VỊ THẾ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TỈNH BẾN TRE SO VỚI CÁC TỈNH TRONG KHU VỰC PHÍA NAM
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (984.31 KB, 25 trang )
VỊ THẾ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA TỈNH BẾN TRE
SO VỚI CÁC TỈNH TRONG KHU VỰC PHÍA NAM
Anh1, N.C. & Hòa2, N.N. (2016)
Tóm tắt3
Năng lực cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng và phát triển
của nền kinh tế, nó biểu hiện ở hai cấp độ khác nhau từ vi mô (doanh nghiệp) đến vĩ
mô (địa phương, quốc gia), trong đó việc xác định vị thế năng lực cạnh tranh cấp vĩ
mô đóng vai trò đầu tàu dẫn dắt các chủ thể kinh tế trong khu vực tăng trưởng và
phát triển. Trong bối cảnh và điều kiện kinh tế của tỉnh Bến Tre, bài viết này chủ
yếu phân tích các vấn đề về (1) vị thế năng lực cạnh tranh của tỉnh Bến Tre trong
việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài so với các tỉnh khác trong khu vực phía Nam và
(2) phân tích năng lực về quy mô sản xuất của doanh nghiệp trong tỉnh Bến Tre. Để
trả lời cho vấn đề thứ nhất, kết quả nghiên cứu cho thấy rằng tỉnh năng lực hút vốn
đầu tư nước ngoài của tỉnh Bến Tre xếp hạng thứ 13/19 trong số 19 tỉnh thuộc khu
vực phía Nam, đồng thời tìm thấy được đặc thù chung về các yếu tố chưa đạt yêu
cầu của khu vực phía Nam về thu hút vốn đầu tư: tiếp cận đất đai, tính minh bạch,
chi phí không chính thức, đào tạo lao động và thiết chế pháp lý. Đối với vấn đề thứ
hai nhằm đánh giá năng lực về quy mô sản xuất của tỉnh Bến Tre và kết quả cho
thấy doanh nghiệp của tỉnh đang ở trạng thái thu hẹp quy mô sản xuất. Qua đó hai
vấn đề trên, tỉnh Bến Tre cần tháo bỏ những nút thắt của vấn đề thứ nhất để tìm
kiếm nguồn vốn đầu tư từ bên ngoài trong điều kiện khó khăn về ngân sách thông
qua việc hoàn thiện cơ chế vận hành chính sách tài khóa và tiền tệ theo một lối đi
riêng của tỉnh, từ đó tạo ra một động lực chủ đạo tăng trưởng và phát triển của tỉnh
để dẫn dắt các chủ thể đang hoạt động của tỉnh tự nâng cao năng lực cạnh tranh của
mình trong xu thế hội nhập.
1. Giới thiệu
Việc xác định vị thế năng lực cạnh tranh cấp vĩ mô của tỉnh Bến Tre là cần
thiết và góp phần quan trọng vào tăng trưởng và phát triển của tỉnh. Một trong các
vấn đề đặt ra là đi bằng con đường nào hoặc chọn hướng đi nào phù hợp với điều
kiện và hoàn cảnh của tỉnh Bến Tre, đặc biệt trong giai đoạn khó khăn về ngân sách.
Theo nghiên cứu của Izumi & Kenichi (2009) về tiến trình “bắt kịp” công nghiệp
hóa của một số quốc gia đã và đang phát triển, thì Việt Nam đang ở giai đoạn 1, giai
đoạn chế tạo đơn giản dưới sự chỉ dẫn của nước ngoài (hình 1). Đây là giai đoạn bắt
đầu hút vốn đầu tư nước ngoài FDI, giai đoạn mượn nguồn lực từ bên ngoài để tăng
trưởng và phát triển.
1
Giảng viên Khoa Tài chính – Kế toán, trường Đại học Nguyễn Tất Thành
Giảng viên Khoa Tài chính – Kế toán, trường Đại học Nguyễn Tất Thành
3
Phát biểu trong hội thảo tham vấn ý kiến chuyên gia về các chương trình, kế hoạch phát triển doanh nghiệp
giai đoạn 2016 2020 tại tỉnh Bến Tre
2
Tuy nhiên, việc mượn nguồn lực phải đảm bảo rằng tăng thêm lợi ích của
tỉnh mà không tổn hại đến lợi ích của các chủ thể kinh tế đang hoạt động tại tỉnh,
đồng thời đối tác bên ngoài cũng là con tàu dẫn dắt các chủ thể kinh tế đang hoạt
động tại tỉnh bước vào môi trường cạnh tranh “sân chơi đầu tư và tăng trưởng”, điều
này có nghĩa là đối tác bên ngoài sẽ tạo ra môi trường đầu tư để các chủ thể kinh tế
đang hoạt động tại tỉnh khi tham gia vào sẽ được hưởng lợi ích tăng thêm so với
hiện trạng đã tồn tại trước kia. Việc mượn nguồn lực mạnh từ bên ngoài đòi hỏi sự
đánh đổi (chi phí cơ hội) của địa phương cho các đối tác bên ngoài thông qua những
lợi thế cạnh tranh mà tỉnh có được. Một nguyên tắc cơ bản là khi lợi ích của các chủ
thể trong nền kinh tế địa phương tăng thêm thì họ sẽ không ngại bỏ thêm vốn tham
gia vào hoạt động kinh tế, ngược lại một chiếc bánh lợi ích không đổi họ sẽ không
chịu bỏ vốn tham gia vào hoạt động kinh tế. Chính vì thế, việc tạo môi trường cạnh
tranh “sân chơi đầu tư và tăng trưởng” là điều cần thiết và thiết thực cho tỉnh Bến
Tre trong giai đoạn hiện nay, giai đoạn kết nối hạ tầng kinh tế (đầu tư, sản xuất,
thương mại và dịch vụ) với khu vực lân cận.
Hình 1. Các giai đoạn bắt kịp công nghiệp hóa
Bắt đầu thu hút
FDI
Nội lực hóa sản
xuất phụ tùng và
linh kiện
Nội lực hóa kỹ
năng và công nghệ
Sáng tạo
Thu hút
công nghệ
Liên kết
(FDI tăng nhanh)
Giai đoạn 1
Chế tạo đơn giản
dưới sự chỉ dẫn
của nước ngoài
Giai đoạn 2
Có công nghiệp
hỗ trợ, nhưng vẫn
dưới sự chỉ dẫn
của nước ngoài
Giai đoạn 3
Làm chủ được
quản lý và công
nghệ, có thể sản
xuất được hàng
hóa chất lượng
cao
Hàn Quốc,
Đài Loan
Nội lực hóa đổi
mới
Giai đoạn 4
Có đầy đủ năng
lực đổi mới và
thiết kế sản phẩm
với vai trò đi đầu
toàn cầu
Nhật Bản,
Mỹ, EU
Thái Lan,
Malaysia
Việt Nam
Nguồn: Izumi & Kenichi (2009)
Bên cạnh đó, việc tạo ra môi trường cạnh tranh “sân chơi đầu tư và tăng
trưởng” kích thích được các chủ thể dựa vào sức lao động và kinh tế cá thể (người
lao động, hộ kinh doanh cá thể, người dân địa phương) nếu sân chơi đầu tư và tăng
trưởng có sự hài hòa về phúc lợi xã hội, điều này có nghĩa là nếu họ tham gia vào
kênh tiêu dùng kênh cạnh tranh này họ sẽ nhận được phúc lợi xã hội trong tương lai,
hoặc thế hệ tương lai của các chủ thể này sẽ hưởng thành quả lao động mà trong
hiện này đã cống hiến và tích lũy. Mục tiêu chủ yếu của phần này khi tạo ra sân
chơi đầu tư và tăng trưởng thì cần có những định hướng phát triển bền vững, đặc
biệt là thế hệ tương lai của các chủ thể tham gia.
Một trong các chủ thể không thể thiếu để tạo ra môi trường cạnh tranh “sân
chơi đầu tư và tăng trưởng” là chính quyền địa phương. Đây chính là chủ thể then
chốt để giải quyết bài toán lớn của tỉnh thông qua chế vận hành hai chính sách tài
khóa và tiền tệ. Sự thông thoáng hay tháo gỡ một số nút thắt về cơ chế vận hành của
hai chính sách tiền tệ và tài khóa sẽ là động lực chính tăng trưởng và phát triển của
tỉnh theo một lối đi riêng. Chẳng hạn như, việc chính sách ưu đãi đầu tư của tỉnh về
sự cắt giảm nguồn thu ngân sách tại thời điểm hiện tại (Tt) và đánh đổi lại để có sự
kích thích đầu tư sản xuất của nhiều doanh nghiệp khác vào tỉnh Bến Tre, từ đó
nguồn thu ngân sách sẽ nhiều hơn vào thời điểm tương lai (Tt+k) so với thời điểm
hiện tại (Tt). Thực thi chính sách này đều đem lại lợi ích kinh tế cho cả hai phía: cơ
quan quản lý của tỉnh và doanh nghiệp muốn đầu tư vào tỉnh.
Việc đánh giá vị thế năng lực cạnh tranh của tỉnh Bến Tre so với các tỉnh
khác trong khu vực phía Nam trong bài viết này chỉ dừng lại một số nội dung trong
đề án tạo ra môi trường cạnh tranh “sân chơi đầu tư và tăng trưởng” như sau: vấn đề
thứ nhất là khía cạnh so sánh năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) thông qua năng lực
thu hút vốn đầu tư nước ngoài vào tỉnh giai đoạn 2005-20144 và vấn đề thứ hai là
khía cạnh năng lực về quy mô sản xuất của các doanh nghiệp đang hoạt động tại
tỉnh Bến Tre giai đoạn 2012-20145. Kết quả phân tích và đánh giá sẽ được tác giả
trình bày ở phần tiếp theo.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu của bài viết này trình bày việc định hướng cơ chế vận
hành chính sách tài khóa và tiền tệ phù hợp vĩ mô nhằm hình thành môi trường cạnh
tranh “sân chơi đầu tư và tăng trưởng” thông qua một số nội dung:
2.1. Mục tiêu thứ nhất là thu hút vốn đầu tư:
Qua bản dự thảo Chương trình nâng cao năng lực cạnh tranh của tỉnh Bến
Tre giai đoạn 2016-2020, để đạt được mục tiêu tăng đầu tư (cả về vốn lẫn số lượng
doanh nghiệp) từ tỷ lệ doanh nghiệp từ nhỏ lên vừa, từ vừa lên lớn từ 2,3% năm
2015 lên 7,5% vào năm 2020, thì tốc độ tăng bình quân của các doanh nghiệp tại
tỉnh Bến Tre vẫn chưa đáp ứng mục tiêu trên. Do đó, để hoàn thành tốt mục tiêu này
thì tỉnh Bến Tre cần có một chính sách thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài để đáp ứng
chỉ tiêu trên. Do đó, chương trình nghiên cứu đề xuất 02 mục tiêu cụ thể trong việc
thu hút vốn đầu tư như sau:
4
Tại thời điểm phân tích, niên giám thống kê 2015 của Tổng Cục thống kê Việt Nam chưa công bố do đó
việc đánh giá chỉ dừng lại tới năm 2014. Nguồn số liệu năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI từ Phòng Thương
mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và nguồn số liệu vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI từ Tổng cục
Thống kê Việt Nam (GSO).
5
Nguồn số liệu báo cáo tài chính doanh nghiệp từ Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre cung cấp.
(1) So sánh vị thế của tỉnh Bến Tre và 18 tỉnh khu vực phía Nam trong
việc thu hút vốn đầu tư (đánh giá lợi thế về vị trí đầu tư): Với cơ sở hạ tầng giao
thông của tỉnh Bến Tre với các tỉnh lận cận, vị thế của tỉnh Bến Tre đã có một bước
ngoặc mới trong việc thu hút vốn đầu tư vào tỉnh làm đầu tàu trong việc chuyển đổi
nền kinh tế địa phương, chẳng hạn như từ đầu năm đến 15/5/2016, toàn tỉnh có
thêm 124 doanh nghiệp mới được thành lập, tăng 27% so cùng kỳ, vốn đăng ký ban
đầu tăng 65,5% so cùng kỳ (với 676,3 tỷ đồng); lũy kế toàn tỉnh hiện có 2.996
doanh nghiệp ở trạng thái hoạt động với tổng vốn đăng ký 16.326 tỷ đồng; toàn tỉnh
hiện có 48.000 hộ kinh doanh cá thể đang hoạt động trên các lĩnh vực; 48 dự án FDI
còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký 614,15 triệu USD; 137 dự án đầu tư trong nước còn
hiệu lực với tổng vốn đăng ký 14.864,5 tỷ đồng. Tuy nhiên, cần so sánh vị thế trong
việc thu hút vốn của Bến Tre so với 18 tỉnh trong khu vực phía Nam nhằm tìm hiểu
điểm mạnh, điểm yếu về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh của tỉnh Bến Tre so với 18
tỉnh khác trong việc thu hút vốn đầu tư (I).
(2) Chính sách ưu đãi đầu tư vào tỉnh Bến Tre (đánh giá lợi thế cắt giảm
chi phí vốn và sự thông thoáng chính sách đầu tư): Sự thông thoáng của chính
sách đầu tư phụ thuộc vào các yếu tố sau:
Yếu tố 1: Thu hút vốn đầu tư (I) được thể hiện qua việc cắt giảm chi phí vốn
(R), chẳng hạn như giảm chi phí vốn trực tiếp (kết nối hạ tầng của doanh nghiệp với
địa phương: điện, nước, đường xá, v.v…); giảm chi phí gián tiếp về tiếp cận nguồn
lực (chi phí cơ hội về thời gian trong việc giải quyết thủ tục đầu tư và tiếp cận đất
đai của doanh nghiệp; nguồn lao động đáp ứng yêu cầu của doanh nghiệp)
Hình 2. Mối quan giảm chi phí vốn và lượng đầu tư
Chi phí vốn (R)
Lợi ích từ giảm chi phí vốn R
R0
R1
Đầu tư (I)
I0
I1
Yếu tố 2: Thu hút vốn đầu tư (I) được thể hiện qua việc cải thiện môi trường
đầu tư (En): môi trường đầu tư thông thoáng là yếu tố quan trọng trong việc cạnh
tranh thu hút vốn đầu tư với các tỉnh khác trong khu vực (gia nhập thị trường của
tỉnh; tiếp cận đất đai của doanh nghiệp; tính minh bạch của tỉnh; chi phí thời gian
thực hiện đầu tư; chi phí không chính thức; cạnh tranh bình đẳng của doanh nghiệp
vào tỉnh; tính năng động của địa phương; dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp; đào tạo lao
động của địa phương).
Các chính sách ưu đãi đầu tư trong việc thực hiện cắt giảm chi phí vốn (R)
và cải thiện môi trường đầu tư (En) đều có sự đánh đổi của nó. Theo số liệu của
Tổng Cục Thống kê tỉnh Bến Tre năm 2015, vấn đề thâm hụt ngân sách của tỉnh là
bài toán nan giải trong việc tính toán hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, và do đó cần
nguồn cung tiền từ bên ngoài để kích thích địa phương phát triển. Một trong những
mục tiêu không kém phần quan trọng là sự đánh đổi nguồn thu ngân sách giữa 02
thời điểm khác nhau: Việc chính sách ưu đãi đầu tư cho thấy rằng sẽ có một sự cắt
giảm nguồn thu ngân sách tại thời điểm hiện tại (Tt) và đánh đổi lại để có sự kích
thích đầu tư sản xuất của nhiều doanh nghiệp khác vào tỉnh Bến Tre, từ đó nguồn
thu ngân sách sẽ nhiều hơn vào thời điểm tương lai (Tt+k) so với thời điểm hiện tại
(Tt). Thực thi chính sách này đều đem lại lợi ích kinh tế cho cả hai phía: cơ quan
quản lý của tỉnh và doanh nghiệp muốn đầu tư vào tỉnh.
2.2. Mục tiêu thứ hai là đánh giá năng lực tài chính của các doanh nghiệp đang
hoạt động tại tỉnh Bến Tre:
Trong mục tiêu thứ hai, đứng ở góc độ cơ quan quản lý địa phương thì cần
xem xét các vấn đề sau:
(1) Đánh giá chung hiệu quả tài chính thực tế của doanh nghiệp ảnh hưởng
đến việc tăng nguồn thu ngân sách nhà nước. Vấn đề này rất quan trọng trong việc
kích thích doanh nghiệp trong sản xuất kinh doanh. Việc thu thuế là vấn đề nhạy
cảm đối với doanh nghiệp trong việc tuân thủ nộp thuế của họ (tính đơn giản trong
việc kê khai quyết toán thuế đúng với tình hình kinh doanh, nhận thức công bằng
trong chi tiêu công của địa phương, chất lượng quản trị công, v.v…). Tuy nhiên, với
số liệu thu thập dựa trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp đã nộp thì không
thể phân tích sâu về hành vi tuân thủ thuế của doanh nghiệp trên cơ sở hiệu quả tài
chính, do đó trong báo cáo này chỉ đưa ra hiệu suất thu thuế thu nhập doanh nghiệp
(nguồn tài liệu từ Báo cáo tài chính từ Sở Kế hoạch và Đầu tư của tỉnh Bến Tre).
Trong vấn đề này cần đánh giá 03 tiêu chí cụ thể như sau:
- Đo lường hiệu quả quy mô doanh thu dựa trên vốn hay lao động (tăng
trưởng theo quy mô);
- Đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh ROA và hiệu quả tài chính ROE
đối với các doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy tài chính (hiệu quả sử dụng vốn vay);
- Đo lường hiệu suất thu thuế thu nhập doanh nghiệp.
(2) So sánh năng lực tài chính của doanh nghiệp tỉnh Bến Tre phân theo quy
mô vốn, ngành nghề kinh doanh ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế địa phương.
Vấn đề này nhằm xem xét lợi thế cạnh tranh của các doanh nghiệp ngành nghề, quy
mô kích thích tăng trưởng kinh tế địa phương. Tuy nhiên, với số liệu thu thập dựa
trên báo cáo tài chính của các doanh nghiệp đã nộp thì không thể phân tích sâu về
hành vi năng lực cạnh tranh về hoạt động ảnh hưởng tăng trưởng kinh tế địa
phương, mà chỉ dựa vào số liệu thay đổi của một số chỉ số báo cáo tài chính ảnh
hưởng đến kết quả đầu ra của doanh nghiệp (chẳng hạn như tốc độ tăng trưởng
doanh thu, tốc độ tăng trưởng lợi nhuận, v.v…)
3. Phương pháp đánh giá:
Sử dụng phương pháp định lượng: thống kê mô tả (chỉ số đặc trưng thống kê:
trung bình, độ lệch chuẩn, số lớn nhất, số nhỏ nhất, tần số, tần suất) và phân tích hồi
quy (tìm hiểu mối quan hệ giữa các biến giải thích ảnh hưởng đến biến phụ thuộc,
kiểm định vi phạm mô hình hồi quy) nhằm đánh giá mục tiêu nâng cao năng lực
cạnh tranh của tỉnh Bến Tre.
Nguồn tài liệu đánh giá dựa trên:
- Tài liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư cung cấp: Báo cáo tài chính của doanh
nghiệp tại tỉnh Bến Tre; cơ sở dữ liệu của các doanh nghiệp đăng ký tại Sở Kế
hoạch và Đầu tư của tỉnh; Niên giám Thống kê của tỉnh Bến Tre năm 2015; và một
số tài liệu liên quan đến Chương trình nâng cao năng lực cạnh tranh do Sở Kế hoạch
và Đầu tư cung cấp.
- Số liệu các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) của Phòng Thương
mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) từ năm 2005 đến năm 2014; vốn FDI và số
dự án đăng ký từ Tổng cục thống kê từ năm 2005 đến năm 2014 nhằm đánh giá vị
thế cạnh tranh của tỉnh Bến Tre so với 18 tỉnh, thành phố tại khu vực phía Nam
trong việc thu hút vốn đầu tư FDI
4. Nội dung đánh giá:
4.1. Đánh giá thu hút vốn đầu tư tại tỉnh Bến Tre:
4.1.1. Đánh giá chung thu hút vốn của 19 tỉnh, thành phố tại khu vực phía Nam
a. Thống kê mô tả vốn FDI và số dự án đăng ký của doanh nghiệp FDI:
Hiện tại có 19 tỉnh, thành phố thuộc khu vực phía Nam (Đông Nam Bộ và
Đồng Bằng Sông Cửu Long) gồm (1) An Giang, (2) Bạc Liêu, (3) Bến Tre, (4) Bình
Dương, (5) Bình Phước, (6) BRVT, (7) Cà Mau, (8) Cần Thơ, (9) Đồng Nai, (10)
Đồng Tháp, (11) Hậu Giang, (12) Kiên Giang, (13) Long An, (14) Sóc Trăng, (15)
Tây Ninh, (16) Tiền Giang, (17) Tp.HCM, (18) Trà Vinh và (19) Vĩnh Long.
Bảng 1. Vốn đăng ký và số dự án FDI tại khu vực phía Nam giai đoạn 2005-2014
Năm
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
FDI đăng ký
(triệu USD)
203.784
351.789
529.758
1333.39
748.405
424.742
401.016
350.942
285.405
Số dự án
bình quân
34.7368
30.7368
46.3684
36.3684
35.2632
35.4737
33.3158
40.0526
43.3684
2014
462.205
46.3158
Nguồn: Tổng hợp từ Tổng Cục thống kê giai đoạn 2005-2014
Số liệu Tổng Cục thống kê cho thấy mức vốn đăng ký FDI bình quân tại khu
vực phía Nam giai đoạn 2005-2014 đạt 509.1436 triệu USD/năm với mức tăng
trưởng vốn đăng ký FDI bình quân 9.52%/năm. Hình 4.1. cho thấy dòng vốn đăng
ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam từ năm 2005 đến 2014 có xu hướng thay
đổi như sau:
Về xu thế vốn đăng ký FDI địa phương giai đoạn 2005-2014, (1) vốn đăng
ký FDI có xu thế tăng bao gồm các tỉnh: An Giang, Bến Tre, Bình Phước, Đồng
Tháp, Sóc Trăng, Tây Ninh, Tiền Giang; (2) vốn đăng ký FDI có xu thế giảm bao
gồm các tỉnh: BRVT, Kiên Giang; (3) vốn đăng ký FDI có xu thế không đổi bao
gồm các tỉnh còn lại.
Hình 3. Xu thế vốn đăng ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam
BRVT
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
-10
-5
0
5
10
-10
-5
0
5
10
-10
-5
0 5
10
AnGiang
2010
2015
-10
-5
0
5
10
2005
2005
2010
2015 2005
2010
2015 2005
2010
2015 2005
2010
2015
nam
95% CI
predicted lnFDI
Graphs by tentinh
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của GSO
Về mật độ vốn đăng ký FDI địa phương, (1) vốn đăng ký FDI có quy mô lớn
tập trung tại khu vực Đông Nam Bộ gồm các tỉnh BRVT, Bình Dương, Đồng Nai,
TP.HCM; (2) vốn đăng ký FDI có quy mô nhỏ tập trung tại các tỉnh An Giang, Bạc
Liêu, Bến Tre, Bình Phước, Cà Mau, Đồng Tháp, Hậu Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh,
Vĩnh Long; (3) vốn đăng ký FDI có quy mô vừa gồm các tỉnh còn lại.
Hình 4. Mật độ vốn đăng ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam
BRVT
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
0
1.5
0
.5
1
Density
.5
1
1.5
0
.5
1
1.5
AnGiang
5
10
0
.5
1
1.5
0
0
5
10
0
5
10
0
5
10
0
5
10
sfdi
Graphs by tentinh
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của GSO
Số dự án bình quân giai đoạn 2005-2014 đạt 38.2 dự án với tỷ lệ tăng bình
quân 3.25%/năm. Sự biến động về số dự án đăng ký cũng có sự khác biệt giữa các
tỉnh tại khu vực phía Nam:
Về xu thế số dự án đăng ký FDI giai đoạn 2005-2014, (1) các tỉnh có xu thế
tăng gồm An Giang, Bến Tre, Bình Phước, Cần Thơ, Long An, Tiền Giang,
TP.HCM, Vĩnh Long; (2) các tỉnh còn lại ít có sự biến động về số dự án đăng ký.
Hình 5. Xu thế số dự án đăng ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam
BRVT
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
-2
0 2 4 6
-2
0
2 4
6
-2
0 2 4
6
AnGiang
2010
2015
-2
0 2 4
6
2005
2005
2010
2015 2005
2010
2015 2005
2010
2015 2005
2010
2015
nam
95% CI
predicted lnNOP
Graphs by tentinh
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của GSO
Về mật độ số dự án đăng ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam, chỉ số
các tỉnh Bình Dương, Đồng Nai, TP.HCM có sự biến động khá rõ nét.
Hình 5. Mật độ số dự án đăng ký FDI địa phương tại khu vực phía Nam
BRVT
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
0
.01
.02
.03
0
Density
.01
.02
.03
0
.01
.02
.03
AnGiang
200
400
600
0
.01
.02
.03
0
0
200
400
600
0
200
400
600
0
200
400
600
0
200
400
600
nop
Graphs by tentinh
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của GSO
Xét về mối quan hệ giữa chỉ số năng lực cạnh tranh PCI và vốn, số dự án
đăng ký FDI thì cho thấy tỉnh Bình Dương chú trọng nhiều về năng lực cạnh tranh
và môi trường đầu tư so với các tỉnh còn tại khu vực phía Nam.
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
6
10
Hình 6. Mối tương quan chỉ số PCI và vốn, số dự án đăng ký FDI
BRVT
Tp.HCM
4
2
0
lnFDI
0
-5
CaMau
50
60
pci
70
80
BinhDuong
BinhDuong
BinhDuong
BacLieu
HauGiang
AnGiang
TienGiang
CanTho
TraVinh
CanTho
CanTho
BRVT
KienGiang
VinhLong
VinhLong
DongThap
AnGiang
VinhLong
VinhLong
TraVinh
SocTrang
HauGiang
DongThap
VinhLong
CaMau
40
BinhDuong
BinhDuong
BinhDuong
BinhDuong
DongNaiBinhDuong
DongNai LongAn
DongNai
DongNai
BinhDuong
LongAn
LongAn LongAnLongAn
DongNai
DongNai
LongAn
DongNai LongAn
BRVTLongAn
DongNai
DongNai
BinhPhuoc
BRVT
BRVT
TayNinh
BRVT BRVT
TayNinh
TayNinh
BRVT
LongAn
TayNinh
TayNinhTayNinh
TayNinh BinhPhuoc
TienGiang
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BRVT
TienGiang
TienGiang
TayNinhTienGiang
AnGiang
BRVT
BenTre BenTre
TienGiang
TraVinh
BenTre
CanTho
KienGiang
TayNinh
CanTho
CanTho
CanTho
KienGiang
TraVinh
BinhPhuoc
KienGiang
CanTho
AnGiang
CanTho
BenTre
TraVinh
lnNOP
5
BRVT
Tp.HCM
Tp.HCM
BinhDuong
BinhDuong
DongNai
BRVT
DongNai
KienGiang
Tp.HCM
BinhDuong
Tp.HCM
Tp.HCM
Tp.HCM
DongNai
BRVT
DongNai
Tp.HCM
BinhDuong
Tp.HCM
BinhDuong
DongNai
DongNai
BRVT
BinhDuong
BinhDuong
BinhDuong
DongNai
BRVT
LongAn
DongNai
LongAn
CaMau
TayNinhLongAn
BinhDuong
HauGiang
CanTho
DongNai
TayNinh
BRVT
LongAn
TienGiang
BRVT
LongAn
TienGiang
KienGiang
LongAn
TienGiang
TayNinh
BRVT
TayNinh
LongAn
AnGiang
TienGiang
BinhPhuoc
TayNinhBinhPhuoc
LongAn
TayNinh
TienGiang
TayNinh CanTho
LongAn
TayNinh
BinhPhuoc
BinhPhuoc TienGiang
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BinhPhuoc
BenTre
BenTre
KienGiang
TraVinh
CanTho
SocTrang
AnGiang
BenTre
TraVinh
BinhPhuoc
TayNinh
AnGiang
BenTre
CanTho
TienGiang
HauGiang
VinhLong
CanTho
DongThap
TraVinh
CanTho
KienGiang
DongThap
BenTre
BenTreVinhLong
SocTrang VinhLong
KienGiang
TraVinh
TraVinh
DongThap
TraVinh
TienGiang
CanTho
BenTreDongThap
HauGiang
KienGiang
TienGiang BacLieu
TraVinh
CanTho
KienGiang
BacLieu
VinhLong
AnGiang
BenTre
HauGiang
HauGiang
TraVinh
SocTrang
CaMau
CaMau
HauGiang
BacLieuBacLieu
VinhLong
SocTrang
VinhLong
TraVinh
BacLieu
CaMau
CanTho
DongThap
AnGiang
BacLieu
HauGiang
CaMau
BinhPhuoc
VinhLong
HauGiang
DongThap
CaMau
SocTrang BacLieu
SocTrang
AnGiang
AnGiang
BacLieu
CaMau
TienGiang
KienGiang
BenTre
TraVinh
TienGiang
TraVinh
HauGiang
BenTre
BenTre
TraVinh
BenTre
KienGiang
AnGiang
KienGiang
HauGiang
BenTre
HauGiang
SocTrang
TienGiang
VinhLong
DongThap
BacLieu
BacLieu
40
BacLieu
HauGiang
CaMau
CaMau
BinhPhuoc
CaMau
SocTrang
SocTrangSocTrang
CaMau
TraVinh
HauGiang
DongThap
SocTrang
BacLieu
CaMau
HauGiang
CaMau
BacLieu
BacLieu
AnGiang
AnGiang DongThap
DongThap
VinhLong
50
60
pci
70
80
b. Đo lường các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) với thu hút vốn
FDI:
Bảng 1: Mô tả các biến trong mô hình nghiên cứu
Biến
FDI
PCI
Chỉ số đo lường
Dòng vốn đăng ký FDI tại địa
phương
Số dự án FDI tại địa phương
Gia nhập thị trường
Tiếp cận đất đai
Tính minh bạch
Chi phí thời gian
Chi phí không chính thức
Ký hiệu
biến
ln_fdi
ln_nop
gianhap
tiepcanDD
minhbach
thoigian
khongCT
Nguồn dữ liệu
Tổng cục thống kê
từ năm 2005 đến
năm 2014
Phòng Thương mại
và Công nghiệp
Việt Nam (VCCI)
từ năm 2005 đến
năm 2014
Biến
Chỉ số đo lường
Tính năng động
Dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp
Đào tạo lao động
Thiết chế pháp lý
Ký hiệu
biến
nangdong
hotro
daotao
phaply
Nguồn dữ liệu
Nguồn: Tổng hợp của tác giả
Về thống kê mô tả các chỉ số thành phần về năng lực cạnh tranh cấp tỉnh
(PCI), Trong 09 chỉ số thành phần của PCI thì chỉ số đào tạo lao động (daotao) có
mức điểm bình quân thấp nhất 4.68014 điểm và chỉ số gia nhập thị trường (gianhap)
có mức điểm bình quân cao nhất 7.711697 điểm.
Bảng 2. Thống kê các chỉ số đặc trưng
Variable
gianhap
overall
between
within
tiepcandd overall
between
within
minhbach overall
between
within
thoigian overall
between
within
khongct
overall
between
within
nangdong overall
between
within
hotro
overall
between
within
daotao
overall
between
within
phaply
overall
between
within
Mean Std. Dev.
7.7117
1.4347
0.4515
1.3654
6.7661
1.1987
0.5349
1.0790
5.7669
1.2000
0.6097
1.0420
6.2841
1.3879
0.4049
1.3305
6.7087
1.2936
0.5604
1.1723
5.7494
1.4716
0.8633
1.2066
4.8398
1.5622
0.9349
1.2681
4.6801
1.7964
0.5860
1.7029
5.2472
1.3509
0.5489
1.2402
Min
0.0000
6.7295
0.4813
0.0000
5.7380
0.1976
0.0000
4.3571
0.4118
0.0000
5.4855
0.4555
0.0000
5.7350
0.5325
0.0000
4.0029
-0.3544
0.0000
3.3665
0.9744
0.0000
3.9027
-1.0120
0.0000
4.0859
0.5375
Max Observations
9.5362
N = 190
8.1424
n = 19
9.8818
T = 10
8.8419
N = 190
7.6729
n = 19
9.3530
T = 10
8.5035
N = 190
6.9317
n = 19
7.5483
T = 10
8.4902
N = 190
6.8092
n = 19
8.7448
T = 10
8.9426
N = 190
7.6040
n = 19
9.1543
T = 10
9.3890
N = 190
7.3520
n = 19
8.1188
T = 10
8.8625
N = 190
7.1878
n = 19
7.9713
T = 10
8.4535
N = 190
5.6922
n = 19
7.6621
T = 10
8.2684
N = 190
6.1815
n = 19
8.4235
T = 10
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI
Qua kết quả bảng 3 về kiểm định mối tương quan cặp biến giữa lnFDI,
lnNOP với 09 chỉ số thành phần PCI cho thấy chỉ số tính minh bạch (minhbach), hỗ
trợ doanh nghiệp (hotro), đào tạo lao động (daotao) có mối tương quan đồng biến
với biến vốn đăng ký FDI (lnFDI), số dự án đăng ký (lnNOP); và chỉ số tiếp cận đất
đai (tiepcandd) có quan hệ nghịch biến vốn đăng ký FDI (lnFDI), số dự án đăng ký
(lnNOP) tại mức ý nghĩa thống kê 5%.
Bảng 3. Kiểm định mối tương quan giữa 09 chỉ số thành phần PCI và FDI
gianhap
R
Sig.
lnFDI
0.0924
0.2319
lnNOP
-0.017
0.8272
tiepcandd
R
Sig.
-0.1562
0.0426
-0.1782
0.0209
minhbach
R
Sig.
0.2565
0.0008
0.2583
0.0007
thoigian
R
Sig.
0.1057
0.1713
0.0523
0.5009
khongct
R
Sig.
-0.061
0.4305
-0.1093
0.1584
nangdong
R
Sig.
0.0362
0.6405
0.0304
0.6957
hotro
R
Sig.
0.2796
0.0002
0.37
0
daotao
R
Sig.
0.2692
0.0004
0.2216
0.0039
phaply
R
Sig.
0.0874
0.2586
-0.0204
0.793
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Tuy nhiên, khi tách khu vực phía Nam thành 02 vùng Đông Nam Bộ và
ĐBSCL cho thấy mối tương quan có sự khác biệt giữa hai vùng này.
Bảng 4. Mối tương quan giữa 09 chỉ số thành phần PCI và FDI phân theo vùng
gianhap
R
Sig.
Vùng Đông Nam Bộ
lnFDI lnNOP
0.2193 -0.0034
0.0922 0.9794
lnFDI
0.263
0.0057
Vùng ĐBSCL
lnNOP
0.1953
0.0428
tiepcandd
R
Sig.
-0.3772 -0.2563
0.003 0.0481
0.12
0.2138
0.1008
0.2992
minhbach
R
Sig.
0.5064
0
0.4128
0.001
0.1632
0.09
0.1838
0.0569
thoigian
R
Sig.
0.2654
0.0405
0.0905
0.4918
0.1777
0.0645
0.1574
0.1038
khongct
R
Sig.
0.0786
0.5506
-0.071
0.5899
0.0851
0.3791
0.1053
0.2779
nangdong
R
Sig.
0.2469
0.0571
0.209
0.109
0.0255
0.7926
0.0069
0.9439
hotro
R
Sig.
0.4538
0.0003
0.5873
0
-0.0034
0.9717
0.0156
0.8729
daotao
R
Sig.
0.4039
0.0014
0.2727
0.0351
0.2259
0.0182
0.1755
0.0692
phaply
R
Sig.
-0.034 -0.1293
0.7964 0.3247
0.2209
0.021
0.1103
0.2559
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Qua kết quả bảng 4. cho thấy rằng, tại mức ý nghĩa thống kê 5%:
(1) Tại vùng Đông Nam Bộ, các chỉ số có mối tương quan với vốn đăng ký
FDI (lnFDI) gồm: tính minh bạch (minhbach+), chi phí thời gian (thoigian+), hỗ trợ
doanh nghiệp (hotro+), đào tạo lao động (daotao+) và tiếp cận đất đai (tiepcandd-).
các chỉ số có mối tương quan với số dự án đăng ký FDI (lnNOP) gồm: tính minh
bạch (minhbach+), hỗ trợ doanh nghiệp (hotro+), đào tạo lao động (daotao+) và tiếp
cận đất đai (tiepcandd-);
(2) Tại vùng ĐBSCL, các chỉ số có mối tương quan với vốn đăng ký FDI
(lnFDI) gồm: đào tạo lao động (daotao+) và thiết chế pháp lý (phaply+). Không có
chỉ số nào có mối tương quan với số dự án đăng ký FDI (lnNOP).
c. Phân tích hồi quy về thu hút vốn FDI khu vực phía Nam:
Về phương pháp nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp phân tích hồi quy
với dữ liệu bảng (panel data): phương pháp ước lượng bình phương nhỏ nhất (OLS)
với dữ liệu gộp (pooled data), hiệu ứng cố định (FE) và hiệu ứng ngẫu nhiên (RE).
Đối với dạng dữ liệu bảng hỗn hợp (panel data) thì OLS không phải là một lựa chọn
hợp lý vì phương pháp này là phương pháp ước lượng đơn giản nhất và trong
trường hợp này OLS có thể làm cho các hệ số ước lượng không vững hoặc bị chệch
và khả năng kiểm tra ý nghĩa thống kê không còn chính xác. Mặc dù, phương pháp
FE là phương pháp ước lượng tương đối tốt để đánh giá tác động của các biến độc
lập lên biến phụ thuộc, nhưng FE lại không thể ước lượng được hệ số cho các biến
có giá trị cố định theo thời gian như khoảng cách giữa các nước hoặc có chung
đường biên giới mà đây lại là các biến quan trọng trong mô hình lực hấp dẫn. RE có
thể ước lượng được hệ số của các biến có giá trị cố định theo thời gian nhưng lại
không thể cho kết quả tốt nếu các mẫu lựa chọn trong mô hình không đồng nhất. Để
kết hợp ưu điểm của cả 2 phương pháp FE và RE, Hausman và Taylor (1981) đã đề
xuất một phương pháp ước lượng mới của Hausman–Taylor. Một vài kiểm định của
các tác giả như Mcpherson và Trumbull (2003), Egger (2005) đã chỉ ra rằng kết quả
ước lượng dùng phương pháp Hausman–Taylor ít nhất là phù hợp với 2 phương
pháp FE, RE thường là tốt và đáng tin cậy hơn. Với cách tiếp cận đó, tác giả sẽ
dùng phương pháp ước lượng Hausman–Taylor cho phân tích thực nghiệm trong
nghiên cứu này.
Kết quả hồi quy cho thấy việc lựa chọn phương pháp FE và RE đều phù hợp
với mô hình nghiên cứu dữ liệu bảng 2005-2014 đo lường 09 chỉ số thành phần PCI
tác động đến khả năng thu hút dòng vốn FDI: (1) Biến phụ thuộc vốn đăng ký FDI
địa phương (lnFDI): chỉ số chính sách đào tạo lao động (daotao) có quan hệ cùng
chiều với biến phụ thuộc lnFDI.
Bảng 5. Kiểm định giả thuyết 09 chỉ số thành PCI tác động đến FDI
Kỳ vọng dấu
lnFDI
Gia nhập thị trường
+
Không
tiepcanDD
Tiếp cận đất đai
+
Không
minhbach
Tính minh bạch
+
Không
TT
Biến
1
gianhap
2
3
Chỉ số thành phần PCI
4
thoigian
Chi phí thời gian
+
Không
5
khongCT
Chi phí không chính thức
-
Không
6
nangdong
Tính năng động
+
Không
7
hotro
Dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp
+
Không
8
daotao
Đào tạo lao động
+
+
9
phaply
Thiết chế pháp lý
+
Không
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Các hàm ý rút ra từ kết quả nghiên cứu:
* Chính sách đào tạo lao động (daotao)
Chính sách đào tạo lao động được đo lường bởi các yếu tố các nỗ lực của
lãnh đạo tỉnh để thúc đẩy đào tạo nghề và phát triển kỹ năng nhằm hỗ trợ cho các
ngành công nghiệp tại địa phương và giúp người lao động tìm kiếm việc làm. Theo
bảng 6 cho thấy chính sách đào tạo lao động bao gồm 11 tiêu chí được phát triển từ
2006-2014. Trong 2005, mặc dù chưa có xây dựng chỉ số đào tạo lao động nhưng
cũng có một tiêu chí “Đào tạo nhân lực” được đánh giá trong nhóm chỉ số phát triển
thành phần kinh tế tư nhân.
Bảng 6. Các tiêu chí thuộc chỉ số đào tạo lao động
TT
Tiêu chí
Nội dung
1
laodong01
2
laodong02
3
4
laodong03
laodong04
5
laodong05
6
7
8
laodong06
laodong07
laodong08
9
laodong09
10
laodong10
11
laodong11
Dịch vụ do các cơ quan Nhà nước tại địa phương cung cấp:
Giáo dục phổ thông (% Tốt hoặc Rất tốt)
Dịch vụ do các cơ quan Nhà nước tại địa phương cung cấp: Dạy
nghề (% Tốt hoặc Rất tốt)
Doanh nghiệp đã từng sử dụng dịch vụ giới thiệu việc làm (%)
Doanh nghiệp đã sử dụng nhà cung cấp tư nhân cho dịch vụ
giới thiệu việc làm (%)
Doanh nghiệp có ý định tiếp tục sử dụng dịch vụ giới thiệu việc
làm (%)
% tổng chi phí kinh doanh dành cho đào tạo lao động
% tổng chi phí kinh doanh dành cho tuyển dụng lao động
Mức độ hài lòng với lao động (% đồng ý rằng lao động đáp ứng
được nhu cầu sử dụng của DN)
Tỉ lệ người lao động tốt nghiệp trường đào tạo nghề/số lao động
chưa qua đào tạo (%) (BLĐTBXH)
Tỉ lệ lao động tốt nghiệp trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng,
đào tạo nghề ngắn và dài hạn trên tổng lực lượng lao động (%)
(BLĐTBXH)
% số lao động của DN đã hoàn thành khóa đào tạo tại các
trường dạy nghề (%)
TT
Tiêu chí
1
laodong01
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2 laodong02
x
x
x
x
x
x
x
x
x
3 laodong03
x
x
x
x
x
x
4 laodong04
x
x
x
x
x
x
5 laodong05
x
x
x
x
x
x
6 laodong06
x
x
x
x
x
7 laodong07
x
x
x
x
x
8 laodong08
laodong09
x
x
x
x
x
x
9
x
x
x
x
x
x
10 laodong10
x
x
11 laodong11
Nguồn: Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) từ 2005 đến 2014
Kết quả kiểm định mối tương quan Pearson giữa biến phụ thuộc FDI và các
tiêu chi thuộc chỉ số đào tạo lao động (daotao) cho thấy với mức ý nghĩa thống kê
5% thì:
Bảng 7. Kiểm định tương quan lnFDI, lnNOP và các tiêu chí thuộc chính sách đào
tạo lao động (daotao)
daotao01
R
Sig.
lnFDI
0.065
0.4014
lnNOP
0.007
0.9286
daotao02
R
Sig.
0.0774
0.3174
0.0543
0.4846
daotao03
R
Sig.
0.1023
0.1857
0.0829
0.2856
daotao04
R
Sig.
0.2023
0.0084
0.2313
0.0026
daotao05
R
Sig.
0.0822
0.288
0.1161
0.134
daotao06
R
Sig.
-0.0182 -0.0033
0.8147 0.9661
daotao07
R
Sig.
-0.0983 -0.0864
0.2037 0.2654
daotao08
R
Sig.
0.0402
0.6034
0.05
0.5198
daotao09
R
Sig.
0.3109
0
0.3764
0
daotao10
R
Sig.
0.2857
0.0002
0.3294
0
daotao11
R
Sig.
0.0039 -0.0334
0.9596 0.6675
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Biến phụ thuộc vốn đăng ký FDI địa phương (lnFDI) và số dự án đăng ký
(lnNOP): tiêu chí doanh nghiệp đã sử dụng nhà cung cấp tư nhân cho dịch vụ giới
thiệu việc làm (laodong04), tỷ lệ người lao động tốt nghiệp trường đào tạo nghề/số
lao động chưa qua đào tạo (laodong09), tỷ lệ lao động tốt nghiệp trung cấp chuyên
nghiệp, cao đẳng, đào tạo nghề ngắn và dài hạn trên tổng lực lượng lao động
(laodong10) có quan hệ đồng biến với biến phụ thuộc lnFDI.
Qua đây cho thấy trong giai đoạn 2005-2014, chính quyền địa phương tại
khu vực phía Nam thực hiện tốt chính sách cung cấp dịch vụ việc làm và nguồn lực
lao động cho các doanh nghiệp FDI. Tuy nhiên các tiêu chí còn lại phản ánh việc sử
dụng lâu bền dịch vụ việc làm, nguồn lực lao động và mức độ hài lòng của doanh
nghiệp đối với lao động chưa đạt được kỳ vọng mong đợi. Do đó, chính quyền địa
phương cần chú trọng nhiều ở khâu này.
4.1.2. So sánh vị thế của tỉnh Bến Tre với 18 tỉnh, thành phố tại khu vực phía Nam
trong việc thu hút vốn FDI
a. So sánh năng lực trung bình về thu hút vốn FDI:
Dựa trên các chỉ số vốn đăng ký FDI (fdi), số dự án FDI đăng ký (nop), chỉ
số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (pci) và 10 chỉ số thành phần năng lực cạnh tranh
cấp tỉnh PCI giai đoạn 2005-2014, cho thấy giá trị vốn đăng ký bình quân của tỉnh
Bến Tre đạt 39.99 triệu USD với số dự án đăng ký bình quân 4.3 dự án. Mặc dù các
chỉ số thành phần năng lực cạnh tranh cấp tỉnh tương đối lạc quan so với một số
tỉnh lân cận trong vùng ĐBSCL nhưng khả năng thu hút vốn FDI vẫn còn chậm so
với các tỉnh Long An, Tiền Giang vì tỉnh Bến Tre có giá trị bình quân vốn đăng ký
FDI chỉ xếp hạng 13/19 và số dự án FDI đăng ký đứng thứ 10/19 tỉnh, thành phố
trong khu vực phía Nam.
Bảng 8: Giá trị trung bình các chỉ số vốn FDI và PCI giai đoạn 2005-2014
id
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Tentinh
AnGiang
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
BRVT
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
fdi
28.36
3.75
39.99
1,526.47
89.03
2,443.20
78.78
88.04
1,467.32
8.29
69.54
268.02
386.90
10.03
230.45
127.92
2,774.69
22.79
10.17
nop
2.80
1.10
4.30
147.20
12.60
19.10
0.90
5.60
68.80
1.30
1.80
3.00
51.00
0.90
17.50
6.70
375.40
3.70
2.10
Chung
509.14
38.20
pci
gianhap tiepcandd minhbach thoigian khongct canhtranh nangdong
55.53
8.01
7.07
6.05
6.35
6.36
1.21
6.86
47.67
6.73
6.57
4.36
5.66
6.03
1.23
4.38
54.63
8.04
7.05
5.81
6.64
7.60
1.29
6.34
60.55
7.75
7.01
6.93
6.74
7.04
0.98
7.35
50.07
6.95
6.79
5.63
6.04
6.17
0.99
5.35
54.99
7.65
5.97
5.79
6.62
6.53
1.00
5.74
49.46
6.95
6.05
5.29
5.49
5.90
1.11
4.00
54.54
7.87
6.08
6.04
6.81
6.40
1.18
4.78
55.05
7.65
6.29
6.13
6.56
6.86
1.09
5.71
58.49
8.06
7.26
6.53
6.59
7.43
1.31
6.79
53.33
7.23
6.35
5.36
5.83
6.18
1.22
6.10
52.59
7.88
7.20
5.48
6.81
7.29
1.30
5.59
54.85
8.13
7.10
5.95
6.32
6.77
1.17
5.96
52.72
8.14
7.14
5.14
6.50
6.70
1.24
6.31
49.75
7.99
7.20
4.96
5.85
6.79
1.29
4.88
52.90
7.98
7.03
5.67
6.27
7.40
1.01
5.52
55.83
7.33
5.74
6.46
5.93
5.73
0.96
5.12
53.71
8.08
7.67
5.62
5.96
7.38
1.09
6.22
56.88
8.10
6.99
6.39
6.42
6.90
1.17
6.23
53.87
7.71
6.77
5.77
6.28
6.71
1.15
5.75
hotro
5.32
3.37
4.48
5.93
4.46
5.50
3.87
6.02
5.35
5.00
3.66
4.65
4.71
4.28
4.66
4.11
7.19
4.03
5.38
daotao
4.32
3.90
4.80
5.64
3.99
5.20
4.20
5.05
5.47
4.96
4.23
3.98
4.74
4.15
4.29
4.41
5.69
4.55
5.35
phaply
5.06
4.19
5.44
5.66
5.22
5.61
4.09
5.40
4.91
5.92
4.71
6.18
5.39
5.71
5.06
5.67
4.68
5.37
5.44
4.84
4.68
5.25
Ghi chú: Đơn vị tính của các chỉ số: fdi (triệu USD đăng ký), nop (số dự án đăng ký), pci, gianhap,
tiepcandd, thoigian, khongct, canhtranh, nangdong, hotro, daotao, phaply (điểm)
Nguồn: Tổng Cục thống kê (GSO) và Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) 2005-2014
Bảng 9: Xếp hạng dựa trên năng lực trung bình FDI và PCI giai đoạn 2005-2014
của 19 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam
id
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Tentinh
AnGiang
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
BRVT
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
fdi
nop
14
19
13
3
9
2
11
10
4
18
12
6
5
17
7
8
1
15
16
pci
13
17
10
2
7
5
18
9
3
16
15
12
4
18
6
8
1
11
14
5
19
9
1
16
7
18
10
6
2
12
15
8
14
17
13
4
11
3
gianhap tiepcandd thoigian
7
7
10
19
13
18
6
8
4
12
10
3
18
12
13
13
18
5
17
17
19
11
16
2
14
15
7
5
2
6
16
14
17
10
3
1
2
6
11
1
5
8
8
4
16
9
9
12
15
19
15
4
1
14
3
11
9
khongct canhtranh nangdong
14
8
2
17
6
18
1
3
4
6
18
1
16
17
14
12
16
10
18
12
19
13
9
17
8
13
11
2
1
3
15
7
8
5
2
12
10
11
9
11
5
5
9
4
16
3
15
13
19
19
15
4
14
7
7
10
6
hotro
7
19
12
3
13
4
17
2
6
8
18
11
9
14
10
15
1
16
5
daotao
12
19
8
2
17
5
15
6
3
7
14
18
9
16
13
11
1
10
4
phaply
14
18
7
5
12
6
19
9
15
2
16
1
10
3
13
4
17
11
8
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
b. Tác động năng lực cạnh tranh cấp tỉnh ảnh hưởng đến khả năng thu hút
vốn FDI vào tỉnh Bến Tre so với 18 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam:
Việc so sánh khả năng thu hút vốn FDI của 19 tỉnh, thành phố trong khu vực
phía Nam dựa vào: (1) Sự thay đổi năng lực cạnh tranh của mỗi tỉnh, thành phố ảnh
hưởng đến xác suất (khả năng) thu hút số lượng dự án FDI vào địa phương nhiều
hay ít; (2) So sánh tỷ lệ biên thu hút dự án FDI của tỉnh Bến Tre so với 18 tỉnh,
thành phố khu vực phía Nam. Phương pháp hồi quy Poisson là một trong những
phương pháp phù hợp được sử dụng để đánh giá khả năng (xác suất) biến kết quả là
số đếm (số dự án FDI vào địa phương) dựa vào kỳ vọng 10 chỉ số thành phần năng
lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI.
Kết quả phân tích từ bảng dưới đây cho thấy rằng (1) các chỉ số năng lực
cạnh tranh cấp tỉnh đạt yêu cầu trong giai đoạn 2005-2014 về khả năng thu hút dự
án FDI như sau: gianhap; thoigian; canhtranh; hotro; nangdong; khongct và (2) các
chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh chưa đạt yêu cầu về khả năng thu hút dự án FDI
như sau: daotao; tiepcandd; phaply; minhbach. Như vậy, hàm ý để thực hiện chính
sách thu hút dự án FDI của tỉnh Bến Tre:
- Đối với các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh đạt yêu cầu về thu hút dự án
FDI, tỉnh Bến Tre cần lưu ý vào chỉ số dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp (hotro) vì tỉnh
Bến Tre được xếp hạng thứ 12/19 trong khu vực phía Nam và đây cũng là ưu tiên
thứ 4 về khả năng thu hút dự án FDI.
- Đối với các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh chưa đạt yêu cầu về thu hút
dự án FDI, các tỉnh, thành phố trong khu vực phía Nam nói chung và tỉnh Bến Tre
nói riêng, cần cải thiện các chỉ số tiếp cận đất đai của doanh nghiệp (tiepcandd),
tính minh bạch (minhbach), hỗ trợ dịch vụ đào tạo cung ứng cho doanh nghiệp
(daotao), thiết chế pháp lý (phaply).
- Về so sánh tỷ lệ biên thu hút dự án FDI vào các tỉnh, thành phố trong khu
vực phía Nam: tỉnh Bến Tre có lợi thế thu hút dự án FDI so với các tỉnh An Giang,
BạcLiêu, Cà Mau, Đồng Tháp, Hậu Giang, Kiên Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Vĩnh
Long và không có lợi thế thu hút dự án FDI so với các tỉnh Bình Dương, Bình
Phước, BRVT, Cần Thơ, Đồng Nai, Long An, Tây Ninh, Tp.HCM.
Bảng 10: Kết quả hồi quy Poisson các chỉ số năng lực cạnh tranh ảnh hưởng đến khả năng
thu hút dự án tại khu vực phía Nam giai đoạn 2005-2014
Chỉ số năng lực
gianhap
tiepcandd
minhbach
thoigian
khongct
canhtranh
nangdong
hotro
daotao
phaply
IRR
1.106
1.006
0.952
1.087
1.024
1.054
1.046
1.054
1.008
1.001
Std. Err.
0.020
0.021
0.025
0.022
0.014
0.007
0.016
0.015
0.012
0.017
z
5.51
0.29
-1.88
4.15
1.72
7.8
2.96
3.65
0.74
0.07
P>z
[95% Conf. Interval]
0.000
1.067
1.146
0.775
0.966
1.047
0.060
0.904
1.002
0.000
1.045
1.131
0.085
0.997
1.053
0.000
1.040
1.069
0.003
1.015
1.078
0.000
1.025
1.085
0.462
0.986
1.031
0.940
0.968
1.036
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Bảng 11: Các chỉ số năng lực cạnh tranh đạt yêu cầu về khả năng thu hút dự án FDI so với
kết quả xếp hạng về năng lực cạnh tranh của các tỉnh, thành phố trong khu vực phía Nam
id
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Tentinh
fdi
nop
Các chỉ số đạt yêu cầu về khả năng thu hút dự án
pci
gianhap
1
Xếp hạng địa phương theo năng lực bình quân địa phương
AnGiang
14
13
5
BacLieu
19
17
19
BenTre
13
10
9
BinhDuong
3
2
1
BinhPhuoc
9
7
16
BRVT
2
5
7
CaMau
11
18
18
CanTho
10
9
10
DongNai
4
3
6
DongThap
18
16
2
HauGiang
12
15
12
KienGiang
6
12
15
LongAn
5
4
8
SocTrang
17
18
14
TayNinh
7
6
17
TienGiang
8
8
13
Tp.HCM
1
1
4
TraVinh
15
11
11
VinhLong
16
14
3
7
19
6
12
18
13
17
11
14
5
16
10
2
1
8
9
15
4
3
tiepcandd minhbach thoigian
2
7
13
8
10
12
18
17
16
15
2
14
3
6
5
4
9
19
1
11
6
19
9
1
12
10
16
7
5
2
15
14
8
17
18
11
3
13
4
10
18
4
3
13
5
19
2
7
6
17
1
11
8
16
12
15
14
9
khongct
6
14
17
1
6
16
12
18
13
8
2
15
5
10
11
9
3
19
4
7
canhtranh nangdong hotro
3
5
4
8
6
3
18
17
16
12
9
13
1
7
2
11
5
4
15
19
14
10
2
18
4
1
14
10
19
17
11
3
8
12
9
5
16
13
15
7
6
7
19
12
3
13
4
17
2
6
8
18
11
9
14
10
15
1
16
5
daotao
phaply
12
19
8
2
17
5
15
6
3
7
14
18
9
16
13
11
1
10
4
14
18
7
5
12
6
19
9
15
2
16
1
10
3
13
4
17
11
8
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
- Đối với các tỉnh lân cận như Tiền Giang, Long An có tuyến kết nối với
Tp.HCM (vùng Đông Nam Bộ) thì khả năng thu hút vốn của tỉnh Long An cao gấp
12.83 lần và tỉnh Tiền Giang cao gấp 1.77 lần so với tỉnh Bến Tre. Qua đây cũng
cho thấy rằng hạ tầng giao thông của tỉnh Bến Tre kết nối với các tỉnh lân cận là rất
cần thiết trong việc thu hút dự án FDI. Riêng khả năng thu hút vốn của tỉnh Trà
Vinh chỉ bằng 0.93 lần so với tỉnh Bến Tre, do đó khoảng cách biệt giữa Bến Tre và
Trà Vinh vẫn chưa rõ nét, cần nghiên cứu những đặc thù riêng về lợi thế cạnh tranh
giữa tỉnh Bến Tre và Trà Vinh.
Bảng 12: So sánh tỷ lệ biên thu hút dự án FDI của các tỉnh trong khu vực phía Nam
id
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
Tên tỉnh
AnGiang
BacLieu
BenTre
BinhDuong
BinhPhuoc
BRVT
CaMau
CanTho
DongNai
DongThap
HauGiang
KienGiang
LongAn
SocTrang
TayNinh
TienGiang
Tp.HCM
TraVinh
VinhLong
1
2
3
1.00 2.05 0.66
0.49 1.00 0.32
1.52 3.12 1.00
51.93 106.63 34.19
5.81 11.94 3.83
7.34 15.07 4.83
0.43 0.87 0.28
2.10 4.31 1.38
26.86 55.15 17.68
0.46 0.94 0.30
0.73 1.49 0.48
1.07 2.21 0.71
19.49 40.01 12.83
0.32 0.66 0.21
6.87 14.11 4.52
2.69 5.51 1.77
156.68 321.71 103.16
1.41 2.90 0.93
0.76 1.57 0.50
4
0.02
0.01
0.03
1.00
0.11
0.14
0.01
0.04
0.52
0.01
0.01
0.02
0.38
0.01
0.13
0.05
3.02
0.03
0.01
5
0.17
0.08
0.26
8.93
1.00
1.26
0.07
0.36
4.62
0.08
0.13
0.18
3.35
0.06
1.18
0.46
26.95
0.24
0.13
6
7
0.14 2.35
0.07 1.15
0.21 3.57
7.07 122.13
0.79 13.67
1.00 17.27
0.06 1.00
0.29 4.93
3.66 63.16
0.06 1.07
0.10 1.71
0.15 2.53
2.65 45.83
0.04 0.76
0.94 16.16
0.37 6.32
21.34 368.48
0.19 3.32
0.10 1.80
8
0.48
0.23
0.72
24.75
2.77
3.50
0.20
1.00
12.80
0.22
0.35
0.51
9.29
0.15
3.27
1.28
74.67
0.67
0.36
9
10
11
12
0.04 2.19 1.38 0.93
0.02 1.07 0.67 0.45
0.06 3.33 2.09 1.41
1.93 113.71 71.44 48.35
0.22 12.73 8.00 5.41
0.27 16.08 10.10 6.83
0.02 0.93 0.58 0.40
0.08 4.59 2.89 1.95
1.00 58.81 36.95 25.00
0.02 1.00 0.63 0.43
0.03 1.59 1.00 0.68
0.04 2.35 1.48 1.00
0.73 42.67 26.81 18.14
0.01 0.70 0.44 0.30
0.26 15.04 9.45 6.40
0.10 5.88 3.69 2.50
5.83 343.07 215.53 145.86
0.05 3.09 1.94 1.31
0.03 1.67 1.05 0.71
13
14
0.05 3.11
0.02 1.51
0.08 4.72
2.66 161.51
0.30 18.08
0.38 22.83
0.02 1.32
0.11 6.53
1.38 83.53
0.02 1.42
0.04 2.26
0.06 3.34
1.00 60.61
0.02 1.00
0.35 21.37
0.14 8.35
8.04 487.29
0.07 4.39
0.04 2.38
15
0.15
0.07
0.22
7.56
0.85
1.07
0.06
0.31
3.91
0.07
0.11
0.16
2.84
0.05
1.00
0.39
22.81
0.21
0.11
16
0.37
0.18
0.57
19.34
2.16
2.73
0.16
0.78
10.00
0.17
0.27
0.40
7.26
0.12
2.56
1.00
58.34
0.53
0.28
17
18
19
0.01 0.71 1.31
0.00 0.35 0.64
0.01 1.08 1.99
0.33 36.81 67.89
0.04 4.12 7.60
0.05 5.20 9.60
0.00 0.30 0.56
0.01 1.49 2.74
0.17 19.04 35.11
0.00 0.32 0.60
0.00 0.52 0.95
0.01 0.76 1.40
0.12 13.81 25.48
0.00 0.23 0.42
0.04 4.87 8.98
0.02 1.90 3.51
1.00 111.06 204.83
0.01 1.00 1.84
0.00 0.54 1.00
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của VCCI và GSO
Những kết quả đạt được và nguyên nhân tồn tại trong việc so sánh vị thế
cạnh tranh của tỉnh Bến Tre so với 18 tỉnh, thành phố khu vực phía Nam về
thu hút vốn đầu tư FDI trong giai đoạn 2005-2014:
Thứ nhất, từ khi tỉnh Bến Tre kết nối hạ tầng giao thông với các tỉnh lân cận
thì Bến Tre có những khởi sắc trong việc thu hút vốn đầu tư FDI với 48 dự án FDI
còn hiệu lực, tổng vốn đăng ký 614,15 triệu USD tính đến thời điểm 15/5/2016.
Nhìn chung, các mặt đạt về năng lực cạnh tranh được của khu vực phía Nam nói
chung và tỉnh Bến Tre nói riêng gồm các yếu tố: gia nhập thị trường (gianhap); chi
phí thời gian (thoigian); cạnh tranh bình đẳng (canhtranh); dịch vụ hỗ trợ doanh
nghiệp (hotro); tính năng động của chính quyền địa phương (nangdong); chi phí
không chính thức (khongct), trong đó tỉnh Bến Tre cần lưu ý nhiều đến yếu tố dịch
vụ hỗ trợ doanh nghiệp (hotro) nhiều hơn vì mức xếp hạng bình quân về chỉ số này
của tỉnh chỉ đạt 12/19 trong khu vực phía Nam.
Thứ hai, về dịch vụ công về đào tạo lao động cung ứng cho doanh nghiệp
đáp ứng yêu cầu về số lượng cung ứng cho các doanh nghiệp của các tỉnh, thành
phố khu vực phía Nam, chẳng hạn như các tiêu chí: doanh nghiệp đã sử dụng nhà
cung cấp tư nhân cho dịch vụ giới thiệu việc làm (laodong04), tỷ lệ người lao động
tốt nghiệp trường đào tạo nghề/số lao động chưa qua đào tạo (laodong09), tỷ lệ lao
động tốt nghiệp trung cấp chuyên nghiệp, cao đẳng, đào tạo nghề ngắn và dài hạn
trên tổng lực lượng lao động (laodong10). Tuy nhiên, các tỉnh, thành phố khu vực
phía Nam nói chung và tỉnh Bến Tre nói riêng cần lưu ý về mức độ sử dụng lâu bền
dịch vụ việc làm, nguồn lực lao động và mức độ hài lòng của doanh nghiệp đối với
lao động chưa đạt được kỳ vọng mong đợi.
Thứ ba, đối với các chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh chưa đạt yêu cầu về
thu hút dự án FDI, các tỉnh, thành phố trong khu vực phía Nam nói chung và tỉnh
Bến Tre nói riêng, cần cải thiện các chỉ số tiếp cận đất đai của doanh nghiệp
(tiepcandd), tính minh bạch (minhbach), hỗ trợ dịch vụ đào tạo lao động cung ứng
cho doanh nghiệp (daotao), thiết chế pháp lý (phaply).
Về tính minh bạch: Theo báo cáo Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt
Nam (VCCI), hiện khá nhiều doanh nghiệp trong nước dường như vẫn còn xa lạ với
khái niệm minh bạch, nhất quán, trong khi với các công ty đa quốc gia đang hoạt
động kinh doanh tại Việt Nam, khái niệm trên lại khá phổ biến "Xa lạ" với khái
niệm minh bạch. Các chuyên gia kinh tế nhận định có ít nhất 2 nguyên nhân chính
dẫn tới hiện tượng phổ biến này. Một là tâm lý "phòng thủ" của các doanh nghiệp
đối với các cơ quan quản lý nhà nước, như: thuế vụ, cảnh sát kinh tế, quản lý thị
trường… Hai là sự cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp khiến các
chủ doanh nghiệp phải dè chừng đối thủ, quyết không khai báo "nội tình" của doanh
nghiệp cho công chúng đầu tư, nhằm tránh bất lợi về thông tin. Một cách khách
quan, hệ thống khai báo thuế và chính sách thu thuế còn nhiều bất cập. Việc các cơ
quan thuế thường bị giao chỉ tiêu thu thuế cao là áp lực chính dẫn đến tình trạng
"tận thu" mà không chia sẻ được với doanh nghiệp trong thời buổi khó khăn. Về
chính sách thu thuế là không sai, nhưng trong thực tế, điều này khiến doanh nghiệp
luôn trong tình trạng khai thấp doanh thu, tăng chi phí để hòng giảm lợi nhuận, từ
đó giảm khoản thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp cho ngân sách Nhà nước. Từ
đó nảy sinh chuyện thường gặp là cảnh thỏa hiệp vào mùa tính thuế, khiến môi
trường kinh doanh không minh bạch, hình ảnh tài chính doanh nghiệp bị bóp méo,
cổ đông không được thông tin đầy đủ về giá trị, khả năng tạo lợi nhuận của doanh
nghiệp.
Về tiếp cận đất đai: Tình trạng tắc nghẽn trong kết cấu hạ tầng hiện cũng
được xem là nguyên nhân cản trở môi trường kinh doanh của các tỉnh, thành phố
khu vực phía Nam nói chung và tỉnh Bến Tre nói riêng. Theo báo cáo của Phòng
Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), những cuộc khảo sát ý kiến các nhà
quản lý doanh nghiệp hàng năm của Cơ quan Xúc tiến Thương mại Nhật Bản
(JETRO), kết cấu hạ tầng là cản trở hàng đầu đối với những công ty đang hoạt động
ở Việt Nam. Kết cấu hạ tầng yếu kém cũng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc
sống của người dân, nhất là những người nghèo, người dân sống ở các vùng sâu,
vùng xa, vùng khó khăn. Người dân ở những vùng này gặp rất nhiều khó khăn trong
việc tiếp cận với thông tin, khoa học công nghệ, giao tiếp xã hội, dịch vụ y tế, giáo
dục đào tạo…
Thứ năm, tỉnh Bến Tre có khả năng hơn trong việc thu hút dự án FDI so với
các tỉnh An Giang, BạcLiêu, Cà Mau, Đồng Tháp, Hậu Giang, Kiên Giang, Sóc
Trăng, Trà Vinh, Vĩnh Long và nhưng chưa bằng so với các tỉnh Bình Dương, Bình
Phước, BRVT, Cần Thơ, Đồng Nai, Long An, Tây Ninh, Tp.HCM. Đối với các tỉnh
lân cận như Tiền Giang, Long An có tuyến kết nối với Tp.HCM (vùng Đông Nam
Bộ) thì tỉnh Bến Tre cần tận dụng lợi thế kết nối tuyến giao thông tăng cường khả
năng giao thương và hút vốn đầu tư vào tỉnh Bến Tre. Ngoài ra, cần so sánh đặc thù
riêng về lợi thế cạnh tranh giữa tỉnh Bến Tre và Trà Vinh trong việc thu hút vốn đầu
tư.
4.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp đang hoạt động tại tỉnh
Bến Tre:
Tăng trưởng kinh tế không thể bền vững nếu từng doanh nghiệp Việt Nam
nói chung và tỉnh Bến Tre nói riêng gặp hạn chế trong khả năng cạnh tranh và tạo
giá trị thặng dư được xem là những thách thức lớn trong bối cảnh Việt Nam hội
nhập sâu rộng hơn vào nền kinh tế thế giới và khu vực.
Trước đây, các doanh nghiệp Việt Nam kinh doanh trong môi trường có sự
bảo hộ khá lớn của Nhà nước, cho nên chưa có một sự cạnh tranh bình đẳng giữa
doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nước ngoài, giữa doanh nghiệp quốc
doanh và doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Nhưng với xu thế hội nhập kinh tế quốc
tế và các tổ chức kinh tế khu vực và thế giới thì muốn hay không muốn hàng rào
bảo hộ mậu dịch của Việt Nam sẽ bị hạn chế đáng kể, khi đó các doanh nghiệp có
sự cạnh tranh bình đẳng như nhau. Trước bối cảnh này, doanh nghiệp phải tự
chuyển mình để thích ứng với thị trường và phải phát huy nội lực của chính bản
thân doanh nghiệp để nâng cao khả năng cạnh tranh. Như vậy, phương hướng nâng
cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong điều kiện hội nhập cần được thể
hiện qua những tiêu chí sau:
(1) Nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực.
Hiệu quả sử dụng nguồn lực theo quy mô sản xuất:
Yếu tố đầu tiên không thể thiếu là vốn (K). Vốn được thể hiện là tài sản
doanh nghiệp tham gia trong quá trình sản xuất kinh doanh. Có vốn thì doanh
nghiệp mới có thể đầu tư trang thiết bị, đổi mới công nghệ, v.v… Tuy nhiên, việc sử
dụng vốn đòi hỏi hiệu quả biên trong việc sử dụng đồng vốn trong quá trình sản
xuất khi một đồng vốn tăng thêm tạo ra sản lượng tăng thêm. Ngoài ra, việc tăng
thêm vốn trong sản xuất đòi hỏi hiệu quả kinh doanh tạo ra thêm giá trị thặng dư,
được thể hiện qua lợi nhuận biên, làm động lực tăng vốn cho sản xuất.
Yếu tố thứ hai là lao động (L). Doanh nghiệp muốn nâng cao năng lực cạnh
tranh thì hiệu quả của việc sử dụng lao động đóng một vai trò rất quan trọng để gia
tăng sản xuất và tạo ra giá trị thặng dư. Tuy nhiên, đứng ở góc độ quản lý Nhà
nước, các doanh nghiệp phải biết kết hợp hài hòa lợi ích tài chính của doanh nghiệp
và lợi ích xã hội từ việc thu hút lao động và sử dụng lao động một cách hiệu quả thì
mới phát huy được hết lợi thế vê nguồn nhân lực để nâng cao khả năng cạnh tranh
của doanh nghiệp.
Trong đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn lực của các doanh nghiệp tại Bến
Tre nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, cần phân tích hiệu quả sử dụng vốn và lao
động tham gia trong quá trình sản xuất theo mô hình sản xuất Cobb-Douglass dưới
dạng: Qt At Lαt Kt , trong đó sản lượng (Q); số lượng lao động (L); lượng vốn sản
xuất (K); năng suất chung các yếu tố (A); , β là các hệ số co giãn theo sản lượng
lần lượt của lao động và vốn tham gia trong quá trình sản xuất (0<,β<1). Với giả
thiết ,β>0 thì hàm Cobb-Douglass coi giá trị sản xuất tỷ lệ thuận với lao động và
vốn, hàm Cobb-Douglass được xem hàm liên tục theo thời gian và dưới góc độ toán
học có thể biểu diễn tốc độ phát triển theo thời gian của Qt như sau:
F dL
F dK
dQ dA
dF dA
F ( Lt , K t ) At
F ( Lt , K t ) At
At
dt
dt
dt
dt
L dt
K dt
Như vậy, quy mô sản xuất xảy ra trong 03 tình huống sau:
- Tăng quy mô sản xuất (+β>1): năng suất tăng dần theo quy mô.
- Tăng quy mô sản xuất (+β=1): năng suất không đổi theo quy mô.
- Tăng quy mô sản xuất (+β<1): năng suất giảm dần theo quy mô.
Việc phân tích quy mô sản xuất phát triển nhanh hay chậm tùy thuộc vào
doanh nghiệp sử dụng các yếu tố lao động, vốn như thế nào, đồng thời cũng phụ
thuộc vào các yếu tố tổng hợp. Nhằm đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh
nghiệp tỉnh Bến Tre trên bình diện kinh tế các yếu tố này thể hiện sự phản ánh: (1)
hiệu quả sản xuất chung của doanh nghiệp đang ở trạng thái tăng, giảm, không đổi
về quy mô khi tăng thêm vốn và lao động trong sản xuất; (2) sự thay đổi yếu tố tổng
hợp theo thời gian. Về phương pháp nghiên cứu, tác giả sử dụng phương pháp phân
tích hồi quy với dữ liệu bảng (panel data): phương pháp ước lượng bình phương
nhỏ nhất (OLS) với dữ liệu gộp (pooled data) và hiệu ứng ngẫu nhiên (RE). Tuy
nhiên, không thể sử dụng phân tích hồi quy hiệu ứng cố định (FE) vì dữ liệu lao
động được điều tra tại một thời điểm nên không thấy sự biến động lao động khi
phân tích quy mô sản xuất của doanh nghiệp.
Với số liệu báo cáo tài chính (giai đoạn 2013-2015) và thống kê lao động
theo theo từng doanh nghiệp do Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre cung cấp, kết
quả phân tích về quy mô sản xuất cũng đánh phần nào trong đánh giá năng lực cạnh
tranh của các doanh nghiệp đang hoạt động tại tỉnh Bến Tre.
Hình 7: Mối quan hệ giữa doanh thu (lnQ) và các yếu tố sản xuất
2, Nongnghiep
3, Dichvu
4, Thuongmai
5, Xaydung
6, Khac
1, Congnghiep
2, Nongnghiep
3, Dichvu
4, Thuongmai
5, Xaydung
6, Khac
lnQ
30
15
15
20
20
25
25
30
lnQ
15
15
20
20
25
25
30
1, Congnghiep
Doanh thu (lnQ) và lao động (lnL)
30
Doanh thu (lnQ) và tài sản cố định (lnK)
15
20
25
15
20
25
15
20
25
0
2
4
6
0
2
4
6
0
2
4
6
lnL
lnK
Graphs by buscode and vcode
Graphs by buscode and vcode
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre
Về mô tả mối quan hê giữa đầu ra sản xuất và các yếu tố sản xuất, kết quả
hình 7 cho thấy, việc tăng vốn sản xuất (lnK) là hệ quả tất yếu trong việc gia tăng
sản xuất (lnQ) trong nền kinh tế của doanh nghiệp tỉnh Bến Tre. Yếu tố lao động
(lnL) chỉ một số ngành thể hiện xu hướng đồng biến với gia tăng sản xuất (lnQ) của
doanh nghiệp: ngành công nghiệp, dịch vụ và thương mại, tuy nhiên các ngành
nông nghiệp, xây dựng vẫn chưa thấy rõ mối quan hệ cùng chiều với mức gia tăng
sản xuất của doanh nghiệp.
Kết quả hồi quy theo phương pháp pooled-OLS và RE với dữ liệu bảng cho
thấy rằng năng lực sản xuất dựa vào các yếu tố vốn và lao động của các doanh
nghiệp tỉnh Bến Tre đang ở trạng thái quy mô sản xuất giảm dần, theo phương pháp
pooled-OLS ( + β = 0.4370 + 0.2173 < 1) và phương pháp RE ( + β = 0.5828 +
0.0681 < 1). So sánh năng lực sản xuất (lnQ) giữa các ngành cho thấy năng lực sản
xuất của ngành nông nghiệp và thương mại cao hơn so với ngành công nghiệp sản
xuất chế biến.
Bảng 13: So sánh tỷ lệ biên thu hút dự án FDI của các tỉnh trong khu vực phía Nam
Variable
lnK
lnL
year
2013
2014
2015
buscode
2
3
4
5
_cons
OLS
RE
.20098893
0.0000
.6249386
0.0000
.07437505
0.0190
.75472875
0.0000
-.02330467
0.9168
.15108573
0.5668
.28588425
0.4168
-.03839889
0.7043
-.08234704
0.5222
-.11480734
0.5568
1.9129112
0.0173
-.3118838
0.3631
1.6388386
0.0000
-.01032189
0.9761
2.207681
0.0312
-.30455296
0.5539
1.5386985
0.0000
-.2188227
0.6701
16.330323
0.0000
18.629377
0.0000
legend: b/p
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre
Hiệu quả sử dụng nguồn lực theo hiệu quả kinh doanh:
(1) Hiệu quả sử dụng đòn bẩy tài chính:
- Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA): phản ánh một đồng tổng tài sản thì
doanh nghiệp kiếm được bao nhiêu đồng lợi nhuận (06 tháng). Công thức được xác
định như sau:
trong đó: ROA là tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản; EBITt là lợi nhuận trước thuế và
lãi vay thời kỳ t; TTSt là tổng tài sản thời điểm t. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản
đo lường tổng hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp, chỉ số này càng tăng thì hiệu
quả kinh doanh của doanh nghiệp càng tốt.
- Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE): phản ánh một đồng vốn chủ sở
hữu thì doanh nghiệp kiếm được bao nhiêu đồng lợi nhuận (06 tháng). Công thức
được xác định như sau:
trong đó: ROA là tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản; EBTt là lợi nhuận trước thuế thời
kỳ t; Equityt là vốn chủ sở hữu thời điểm t. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản đo
lường hiệu quả vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp.
Hai chỉ số trên cho thấy đánh giá việc sử dụng đòn bẩy nợ vẫn phù hợp với
khả năng sinh lời của doanh nghiệp (ROE > ROA). Kết quả cho thấy rằng ngoài
ngành công nghiệp, các ngành còn lại sử dụng đòn bẩy nợ chưa cao để kích thích
sản xuất kinh doanh, đồng thời tỷ suất sinh lời đo lường hiệu quả kinh doanh đạt ở
tỷ lệ thấp (thậm chí tỷ suất sinh lời âm) cũng ảnh hưởng nhiều đến nguồn thu thuế
thu nhập doanh nghiệp của địa phương.
Bảng 14: So sánh hai chỉ số tỷ suất sinh lời bình quân trên tài sản ROA
và trên vốn chủ sở hữu ROE phân theo ngành (tham khảo theo mẫu phân tích)
TT
Ngành
roa
roe
1
Công nghiệp
-0.0005
-0.0463
2
Nông nghiệp
0.0467
0.1026
3
Dịch vụ
-0.0082
0.0070
4
Thương mại
0.0088
0.0030
5
Xây dựng
0.0133
0.0227
6
Khác
0.0086
0.0173
Nguồn: Kết quả phân tích từ số liệu của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Bến Tre
Những kết quả đạt được và nguyên nhân tồn tại trong việc đánh giá
năng lực cạnh tranh của tỉnh Bến Tre dựa trên thông tin báo cáo tài chinh của
doanh nghiệp:
Đánh giá chung hiệu quả tài chính thực tế của doanh nghiệp ảnh hưởng đến
việc gia tăng sản xuất của doanh nghiệp và tăng nguồn thu ngân sách nhà nước từ
thuế thu nhập doanh nghiệp. Tuy nhiên, với số liệu thu thập dựa trên báo cáo tài
chính của các doanh nghiệp đã nộp thì không thể phân tích sâu về hành vi năng lực
cạnh tranh về hoạt động ảnh hưởng tăng trưởng sản xuất và nguồn thu ngân sách,
mà chỉ đưa ra một số chỉ số tài chính chủ yếu ảnh hưởng đến kết quả đầu ra của
doanh nghiệp thể hiện qua:
- Quy mô sản xuất của doanh nghiệp: quy mô sản xuất của các doanh nghiệp
đang hoạt động tại tỉnh Bến Tre đạt hiệu quả thấp do các doanh nghiệp đạt năng
suất sử dụng vốn và lao động có quy mô giảm dần, tức là một đồng vốn K hoặc một
lao động L tăng thêm thì tạo ra ít hơn một đồng doanh thu. Tuy nhiên, hiệu quả sản
xuất thì ngành nông nghiệp và thương mại có lợi thế hơn so với các ngành còn lại.
- Hiệu quả kinh doanh thấp ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách của tỉnh:
Với tỷ suất sinh lời của địa phương đạt ở mức thấp thì khả năng thu thuế thu nhập
doanh nghiệp sẽ không đạt được kỳ vọng mong muốn. Vấn đề thâm hụt ngân sách
của tỉnh là vấn đề không thể tránh khỏi của tỉnh, do đó thu hút nguồn vốn đầu tư
mới với các chính sách ưu đãi thông thoát để tiếp cận nguồn cung tiền từ bên ngoài
để kích thích địa phương phát triển. Việc chính sách ưu đãi đầu tư cho thấy rằng sẽ
có một sự cắt giảm nguồn thu ngân sách tại thời điểm hiện tại nhưng đánh đổi lại để
có sự kích thích đầu tư sản xuất của nhiều doanh nghiệp khác vào tỉnh Bến Tre, từ
đó nguồn thu ngân sách sẽ nhiều hơn vào thời điểm tương lai.
