [27], tác giả Phan Trọng Hào đã phân tích và luận
chứng sâu sắc về tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội đến chất

lượng chính trị đơn vị cơ sở; làm rõ cơ chế và phân tích tính quy luật của
sự tác động, dự báo xu hướng tác động và đề xuất những giải pháp đồng
bộ, toàn diện, có tính khả thi cao nhằm nhận thức và vận dụng tính quy luật
về sự tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội để nâng cao chất lượng
chính trị đơn vị cơ sở của Quân đội ta hiện nay. Theo tác giả Phan Trọng


24
Hào: “Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay đến
chất lượng chính trị đơn vị cơ sở của Quân đội nhân dân Việt Nam là quá
trình hình thành sự quy định của những biến đổi kinh tế - xã hội đối với
chất lượng chính trị đơn vị cơ sở, thông qua một cơ chế tác động hướng
đến hệ thống những động lực chi phối và thúc đẩy hoạt động của quân nhân
và tổ chức ở đơn vị cơ sở, và do đó, đến chất lượng chính trị đơn vị cơ sở
nói chung trong mỗi giai đoạn nhất định” [27, tr. 35].
Ở công trình khoa học của tác giả Nguyễn Hùng Oanh Phát triển đạo đức
cách mạng ở thanh niên quân đội trong tình hình hiện nay [58], mặc dù không đi
sâu bàn đến tác động của biến đổi kinh tế - xã hội đến phát triển đạo đức cách
mạng ở thanh niên quân đội, song tác giả cũng nhận định rằng: “Thang giá trị
đạo đức của thanh niên quân đội hiện nay đang có sự biến đổi cùng với sự vận
động, biến đổi của điều kiện kinh tế - xã hội đất nước. Với xu thế vận động, biến
đổi của điều kiện kinh tế - xã hội hiện nay thì sự biến đổi của thang giá trị đạo
đức của thanh niên quân đội có thể diễn ra nhanh chóng hơn, sâu sắc hơn vào
các năm tới. Việc nắm bắt sự biến đổi này có ý nghĩa quan trọng trong giáo dục
giá trị và định hướng giá trị đạo đức ở thanh niên quân đội” [58, tr. 105]. Trong
phần kiến nghị, tác giả đề xuất: “Về phương diện nghiên cứu, cần tiếp tục triển
khai, nghiên cứu vấn đề: Tác động của những biến đổi kinh tế - xã hội đến phát
triển đạo đức cách mạng ở thanh niên quân đội hiện nay” [58, tr. 172].
Trong công trình khoa học do TS Nguyễn Đình Tu (chủ biên) Nghiên
cứu các giải pháp phòng, chống tác động, ảnh hưởng của mặt trái kinh tế

thị trường đến đạo đức cán bộ trong quân đội hiện nay [84], từ chỗ khẳng
định tầm quan trọng đặc biệt của đạo đức trong phẩm chất và năng lực của


25

người cán bộ quân đội, tập thể các tác giả cho rằng: “việc bồi dưỡng, rèn
luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên trở thành “công việc gốc”
của Đảng, nhiệm vụ cơ bản, suốt đời của mọi cán bộ, đảng viên trong quân
đội ta” [84, tr. 5]. Trong công trình khoa học này, các tác giả đã tập trung
phân tích, làm rõ đặc điểm tác động, ảnh hưởng của mặt trái kinh tế thị
trường đến đạo đức cán bộ trong quân đội; đưa ra những quan niệm mới,
dự báo xu hướng biến đổi, phát triển của kinh tế thị trường và những yêu
cầu trong phòng, chống tác động, ảnh hưởng của mặt trái kinh tế thị trường
đến đạo đức cán bộ trong quân đội hiện nay; đề xuất ba nhóm giải pháp có
tính chất đột phá trong phòng, chống tác động, ảnh hưởng của mặt trái kinh
tế thị trường đến đạo đức cán bộ trong quân đội hiện nay.
Đối với đề tài luận án, những nội dung cơ bản của các công trình
nghiên cứu nêu trên là cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng để tác giả luận án
kế thừa, tiếp thu, làm sâu sắc thêm và đề xuất những vấn đề mới theo mục


26

tiêu nghiên cứu mà đề tài luận án đã xác định.
2. Đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa học đã
công bố có liên quan đến đề tài và những vấn đề luận án tập trung giải quyết
2.1. Đánh giá khái quát kết quả nghiên cứu của các công trình khoa
học đã công bố có liên quan đến đề tài
Với nhiều góc độ tiếp cận khác nhau các công trình nghiên cứu nêu trên đã

đi vào làm rõ nhiều vấn đề cơ bản, có giá trị về lý luận và thực tiễn liên quan mật
thiết với đề tài. Song, bước đầu tác giả luận án khái quát những thành tựu cơ bản
của các công trình khoa học đã được công bố trên ở các nội dung sau:
Một là, về lý luận, những công trình trên đã luận giải một cách
khoa học vấn đề biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay, tác động của
biến đổi kinh tế - xã hội ở nước ta hiện nay đến chất lượng chính trị cán bộ
quân đội; vấn đề giáo dục, rèn luyện và phát triển đạo đức cách mạng cho
quân nhân Quân đội nhân dân Việt Nam, trong đó có sĩ quan cấp phân đội
theo các góc độ tiếp cận và các phương pháp nghiên cứu khác nhau.
Các công trình khoa học ở trên đã phân tích, làm khá rõ một số vấn đề
cơ bản như: khái niệm biến đổi kinh tế - xã hội, biến đổi kinh tế - xã hội ở
nước ta và những tác động của nó đến sức mạnh chiến đấu của quân đội trong
tình hình hiện nay. Dù tiếp cận vấn đề trên nhiều phương diện khác nhau,
song các tác giả đều đi đến thống nhất chung và khẳng định biến đổi kinh tế xã hội ở nước ta hiện nay là quá trình thay đổi cả về số lượng và chất lượng của
các mặt, các yếu tố, bộ phận trong hệ thống cấu trúc kinh tế - xã hội quá độ cùng
các mối quan hệ qua lại giữa chúng theo những xu hướng khác nhau, trong đó xu
hướng chủ đạo là làm thay đổi căn bản tình trạng kinh tế - xã hội kém phát triển,
bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa đi lên chủ nghĩa xã hội, thực hiện mục tiêu dân
giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. (Mục tiêu in nghiêng ở
trên các tác giả nghiên cứu theo tinh thần trước Đại hội X của Đảng).