Các hình thức đồng phạm trong luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Hà Giang).

I H C QU C GIA H N I
KHOA LU T

INHSNGH I

Các hình thức đồng phạm
trong Luật hình sự Việt Nam
(trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Hà Giang)

LU NV NTH CS LU T H C

HN I- 2016


I H C QU C GIA H N I
KHOA LU T

INHSNGH I

Các hình thức đồng phạm
trong Luật hình sự Việt Nam
(trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Hà Giang)
Chuyờn ngnh: Lu thỡnhs vt t nghỡnhs
Mó s : 60 38 01 04

LU NV NTH CS LU T H C

Ng

ih

ng d n khoa h c: TS.LấLANCHI

HN I- 2016


L IăCAMă OAN
Tôi xin cam đoan Lu n v n là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các k t qu nêu trong Lu n v n ch a đ

c công b trong

b t k công trình nào khác. Các s li u, ví d và trích d n trong
Lu n v n đ m b o tính chính xác, tin c y và trung th c. Tôi đã
hoàn thành t t c các môn h c và đã thanh toán t t c các ngh a v
tài chính theo quy đ nh c a Khoa Lu t

i h c Qu c gia Hà N i.

V y tôi vi t L i cam đoan này đ ngh Khoa Lu t xem xét đ
tôi có th b o v Lu n v n.
Tôi xin chân thành c m n!
NG

I CAM OAN

INHăSịNGăH I

1

M CăL C
Trang
Trang ph bìa
L i cam đoan
M cl c
Danh m c các t vi t t t
Danh m c các b ng
M ă
Ch

U .......................................................................................................... 4
ngă 1: M Tă S ă V Nă

ă Lụă LU Nă V ă CỄCă HÌNHă TH Că

NGăPH M ................................ Error! Bookmark not defined.
1.1.

Kháiăni măđ ngăph m,ăhìnhăth căđ ngăph mError! Bookmark not defined

1.1.1.

Khái ni m đ ng ph m ...................... Error! Bookmark not defined.

1.1.2.

Khái ni m hình th c đ ng ph m ..... Error! Bookmark not defined.

1.2.

ụăngh a,ăc ăs phânălo i,ăn iădungăphânălo i cácăhìnhăth că
đ ngăph m ...................................... Error! Bookmark not defined.

1.2.1.

Ý ngh a, c s phân lo i các hình th c đ ng ph mError! Bookmark not defin

1.2.2.

N i dung phân lo i các hình th c đ ng ph mError! Bookmark not defined.

1.3.

ngă ph mă vàă cácă hìnhă th că đ ngă ph mă theoă phápă lu tă
qu căt ............................................. Error! Bookmark not defined.

K tălu n Ch
Ch

ngă1 ........................................ Error! Bookmark not defined.

ngă2: TH CăTI NăPHỄPăLU TăVĨăỄPăD NGăPHỄPăLU Tă
V ă CỄCă HÌNHă TH Că

NGă PH Mă T Iă T NHă HĨă

GIANGă VĨ CỄC GI Iă PHỄPă NÂNGă CAOă HI Uă QU ă
ỄPăD NG ..................................... Error! Bookmark not defined.
2.1.

Quyăđ nhăc aăB ălu tăhìnhăs ăn mă1999 vàăB ălu tăhìnhăs ă
n mă2015 v ăcácăhìnhăth căđ ngăph mError! Bookmark not defined.

2


2.2.

Th căti năgi iăquy tăv ăánăhìnhăs vàăm tăs ăt năt iăv

ngă

m căđ iăv iăvi căxácăđ nhăcácăhìnhăth căđ ngăph măt iăt nhă
HàăGiang ......................................... Error! Bookmark not defined.
2.2.1.

Th c ti n gi i quy t các v án hình s trên đ a bàn t nh Hà GiangError! Bookmar

2.2.2.

M t s t n t i trong vi c xác đ nh các hình th c đ ng ph m và
nguyên nhân ..................................... Error! Bookmark not defined.

2.3.

Cácăgi iăphápănângăcaoăhi uăqu ăápăd ngăquyăđ nhăc aăB ă
lu tăhìnhăs ăv ăcácăhìnhăth căđ ngăph mError! Bookmark not defined.

2.3.1.

Gi i pháp hoàn thi n các quy đ nh c a B lu t Hình s v các
hình th c đ ng ph m ....................... Error! Bookmark not defined.

2.3.2.

Các gi i pháp khác nâng cao hi u qu áp d ng các quy đ nh

c a B lu t hình s Vi t Nam n m v các hình th c đ ng ph mError! Bookma
K tălu năCh

ngă2 ........................................ Error! Bookmark not defined.

K TăLU N .................................................... Error! Bookmark not defined.
DANHăM CăTĨIăLI UăTHAMăKH O ....................................................... 9

3


M ă

U

1. Tínhăc păthi tăc aăđ ătài
ng ph m là hình th c ph m t i “đ c bi t”, đòi h i nh ng đi u ki n
riêng, khác v i nh ng tr

ng h p ph m t i riêng l (v s l

gia ph m t i, m i liên h gi a các đ i t
ph m mà c nhóm h

hi n, đ ng ph m th

ng ng

i tham

ng trong cùng v án c ng nh t i

ng t i th c hi n). So v i t i ph m do m t ng
ng nguy hi m h n, vì khi m t nhóm ng

i th c

i cùng c ý

th c hi n hành vi ph m t i, tính nguy hi m cho xư h i c a hành vi ph m t i
s t ng lên đáng k , nh t là khi có s câu k t ch t ch v t ch c và cách th c
th c hi n, phát tri n thành “ph m t i có t ch c”, do đó vi c xác đ nh trách
nhi m hình s đ i v i nh ng ng
nh ng tr

i đ ng ph m có m t s đi m khác v i

ng h p ph m t i riêng l .

Trong khoa h c Lu t hình s , c n c vào các đ c đi m v m t ch quan
và khách quan c a t i ph m, đ ng ph m đ
ph m có thông m u tr

c chia ra nhi u hình th c: đ ng

c, đ ng ph m không có thông m u tr

gi n đ n và đ ng ph m ph c t p. Ngoài ra còn có m t tr

c; đ ng ph m

ng h p đ c bi t v

đ ng ph m, đó là đ ng ph m có t ch c – ph m t i có t ch c. Trong các
hình th c đ ng ph m thì ch đ ng ph m có t ch c là tình ti t t ng n ng và
tình ti t đ nh khung hình ph t. Tuy nhiên trong nhi u tr

ng h p, hình th c

đ ng ph m có ý ngh a r t l n trong vi c xác đ nh m c đ l i, m c đ nguy
hi m cho xư h i c a hành vi ph m t i. Trên c s phân hóa các hình th c
đ ng ph m, c quan ti n hành t t ng đánh giá đúng đ n h n, toàn di n h n
tính ch t c a tr

ng h p ph m t i, c a v án và phân hóa v trí, vai trò, trách

nhi m hình s c a cá nhân ng

i ph m t i trong v án có đ ng ph m.

Tuy v y, th c ti n công tác đi u tra, truy t và xét x cho th y nh n

4

th c v đ ng ph m nói chung và hình th c đ ng ph m nói riêng hi n nay
ch a đ

c th ng nh t gi a các c quan ti n hành t t ng, v n còn nhi u

quan đi m và ý ki n trái ng

c nhau. Nh ng ý ki n khác nhau này đư gây

khó kh n cho vi c gi i quy t v án. Trên đ a bàn t nh Hà Giang, do nh n
th c v b n ch t pháp lý c a các hình th c đ ng ph m còn h n ch nên vi c
phân đ nh gi a đ ng ph m th
nh t, nh h

ng và đ ng ph m có t ch c còn ch a th ng

ng đ n công tác xét x c a m t s Tòa án t i t nh Hà Giang.

ng ph m có thông m u tr

c là ph m t i có t ch c ho c ng

c l i. Có

nh ng b n án tuy không có d u hi u sai ph m v m t áp d ng pháp lu t,
nh ng vi c quy đ nh ch a rõ ràng v tình ti t ph m t i có t ch c t i kho n
3

i u 20 ph n Chung B lu t hình s (BLHS) đư d n t i nh n đ nh m t s

b n án ch a làm rõ đ

c nh n đ nh “tính có t ch c”, tính “câu k t ch t ch ”

theo tinh th n đi u lu t quy đ nh v ph m t i có t ch c, c ng nh trong
nhi u tr

ng h p ch a phân đ nh rõ đ

c vai trò trong các v án ph m t i

có t ch c. Vi c quy t đ nh hình ph t đ i v i các b cáo nhi u khi b đánh
đ ng, ch a l

ng hóa đ

c hình ph t phù h p v i vai trò và các tình ti t c a

v án đ i v i t ng b cáo.
Nh ng v n đ nêu trên là lý do đ nghiên c u đ tài “Các hình th c
đ ng ph m trong lu t hình s Vi t Nam” (trên c s th c ti n đ a bàn t nh
Hà Giang). Vi c nghiên c u đ tài này là quan tr ng và c n thi t đ hoàn
thi n và áp d ng đúng pháp lu t hình s nh m b o đ m xét x v án hình s
đ

c nghiêm minh, đúng ng

i, đúng t i, đúng pháp lu t.

2. Tìnhăhìnhănghiênăc u
ng ph m c ng nh ph m t i có t ch c là nh ng v n đ có tính ph c
t p c v lý lu n và th c ti n, trong th i gian đư qua đ

c các lu t gia ít nhi u

đ c p đ n trong nh ng công trình nghiên c u c a mình d

i góc đ lu t hình

s , t i ph m h c ho c xư h i h c pháp lu t. Có nhi u nghiên c u v đ ng

5


ph m đ

c công b trên các sách, t p chí, lu n v n lu n án. Nh ng t u chung

l i thì các nghiên c u ch y u theo ba xu h

ng đó là: ti p c n d

i góc đ

t i ph m h c, lu t hình s và theo s xu t hi n các v n đ m i c a xư h i.
D

i góc đ khoa h c lu t hình s đư có khá nhi u các công trình nghiên c u

v ph m t i có t ch c nh m t s công trình tiêu bi u c a các tác gi nh :
GS.TSKH Lê C m v i h th ng sách chuyên kh o “Các nghiên c u chuyên
kh o v ph n chung BLHS” (NXB Công an nhân dân, 2000) đư đ c p đ n
ch đ nh đ ng ph m trong đó có nói đ n ph m t i có t ch c, “

ng ph m

trong lu t Hình s Vi t Nam” c a TS. Tr n Quang Ti p (NXB T pháp,
2007) v i n i dung trình bày v khái ni m đ ng ph m, các lo i ng

i đ ng

ph m, các hình th c đ ng ph m và trách nhi m hình s trong đ ng ph m.
M t khác, có m t s bài vi t, đ tài t p trung phân tích tr

ng h p ph m t i

có t ch c theo lu t hình s Vi t Nam, ch ng h n nh “Ph m t i có t ch c
và trách nhi m hình s đ i v i b n ph m t i có t ch c” c a tác gi Nguy n
V n Nguyên, hay đ tài lu n v n cao h c c a Nguy n Minh

c “Hình th c

ph m t i có t ch c trong ch đ nh đ ng ph m theo pháp lu t Hình s Vi t
Nam” n m 1997. Ti p c n

góc đ t i ph m h c là m t s bài vi t c a các

tác gi nói v đ ng ph m có t ch c nh : “V n đ t i ph m có t ch c và
trách nhi m hình s pháp nhân trong s a đ i B lu t hình s n m 1999” c a

GS.TS. H Tr ng Ng đ ng trên t p chí L p pháp s 6/2009, bài nghiên c u
“

u tranh phòng, ch ng t i ph m có t ch c và t i ph m xuyên qu c gia

trong h i nh p kinh t qu c t ” c a PGS.TS Tr n H u

ng đ ng trên t p chí

C ng s n đi n t . M t s bài vi t c a TS.Nguy n Kh c H i: “

u tranh

phòng ch ng t i ph m có t ch c theo pháp lu t hình s Liên bang Nga”
trong t p chí Khoa h c – HQG Hà N i s 23/2007, “Nh n di n t i ph m có
t ch c” (K y u h i th o khoa h c v s a đ i B lu t hình s n m 1999) đư
c ng c thêm nh ng nh n th c c b n trong vi c tìm hi u v đ ng ph m có t

6


ch c. Thêm vào đó, còn có các công trình nh “T i ph m có t ch c – l ch s
và v n đ hôm nay” c a GS.TS.H Tr ng Ng tr l i cho câu h i: “t i ph m
có t ch c – nh n th c m i hay hi n t

ng xã h i m i?”, bài vi t “T i ph m

có t ch c và vi c b sung ch đ nh t ch c t i ph m trong B lu t hình s
Vi t Nam” c a TS.Lê Th S n trong t p chí Lu t h c s 12/2012, đ tài lu n
án c a Nguy n Trung Thành “Ph m t i có t ch c trong lu t hình s Vi t

Nam và vi c đ u tranh phòng ch ng” n m 2002 đ c p chi ti t đ n tr
h p đ ng ph m có t ch c

c góc đ khoa h c lu t hình s và t i ph m h c.

Các công trình nghiên c u
đ v tr

ng

Vi t Nam c ng đư đ c p trên m t s góc

ng h p ph m t i có t ch c, nh ng ph m t i có t ch c ch là m t

trong các hình th c đ ng ph m. Nghiên c u chuyên sâu v hình th c đ ng
ph m v n đang là m t v n đ còn b ng ch a th t s đ

c quan tâm trong

khoa h c lu t hình s . Vì th , nhi u v n đ lý lu n và th c ti n v hình th c
đ ng ph m v n đang là đi u c n đ
3.ă

iăt
it

c nghiên c u đ s a đ i, và hoàn thi n.

ng,ănhi măv ănghiênăc u
ng nghiên c u c a lu n v n là v n đ các hình th c đ ng ph m

trong lu t hình s Vi t Nam, ph m vi nghiên c u th c ti n c a đ tài gi i h n
trên đ a bàn t nh Hà Giang và th i gian là 5 n m g n đây (2011-2014).
4. M căđích,ănhi m v nghiênăc u c a lu năv n
T vi c phân tích nh ng v n đ lý lu n v các hình th c đ ng ph m,
v i các thông tin th c xét x trên đ a bàn t nh Hà Giang, lu n v n đ a ra m t
s ki n ngh hoàn thi n nh ng quy đ nh c a pháp lu t hình s v các hình
th c đ ng ph m và nâng cao hi u qu áp d ng các quy đ nh này.
đ t đ

c m c đích nghiên c u nêu trên, lu n v n đ t ra nh ng

nhi m v sau c n gi i quy t:
-

a ra khái ni m, c s , ý ngh a phân lo i các hình th c đ ng ph m;

- Xác đ nh các n i dung phân lo i hình th c đ ng ph m;

7


- Nghiên c u quy đ nh c a pháp lu t v các hình th c đ ng ph m;
- Nghiên c u th c ti n xét x và xác đ nh nh ng t n t i v

ng m c đ i

v i vi c xác đ nh các hình th c đ ng ph m t i t nh Hà Giang, nguyên nhân và
t đó đ a ra gi i pháp, bi n pháp kh c ph c.
5. C ăs ph

Ph

ngăphápălu năvàăph

ng pháp lu n đ

ngăphápănghiênăc u

c s d ng đ làm sáng t các v n đ đ

c đ t ra

trong nghiên c u là: phép bi n ch ng duy v t l ch s c a ch ngh a Mác – Lê
nin. T đó trong quá trình nghiên c u tác gi s d ng các ph
tích – ch ng minh, ph
ph

ng pháp th ng kê, ph

ng pháp so sánh đ i chi u, ph

nh n m nh chú ý t i các ph

ng pháp phân tích – t ng h p,

ng pháp l ch s , li t kê...

c bi t tác gi

ng pháp t ng h p – h th ng, đ i chi u so sánh,

l ch s phân tích, th ng kê, kh o sát th c ti n, ph
đ a ra đ

ng pháp phân

ng pháp xư h i h c... đ

c nh ng k t lu n khoa h c, đ xu t các ph

ng án c th sao cho

phù h p nh m hoàn thi n các quy đ nh c a B lu t hình s có liên quan đ n
các hình th c đ ng ph m.
6.

óngăgópăm i v khoa h c c a lu năv n

Lu n v n có nh ng đóng góp m i trong vi c nghiên c u, c th là:
a. Góp ph n làm sáng t m t cách h th ng và toàn di n m t s v n đ
lý lu n v các hình th c đ ng ph m;
b. Làm rõ th c ti n xét x và m t s t n t i v

ng m c đ i v i vi c xác

đ nh các hình th c đ ng ph m t i t nh Hà Giang;
c.

a ra m t s đ xu t hoàn thi n thi n các quy đ nh c a B lu t hình

s Vi t Nam n m 1999 v các hình th c đ ng ph m và m t s gi i pháp nâng
cao hi u qu các quy đ nh này.
7. K t c u c a lu năv n
Lu n v n g m có ph n m đ u, 2 ch
tài li u tham kh o.

8

ng, ph n k t lu n và danh m c


DANHăM CăTĨIăLI UăTHAMăKH O
1.

ào Duy Anh (1932), Hán vi t T đi n, Nxb Lê V n Tân, Hà N i.

2.

Ph m Tu n Bình (1997), “Nh ng c s lý lu n và th c ti n đ nh n d ng
t i ph m có t ch c”, T p chí Tr t t , an toàn xã h i, H c vi n c nh sát
nhân dân, tr. 17-22.

3.

B hình lu t (1973), Nxb Tr n Chung, Sài Gòn.

4.

B t pháp (1957), T p lu t l v t pháp, H.

5.

Lê C m (1999), Hoàn thi n pháp lu t hình s Vi t Nam trong giai đo n
xây d ng Nhà n c pháp quy n (m t s v n đ c b n c a ph n chung),
Nxb Công an nhân dân.

6.

ng V n Doưn (1986), V n đ đ ng ph m, Nxb Pháp lý.

7.

ng C ng s n Viêt Nam (2001), V n ki n
l n th IX, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.

8.

ng C ng s n Viêt Nam (2002), Ngh quy t s 08-NQ/TW ngày 02/01
c a B Chính tr v m t s nhi m v tr ng tâm công tác t pháp trong
th i gian t i, Hà N i.

9.

ng C ng s n Viêt Nam (2005), Ngh quy t s 48-NQ/TW ngày 24/5
c a B Chính tr v chi n l c xây d ng và hoàn thi n h th ng pháp
lu t Vi t Nam đ n n m 2010, đ nh h ng đ n n m 2020, Hà N i.

10.

ng C ng s n Viêt Nam (2005), Ngh quy t s 49-NQ/TW ngày 2/6/2005

c a B Chính tr v chi n l c c i cách t pháp đ n n m 2020, Hà N i.

9

i h i đ i bi u toàn qu c


11.

ng C ng s n Viêt Nam (2006), V n ki n
l n th X, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.

i h i đ i bi u toàn qu c

12.

ng C ng s n Viêt Nam (2011), V n ki n
l n th XI, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i.

i h i đ i bi u toàn qu c

13. Nguy n V n Hào (1962), B hình lu t Vi t Nam, Sài Gòn.
14. Nguy n Ng c Hòa (1980), "Tr n Qu c D ng ph m t i gì? Bàn v các
giai đo n ph m t i và v n đ c ng ph m", Tòa án nhân dân, (2).
15. Nguy n Ng c Hoà (1990), "V tình ti t hành hung đ t u thoát", Toà án
nhân dân, (10).
16. Nguy n Ng c Hoà (Ch biên) (1998), Giáo trình Lu t hình s , t p 1,
Nxb Công an nhân dân, Hà N i.
17. Hoàng Vi t lu t l (1994), t p 2, Nxb V n hóa - Thông tin, Tp H Chí Minh.
18.

oàn V n H ng (2003), "
x ", Tòa án nhân dân, (4).

ng ph m và m t s v n đ v th c ti n xét

19. Nguy n Th Trang Liên (2009), Các hình th c đ ng ph m trong lu t
hình s Vi t Nam, Lu n v n th c s Lu t h c, Khoa lu t - i h c Qu c
gia Hà N i.
20. Lu t hình s c a m t s n
(S chuyên đ ).

c trên th gi i (1998), Dân ch và pháp lu t,

21. N c C ng hòa nhân dân Trung Hoa (1994), B lu t hình s , Nxb Chính
tr qu c gia, H.
22. Nh t B n (1995), B lu t hình s , Lu t s 91, ngày 12/5/1995.
23. P.I. Gri-sa-ép - G.A. Kri-te-r (1999),
vi t, Nxb Sách pháp lý, Mátxc va.

ng ph m trong lu t hình s Xô

24. Pari (1993), B lu t hình s m i, Nxb T ng h p a-lô-d , (ti ng pháp).
25. Pháp (1992), B lu t hình s , lu t s 92 - 683, ngày 23/7/1992.
26.

Ng c Quang (1997), "Phân biêt ph m t i có t ch c , t ch c ph m
t i và t i ph m có t ch c", Lu t h c, (3).

10

27.

inh V n Qu (2004), Bình lu n khoa h c B lu t Hình s n m 1999
(Ph n chung), Nxb Thành ph H Chí Minh, Thành ph H Chí Minh

28. Qu c tri u hình lu t (1995), Nxb Chính tr qu c gia, H.
29. Lê Th S n (1998), "V các giai đo n th c hiên hành vi đ ng ph m
Lu t h c, (3).

",

30. T p chí Dân ch và Pháp lu t (1998), S chuyên đ v lu t hình s m t
s n c trên th gi i.
31. D ng V n Ti n (1985), "Phân biêt đ ng ph m v i che d u t i ph m và
không t giác t i ph m", Nhà n c và pháp lu t, (1).
32. D ng V n Ti n (1986), "Các hốnh th c đ ng ph m và trách nhiêm hốnh
s c a nh ng ng i đ ng ph m", Nhà n c và pháp lu t, (1).
33. Tr n Quang Tiêp (1997), "Ch đ nh đ ng ph m trong pháp lu t hốnh s
m t s n c trên th gi i", Nhà n c và pháp lu t, (11).
34. Tr n Quang Tiêp (2000),
ng ph m trong lu t hình s Vi t Nam, Lu n
án ti n s Lu t h c, Tr ng i h c Lu t Hà N i.
35. Tr n Quang Tiêp (2007),
T pháp, Hà N i.

ng ph m trong lu t hình s Vi t Nam, Nxb

36. Tòa án nhân dân t i cao (1975), T p h th ng hóa lu t l v hình s , H.

37. Tòa án nhân dân t i cao (1990), Các v n b n v hình s , dân s và t t ng.
38. Nguy n Trung Thành (1999), "Ph m t i có t ch c trong lu t hốnh s Viêt
Nam: M t s v n đ lý lu n và th c ti n", Nhà n c và pháp lu t, (9).
39. Nguy n Trung Thành (2002), "C s và nh ng nguyên t c truy c u
trách nhiêm hốnh s trong tr ng h p ph m t i có t ch c", Nhà n c
và pháp lu t, (6).
40. Ki u ình Th (1996), Tìm hi u lu t Hình s Vi t Nam, Nxb thành ph
H Chí Minh
41. Trung Qu c (1997), B lu t hình s .
42. Tr

ng cao đ ng ki m sát (1983), Hình lu t xã h i ch ngh a (Ph n

11


chung), H.
43. Tr ng đ i h c Lu t Hà N i (1998), Giáo trình lu t hình s Vi t Nam,
t p 1, Nxb Công an nhân dân.
44. Tr ng đ i h c Lu t Hà N i (2000), Giáo trình Lu t Hình s Vi t Nam,
Nxb Công an nhân dân.
45. Tr ng đ i h c pháp lý Hà N i (1993), Giáo trình Lu t hình s Vi t
Nam, ph n các t i ph m, t p 1, Hà N i.
46. Võ Khánh Vinh (1994), Nguyên t c công b ng trong lu t hình s Vi t
Nam, Nxb Công an nhân dân.

12