Nhân vật nữ trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ nữ quyền

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

LÊ LÂM

NHÂN VẬT NỮ TRONG TÁC PHẨM
CỦA ERNEST HEMINGWAY
TỪ GÓC ĐỘ NỮ QUYỀN LUẬN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN

HÀ NỘI, NĂM 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI

LÊ LÂM

NHÂN VẬT NỮ TRONG TÁC PHẨM
CỦA ERNEST HEMINGWAY
TỪ GÓC ĐỘ NỮ QUYỀN LUẬN

Chuyên ngành : Lí luận Văn học
Mã số
: 62.22.01.20

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGỮ VĂN
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS LÊ HUY BẮC

HÀ NỘI, NĂM 2015

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trính nghiên cứu của riêng tôi.
Tư liệu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc, xuất xứ rõ
ràng. Các kết quả nghiên cứu của luận án chưa từng được công
bố trong bất cứ công trính khoa học nào khác.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả luận án

Lê Lâm


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội, đến nay tôi đã hoàn thành luận án với đề tài Nhân vật nữ
trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ nữ quyền luận.
Tôi xin chân thành gửi tới GS.TS Lê Huy Bắc, người thầy đã trực tiếp
hướng dẫn khoa học, giúp đỡ, động viên tôi hoàn thành bản luận án này
lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc.
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong tổ bộ môn Lí luận
Văn học, tổ bộ môn Văn học Nước ngoài, khoa Ngữ văn; Phòng Sau Đại
học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi
cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận án.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn sự quan tâm, ủng hộ của tập thể
lãnh đạo và cán bộ, giảng viên Trường Dự bị Đại học Dân tộc Sầm Sơn
đã tạo mọi điều kiện cho tôi được học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận án.
Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người thân trong gia
đình và bạn bè thân thiết đã dành cho tôi những chia sẻ, động viên, ủng

hộ cả tinh thần và vật chất giúp tôi học tập, nghiên cứu và hoàn thành
luận án này.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả luận án

Lê Lâm


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU

1

1. Lì do chọn đề tài

1

2. Đối tượng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu

3

3. Phương pháp nghiên cứu

5

4. Đóng góp của luận án

6

5. Cấu trúc của luận án

7

Chương 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

8

1.1. Các công trính nghiên cứu trong nước về Ernest Hemingway
1.2. Các công trính nghiên cứu ở nước ngoài về Ernest Hemingway
Tiểu kết

8
19
37

Chương 2: KHÁI NIỆM NỮ QUYỀN LUẬN VÀ NHÂN VẬT NỮ CỦA
ERNEST RHEMINGWAY TRONG TRUYỀN THỐNG NỮ QUYỀN VĂN
HỌC MỸ

38

2.1. Khái niệm “nữ quyền luận”

39

2.2. Nữ quyền và hính tượng nhân vật nữ trong văn học Mỹ

46

2.3. Ảnh hưởng của tư tưởng nữ quyền với phương thức thể hiện nhân vật

nữ của Ernest Hemingway

64

Tiểu kết

67

Chương 3: TƢƠNG QUAN NHÂN VẬT NỮ - NAM

69

3.1. Nhân vật nữ - nam nhín từ số lượng

69

3.2. Mối quan hệ nam nữ và những bất thường về tính dục, giới tình

72

3.2.1. Khổ dâm, chứng bất lực và sự sụp đổ quyền thống trị tính dục của
nam giới

73

3.2.2. Sự phức tạp của giới tình

87

3.2.2.1. Xu hướng nữ tính và sự hoán đổi giới tính

87


3.2.2.2. Đồng tính nữ như là biểu hiện của nữ quyền
3.3. Bản thể nữ

99
106

3.3.1. Cái nhín ngoại diện và quyền uy của cơ thể nữ

106

3.3.2. Xu hướng nam hóa trong hành động của nhân vật nữ

115

Tiểu kết

118

Chương 4: NỮ QUYỀN QUA ĐỊNH DẠNG KIỂU NHÂN VẬT NỮ

119

4.1. Người đàn bà “vết thương” và cô đơn

120

4.2. Người đàn bà “lăng loàn”

128

4.2.1. Những người đàn bà hành hạ, thống trị, gây ra cái chết và rắc rối
cho đàn ông

129

4.2.2. Những người đàn bà ngoại tính

131

4.3. Người đàn bà suy thoái thiên chức

134

4.4. Người đàn bà “nguồn sáng của thế giới”

136

4.5. Brett - người đàn bà “lưỡng tình”

138

Tiểu kết

145

KẾT LUẬN

147

CÁC BÀI BÁO ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN

151

THƢ MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

152

PHỤ LỤC 1

162

PHỤ LỤC 2

165


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
E. Hemingway (1899 - 1961) là nhà văn lớn của nhân loại thế kỉ XX.
Ông đã để lại những ấn tượng mạnh mẽ trong người đọc không chỉ ở các sáng
tác văn chương mà còn qua chình cuộc đời mính.
E. Hemingway luôn có những tím tòi, khám phá để phản ánh lên trang
viết sự đa dạng của cuộc sống con người. Để lại cho nhân loại một di sản văn

học tuy không nhiều về số lượng, không phong phú về thể loại nhưng tác
phẩm của E. Hemingway đã chuyển tải được nhiều vấn đề bức thiết, có tình
muôn thuở của nhân loại.
Sáng tác của E. Hemingway trở nên quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả.
Giá trị tư tưởng nghệ thuật trong tác phẩm của ông liên tục được phát hiện. Tuy
nhiên vẫn còn tồn tại những điểm chưa được nghiên cứu, luận giải một cách
thỏa đáng. Bởi vậy mà có ý kiến nhận định rằng tác phẩm của Hemingway luôn
gây nên sự tranh cãi giữa các nhà nghiên cứu. Ở ông có sự giao thoa giữa mới
và cũ, giữa cổ điển và hiện đại, giữa dễ hiểu và khó hiểu… Việc nghiên cứu về
E. Hemingway ví thế chưa bao giờ dừng lại.
Tại Việt Nam, E. Hemingway là một trong số ìt những nhà văn nước
ngoài được đầu tư dịch thuật, nghiên cứu kỹ nhất. Con số đầu sách xuất bản
và đặc biệt là số lần dịch lại tác phẩm của ông đã cho thấy mối quan tâm của
độc giả, của những người làm công tác nghiên cứu, phê bính, dịch thuật… đối
với nhà văn này.
Nhiều ý kiến nhận định về một “thế giới đàn ông không có đàn bà” trong tác
phẩm của E. Hemingway. Quả thực, có thể thấy những điểm bất thường trong mối
tương quan giới tình nam nữ và ở nhân vật nữ của E. Hemingway. Số lượng nhân
vật trung tâm là nữ trong sáng tác của ông không nhiều, thậm chì có thể không
bằng những người vợ và người tính của ông (ngoài tư cách là một nhà văn, chúng
ta còn biết về E. Hemingway như một người đàn ông đào hoa bậc nhất).


2
Có ý kiến cho rằng E. Hemingway có ác cảm với phụ nữ. Một số nhà
phê bính nữ quyền lên án ông về điều đó. Quả thực số phận của những nhân
vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway đầy đa đoan trắc trở. Nhiều người
cứ ngày một mất dần thiên chức.
Nặng nề hơn, còn xuất hiện quan niệm nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway là những đối tượng tàn hại đàn ông... Những nhận định này cho

thấy nhân vật nữ của E. Hemingway chưa được nhín nhận một cách thấu đáo,
chưa được coi như một khách thể văn học độc lập để nghiên cứu.
Triển khai đề tài, chúng tôi mong muốn mang tới một cái nhín đầy đủ
hơn về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway. Chứng minh một khía
cạnh khác: trong thế giới hính tượng mà E. Hemingway xây dựng, nữ nhân
vật vẫn chiếm một vị trì quan trọng như một phần tất yếu của cuộc sống.
Nhân vật nữ đã góp phần không nhỏ trong việc chuyển tải ý đồ nghệ thuật độc
đáo của E. Hemingway.
Việc tím hiểu hính tượng nhân vật nữ trong các sáng tác của E.
Hemingway là cơ hội cho chúng tôi khám phá tư tưởng và nghệ thuật cũng
như tâm hồn của nhà văn.
Trong nửa thế kỉ qua, các học viện trên thế giới, nhất là ở Âu Mỹ, đã
chứng kiến những chuyển biến quan trọng liên quan đến giới tình. Học thuyết
về nữ quyền đã ảnh hưởng đến nhiều bộ môn học thuật, từ triết học, ngôn ngữ
học, xã hội học, nhân chủng học, truyền thông đại chúng, kinh tế, luật...
nhưng cơ bản học thuyết nữ quyền có ảnh hưởng sâu sắc và rộng lớn nhất tới
phê bính văn học, đã làm thay đổi lớn lao cách đọc văn bản, việc bính giảng
văn chương, cảm thụ văn học của công chúng...
Ở Việt Nam, phê bính văn học nữ quyền thực sự chưa có bề dày về lịch sử
phát triển, trưởng thành. Việc vận dụng lì thuyết phê bính này trong nghiên cứu
tác phẩm văn học chưa được chú ý đúng mức. Các công trính có liên quan đến


3
phê bính văn học nữ quyền không nhiều. Việc vận dụng nó trong nghiên cứu
tác gia tác phẩm văn học nước ngoài lại càng là điều mới.
Tất nhiên phê bính văn học nữ quyền không phải là phương pháp phê
bính duy nhất hay tiến bộ nhất. Nhưng nữ quyền luận với tư cách một bộ môn
học thuật đang được nghiên cứu dạy và học trong hầu hết các trường đại học
trên thế giới đã có những đóng góp quan trọng không cần bàn cãi trên con

đường chiếm lĩnh tác phẩm nghệ thuật.
Với Hemingway, các nhà nghiên cứu nước ngoài đã vận dụng lì thuyết
phê bính văn học nữ quyền để nhín nhận về nhân vật nữ trong tác phẩm của
ông, đặc biệt là những năm cuối thế kỉ XX, đầu thế kỉ XXI phương thức này
được nhiều nhà nghiên cứu sử dụng. Nó tạo nên cách nhín mới, tranh luận
mới trong việc nghiên cứu tác phẩm Hemingway đối với cả những vấn đề
tưởng như đã an bài.
Ở luận án này, chúng tôi vận dụng lì thuyết văn học nữ quyền như là một
cơ sở lì thuyết để nghiên cứu nhân vật nữ của E. Hemingway. Đồng thời cũng
mong muốn chứng minh rằng lì thuyết này thực sự hữu dụng trong quá trính
nghiên cứu E. Hemingway nói riêng và nghiên cứu văn chương nói chung.
Bên cạnh đó, chúng tôi còn xác định tầm ảnh hưởng của phê bính văn học nữ
quyền tới phương thức xây dựng hính tượng nhân vật nữ trong các tác phẩm
của E. Hemingway.
2. Đối tƣợng, nhiệm vụ, phạm vi nghiên cứu
2.1. Đối tượng nghiên cứu
Luận án nghiên cứu nhân vật nữ của E. Hemingway trong truyện ngắn và
tiểu thuyết, để làm nổi bật các hính tượng nhân vật nữ đặc thù của E. Hemingway.
Những yếu tố chi phối đến phương thức thể hiện hính tượng nhân vật nữ. Vai trò
của nhân vật nữ trong việc chuyển tải ý đồ nghệ thuật của nhà văn.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án khái lược, tổng hợp lại những nét chình của lì thuyết nữ quyền


4
(Feminism). Từ lì thuyết “phê bính nữ quyền”, chúng tôi lý giải một số đặc
điểm về nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway.
Sau khi xác định hệ thống nhân vật nữ và vai trò của chúng trong tác
phẩm của E. Hemingway, luận án góp phần định dạng nhân vật nữ của E.
Hemingway trong truyền thống văn học Mỹ.

2.3. Phạm vi nghiên cứu
Luận án tập trung nghiên cứu những tác phẩm của E. Hemingway đã
được dịch ở Việt Nam, có đối chiếu nguyên bản khi cần thiết.
Đến thời điểm hiện tại, hầu hết những tác phẩm quan trọng của nhà văn
đã được dịch, kể cả những thể loại thuộc dạng nhật kì, hồi kì. Ngoài 07 tiểu
thuyết quen thuộc với nhiều thế hệ độc giả: Ông già và biển cả (bản dịch đầu
tiên 1954), Có và không (bản dịch đầu tiên 1957), Chuông nguyện hồn ai (bản
dịch đầu tiên 1963), Thiên đường đã mất (bản dịch đầu tiên 1963), Giã từ vũ
khí (bản dịch đầu tiên 1967), Mặt trời vẫn mọc (bản dịch đầu tiên 1973),
Những hòn đảo giữa dòng nước ấm (bản dịch đầu tiên 1988), thời gian gần
đây còn có hai tác phẩm được dịch là Từ ánh sáng đầu tiên (năm 2002), Hội
hè miên man (năm 2009) cùng với hơn 50 truyện ngắn được tuyển dịch.
Đề tài Nhân vật nữ trong tác phẩm của Ernest Hemingway từ góc độ
nữ quyền luận có thể dịch ra tiếng Anh là: Female characters in Ernest
Hemingway’s works from feminism perspective.
Khái niệm Nhân vật nữ: Qua các tư liệu tham khảo tiếng Anh và tiếng Việt
chúng tôi thấy rằng nhân vật nữ không phải là một thuật ngữ văn chương riêng
biệt. Từ nữ ở đây chỉ mang tình chất định dạng về giới của nhân vật.
Tham khảo một số từ điển thuật ngữ văn chương, chúng tôi thấy có thuật
ngữ Heroine dùng để chỉ nữ nhân vật trung tâm hoặc nhân vật nữ chình. Đối
tượng mà chúng tôi nghiên cứu rộng hơn nội hàm của thuật ngữ này, nên
chúng tôi sử dụng cụm từ Female character.


5
3. Phƣơng pháp nghiên cứu
3.1. Phƣơng pháp hệ thống: Khảo cứu, hệ thống lại nhân vật nữ trong
tác phẩm của E. Hemingway ở hai mảng tiểu thuyết và truyện ngắn. Xây
dựng một cái nhín toàn cảnh về nhân vật nữ của E. Hemingway.
3.2. Phƣơng pháp so sánh đối chiếu: Đối chiếu với một số tác phẩm có

những hính tượng nhân vật nữ tiêu biểu để tím ra những nét đặc sắc và khác lạ
trong phương thức thể hiện của E. Hemingway.
3.3. Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp: Từ kiến thức về nhân vật văn
học, nhân vật trung tâm, những nhận định về nhân vật nữ nói riêng và nhân
vật trong tác phẩm của E. Hemingway nói chung có những kiến giải về hính
tượng nhân vật nữ trong tác phẩm của ông, từ đó chỉ ra những đặc điểm trong
việc thể hiện hính tượng nhân vật nữ.
3.4. Phƣơng pháp lịch sử-xã hội: Nghiên cứu sơ bộ về hính tượng nhân
vật nữ trong các giai đoạn phát triển của văn học Mỹ. Nhân vật nữ qua các
giai đoạn sáng tác của E. Hemingway. Những điểm chung và riêng trong cách
thể hiện hính tượng nhân vật nữ của Hemingway.
3.5. Phƣơng pháp liên ngành: Để có cái nhín toàn vẹn về hính tượng
nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway, căn cứ một số công trính của các
nhà nghiên cứu phương Tây và Mỹ, chúng tôi mạnh dạn đề xuất và vận dụng
lý thuyết một số ngành khoa học có liên quan như nhân học, phân tâm học, xã
hội học. Cụ thể như sau:
- Nhân học (Anthropology), đặt sự quan tâm đến những đặc điểm về
tâm lí sinh lí, tính cách, khí chất, số phận con người trong một bối cảnh lịch
sử xã hội cụ thể. Đây là một trong những cơ sở để lì giải các đặc điểm tâm lì,
hành động của nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
- Tâm phân học (Psychanalysis) giúp nhận thấy đặc điểm tâm lì sáng tạo
biểu hiện không chỉ ở cảm hứng, cảm xúc, mà còn ở hồi ức và mộng tưởng, ý
thức và vô thức, tiềm thức và trực giác... Đây là cơ sở để nhín nhận hoặc phản


6
biện về các nhận định về sự chi phối trong quan điểm của Hemingway trong
quá trính xây dựng hính tượng nhân vật nữ.
Thực tế nhiều nhà nghiên cứu Hemingway ở nước ngoài trong quá trính
nghiên cứu Hemingway đã hơi cực đoan khi cho rằng Hemingway là nạn nhân

của những ẩn ức tâm lì thời thơ ấu dẫn đến sự chán ghét phụ nữ. Chúng tôi muốn
vận dụng lì thuyết này để nhín nhận lại vấn đề một cách công bằng hơn.
- Xã hội học (Sociology: khoa học về quy luật và tình quy luật xã hội
chung) nêu đặc thù của sự phát triển và vận hành của hệ thống xã hội xác định
về mặt lịch sử; là khoa học về cơ chế tác động và các hính thức biểu hiện của
quy luật đó trong các hoạt động của cá nhân, các nhóm xã hội, các giai cấp và
các dân tộc... Đây là cơ sở để kiến giải những tác động đến tâm lì sáng tác của
Hemingway, chi phối cái nhín nhân vật nữ của nhà văn.
- Ngoài ra chúng tôi dựa trên những kiến giải khoa học về sex và giới tình
(sex and gender), về đồng tình nữ (lesbian), đồng tình nam (gay) để làm cơ sở
nghiên cứu nhân vật nữ, các mối quan hệ giữa nam nhân vật và nữ nhân vật.
4. Đóng góp của luận án
4.1. Luận án là công trính đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu về nhân vật
nữ trong tác phẩm của E. Hemingway một cách hệ thống. Phương pháp
nghiên cứu và kết luận được rút ra sẽ là cơ sở để nghiên cứu toàn diện về
nhân vật trong tác phẩm của E. Hemingway.
4.2. Hệ thống hóa một số nét về hính tượng nhân vật nữ trong tiến trính
văn học Mỹ. Tạo căn cứ để nhín nhận nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway nói riêng và của các tác giả văn học Mỹ đã được dịch ở Việt
Nam nói chung.
4.3. Làm rõ vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của E. Hemingway: Về
số lượng, về ngôn ngữ, tâm lì, phương thức thể hiện và vai trò của nhân vật
nữ của Hemingway.
4.4. Cung cấp thêm một cách tiếp cận tác phẩm của E. Hemingway. Việc


7
vận dụng lì thuyết phê bính văn học nữ quyền không bó hẹp trong việc nghiên
cứu nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway mà còn là cơ sở để nghiên
cứu các tác giả tác phẩm khác.

5. Cấu trúc của luận án
Thực hiện đề tài, ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham
khảo, chúng tôi triển khai luận án theo bốn chương như sau:
Chương một: Tổng quan vấn đề nghiên cứu
Chương hai: Khái nhiệm Nữ quyền luận và nhân vật nữ của Ernest
Hemingway trong truyền thống nữ quyền văn học Mỹ
Chương ba: Tương quan nhân vật nữ - nam
Chương bốn: Nữ quyền qua định dạng kiểu nhân vật nữ
Ghi chú: Chúng tôi đã thống kê tên tác phẩm (tiếng Anh và tiếng Việt) ở
phần phụ lục 1. Trong luận án, chúng tôi chỉ dẫn tên tác phẩm của
Hemingway bằng tiếng Việt đối với những tác phẩm được thống kê trong
bảng danh sách này. Những tác phẩm chưa được dịch, chúng tôi trìch cả tên
tiếng Anh.


8
Chương 1

TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Trong lời giới thiệu cuốn Hướng dẫn về tiểu sử E. Hemingway
(Historical Guide to E. Hemingway), một trong những công trính tiếp tục
mạch nghiên cứu về E. Hemingway khi bước sang thế kỉ XXI (được xuất bản
năm 2000), Linda Wagner - Martin đã nêu:
“Trên thực tế, có thể nói rằng tác phẩm của Hemingway sang thế kỷ 21
vẫn tồn tại nguyên giá trị của nó qua các bài phê bính cùng với văn phong tác
phẩm. Những lời phê bính hay nhất đã làm thay đổi cái nhín của độc giả và
qua đó đưa ra các phương pháp đọc, quan sát và mường tượng về nghệ thuật.
Đó là sự tương tác lẫn nhau giữa văn học và phê bính văn học mà các tác
phẩm của Hemingway vẫn có ý nghĩa quan trọng nhất” [102;3].
Sáng tác của Hemingway qua thời gian vẫn thu hút nhiều thế hệ độc giả

và các nhà nghiên cứu văn học. Cũng bởi vậy, những công trính nghiên cứu
về Hemingway ngày càng đồ sộ và vẫn chưa hề có dấu hiệu dừng lại. Thật
khó có thể xây dựng được một hệ thống thư mục đầy đủ, trọn vẹn. Chúng tôi
chỉ có thể điểm qua những công trính thu thập được liên quan đến nội dung
của đề tài ở trong nước và nước ngoài về Hemingway.
1.1. Các công trình nghiên cứu trong nƣớc về Ernest Hemingway
Chúng ta đã trải qua chặng đường hơn nửa thế kỉ tiếp nhận và nghiên
cứu tác phẩm của Hemingway. Ông là một trong số những tác giả văn học
nước ngoài được nghiên cứu nhiều nhất tại Việt Nam. Những luận án tiến sỹ,
luận văn thạc sỹ và các công trính nghiên cứu khác về Hemingway đã được
triển khai và công nhận đủ để chứng minh điều đó.
Điều đặc biệt, đã có hẳn một luận án tiến sỹ tập trung nghiên cứu về
Hemingway ở Việt Nam của tác giả Bùi Kim Hạnh từ tính hính dịch thuật,
tính hính nghiên cứu, vấn đề dạy và học tác phẩm Hemingway trong nhà


9
trường. Tác giả đã thống kê chi tiết các công trính nghiên cứu Hemingway và
tác phẩm của ông: bài báo khoa học, giáo trính văn học nước ngoài, sách
chuyên khảo... Bùi Kim Hạnh khảo sát Hemingway từ góc độ người tiếp nhận
(bạn đọc) qua các thời kỳ. Tất nhiên, đây không thể là bản tổng kết về nghiên
cứu Hemingway ở Việt Nam. Văn học là một dòng chảy không bao giờ cạn,
việc nghiên cứu văn học cũng như vậy, không có cái đìch cuối cùng. Đúng
như tác giả xác định, chỉ lấy mốc từ năm 1954 đến năm 2000. Từ 2000 đến
nay, tính hính nghiên cứu Hemingway đã có nhiều đổi khác, đặc biệt là ở
nước ngoài (chúng tôi sẽ trính bày rõ ở phần sau).
Nhiều nội dung trong tác phẩm của Hemingway đã được đề cập, tuy nhiên
vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của ông chưa được nghiên cứu một cách
toàn diện, thỏa đáng. Có thể điểm qua những công trính nghiên cứu về E.
Hemingway để thấy được điều này: Các luận án tiến sỹ: Tiểu thuyết viết về

chiến tranh của Hemingway (Lê Đính Cúc, 1985), Kiểu nhân vật trung tâm
trong tác phẩm của Hemingway (Lê Huy Bắc, 1998), Hemingway ở Việt Nam
(Bùi Kim Hạnh, 2002), Thi pháp tiểu thuyết và sáng tác của Ernest
Hemingway (Đào Ngọc Chương, 2003); các luận văn thạc sỹ: “Chuông nguyện
hồn ai” và sự phát triển trong phương pháp sáng tác hiện thực của
Hemingway (Lê Tây, 1983), Vấn đề thời gian trong tác phẩm “Ông già và biển
cả” (Đoàn Thị Minh Chi, 1985), Một vài đặc điểm đối thoại của Hemingway
qua “Chuông nguyện hồn ai” (Phan Thu Hiền, 1986), Ngôn từ nghệ thuật
trong “Giã từ vũ khí” (Nguyễn Đăng Vũ, 1986), Truyện ngắn Hemingway,
nghệ thuật xây dựng cốt truyện (Trần Thị Thuận, 1986), Nguyên lí tảng băng
trôi và thực tiễn sáng tác của Hemingway (Hoàng Thị Thập, 1998), Cái chết
trong truyện ngắn của Hemingway (Nguyễn Thị Ngọc Hà, 2000)...
Các bài báo: Đọc “Ông già và biển cả” (Phong Lê, 1962), Hemingway
và những tác phẩm tiêu biểu của ông (Lê Đính Cúc, 1977), Bi kịch
Hemingway (Lê Đính Cúc, 1983), Nghệ thuật tiểu thuyết Hemingway (Lê


10
Đính Cúc, 1985), Hemingway với biển cả (Phương Mai, 1985), Nghệ thuật
truyện ngắn Hemingway (Trần Thị Thuận, 1994), loạt bài của Lê Huy Bắc:
Thế giới nhân vật Hemingway, Đặc trưng không gian, thời gian và các hình
ảnh tượng trưng huyền thoại trong tiểu thuyết Hemingway, Nguyên lí tảng
băng trôi và cách khai thác trong “Ông già và biển cả” (1995,1996), Về
nguyên lí tảng băng trôi của Hemingway (Đào Ngọc Chương, 1997), “Ông
già và biển cả” và sự cách tân của Hemingway đối với thể loại văn xuôi thế kỉ
XX (Huy Liên, 1998), Mảng truyện Châu Phi trong sáng tác của Hemingway
(Lê Nguyên Cẩn, 1999), Một vài phương diện về thi pháp nhân vật của
Hemingway (Đào Ngọc Chương, 1999), Mạch ngầm văn bản và vấn đề người
xa lạ trong “Con mèo dưới mưa” và “Rặng đồi tựa đàn voi trắng” (Đỗ Hải
Phong, 1999), Tiếp cận tác phẩm của Hemingway từ tính đồng dạng của nhân

vật (Nguyễn Hữu Hiếu, 1999), Đoạn trích “Đương đầu với đàn cá dữ” và
cảm hứng con người thiên nhiên trong văn học (Lê Lưu Oanh, 1999)...
Sách, chuyên luận: Văn học phương Tây (tái bản lần thứ nhất năm 1997),
Tiểu thuyết Pháp hiện đại, những tìm tòi đổi mới (Phùng Văn Tửu, 1990), Đổi
mới nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây hiện đại (Đặng Anh Đào, 1995),
Ernest Hemingway - Núi băng và hiệp sĩ (Lê Huy Bắc, 1999), Hemingway
những phương trời nghệ thuật (Lê Huy Bắc, 2001), Văn học Mỹ (Lê Huy Bắc,
2003), Tác gia văn học Mỹ (Lê Đính Cúc, 2004)...
Có thể thấy ở giai đoạn đầu, giới nghiên cứu tập trung giới thiệu về thân
thế, cuộc đời, các tác phẩm tiêu biểu của Hemingway. Giai đoạn sau, tập
trung vào các nội dung: Nguyên lì Tảng băng trôi, nghệ thuật đối thoại, nghệ
thuật độc thoại nội tâm, nghệ thuật tượng trưng, nghệ thuật thể hiện nhân vật,
nghệ thuật sử dụng không gian, thời gian... Chưa có công trính nào lựa chọn
nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway như một khách thể độc lập để
nghiên cứu.
Dưới đây, chúng tôi điểm qua một số nội dung có liên quan:


11
Năm 1985, ở phần lời giới thiệu cuốn Ernest Hemingway - Một ngày chờ
đợi do Hội Văn nghệ Nghĩa Bính xuất bản, Mai Quốc Liên đã nói về khuynh
hướng xã hội thể hiện qua nhân vật Magaret (Magot) trong tác phẩm Cuộc đời
hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber:
“Thông báo về Magaret Macomber mở ra một ý nghĩa bên trong sâu sắc.
Đấy là sự buôn bán sắc đẹp và cương vị xã hội, điều này xác định tình chất
giả dối của quan hệ vợ chồng Macomber...”, hay: “Ở đây, Hemingway đã
nhấn mạnh một sự tương phản có ý nghĩa. Cũng giống như vẻ đẹp bên ngoài
của cô vợ mâu thuẫn với đạo đức trong tình cách của cô ta, vẻ ngoài “đàn
ông” mạnh khỏe, thể thao của Macomber tương phản với tình chất không
dũng cảm trong tình cách của anh ta” [42;12,13].

Người viết đã lưu tâm đến mối quan hệ nam nữ trong tác phẩm của
Hemingway nhưng đáng tiếc chỉ dựa trên cái nhín chình trị - xã hội để đánh
giá nhân vật của Hemingway, chưa chú ý tới tình đa âm trong tác phẩm của
ông nên kết luận có phần chưa thỏa đáng về nhân vật.
Sớm được giới thiệu tại Việt Nam, tuy nhiên việc đưa tác phẩm của
Hemingway vào chương trính giảng dạy lại tương đối muộn. Năm 1992, giáo
trình Văn học phương Tây (tập 3) ra đời, Hemingway mới chình thức được
giảng dạy ở nhà trường Việt Nam. Phần Ernest Hemingway do Đặng Anh Đào
viết. Tác giả đã phác thảo những nét cơ bản về cuộc đời và sự nghiệp sáng tác
của Hemingway, giới thiệu và phân tích ba tiểu thuyết của Hemingway: Giã từ
vũ khí, Chuông nguyện hồn ai, Ông già và biển cả dưới cái nhín thi pháp học.
Nhà nghiên cứu nêu những nét đặc sắc nhất về đặc trưng sáng tác của E.
Hemingway như nguyên lì tảng băng trôi, kiểu con người của “thế hệ vứt đi”...
Không trực tiếp bàn về vấn đề nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway nhưng những nhận định về nhân vật trong Giã từ vũ khí và
Chuông nguyện hồn ai của Đặng Anh Đào có những gợi ý thiết thực để chúng
tôi dựa vào khi đánh giá nhân vật nữ. Ta thấy được cái bi kịch lớn của cả một


12
thế hệ người trong và sau chiến tranh. Tính cảm con người, kể cả tính yêu
nam nữ đều mang những dư vị chua xót: “Số phận tính yêu của lứa đôi ở đây
đã dựng trên một tấm phông khốc liệt và u ám của chiến trường” [26;711],
hay: “Song dư vị cuối cùng vẫn là nỗi đau vô phương cứu chữa, sự bất lực và
cô đơn của con người ngay khi tím thấy một tính yêu mãnh liệt” [26;713].
Chiến tranh không cấp thẻ miễn trừ cho bất kỳ đối tượng nào. Cả đàn ông và
đàn bà đều là nạn nhân của nó. Những vết thương (hiểu theo cả nghĩa đen lẫn
nghĩa bóng) có ở cả hai giới.
Năm 1995, Đặng Anh Đào tiếp tục viết cuốn Đổi mới nghệ thuật tiểu
thuyết phương Tây hiện đại. Tác giả tập trung khái quát những hiện tượng đổi

mới trong nghệ thuật tiểu thuyết phương Tây thế kỉ XX. Cũng giống cuốn
sách nêu trên, Đặng Anh Đào không đề cập đến nhân vật nữ trong sáng tác
của Hemingway, nhưng bằng việc lấy dẫn chứng cho sự đổi mới nghệ thuật
tiểu thuyết phương Tây, tác giả đã viện dẫn một số đặc điểm trong truyện
ngắn và tiểu thuyết của Hemingway. Những nội dung này là gợi ý quan trọng
cho chúng tôi trong quá trính nghiên cứu nhân vật nữ trong tác phẩm của
Hemingway khi bàn tới vấn đề nhân vật, tâm lì và tình cách, di động điểm
nhín: sự vắng bóng người kể chuyện, nhân vật hành động thay cho tâm lì,...
tác giả nêu:
“Cũng như vậy, rất khó hiểu hành động cuối cùng của nhân vật trong
Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber. Nếu theo dõi kỹ đối
thoại và toàn bộ hành động của nhân vật chuẩn bị cho kết thúc truyện, vẫn có
thể có những kết luận khác nhau; có bạn đọc lên án vợ Macomber, có bạn đọc
cho rằng Wilson hiểu sai cô ta... về nhân vật vợ của Macomber, chỉ có lời đối
thoại nhắc đi nhắc lại, và đối với bạn đọc nông nổi, có thể hiểu như một sự
thoái thác, sự day dứt và hối hận... [25;34,35].
Phần phụ lục về văn học đương đại trong cuốn sách này, tác giả còn trìch
dịch phần phê bính của Kundera về Những rặng đồi tựa đàn voi trắng - một


13
trong những truyện ngắn thể hiện rõ những nét đặc sắc nghệ thuật của
Hemingway, ở đó nhân vật nữ đóng một vai trò là nhân vật trung tâm.
Năm 1997, Phan Quang Định viết cuốn Cuộc đời sôi động đam mê của
Hemingway. Cuốn sách giới thiệu cuộc đời nhà văn, tái hiện hành trính từ thơ
ấu, trưởng thành đến cái chết của Hemingway. Tuy nhiều chỗ tác giả để cảm
xúc và ý kiến chủ quan tác động quá mạnh mẽ đến những nhận định về cuộc
đời của văn hào với một lối viết mang tình phóng tác nhưng cuốn sách đã
cung cấp một số nội dung quan trọng, đặc biệt là thông tin về các mối quan hệ
của Hemingway với phụ nữ. Chẳng hạn về mối tính giữa Hemingway với

Agnes, ông viết:
“Chàng là người hùng. Chàng được đề nghị thưởng Anh dũng bội tinh
của nước Ý. Chàng trẻ tuổi, đẹp trai, chàng toát ra mùi tính dục mạnh mẽ của
một thương binh. Mười tám nàng điều dưỡng xinh đẹp chờ chàng si mính và
chàng đã yêu một cách tuyệt vọng nàng Agnes Hannah Von Kurowsky, một
người đẹp tóc nâu đến từ thủ đô Washington. Nàng đáp lại bằng một cảm tính
e ấp ví đã gần ba mươi, nàng muốn tránh sự vướng mắc tính cảm quá sâu với
một thanh niên còn chưa đến đôi mươi. Nàng thấy chàng hấp dẫn - và không
chỉ mính nàng mà thôi - điều đó thí có thể kiểm chứng được. Ngoài vẻ điển
trai lịch lãm, còn có cái dáng già dặn, một thứ sinh lực đầy uy quyền phát xuất
từ những nguy cơ từng trải. Chàng đã được lửa đạn thử thách...” [27;39].
Về tương quan giữa nguyên mẫu và nhân vật trong Mặt trời vẫn mọc,
tác giả viết:
“Lady Duff (một người bạn gái của Hemingway thời niên thiếu) trở
thành Lady Brett, Hemingway trở thành Jake Barnes, một nhà báo do một vết
thương chiến tranh, đã làm cho anh ta không còn khả năng thực hiện động tác
tính yêu thân xác… Sự giả định hoán vị về tính trạng liệt dương này cũng khá
thú vị: vết thương chiến tranh bi kịch hóa lòng thiếu tự tin về tính dục hay sự
tù hãm về tâm lì, nó là mặt trái tấm huy chương của một con người hành động


14
lúc nào cũng muốn tỏ ra cứng cựa, tua tủa những chiếc lông cứng sắc nhọn
của con nhìm xù” [27;75].
Lê Đính Cúc được coi là người “khởi đầu cho một giai đoạn mới nghiên
cứu về Hemingway” [3;115]. Theo chúng tôi, ông còn là nhà nghiên cứu đầu
tiên ở Việt Nam bàn luận một cách trực tiếp về nhân vật nữ trong tác phẩm
của E. Hemingway. Trong cuốn Tiểu thuyết của Hemingway do nhà xuất bản
Khoa học Xã hội ấn hành năm 1999, Lê Đính Cúc viết:
“Có điều lạ là nhà văn danh tiếng này, một trong nhà văn xây dựng rất

thành công những câu chuyện tính yêu say đắm lòng người lại không hề xây
dựng được một nhân vật nữ nào trọn vẹn trên phương diện nghệ thuật. Vĩnh
biệt vũ khí được người ta gọi “Romeo và Juliet” nhưng Catherine không phải
là một nhân vật nữ có bản sắc, cá tình riêng biệt mà là một nhân vật lãng mạn
và lì tưởng hóa của nhà văn. Nhân vật nữ trong tiểu thuyết của Hemingway
hoặc ở cực này hoặc ở cực kia của cá tình. Một dạng mà ông yêu mến và say
sưa ca ngợi là những người đàn bà dịu dàng xinh đẹp, thùy mị, nữ tình cao.
Hiến dâng tất cả cho người mính yêu. Đó là Catherine (Giã từ vũ khí), Maria
(Chuông nguyện hồn ai), Renata (Qua sông vào rừng). Một dạng là những cô
gái ương bướng, có phần, như là một “con cái”, luôn hành hạ “con đực”. Đó
là Brett (Mặt trời vẫn mọc), Pilar (Chuông nguyện hồn ai). Nhân vật nữ loại
thứ hai của Hemingway ăn nói bốp chát, cộc cằn, đến ăn mặc cũng lố lăng,
kệch cỡm. Hemingway rất khó chịu với những cô gái từ cái cặp tóc đến cái
cốt xu chiêng đều bằng sắt. Trong số các nhân vật nữ của Hemingway có lẽ
chỉ có Pilar là khá hơn cả. Chị này sắc sảo đanh đá nhưng thẳng thắn thông
minh và lắm lúc cũng rất tế nhị và duyên dáng. Qua các nhân vật nữ của
Hemingway chúng ta dễ dàng tím thấy bóng dáng và những mối tính của cuộc
đời thực Hemingway trong đó” [18;194,195].
Ở đây, Lê Đính Cúc chỉ ra hai phương diện về nhân vật nữ trong tác phẩm
của Hemingway như một số học giả phương Tây đã nhận định (chúng tôi sẽ


15
điểm qua ở phần tiếp theo). Ông cũng đã nêu mối tương quan giữa việc xây
dựng nhân vật nữ trong tác phẩm và cuộc đời thực của nhà văn.
Tuy nhiên, việc xếp Pilar vào dạng “con cái” tàn hại “con đực” cũng cần
phải bàn thêm. Theo cách phân loại của ông, Pilar nằm ở cả hai dạng nhân
vật. Nhân vật nữ của Hemingway có sự không trọn vẹn về cuộc đời hơn là
“không hề xây dựng được một nhân vật nữ nào trọn vẹn trên phương diện
nghệ thuật”.

Ngoài ra, khi bàn về chủ nghĩa tượng trưng (Symbolism) trong tiểu
thuyết của E. Hemingway, Lê Đính Cúc đã lấy dẫn chứng mái tóc người phụ
nữ trong tác phẩm Hemingway như một trong những hính ảnh quan trọng
mang ý nghĩa tượng trưng: “Hemingway đã phát triển tinh thần của chủ nghĩa
tượng trưng ở một đề tài khác. Đó là mái tóc phụ nữ. Đề tài này ám ảnh ông
trong cả ba cuốn tiểu thuyết về chiến tranh. Mái tóc của cô Brett (Mặt trời vẫn
mọc), mái tóc của Catherine (Giã từ vũ khí), mái tóc của Maria (Chuông
nguyện hồn ai). Mái tóc tượng trưng cho nữ tình: dịu dàng, duyên dáng,
quyến rũ, ví thế ông để tâm nhiều về mái tóc. Ca ngợi về mái tóc dài của
Catherina hay để cho nàng Brett cắt tóc ngắn đi đều cùng một chủ đìch là ca
ngợi nữ tình” [21;678].
Lê Huy Bắc tiếp tục khái quát nội dung này trong cuốn Ernest
Hemingway - Núi băng và hiệp sỹ, Nhà xuất bản Giáo dục ấn hành năm 1999:
“Từ mái tóc đen nhánh mượt mà của Catherine đến mái tóc cắt cụt của Maria,
qua ước muốn mái tóc dài của cô gái trong Con mèo trong mưa và kiểu tóc tự
để ngắn của Brett, tất cả đều mang ý nghĩa riêng như ý kiến của một chuyên
gia đã nhận xét về Hemingway...” [3;197].
Ở cuốn sách này, Lê Huy Bắc có những phát hiện đáng lưu ý về nhân vật
nữ trong tác phẩm của Hemingway. Tuy nhiên, do mục đìch nghiên cứu “nhân
vật trung tâm” của tác giả nên hính tượng nhân vật nữ không được nhín nhận
một cách độc lập và hệ thống. Chủ yếu ở vai trò là nhân vật trung tâm hoặc


16
trong mối quan hệ với các nhân vật trung tâm. Tác giả đã chỉ rõ nhân vật trung
tâm là nữ trong các tác phẩm của Hemingway chỉ chiếm khoảng độ một phần
mười. Từ hiện tượng này tác giả kết luận: “Con số này biểu hiện sự khập
khiễng âm (nữ) dương (nam) trong hệ thống nhân vật trung tâm. Nó là dấu hiện
đầu tiên của sự bất thường: Nỗi đau hay cũng chình là niềm cô độc” [3;195].
Từ đó, tác giả kiến giải về lì do vắng bóng phụ nữ trong tác phẩm của

Hemingway: “Hemingway, như nhiều nhà nghiên cứu khẳng định, trước sau
trong sáng tác vẫn kể về cuộc đời mính. Ông dùng trải nghiệm bản thân như
chất liệu để kiến tạo tác phẩm. Nhân vật trung tâm của ông hầu hết là những
mảnh hóa thân từ tác giả khi đối sánh với tiểu sử. Do đó, thế giới của
Hemingway luôn là thế giới của đàn ông. Điều này cho phép chúng ta khẳng
định kiểu Con người thống nhất trong quan niệm nghệ thuật của Hemingway.
Nó chình xác cho hệ thống nam nhân vật trung tâm và cũng logic cho cả thế
giới đàn bà... Với nét thi pháp đó, nữ nhân vật trung tâm của Hemingway ìt
xuất hiện hơn khi so với nam giới. Song không có nghĩa thế giới ấy chỉ là
những bóng mờ mà vẫn có sức sống, nét khu biệt, thấm đượm lòng nhân hậu
và khát vọng của tác giả về một tương lai tốt đẹp” [3;200].
Tương tự, trong phần giới thiệu cuốn Tác phẩm Ernest Hemingway,
truyện ngắn và tiểu thuyết, Lê Huy Bắc viết: “Hemingway ý thức rất sâu sắc bi
kịch trì tuệ. Có lẽ ông cảm nhận rằng hễ tri thức càng phát triển thí nguy cơ diệt
vong của nhân loại càng cao... Vậy nên có lẽ Hemingway hướng đến khẳng
định sức mạnh cơ bắp như là hành vi phủ nhận cái xã hội phi nhân bản làm
biến chất, tha hóa con người” [39;14]. Nhà nghiên cứu này cũng chỉ ra một số
đặc trưng cơ bản khi thể hiện hính tượng nhân vật trung tâm là nữ trong tác
phẩm của Hemingway: Vị trì và tính cảm mà Hemingway dành cho nhân vật
nữ trong tác phẩm của mính, số phận chung của các nhân vật nữ. Vì dụ: “Chính
ví mang thanh gươm, phụng sự điều chân thực nên “tôi” (P. Young cho là
Nick) đã không ngần ngại phong một cô điếm lên làm nguồn sáng của thế giới.


17
Hiện tượng này đã cho thấy hơn hai lần Hemingway tôn trọng phụ nữ” [3;197],
“qua hệ thống nhân vật nữ, ta nhận thấy Hemingway không thật bính thường
khi khắc họa tình cách nữ. Trừ số ìt các nhân vật trung tâm, ông dùng họ như
thể chỉ làm nổi rõ những đặc tình nhân vật trung tâm. Nhưng khi họ là nhân vật
trung tâm thí tình chất nữ và cuộc đời họ đa đoan, không trọn vẹn; Brett không

phải là đàn bà. Giới tình nàng biến chuyển theo nhịp bất thường của thời đại.
Thế giới của Hemingway đầy rẫy những đàn ông. Đàn bà thí thường là những
con người bất hạnh. Sẽ chẳng dễ tím thấy nhà văn nào trên thế giới độc đáo
bằng Hemingway ở phương diện này” [3;199].
Tuy nhiên, không thể phủ nhận vai trò của nhân vật nữ nói chung và
nhân vật trung tâm là nữ nói riêng trong các sáng tác của Hemingway. Chình
Lê Huy Bắc cũng đã nhận định: “Đàn ông không đàn bà - nhan đề tập truyện
ngắn của ông (Hemingway) - chỉ là cách nói ẩn dụ. Qua đó, chúng tôi đi đến
kết luận rằng phái yếu cũng được Hemingway chú trọng tái hiện. Nên, thế
giới Đàn ông không đàn bà không có nghĩa là sáng tác của Hemingway vắng
bóng đàn bà mà trong thế giới ấy cả đàn ông và đàn bà đều bất thường. Họ
mang nhiều vết thương” [3;195].
Năm 2001, nhà xuất bản Giáo dục phát hành cuốn Hemingway những
phương trời nghệ thuật. Đây là cuốn sách tập hợp nhiều công trính nghiên
cứu về Hemingway qua các giai đoạn. Khi bàn về vấn đề “người xa lạ” trong
truyện ngắn Con mèo trong mưa, Đỗ Hải Phong đã chú ý đến tâm trạng cô
đơn, lạc lõng của nhân vật nữ: “Nếu như người vợ thể hiện nhu cầu hướng
ngoại, bất chấp “trời mưa”, thí người chồng hướng nội, muốn thu mính lại
cho khỏi “ướt”. Người vợ muốn giao tiếp, nói chuyện, chia sẻ với những
“người khác”, còn người chồng không muốn nói, sợ “người khác” gợi ra
những điều mính không muốn nghĩ...”, tác giả chỉ rõ tâm lì xa lạ ở người phụ
nữ ngay cả với bản thân mính: “Đau xót nhất là thấy mính không còn là mình
nữa, không còn cả mái tóc dài như một người phụ nữ nữa” [6;102,103].


18
Lê Tây khi bàn về tình khắc kỉ ở các nhân vật trong tác phẩm của
Hemingway đã có nói đến tình khắc kỉ ở những nhân vật nữ: “Họ chịu đựng
đau khổ, những bất hạnh tạm thời nhưng họ không giấu giếm, che đậy những
tâm tư, tính cảm của mính mà đem trao đổi, bộc lộ với bạn bè, đồng chì,

Maria, Pilar đã kể hết chuyện đời với Jordan...” [6;243]. Điều này củng cố
thêm nhận định Hemingway không khu biệt những địa hạt về giới cho các
nhân vật theo kiểu đã là nữ thí phải làm thế này, là nam thí phải làm thế khác.
Lê Nguyên Cẩn trong bài viết Mảng truyện châu Phi trong sáng tác của
Hemingway tiếp tục nói về những khoảng trống cô đơn trong mối quan hệ
nam nữ. Cụ thể là giữa cặp vợ chồng Francis Macomber và Margot trong
truyện ngắn Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis Macomber:
“Lúc đó, trong thời điểm mà nỗi sợ do tiếng gầm sư tử mang lại đang
dâng trào khắp mọi đường gân thớ thịt của ông thí bên cạnh ông vợ ông vẫn
ngủ yên với tiếng thở đều đặn. Sự so sánh ngầm giữa tiếng gầm của sư tử với
tiếng thở đều đặn của người vợ cho thấy Macomber thất vọng và cô đơn đến
nhường nào” [6;60].
Mỗi nhân vật trong tác phẩm Hemingway đều có một ốc đảo cho riêng
mính. Nhiều khi ngay cả trong tính yêu, tính vợ chồng, cho dù có cố gắng
xìch lại gần nhau con người cũng không sao thoát khỏi được cái ốc đảo định
mệnh đó. Lê Nguyên Cẩn chỉ rõ: “Như vậy, trong cuộc sống riêng tư của họ,
mỗi người đều có con đường vận động riêng nhằm hướng đến một mục đìch
chung mà cho đến lúc đó, hai con người ấy cũng chưa gặp nhau. Họ không
phải xa lạ với nhau nhưng họ không hiểu nhau. Họ thuộc hai mặt phẳng khác
nhau. Tiền của Macomber cũng chỉ toát ra hơi lạnh tanh nồng, còn vẻ đẹp của
Margot thí mang tình ìch kỉ tàn nhẫn. Tuy nhiên cả hai cô độc trên con đường
của mính, họ vẫn cố gắng đi tím điểm chung” [6;64]. Ngay cả tiếng khóc của
Margot ở cuối truyện cũng được coi là thể hiện “sự bất hạnh của con người cô
đơn” [6;65].


19
Nhín nhận ý nghĩa biểu trưng qua hính tượng nhân vật nữ ở tác phẩm
của Hemingway, trong luận văn thạc sỹ Cái chết trong truyện ngắn Ernest
Hemingway, tác giả Nguyễn Thị Ngọc Hà coi nhân vật nữ là một trong những

hính ảnh đại diện cho cái chết: “Hính tượng người phụ nữ cũng đại diện cho
cái chết trong con mắt của nhà văn. Sự xuất hiện của người phụ nữ cũng gợi
lên cái chết đối với các nhân vật” [29;37].
Tác giả này đã viện dẫn một số tác phẩm tiêu biểu mà ở đó nhân vật nữ
là nguyên nhân gây nên cái chết hoặc chì ìt cũng liên quan đến cái chết như
Tuyết trên đỉnh Kilimanjaro, Cuộc đời hạnh phúc ngắn ngủi của Francis
Macomber, Người mùa hạ... Chẳng hạn về Kate trong Người mùa hạ: “Kate
là biểu tượng của nỗi đam mê mù quáng với Nick, là cái chết không thể
cưỡng lại được của Odgar. Nàng tượng trưng cho sức mạnh mù quáng dẫn dắt
con người ta tới ngưỡng cửa sống chết, biết vậy mà vẫn không thể làm gí
khác” [29;38].
Khái lược một số công trính nghiên cứu nêu trên, có thể thấy không có
một công trính độc lập nào về nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway.
Qua khảo sát, chúng tôi cũng chưa thấy có công trính nào nghiên cứu về
Hemingway, tác phẩm cũng như nhân vật trong tác phẩm của ông từ cơ sở nữ
quyền luận. Nhân vật nữ thường được nhín nhận chung với những đặc điểm
của một nhân vật trong tác phẩm văn học hoặc để chứng minh cho những luận
điểm trong quá trính nghiên cứu của các tác giả như đã nêu trên.
Dẫu còn sơ lược nhưng một số nhận xét đã nêu đúng những đặc điểm về
nhân vật nữ trong các tác phẩm của Hemingway. Đặc biệt, hai nhà nghiên cứu
Lê Đính Cúc, Lê Huy Bắc đã có những kiến giải cụ thể, chình xác, khoa học
về nhân vật nữ trong tác phẩm của Hemingway. Chúng tôi sẽ tiếp thu và đối
thoại khi triển khai đề tài.
1.2. Các công trình nghiên cứu nƣớc ngoài về Ernest Hemingway
Tuy không có khả năng bao quát toàn bộ mảng tư liệu tiếng Anh do gặp