Tiết 113: Trao duyên

Ngày soạn: 02/04/2007 Ngày giảng: 05/04/2007
Tiết 113, Đọc văn
Trao duyên
(Trích Truyện Kiều)
Nguyễn Du
A. Mục tiêu bài học
Giúp HS:
1. Cảm nhận đợc tình yêu và nỗi đau khổ của Thuý Kiều trong đêm 'Trao
Duyên"
2. Thấy đợc tài nghệ tuyệt vời của Nguyễn Du trong việc miêu tả diễn biến
tâm lý nhân vật
B. Phơng tiện thực hiện
- SGK, SGV.
- Thiết kế bài học.
C. Cách thức tiến hành
GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phơng pháp đọc sách sáng
tạo, gợi tìm; kết hợp các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi .
D. Tiến trình dạy học
* ổn định tổ chức
1. Kiển tra bài cũ: Không
2. bài mới
* Lời vào bài (1)
Trong bài thơ "tâm sự nàng Thuý Vân" nhà thơ Trơng Nam Hơng bày tỏ cảm xúc:
Xót thơng lời chị dặn dò
Mời lăm năm đắm con đò xuân xanh
Chị yêu lệ chảy đã đành
Chớ em nớc mắt đâu dành chàng Kim
Ô kìa sao chị ngội im
Máu còn biết chảy về tim để hồng
Lấy ngời yêu chị làm chồng
Đời em thế thắt một vòng oan khiên

Bài thơ kết luận
Em thành vợ của chàng Kim
Ngồi du giọt máu tợng hình chị trao
Giấu đầy đêm nỗi khát khao
Kiều ơi! Em biết khi nào đợc yêu
Đó là lời tâm sự của Thuý Vân, còn Kiều biểu hiện tâm trạng gì xử sự nh
thế nào, chúng ta tìm hiểu "Trao duyên", Phần trích "Truyện Kiều" của Nguyễn Du.
Hoạt động của GV và HS Yêu cầu cần đạt
(HS đọc SGK)
(?) Phần tiểu dẫn trình bày nội
dung gì?
(HS đọc SGK)
(?) Xác định bố cục và nội dung
mỗi đoạn nói gì?
(?) Trao duyên là chuyện tế nhị,
khó nói. Kiều đã nói và làm nh
thế nào để Thuý Vân chấp nhận?
Hãy phân tích.
I. Tìm hiểu chung
1. Tiểu dẫn (4 )
- Tác giả: SGK trình bày đoạn trích. Sau đêm
thề nguyền giữa Thuý Kiều và Kim Trọng,
Kim Trọng phải về gấp hộ tang chú ở Liễu D-
ơng. Tai nạn ập đến với gia đình Kiều vì sự x-
ng xuất của thằng bán tơ. Cha, em bị đánh đập
tàn nhẫn, của nả bị cớp sạch. Kiều buộc phải
bán mình chuộc tội cho cha và em. Công việc
nhà tạm ổn, nhng mối tình của mình thì lỡ dở.
Chỉ còn lại một đêm ở nhà, ngày mai phải đi
theo Mã Giám Sinh, Thuý Kiều đã cậy nhờ

Thuý Vân trả nghĩa cho Kim Trọng.
- Đoạn trích từ câu 723 đến 756 trong tác
phẩm Truyện Kiều. Tiêu đề do ngời soạn
sách tự đặt ra.
2. Đọc - Giải thích các từ khó (3)
3. Bố cục (2)
Đoạn trích có thể chia làm 2 đoạn:
+ Đoạn 1: 10 câu đầu: Thuý Kiều trao duyên,
cậy nhờ Thúy Vân trả nghĩa cho Kim Trọng.
+ Đoạn 2: Còn lại: Diễn biến tâm trạng của
Thúy Kiều sau khi trao duyên. Đó là lu luyến
những kỉ vật, với tình duyên của mình, nàng
coi hạnh phúc của mình đã chấm dứt, nàng
càng đau đớn về tình yêu tan vỡ, vì buộc phải
phụ tình Kim trọng.
II. Đọc hiểu (25)
- Đem tình yêu của mình trao cho ngời khác là
một chuyện bất đắc dĩ. Trờng hợp của Kiều
không thể đành đợc, buộc nàng phải làm nh
thế. Vả lại việc vợ chồng là chuyện hệ trọng cả
một đời ngời, không yêu sao lại có thể lấy làm
chồng đợc. Trao duyên trong hoàn cảnh của
(?) Em có suy nghĩ nh thế nào về
lời lẽ của Thuý Kiều?
(?) Em có suy nghĩ gì về cử chỉ
này?
(?) Ngoài lời nói và cử chỉ, trong
"Trao duyên" Kiều còn nói những
gì?
(?) Em có suy nghĩ gì về lời lẽ ấy?

Thuý Kiều là chuyện tế nhị và khó nói.
- Kiều đã xử sự nh thế nào, đã lựa chọn cách
nh thế nào để ngời em gái của mình chấp nhận
lời thỉnh cầu? Ngay từ mở đầu Kiều đã lựa
chọn lời lẽ thích hợp nhất:
Cậy em, em có chịu lời
- "Cậy" chứ không phải là nhờ. "Cậy" là thể
hiện niềm tin nhất. Chỉ có em mới là ngời chị
tin cậy nhất. Vì thế "cậy" có sức nặng của
niềm tin hơn. "Chịu lời" chứ không phải nhận
lời. "Chịu lời" buộc ngời mình phải tin nghe
theo không thể từ chối. Nếu nói nhận lời ngời
nghe có thể bị chối từ.
- Trong lúc bối dối và đau khổ nhất, Kiều vẫn
lựa những lời lẽ để thuyết phục đứa em ruột
của mình. Bởi vì những gì nàng đã nói ra vô
cùng hệ trọng với hạnh phúc của em mình.
Kiều không chỉ lựalời mà chử chỉ thông qua
lời thoại.
"Ngồi lên cho chị lạy rồi sẽ tha"
- Tại sao chị lại phải lạy em? Làm nh thế có
trái với đạo lý không? Kiều lạy là lạy đức hy
sinh cao cả của Thuý Vân. Bởi rồi đây Thuý
Vân phải chấp nhận lấy ngời mình không đợc
yêu, cụ thể là "lấy ngời yêu chị làm chồng"
Hai câu mở đầu đoạn trích, ta nhận ra dù trong
hoàn cảnh tan nát lòng Thúy Kiều vẫn bộc lộ
sự đoan trang tế nhị.
- Nàng có nói về mối tình của mình, hoàn cảnh
của mình:

Kể từ khi gặp chàng Kim
Khingày quạt nớc, khi đêm chém thề
Sự đâu sóng gió bất kỳ
Hiếu tình khôn lẽ hai bề vẹn hai
Tình sâu mà hiếu cũng nặng. Hoàn cảnh này
buộc Kiều phải lựa chọn. Lẽ tất nhiên Kiều
phải hy sinh tình yêu để làm tròn chữ hiếu.
Cách nói này của Thuý Kiều cốt để Thuý Vân
thấy đợc sự hi sinh của Kiều mà thơng lấy
nàng. Đến đây Kiều có thể nói đợc những điều
muốn nói:
(?) Phân tích tâm trạng của Kiều
sau khi trao duyên, ý thức của
nàng về thân phận, về tình yêu?
(?) Trao kỉ vật xong, Kiều cảm
nhận gì về thân phận?
Ngày xuân em hãy còn dài
Xót tình máu mủ thay tình nớc non
Điều muốn trao gửi, Kiều đã nói đợc rồi. Sau
phút ấy tâm trạng của Kiều ra sao, ta đọc -
hiểu tiếp.
- Trao duyên cho Thuý Vân, Thúy Kiều trao kỉ
vật:
Chiếc vành với bức tờng mây
Duyên này thì giữ, vật này của chung
+ Bức tờ mây -> tờ giấy có trang trí hình mây,
ghi lời thề thuỷ chung của Kim - Kiều.
+ Chiếc vành còn gọi là xuyến bằng vàng, đồ
trang sức của phụ nữ, Kim Trọng đã trao cho
Thuý Kiều để làm tin. Đó là những kỉ vật.

Một tiếng giữ không có nghĩa là "trao" hẳn mà
chỉ để cho em giữ. Nhng tiếng "chung" mới
thật xót xa. Bởi đáng lẽ kỉ vật này là của riêng
nàng mới đúng sao lại là của chung. Không
đành đợc Kiều phải trao lại cho em. Thế mới
biết tình yêu Kim - Kiều nồng nàn sâu sắc đến
mức độ nào. Kiều vẫn trao duyên cho em
chứng tỏ trong tình yêu và vì tình yêu, Kiều đã
đặt hạnh phúc của tình yêu lên trên hết.
- Có ngời cho rằng, trao kỉ vật tâm trạng Thuý
Kiều chứa đầy mâu thuẫn. Đó là mâu thuẫn
giữa hoàn cảnh bắt buộc và nội tam của Kiều.
Nàng đã vợt qua mâu thuẫn ấy để nhận nỗi
đau về mình.
- Nàng coi nh mình đã chết. Đó là cái chết của
tâm hồn. Vì nàng ý thức tình yêu của mình là
hết rồi, đã chấm dứt. Từ đây ngôn ngữ trong
lời thoại của Kiều gợi ra cuộc sống ở cõi âm,
đầy ma mị.
Trông ra ngọn cỏ lá cây
Thấy hiu hiu gió là hay chị về
Hồn còn mang nặng lời thề
Nát thân bồ liễu đền ghì trúc mai
Dạ đài cách mặt khuất lời
Dới xin giọt nớc cho ngời thác oan
- Những từ ngữ và hình ảnh: Cách mặt khuất
(?) Kiều thể hiện tâm trạng nh thế
nào khi nghĩ về Kim Trọng?
(?) Nêu nội dung và nghệ thuật
đoạn trích?

lời, dạ đài, ngời thác oan, hồn, nát, thân bồ
liễu, hiu hiu gió là hay chị về
=> Nàng đã ý thức đợc thân phận của mình.
Lời của Kiều là lời của một oan hồn. Tâm
trạng của nàng đau đớn đến tột cùng. Nàng đã
tự khóc cho mình. Đó là tiếng khóc cho thân
phận.
- Nàng quên hẳn ngời ngồi trớc mặt mình là
Thuý Vân, Kiều tâm sự với chàng Kim.
" Bây giờ trâm gãy bình tan
Kể làm sao xiết muôn vàn ái ân
Trăm nghìn gửi lại tình quân
Tơ duyên ngắn ngủi có ngần ấy thôi
Phận sao phận bạc nh vôi
Đã đành nớc chảy hoa trôi lỡ làng
Ôi! Kim lang hỡi Kim lang
Thôi thôi thiếp đã phụ nàng từ đây"
Từ đây đau khổ, lời thơ chuyển thành tiếng
khóc. Nỗi đau cứ tăng lên mãi, đau cho "tơ
duyên ngắn ngủi", đau cho "phận bạc", đau
cho một đời "hoa trôi lỡ làng" và cuối cùng
tiéng khóc ấy nức nở tự cho mình là ngời phụ
bạc ngời minh yêu.
Trao duyên là âm hởng mở đầu cho cung đàn
bạc mệnh, đau đớn của Thuý Kiều.
- Đoạn trích bộc lộ phẩm chất cao quý của
Thuý Kiều trong tình yêu. Tình yêu tan vỡ,
nàng đã làm tất cả những gì cho hạnh phúc của
ngời mình yêu.
III. Tổng kết (4 )

- Đoạn trích miêu tả cách xử sự của Thúy Kiều
khi cậy nhờ Thúy Vân trả nghĩa cho Kim
Trọng. Đồng thời làm rõ diễn biến tâm trạng
đầy đau khổ tuyệt vọng của Thuý Kiều khi
tình yêu tan vỡ, vì buộc phải phụ tình Kim
trọng.
- Đoạn trích cũng thể hiện nỗi đau đớn cực độ
khi phải tự nguyện lìa bỏ mối tình đầu của
mình.
- Nghệ thuật của đoạn trích thể hiện Nguyễn