ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN QUAN HỆ QUỐC TẾ

ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP MÔN QUAN HỆ QUỐC TẾ
I. Lý thuyết
Bài 1: NHẬP MÔN QUAN HỆ QUỐC TẾ
Câu 1: Khái niệm quan hệ quốc tế?
Quan hệ quốc tế là sự tương tác qua biên giới giữa các chủ thể quan hệ quốc tế.
Câu 2: Đối tượng nghiên cứu quan hệ quốc tế?
Đối tượng nghiên cứu của môn quan hệ quốc tế chính là động cơ, hành vi, kết quả
và những yếu tố tác động bên trong và bên ngoài đối với tương tác giữa các chủ thể
quan hệ quốc tế.
Câu 3: Những phương pháp chính trong nghiên cứu quan hệ quốc tế?
Ngoài các phương pháp chung của các môn khoa học xã hội và nhân văn, các
phương pháp chuyên ngành của một số môn học cũng như một số phương pháp
đặc thù cũng được sử dụng khá rộng rãi trong nghiên cứu quan hệ quốc tế. Ví dụ
như phương pháp đa ngành, phương pháp liên ngành, các phương pháp lịch sử, các
phương pháp chính trị học, phương pháp hệ thống và các phương pháp cấu trúc…
Câu 4: Các cấp độ phân tích trong quan hệ quốc tế?
- Cấp độ cá nhân (individual level).
- Cấp độ quốc gia (state level).
- Cấp độ liên quốc gia (interstate level).
- Cấp độ toàn cầu (global level).
Câu 5: Tại sao nói Quan hệ quốc tế là môn liên ngành và đa ngành?
Vì ngoài áp dụng các phương pháp truyền thống của khoa học xã hội và nhân văn,
phương pháp chuyên ngành của một số môn học cũng như một số phương pháp
đặc thù cũng được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu quan hệ quốc tế.
Câu 6: Nội dung cơ bản của chủ nghĩa hiện thực là gì?
- Thế giới mà bên trong các quốc gia đang tồn tại có đặc tính là vô chính phủ.
- Trong quan hệ quốc tế, quốc gia dân tộc là chủ thể cơ bản và quan trọng nhất.
- Mục đích của tất cả các quốc gia trong môi trường vô chính phủ đó là sự tồn tại
của mình. An ninh quốc gia là mối quan tâm lớn nhất.
- Các quốc gia phải tự lực, và cần phải có quyền lực trong môi trường vô chính
phủ. Nền chính trị quốc tế sẽ là “cuộc đấu tranh vì quyền lực”.

Câu 7: Nội dung cơ bản của chủ nghĩa tự do là gì?
- Lợi ích quốc gia và lợi ích quốc tế ngày càng hoà hợp, sự hoàn hợp này có thể có
được trên quy mô toàn cầu.
- Đề cao quyền cá nhân hơn quyền quốc gia, chủ nghĩa quốc tế hơn chủ nghĩa quốc
gia.
- Hợp tác là xu hướng phổ biến trong quan hệ quốc tế.
- Trách nhiệm chung sẽ được đề cao và sẽ không tồn tại tình trạng vô chính phủ.
Câu 8: Sự khác nhau giữa chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa tự do?
1


- Chủ nghĩa tự do khác với chủ nghĩa hiện thực ở chỗ nó căn cứ vào quyền tự do
của con người là không thể chia cắt.
- Khác với chủ nghĩa hiện thực, chủ nghĩa tự do tin vào khả năng hoà hợp các lợi
ích.
- Tình trạng vô chính phủ sẽ được khắc phục ở chủ nghĩa tự do trái với chủ nghĩa
hiện thực.
- Chủ nghĩa tự do cho rằng hoà bình thế giới là hoàn toàn có thể thực hiện được.
- Mô hình mạng nhện khác so với mô hình quả bóng billard.
Bài 2: CHỦ THỂ QUAN HỆ QUỐC TẾ - QUỐC GIA
I. KHÁI NIỆM VÀ PHÂN LOẠI CHỦ THỂ QUAN HỆ QUỐC TẾ
Câu 1: Chủ thể quan hệ quốc tế là gì?
- Chủ thể quan hệ quốc tế là những thực thể đóng một vai trò có thể nhận thấy
được trong quan hệ quốc tế.
Câu 2: Quốc gia là gì?
Theo Công ước Montevideo đưa ra là: “Quốc gia là một thực thể pháp lý quốc tế
và phải có các đặc tính sau: một dân cư thường xuyên, một lãnh thổ xác định và
một chính phủ có khả năng duy trì sự kiểm soát hiệu quả trên lãnh thổ của nó và
tiến hành quan hệ quốc tế với quốc gia khác”.
Câu 3: Khái niệm quốc gia – dân tộc

- Là thuật ngữ chỉ một nhà nước có chủ quyền trên một lãnh thổ xác định và được
các quốc gia – dân tộc khác công nhận.
- Là sự tương đối thống nhất giữa quốc gia và dân tộc về mặt lãnh thổ, chính trị,
luật pháp và kinh tế.
Câu 4: Những đặc trưng chủ yếu của chủ thể quan hệ quốc tế?
Chủ thể quan hệ quốc tế có 4 đặc trưng chính:
- Có mục đích, động cơ khi tham gia quan hệ quốc tế.
- Có tham gia vào quan hệ quốc tế.
- Có khả năng tham gia vào quan hệ quốc tế.
- Có khả năng thực hiện quan hệ quốc tế.
- Hành vi quyết định có ảnh hưởng tới quan hệ quốc tế.
Câu 5: Những dấu hiệu hình thức, bản chất pháp lý của quốc gia?
- Hình thức: là tổ chức chính trị của con người phổ biến trên thế giới. Quốc gia có
vùng lãnh thổ xác định, một tập hợp dân cư và một nhà nước cai quản dân cư sống
trên lãnh thổ đó, thủ đô để chính phủ đóng, có người đứng đầu nhà nước…
- Bản chất quốc gia: được phản ánh trong chức năng đối nội và đối ngoại của nhà
nước. Về đối nội, đó là quyền tối cao trong phạm vi lãnh thổ của mình. Về đối
ngoại, đó là sự độc lập tự chủ trong quan hệ với bên ngoài.
- Tư cách pháp lý: được thể hiện qua sự công nhận quốc gia của nước khác hoặc là
thành viên của Liên Hợp Quốc, được quốc tế công nhận đem lại cho quốc gia tính
hợp pháp.
2


Câu 6: Nội dung cơ bản và vai trò của chủ quyền quốc gia trong quan hệ quốc tế là
gì?
- Chủ quyền quốc gia có hai nội dung cụ thể: quốc gia có quyền tối cao trong
các vấn đề đối nội và quyền độc lập trong chính sách đối ngoại. Nghĩa là, trong
mặt đối nội, chủ quyền quốc gia là quyền tối cao hoạch định và thực thi chính sách
đối với cư dân và trên lãnh thổ của mình mà nước khác không được can thiệp.

Trong lĩnh vực đối ngoại, là sự độc lập tự chủ trong việc hoạch định chính sách,
bình đẳng quốc gia trong quan hệ với nhau.
- Vai trò của chủ quyền quốc gia trong quan hệ quốc tế là: Thứ nhất, chủ quyền
quốc gia chỉ xuất hiện trong quá trình tương tác giữa các quốc gia, tức là trong điều
kiện quan hệ quốc tế. Thứ hai, chủ quyền quốc gia là điều kiện quan trọng để quốc
gia có được vai trò chủ thể trong quan hệ quốc tế. Thứ ba, chủ quyền quốc gia có
vai trò quan trọng trong việc phản ánh sự tồn tại của quốc gia trong quan hệ quốc
tế. Quốc gia không tồn tại nếu không có chủ quyền.
Câu 7: Nội dung cơ bản và vai trò của lợi ích quốc gia trong quan hệ quốc tế?
Lợi ích quốc gia là lợi ích chủ yếu của quốc gia có chủ quyền trong quan hệ với
bên ngoài.
- Nội dung cơ bản: đó là lợi ích tồn tại và phát triển.
- Vai trò của lợi ích quốc gia trong quan hệ quốc tế: Lợi ích quốc gia là vấn đề
quan trọng hàng đầu đối với mọi quốc gia liên quan trực tiếp đối với sự tồn tại và
phát triển của quốc gia. Nó cũng là vấn đề quan trọng trong quan hệ quốc tế khi
các lợi ích quốc gia được thực hiện qua quan hệ quốc tế.
Câu 8: Vai trò của chủ nghĩa dân tộc đối với quan hệ quốc tế?
- Là động lực để hình thành và duy trì quốc gia. Là định hướng cho chính sách đối
ngoại và sự hướng dẫn hành vi của quốc gia trong quan hệ quốc tế.
- Là một trong những cơ sở làm nên sức mạnh quốc gia trong quan hệ quốc tế
thông qua sự thống nhất ý chí dân tộc và khả năng huy động xã hội.
Câu 9: Vì sao quốc gia là chủ thể quốc tế quan trọng nhất?
- Quốc gia tham gia quan hệ quốc tế lâu đời nhất.
- Mục đích của quốc gia khi tham gia quan hệ quốc tế cũng lớn nhất khi gắn liền
với những lợi ích cơ bản của quốc gia và cộng đồng dân cư là tồn tại và phát triển.
- Quốc gia có khả năng thực hiện quan hệ quốc tế hơn bất cứ các chủ thể phi quốc
gia.
- Ảnh hưởng của quốc gia cũng rất lớn trên trường quốc tế.
Bài 3: CHỦ THỂ QUAN HỆ QUỐC TẾ - CHỦ THỂ PHI QUỐC GIA
Câu 1: Chủ thể phi quốc gia là gì?

Là những chủ thể quan hệ quốc tế nhưng không phải là quốc gia. Do chúng
vẫn còn có sự lệ thuộc đáng kể vào quốc gia nên nhiều học giả gọi đó là chủ thể
hỗn hợp. Chủ thể phi quốc gia bao gồm: Tổ chức quốc tế phi chính phủ và công ty
3


xuyên quốc gia, một số nhóm chính trị - xã hội nhất định: tổ chức tôn giáo quốc tế,
nhóm sắc tộc, tổ chức tội phạm quốc tế…
Câu 2: Khái niệm tổ chức quốc tế?
Là thể chế có thẩm quyền xác định, được thành lập trên cơ sở thoả thuận đa
phương của nhiều quốc gia và nhằm mục đích hợp tác qua biên giới.
Câu 3: Tổ chức quốc tế phi chính phủ và chủ thể phi quốc gia là gì?
- Tổ chức quốc tế tư là tổ chức quốc tế phi chính phủ, nó đã có sự tăng trưởng
khá nhanh về số lượng cũng như chất lượng, vai trò của INGO trong quan hệ quốc
tế ngày càng tăng.
+ Xét trên tiêu chí tham gia, sự hiện diện của INGO diễn ra trên nhiều lĩnh vực
khác nhau của quan hệ quốc tế như: kinh tế, khoa học, kỹ thuật, văn hoá xã hội…
Ví dụ như Hiệp hội Mã vạch Quốc tế, Tổ chức Hoà bình Xanh, Liên đoàn bóng đá
quốc tế…
+ Xét trên tiêu chí mục đích, các INGO đều có mục đích tôn chỉ rõ ràng trong văn
bản thành lập. Ví dụ Uỷ ban Oxford cứu trợ nạn đói hay còn gọi là Oxfam, thành
lập năm 1942 tại Anh có mục tiêu ban đầu là cứu trợ tình trạng thiếu lương thực,
hoạt động của Oxfam dần dần đã được mở rộng ra nước ngoài với mục đích xoá
nghèo trên toàn thế giới.
+ Xét trên tiêu chí năng lực, các INGO có nguồn nhân lực và tài lực từ cá nhân và
các nhóm thành viên cũng như lực lượng ủng hộ chúng. Ví dụ tổ chức Hoà bình
Xanh được thành lập năm 1971, có sự tham gia của 5 triệu người ở khoảng 150
nước trên thế giới.
+ Xét trên tiêu chí ảnh hưởng trong quan hệ quốc tế vai trò của INGO là dễ nhận
thấy. Các INGO góp phần thúc đẩy xu hướng hợp tác, phụ thuộc lẫn nhau, hội

nhập trong quan hệ quốc tế. Ví dụ tại Hội nghị Rio de Janeiro năm 1992 các INGO
tạo được áp lực đủ mạnh để dẫn đến thoả thuận về việc kiểm soát khí thải CO2
Câu 4: Vai trò của tổ chức quốc tế phi chính phủ trong quan hệ quốc tế?
Đóng vai trò của một chủ thể quan hệ quốc tế.
Câu 5: Khái niệm công ty xuyên quốc gia?
Công ty xuyên quốc gia là những tổ chức kinh doanh có quyền sở hữu hoặc
hoạt động kinh doanh diễn ra trên địa bàn nhiều quốc gia.
Công ty xuyên quốc gia là công ty có sự quốc tế hoá hoạt động kinh doanh nhưng
chủ đầu tư thường thuộc một quốc tịch. Có các dấu hiệu chính sau: tổ chức kinh
doanh, có quyền sở hữu đa quốc gia, có sự quốc tế hoá hoạt động kinh doanh.
Câu 6: Công ty xuyên quốc gia là chủ thể phi quốc gia là vì lý do nào?
Do có tính độc lập tương đối với quốc gia, TNC có thể được coi là chủ thể phi
quốc gia.
Câu 7: Vai trò của các công ty xuyên quốc gia trong quan hệ quốc tế?
Thứ nhất xét trên tiêu chí tham gia, về mặt thời gian các TNC (Transnational
Corporation) bắt đầu vươn ra thị trường nước ngoài từ nửa cuối thế kỷ XIX, phát
4


triển mạnh mẽ trong thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI. Các TNC phủ sóng hầu khắp
các quốc gia trên toàn thế giới.
Thứ hai, xét trên tiêu chí mục đích, các TNC đều có mục đích lợi nhuận được phản
ánh trong điều lệ, trong tổ chức và mọi hoạt động kinh doanh.
Thứ ba, xét trên tiêu chí năng lực, các TNC có nguồn tài lực và nhân lực riêng từ
các chủ sở hữu và những người tham gia khác.
Thứ tư, xét trên tiêu chí ảnh hưởng trong quan hệ quan tế, các TNC có được vị trí
khá lớn trong quan hệ quan tế không chỉ nhờ thực lực và khả năng kiến tạo các
quan hệ xuyên quốc gia.
> TNC đóng vai trò của một chủ thể trong quan hệ quốc tế.
Câu 8: Quan niệm khác nhau về vai trò chủ thể phi quốc gia của INGO và TNC?

INGO được coi là chủ thể phi quốc gia. Tuy nhiên, khả năng của nó vượt khỏi sự
chi phối của quốc gia vẫn là cái gì đó xa vời. INGO vẫn còn nhiều hạn chế so với
quốc gia trên nhiều phương diện cả về thực lực lẫn địa vị pháp lý.
Do có tính độc lập tương đối với quốc gia, TNC có thể được coi là chủ thể phi
quốc gia. Tuy nhiên, do mối quan hệ phức tạp của nó đối với quốc gia cũng như
tác động hai mặt của TNC đối với quan hệ quốc tế, vẫn có những quan niệm khác
nhau về vai trò chủ thể quan hệ quốc tế của công ty xuyên quốc gia.
Bài 4: QUYỀN LỰC TRONG QUAN HỆ QUỐC TẾ
Câu 1: Khái niệm quyền lực theo nghĩa hẹp?
Quyền lực là khả năng của chủ thể này thuyết phục hoặc ép buộc chủ thể khác thực
hiện điều mà mình muốn.
Câu 2: Khái niệm quyền lực theo nghĩa rộng?
Quyền lực là năng lực thực hiện mục đích của chủ thể trong quan hệ quốc tế.
Câu 3: Các cách phân loại quyền lực?
- Dựa trên cơ sở thời gian ta có quyền lực thực tại (actual power) và quyền lực tiềm
năng (potential power).
- Dựa trên hình thức biểu hiện của quyền lực ta có quyền lực hữu hình (tangible
power) và quyền lực vô hình (intangible power).
- Dựa trên lĩnh vực hoạt động, có thể chia quyền lực theo những lĩnh vực khác
nhau như: quyền lực chính trị, quyền lực quân sự, quyền lực kinh tế, quyền lực văn
hoá…
- Dựa trên phương thức biểu hiện quyền lực: quyền lực cứng (là khả năng bắt chủ
thể khác thực hiện điều mình muốn còn chủ thể kia không muốn bằng cách sử
dụng lực lượng quân sự hay trừng phạt kinh tế, bao vây, cấm vận…) và quyền lực
mềm (khả năng dùng ảnh hưởng thuyết phục chủ thể khác làm theo ý mình).
Câu 4: Các thành tố của quyền lực là gì?
- Điều kiện địa lý gồm vị trí địa lý: diện tích đất đai, địa hình địa mạo.
- Dân số: số lượng dân cư, thành phần dân cư.
- Lực lượng quân sự.
5

- Kinh tế.
- Công nghệ.
- Các yếu tố tinh thần.
Câu 5: Vì sao lực lượng quân sự, kinh tế và công nghệ được coi là những thành tố
căn bản của quyền lực?
- Lực lượng quân sự là phương tiện duy trì quyền lực quốc gia. Là phương tiện đạt
được quyền lợi cao hơn. Là một phương tiện giải quyết xung đột. Nó không chỉ là
năng lực mà còn là nguồn tạo nên quyền lực quốc gia.
- Kinh tế phát triển giúp cho quốc gia tránh được sự phụ thuộc và hạn chế can thiệp
từ bên ngoài. Kinh tế còn đem lại cho quốc gia sự chủ động và khả năng thực hiện
mục đích, lợi ích của mình trong quan hệ quốc tế, là phương tiện giúp quốc gia đạt
được quyền lợi quốc tế.
- Công nghệ đem lại sự phát triển kinh tế và nâng cao sức mạnh quân sự, là thành
tố có khả năng đem lại sự biến đổi nhanh chóng về quyền lực, tạo sự đột phá trong
phát triển kinh tế và nâng cao năng lực quân sự. Nó vừa là năng lực và nguồn của
quyền lực.
Câu 6: Vai trò của quyền lực đối với quốc gia?
- Bảo vệ an ninh quốc gia, duy trì sự tồn tại của quốc gia.
- Bảo vệ chủ quyền quốc gia.
- Thực hiện và bảo đảm lợi ích quốc gia.
Câu 7: Đặc điểm của quyền lực trong quan hệ quốc tế?
- Quyền lực được phản ánh qua so sánh lực lượng hay tương tác giữa các chủ thể
quan hệ quốc tế.
- Nó quan hệ vừa độc lập, vừa gắn bó giữa các thành tố/năng lực trong quyền lực.
- Quốc gia thường khó có đủ mọi thành tố/năng lực của quyền lực.
- Quyền lực có thể biến đổi do sự thay đổi bên trong hay tác động từ bên ngoài.
- Không phải có quyền lực là đạt được mục đích trong quan hệ quốc tế.
Câu 8: Các hiện tượng chủ yếu phản ánh quyền lực trong quan hệ quốc tế?

- Cán cân quyền lực và cân bằng lực lượng.
- Sự lưỡng nan an ninh.
- Chạy đua vũ trang.
- Liên minh.
Bài 5: HỆ THỐNG QUỐC TẾ
Câu 1: Kể tên các thành tố cơ bản của hệ thống quốc tế?
+Phần tử của hệ thống quốc tế chính là các quốc gia và các chủ thể phi quốc gia.
+ Môi trường của hệ thống quốc tế bao gồm môi trường bên ngoài và môi trường
bên trong. Môi trường bên ngoài bao gồm những cái bao quanh hệ thống như môi
trường sinh thái, môi trường chính trị quốc tế, môi trường xã hội quốc tế. Môi
trường bên trong là môi trường nằm trong hệ thống quốc tế, là ràng buộc của phần
tử với hệ thống.
6


+ Cơ cấu của hệ thống quốc tế được phản ánh qua sự phân bố quyền lực giữa các
quốc gia.
+ Chức năng của hệ thống quốc tế có thể thấy được qua các xu thế chủ đạo và các
vấn đề chung trong quan hệ quốc tế.
+ Tính bền vững của quan hệ quốc tế.
Câu 2: Khái niệm hệ thống quốc tế?
Hệ thống quốc tế là một tập hợp các mối quan hệ giữa những chủ thể quan hệ của
thế giới, được cơ cấu theo những luật lệ và mẫu hình nhất định.
Câu 3: Những yếu tố tác động đến sự hình thành và phát triển của hệ thống quốc
tế?
- Khi quốc gia có quan hệ đối ngoại ngày càng nhiều, sự tương tác giữa các quốc
gia với nhau ngày càng tăng, tính tương tác quốc tế ngày càng phát triển mạnh mẽ
thì hệ thống quốc tế mới có điều kiện hình thành.
- Điều kiện địa lý, giao thông thuận lợi. Quan hệ đồng tộc đan xen, quá trình lịch
sử liên kết chính trị lâu dài, nền tảng văn hoá tương đồng, sự phát triển thương mại

liên quốc gia và quá trình tương tác sâu sắc về nhiều mặt.
- Các cuộc phát kiến địa lý mở đường cho sự hình thành tương tác liên châu lục, sự
phát triển của thương mại và chủ nghĩa thực dân, hoạt động kinh tế của chủ nghĩa
tư bản, các hoạt động chính trị của chủ nghĩa đế quốc.
- Sự thống nhất ngày càng tăng của thị trường và nền kinh tế thế giới, các mối quan
hệ liên quốc gia, toàn cầu hoá…
Câu 4: Các cách phân loại hệ thống quốc tế?
- Dựa trên quy mô không gian địa lý: hệ thống toàn cầu và hệ thống khu vực.
- Dựa trên chức năng chính của hệ thống. Về kinh tế, có hệ thống kinh tế tư bản
chủ nghĩa hay hệ thống kinh tế xã hội chủ nghĩa: ví dụ hệ thống kinh tế Tây Âu
(EU) hay Bắc Mĩ (NAFTA)… Về chính trị có thể là hệ thống chính trị tư bản chủ
nghĩa hay hệ thống chính trị xã hội chủ nghĩa.
- Dựa trên trạng thái, tính chất. Dựa trên trạng thái phân chia thành: hệ thống quốc
tế ổn định và hệ thống quốc tế không ổn định. Dựa trên tính chất chia thành: hệ
thống quốc tế xung đột và hệ thống quốc tế hợp tác.
- Dựa vào sự phân phối quyền lực hay cơ cấu quyền lực, chia thành hệ thống quốc
tế đơn cực, hai cực, ba cực và đa cực.
Câu 5: Những đặc điểm cơ bản của hệ thống quốc tế?
- Hệ thống quốc tế chỉ mang tính chỉnh thể một cách tương đối.
- Hệ thống quốc tế là hệ thống phi hình thức: không nhận thức được bằng các giác
quan.
- Hệ thống quốc tế là một kiểu dạng hệ thống xã hội.
- Hệ thống quốc tế là sự tập trung các điểm chung của quan hệ quốc tế.
7


- Hệ thống quốc tế là một hệ thống mở.
- Hệ thống quốc tế là một hệ thống có tính tổ chức yếu.
- Hệ thống quốc tế đóng vai trò là phương pháp nghiên cứu và dự báo.
Câu 6: Vai trò và tác động của quốc gia và quan hệ quốc tế đối với hệ thống quốc

tế?
- Quốc gia và quan hệ quốc tế là nền móng của hệ thống quốc tế.
- Quốc gia và quan hệ quốc tế có thể ảnh hưởng tới cơ cấu của hệ thống quốc tế.
- Quốc gia và quan hệ quốc tế có thể ảnh hưởng tới tính chất của hệ thống quốc tế.
- Quốc gia và quan hệ quốc tế có thể ảnh hưởng tới tính chỉnh thể và mức độ thuần
nhất của hệ thống quốc tế.
Câu 7: Vai trò và tác động của hệ thống quốc tế đối với quốc gia và quan hệ quốc
tế?
- Thứ nhất, hệ thống quốc tế góp phần quy định các xu hướng vận động chung
trong quan hệ quốc tế.
- Thứ hai, hệ thống quốc tế tác động tới quốc gia và quan hệ quốc tế qua việc nó
tạo ra một chế độ đối với các phần tử của mình.
- Thứ ba, hệ thống quốc tế tác động tới quốc gia và quan hệ quốc tế qua tác động
của nó tới diễn biến và kết quả của quan hệ quốc tế.
- Thứ tư, hệ thống quốc tế tác động tới chính sách đối ngoại của quốc gia.
II. Thực tế
Biểu tình bùng phát ở quảng trường Talaat Harb ở trung tâm thủ đô Cairo Ai Cập
ngày 26/11. Người biểu tình đã đụng độ với các Lực lượng An ninh khi họ giải tán
đám đông. Tổng thống lâm thời của Ai Cập Adly Mansour đã thông qua một đạo
luật cho phép các Lực lượng an ninh sử dụng vũ lực từng bước một để giải tán
người biểu tình.
Tin thế giới: Thái Lan: Người biểu tình xông vào điểm bầu cử, cảnh sát bắn
hơi cay Đám đông khoảng 1.000 người biểu tình hôm qua đã xông vào
ông vào chiếm trụ sở Quân đội Hoàng gia Thái Lan ở Bangkok. Đây
được xem là bước leo thang mới nhất trong các cuộc biểu tình của phe
đối lập hòng gây áp lực lật đổ chính phủ của Thủ tướng Yingluck
Shinawatra. Trong ảnh, những người biểu tình leo qua cánh cổng trụ sở
chính của Quân đội Hoàng gia Thái Lan.
Ai Cập liệt phong trào Anh em Hồi giáo vào "tổ chức khủng bố"
Thiếu nữ trẻ quàng một lá cờ Liên minh châu Âu đang khóc sau các cuộc đụng độ

giữa các nhà hoạt động và cảnh sát chống bạo trong cuộc biểu tình ở tại Kiev vào
ngày 25/11.

8


Thủ tướng Nhật thăm đền Yasukuni, Trung Quốc phản ứng
Thanh trừng chú dượng: Điều gì đang chờ đợi ông Kim Jong-un?
Tờ Korea Times của Hàn Quốc dẫn lời một nhà lập pháp nước này cho hay,
vụ xử tử chú dượng của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un là do phe
“diều hâu” trong quân đội “đạo diễn” và chính người đứng đầu phe
nhóm này là người có “thực quyền” ở Triều Tiên.
Tờ Korea Times của Hàn Quốc dẫn lời một nhà lập pháp nước này cho hay,
vụ xử tử chú dượng của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong-un là do phe
“diều hâu” trong quân đội “đạo diễn” và chính người đứng đầu phe
nhóm này là người có “thực quyền” ở Triều Tiên.
Nhà thờ Khaled bin Walid bị hư hại do bạo lực tại thành phố Homs, Syria.
Động thái đơn phương công bố Khu vực Nhận dạng Phòng không (ADIZ) trên
biển Hoa Đông của Trung Quốc khiến căng thẳng Trung-Nhật dậy sóng trong suốt
tuần qua. ADIZ của Trung Quốc bao trọn gần như toàn bộ Biển Hoa Đông, trong
đó có quần đảo Senkaku/Điếu Ngư mà Bắc Kinh, Tokyo đang tranh chấp chủ
quyền. Chính phủ nhiều nước như Nhật Bản, Mỹ, Hàn Quốc... mạnh mẽ phản đối
và tuyên bố không công nhận ADIZ của Trung Quốc.
Căng thẳng tranh chấp biển của Trung Quốc: Một trong những thách thức nan
giải mà Trung Quốc phải đối mặt trên con đường trở thành một siêu cường quốc có
liên quan đến khả năng sống hòa thuận của nước này với những nước láng giềng.
Một trong những bài kiểm tra rõ ràng nhất cho tham vọng của Bắc Kinh nằm ở các
vùng biển xung quanh Trung Hoa đại lục. Những cuộc tranh chấp lãnh hải ở biển
Đông và biển Hoa Đông đe dọa trở thành một cuộc khủng hoảng khu vực trong
năm 2013.

Vào tháng 1, Philippines cho biết sẽ kiện Trung Quốc ra tòa án Liên Hiệp Quốc vì
Bắc Kinh xem phần lớn biển Đông là khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp của họ.
Hành động của Trung Quốc bị nhiều quốc gia ASEAN phản ứng dữ dội, đặc biệt là
hai nước láng giềng Việt Nam và Philippines.
Vụ tranh chấp quần đảo Senkaku/Điếu Ngư giữa Nhật và Trung Quốc thậm chí còn
căng thẳng hơn. Sự tranh chấp này trở nên nhức nhối vào tháng 11-2013 khi Trung
Quốc tuyên bố thành lập Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên biển Hoa
Đông mà ngoại trưởng Nhật nói có thể “gây ra những sự kiện không thể dự đoán
được”.
Chỉ vài ngày sau đó, hai máy bay B-52 của Mỹ bay qua vùng nhận dạng này. Bắc
Kinh không phản ứng nhưng vùng ADIZ trên biển Hoa Đông vẫn nằm yên đó.

9


Vành đai khủng bố ở châu PhiVành đai khủng bố ở châu Phi: Sự can thiệp
quân sự của Pháp vào Mali để chống lại các phiến quân Hồi giáo vào tháng 1 được
cho là cú đánh chóng vánh những tổ chức nổi loạn ly khai. Sự can thiệp của Pháp
đã kéo dài suốt năm 2013.
Năm 2013 cũng là năm chứng kiến nhiều vụ khủng bố đẫm máu do những người
Hồi giáo cực đoan ở khắp châu Phi gây ra bao gồm cuộc khủng hoảng con tin ở
một khu vực khai thác dầu tại Algeri khiến 39 người nước ngoài chết, những cuộc
tấn công dã man liên tục của nhóm khủng bố Boko Haram ở Nigeria và vụ tấn
công khủng bố trung tâm thương mại Westgate tại thủ đô Nairobi ở Kenya khiến ít
nhất 68 người thiệt mạng.
Tình trạng bạo lực ở châu Phi còn thu hút sự chú ý từ những thế lực khác ở phương
Tây. Mỹ đã thành lập một căn cứ quân sự máy bay không người lái ở Niger vào
tháng 2 và đã thực hiện những cuộc bố ráp đặc biệt vào Libya và Somali, trong đó
có nỗ lực chống lại một thủ lĩnh cấp cao của nhóm al-Shabab, tổ chức được cho là
chủ mưu vụ tấn công trung tâm thương mại Westgate ở Nairobi.

Tháng 11, Pháp thông báo sẽ tăng cường sự hiện diện quân sự ở một nước cựu
thuộc địa khác là Cộng hòa Trung Phi. Ngoại trưởng Pháp Laurent Fabius cho biết
những phiến quân nổi loạn ở đây đã khiến quốc gia này “bên bờ vực bị tuyệt
chủng”.
Snowden: Việc cựu điệp viên Edward Snowden tung những tài liệu về chương
trình nghe lén của Cơ quan an ninh quốc gia Mỹ (NSA) đã vạch trần các hoạt động
do thám của Mỹ đối với nhiều quốc gia trên thế giới và đe dọa hủy hoại mối quan
hệ của Nhà Trắng với một số đồng minh quốc tế. Những đồng minh này cho biết
họ rất giận dữ khi bị “nghe lén”.
Thủ tướng Đức Angela Merkel yêu cầu Nhà Trắng giải thích về những thông tin
cho rằng NSA theo dõi điện thoại của bà trong khi Tổng thống Brazil Dilma
Rousseff thậm chí còn hủy chuyến thăm Mỹ, sau đó phàn nàn trước người dân toàn
cầu ở Liên HIệp Quốc rằng sự do thám của Mỹ là “sự sỉ nhục” đối với chủ quyền
của đất nước bà.
Ảnh hưởng của việc này thậm chí còn vượt ra xa giới tình báo khi các công ty web
của Mỹ có thể mất hàng tỉ USD khi những người dùng quốc tế chuyển sang sử
dụng những sản phẩm mà họ cho là ít khả năng bị theo dõi hơn. Nó cũng làm mối
quan hệ giữa Washington và Matxcơva trở nên xấu đi khi Nga cho phép kẻ chạy
trốn nổi tiếng nhất nước Mỹ tị nạn.
Kết thúc cuộc cách mạng ở Ai Cập: Trong bài phát biểu trên truyền hình ngày 3-7,
người đứng đầu quân đội Ai Cập Abdul Fatah el-Sisi nói với hàng triệu người dân
Ai Cập rằng quân đội nước này đã loại bỏ tổng thống Mohamed Morsi, người được
10


bầu chọn trong một cuộc bầu cử dân chủ. Quyết định phế truất ông Moris của quân
đội đã nhận được sự ủng hộ của hàng triệu người dân.
Những người này đã đổ ra đường phản đối sự lãnh đạo của ông tổng thống theo
Hồi giáo này. Những người chỉ trích cho rằng ông Morsi đã lạm dụng quyền lực để
củng cố quyền lực của Tổ chức Huynh đệ Hồi giáo.

Việc phế truất ông Morsi còn gây ra các cuộc đụng độ đẫm máu giữa phe ủng hộ
và không ủng hộ ông. Chính quyền lâm thời được sự hậu thuẫn của quân đội đã
trấn áp những lãnh đạo của Tổ chức Huynh đệ Hồi giáo và những người ủng hộ tổ
chức này vào ngày 14-8 khiến hàng trăm người chết.
Khi ổn định bạo loạn, tư lệnh quân đội Ai Cập Sisi và chế độ kỹ trị mới đã củng cố
quyền lực của họ. Trong khi bề ngoài tỏ ra chuẩn bị cho sự trở lại của nền dân chủ,
họ đã trấn áp những người bất đồng chính kiến nặng nề đến nỗi nhiều người nói
cuộc cách mạng Ai Cập đã quay lại thời kỳ trước đây kể từ lúc cựu tổng thống
Hosni Mubarak bị lật đổ vào năm 2011. Trong một cuộc phỏng vấn vào tháng 11,
Sisi đã công khai muốn tranh cử tổng thống vào năm 2014.
Iran: Rõ ràng ông Hassan Rouhani, được bầu làm tổng thống Iran vào tháng 6,
đang cố gắng áp dụng sách lược mới khi ông chúc người dân Do Thái một năm
mới tốt lành (lễ Rosh Hashanah) trên mạng Twitter.
Chỉ trong vài tháng, ông Rouhani và nội các của ông đã thay đổi hoàn toàn bầu
không khí vây quanh Iran, một quốc gia không được lòng nhiều người dưới triều
đại của cựu tổng thống hiếu chiến Mahmoud Ahmadinejad. Vào tháng
9, ông Rouhani có cuộc điện đàm lịch sử với Tổng thống Mỹ Barack Obama - cuộc
đối thoại đầu tiên giữa nguyên thủ hai nước trong vòng ba thập kỷ.
Tháng 11, Iran đạt thỏa thuận với Mỹ và những quốc gia lớn khác về việc cắt giảm
chương trình hạt nhân của mình để đổi lại nước này không bị cấm vận và trừng
phạt kinh tế trị giá hàng tỉ USD. Thỏa thuận này cũng dấy lên những hoài nghi của
những quốc gia khác, nhất là Israel, nhưng có thể khởi động kỷ nguyên nối lại tình
hữu nghị mới giữa nhiều quốc gia trên thế giới với nước Cộng hòa Hồi giáo Iran.
Nội chiến và vũ khí hóa học ở Syria: Sáng 21-8, nhiều nguồn tin cho rằng có vụ
tấn công khí độc sarin vào người dân ở ngoại ô thủ đô Damascus khi cuộc nội
chiến kéo dài hai năm ở Syria đã làm ít nhất 100.000 người chết, tạo ra cuộc khủng
hoảng tị nạn lớn nhất trong một thế hệ.
Hình ảnh trẻ em và phụ nữ sùi bọt mép, nằm co ro và bất động trên một thước
phim đã khiến cộng động quốc tế vô cùng giận dữ. 10 ngày sau đó, Tổng thống Mỹ
Barack Obama tuyên bố sẽ xin phép quốc hội tấn công những cơ sở vũ khí hóa học

ở Syria sau khi công khai một tin tình báo xác định Tổng thống Syria Bashar Assad
đã chỉ đạo vụ tấn công hóa học trên khiến ít nhất 1.429 người chết.
11


Tuy nhiên cuộc chiến tranh đã không bao giờ xảy ra. Người dân Mỹ không muốn
một sự can thiệp nào vào Trung Đông nữa. Trong khi đó Nga, một trong những
đồng minh thân cận nhất với ông Assad, cố gắng thuyết phục Damascus giao kho
vũ khí hóa học của nước này cho cộng đồng quốc tế kiểm soát. Cuối cùng, với việc
chấp nhận cho cộng đồng thế giới tiêu hủy kho vũ khí hóa học, Tổng thống Syria
Bashar Assad đã tránh được một cuộc tấn công từ Mỹ và đồng minh.

12