khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại theo luật hình sự 2015

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

MỤC LỤC
nHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN hướng dẫn..............................................................1
nhận xét của giảng viên phản biện..............................................................................2
Mục Lục........................................................................................................................ 3
LỜI NÓI ĐẦU...............................................................................................................1
1.Lý do chọn đề tài....................................................................................................1
2.Phạm vi nghiên cứu...............................................................................................2
3.Mục tiêu nghiên cứu..............................................................................................2
4.Phương pháp nghiên cứu......................................................................................2
5.Bố cục đề tài...........................................................................................................2
CHƯƠNG 1:.................................................................................................................3
LÝ LUẬN CHUNG VỀ KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ..............................................3
THEO YÊU CẦU CỦA BỊ HẠI..................................................................................3
1.1 Khái quát chung về khởi tố vụ án hình sự........................................................3
1.1.1 Khái niệm khởi tố vụ án hình sự......................................................................3
1.1.2 Đặc điểm của khởi tố vụ án hình sự.................................................................5
1.1.3 Căn cứ khởi tố vụ án hình sự............................................................................7
1.2 Khái quát khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại...............................10
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm pháp lý bị hại................................................................10
1.2.2 Khái niệm, đặc điểm khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.............11
1.2.3 Hậu quả pháp lý của việc yêu cầu khởi tố vụ án...........................................14
1.3 Sự cần thiết và ý nghĩa của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại.........15
1.3.1 Sự cần thiết của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại..........................15
1.3.2 Ý nghĩa của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại................................16

1.4 Lược sử các quy định phát luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị
hại............................................................................................................................. 18
1.4.1 Giai đoạn từ năm 1988 đến ngày 01/7/2004..................................................18
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
1.4.2 Giai đoạn từ ngày 01/7/2004 đến ngày 01/7/2016.........................................19
1.4.3 Giai đoạn sau ngày 01/7/2016........................................................................19
CHƯƠNG 2:...............................................................................................................20
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ.................................20
THEO YÊU CẦU CỦA BỊ HẠI...............................................................................20
2.1 Các trường hợp tội phạm khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.....20
2.1.1 Tính chất, mức độ tội phạm............................................................................20
2.1.2 Các trường hợp tội phạm theo nhóm khách thể.............................................21
2.2 Yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại........................................................29
2.2.1 Chủ thể của quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.........................................29
2.2.2 Hình thức, thời điểm yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại.....................33
2.2.3 Hậu quả pháp lý của việc yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại..............37
2.3 Quyết định việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.....................38
2.3.1 Căn cứ quyết định khởi tố vụ án hình sự.......................................................38
2.3.2 Thẩm quyền quyết định khởi tố vụ án hình sự..............................................39
2.3.3 Quyết định khởi tố, thời hạn ra quyết định khởi tố vụ án hình sự.................43
2.4 Rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại..................................................45
2.4.1 Chủ thể có quyền rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự......................................45
2.4.2 Thời điểm rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.................................................46
2.4.3 Hậu quả pháp lý của việc rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự.........................47
CHƯƠNG 3:...............................................................................................................49

BẤT CẬP VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH VỀ KHỞI TỐ VỤ ÁN
HÌNH SỰ THEO YÊU CẦU CỦA BỊ HẠI...............................................................49
3.1 Bất cập trong quy định pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của
bị hại........................................................................................................................49
3.1.1 Bất cập về pháp lý quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại. 49

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
3.1.1.1 Thời hạn yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại.....................................49
3.1.1.2 Thay đổi quyết định khởi tố vụ án liên quan đến quyền yêu cầu khởi tố vụ
án của người bị hại...................................................................................................51
3.1.1.3 Rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại..............................................52
3.1.1.4 Trường hợp quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.........53
3.1.2 Bất cập về thực tiển........................................................................................55
3.1.2.1 Chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự........................................55
3.1.2.2 Nội dung, hình thức yêu cầu khởi tố vụ án hình sự....................................57
3.2 Giải pháp hoàn thiện quy định pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu
của bị hại..................................................................................................................57
3.2.1 Giải pháp về pháp lý.......................................................................................58
3.2.2 Giải pháp về thực tiển.....................................................................................60
kết luận........................................................................................................................ 61
danh mục tài liệu tham khảo......................................................................................62

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nền kinh tế thị trường phát triển nhanh chóng tạo sự tăng trưởng kinh tế mạnh
mẽ, mở rộng giao lưu hợp tác, du nhập lối sống phương tây… đều này tạo sự phát triển
tích cực cho đất nước đồng thời phát sinh nhiều tiêu cực tác động đến các quan niệm
đạo đức truyền thống tốt đẹp, hình thành tâm lý tham lam, hám lợi, lười lao động trong
một bộ phận xã hội. Bên cạnh đó, sự bùng nỗ về công nghệ thông tin khiến một bộ
phận giới trẻ lâm vào tình trạng sống ảo, bị lôi cuốn vào các trò chơi thiếu lành mạnh,
bạo lực, nhiều trường hợp trở thành tội phạm. Từ thực trạng trên, tình hình tội phạm
xảy ra trong xã hội ngày càng tăng cao về số lượng cũng như mức độ phức tạp. trong
đó nhóm tội xâm phạm tính mạng, nhân phẩm, danh dự của con người chiếm tỷ lệ lớn
và có sự gia tăng nhanh chóng. Nhà nước ngoài việc thực hiện các chính sách tăng
cường công tác đấu tranh, phòng chống tội phạm, đồng thời cần tôn trọng bảo vệ quyền
và lợi ích hợp pháp của người tham gia tố tụng, đặc biệt là bị hại. Trong trường hợp tội
phạm xảy ra, bị hại là đối tượng mà lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại nặng nề nhất và
cần được bảo vệ kịp thời. Về nguyên tắc, khởi tố vụ án hình sự là trách nhiệm của cơ
quan nhà nước có thẩm quyền khi xác định có dấu hiệu tội phạm nhằm duy trì trật tự
xã hội và bảo vệ công lý, nhưng có khi việc khởi tố vụ án hình sự lại tiếp tục mang lại
cho bị hại những hậu quả không mong muốn. Do vậy, trong một số trường hợp đặc biệt
do tính chất của vụ án và sự cân bằng giữa lợi ích của xã hội với lợi ích của bị hại mà
pháp luật quy định cho phép bị hại lựa chọn yêu cầu khởi tố hoặc không khởi tố vụ án.
Quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại trong tố tụng hình sự là cơ
sở pháp lý quan trọng góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho bị hại, tạo điều
kiện để bị hại cân nhắc việc khởi tố có bất lợi cho cả lợi ích của họ hay không. Tuy
nhiên, thực tế áp dụng các quy định này trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều vướng
mắc, bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại. Từ

tầm quan trọng và tính chất đặc biệt của quy định, cũng như việc sửa đổi bổ sung nhằm
hoàn thiện các quy định pháp luật trong Bộ luật tố tụng hình sự 2015 mà tác giả đã
chọn nghiên cứu đề tài “Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại” nhằm tìm
hiểu khái quát các quy định pháp luật, khó khăn trong thực tiển áp dụng cũng như các
bất cập trong quy định của pháp luật và đề ra các kiến nghị hoàn thiện quy định pháp
luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại đáp ứng nhu cầu thực tiển hiện
nay.
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
2. Phạm vi nghiên cứu
Đề tài “khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bi hại” tác giả tập chung nghiên
cứu cơ sở lý luận, tổng thể các quy định pháp luật theo Bộ luật tố tụng hình sự 2015
(sau đây được viết là BLTTHS 2015), thực tiển việc áp dụng các quy định pháp luật
hiện hành trong thời gian qua về vấn đề khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.
Qua đó đưa ra những tồn tại, hạn chế cũng như các kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy
định pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại trên cơ sở BLTTHS
2015.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Tác giả thực hiện nghiên cứu đề tài “Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị
hại” với mục tiêu làm sáng tỏ vấn đề lý luận về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của
bị hại. Tìm hiểu tổng quát các quy định pháp luật theo BLTTHS 2015, thực tiển áp
dụng các quy định pháp luật hiện hành trong thời gian qua từ đó phát hiện các bất cập
và đề ra các giải pháp nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về khởi tố vụ án hình sự
theo yêu cầu của bị hại trên cơ sở BLTTHS 2015.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để tiếp cận và thực hiện tốt việc nghiên cứu, tác giả thực hiện các phương pháp

nghiên cứu: phân tích luật viết; các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành và văn bản
quy phạm pháp luật vừa được Quốc hội thông qua; các tài liệu sách, báo chuyên ngành;
các công trình nghiên cứu; các bài viết trên các trang thông tin điện tử.
5. Bố cục đề tài
Đề tài nghiên cứu được bố cục thành các phần: Lời nói đầu, nội dung chính, kết
luận và tài liệu tham khảo. Phần nội dung chính, để thuận tiện cho việc phân tích, bám
sát đề tài tránh bỏ sót các nội dung quan trọng. Tác giả chia nội dung chính thành ba
chương, cụ thể:
Chương 1: Lý luận chung về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
Chương 2: Quy định pháp luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại.
Chương 3: Bất cập và giải pháp hoàn thiện quy định về khởi tố vụ án hình sự theo
yêu cầu của bị hại.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
Với đề tài nghiên cứu “Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại”, đây là
trường hợp đặc biệt trong tố tụng hình sự đòi hỏi cần nhiều thời gian nghiên cứu, có
kiến thức sâu rộng về thực tiển nhu cầu xã hội, lý luận và cơ sở pháp lý chặt chẽ. Do
thời gian nghiên cứu hạn chế và tác giả còn nhiều giới hạn trong hiểu biết nên đề tài
nghiên cứu còn nhiều thiếu sót, hạn chế cũng như có những sai lầm rất mong nhận
được ý kiến đánh giá, phê bình của các quý thầy cô và các bạn sinh viên.

CHƯƠNG 1:
LÝ LUẬN CHUNG VỀ KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ
THEO YÊU CẦU CỦA BỊ HẠI
1.1 Khái quát chung về khởi tố vụ án hình sự

1.1.1 Khái niệm khởi tố vụ án hình sự
Về thực tiển quá trình giải quyết một vụ án hình sự được tiến hành qua 05 giai
đoạn khác nhau là: khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án và giai đoạn thủ tục đặc
biệt là phúc thẩm, giám đốc thẩm và tái thẩm. Trong đó, giai đoạn khởi tố vụ án hình
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
sự là giai đoạn độc lập mở đầu cho các giai đoạn tố tụng tiếp theo. Thực tế trong khoa
học hình sự, khởi tố vụ án hình sự được hiểu với nhiều khía cạnh khác nhau: có thể
hiểu đây là một chế định của pháp luật tố tụng hình sự, tức là tập hợp các quy định về
trình tự và thủ tục khởi tố vụ án; có thể hiểu cách khác đây là một hành vi tố tụng mở
đầu cho giai đoạn điều tra; mặc khác, có thể hiểu đây là một giai đoạn tố tụng độc lập
trong quá trình giải quyết vụ án và đây là cách hiểu phổ biến nhất hiện nay1.
Khi có thông tin về sự kiện phạm tội xảy ra, nhà nước cần phải có sự phản ứng
nhanh chóng, xử lý kịp thời hành vi phạm tội nhằm bảo vệ trật tự xã hội. Để thực hiện
được yêu cầu đó nhà nước cần giải quyết chính thức thông qua con đường tố tụng hình
sự theo đúng quy định của pháp luật. Quá trình tố tụng bắt buộc phải được mở đầu
bằng giai đoạn khởi tố, chỉ có thông qua những hoạt động kiểm tra, xác minh kịp thời
các nguồn tin về tội phạm trong giai đoạn này mới có điều kiện làm rõ sự kiện xảy ra
có dấu hiệu tội phạm hay không. Điều này đảm bảo việc phát hiện nhanh chóng mọi
hành vi phạm tội và cũng là cơ sở thực hiện nguyên tắc tránh bỏ lọt tội phạm, không
làm oan người vô tội trong thực tiển áp dụng pháp luật tố tụng hình sự.
Kết thúc giai đoạn khởi tố nếu xác định sự kiện có dấu hiệu tội phạm xảy ra mới
được quyết định khởi tố vụ án hình sự. Và quyết định đó là cơ sở pháp lý chính thức
đưa vụ án vào giai đoạn điều tra, làm rõ các hành vi phạm tội và đối tượng thực hiện
hành vi phạm tội, điều này góp phần ngăn chặn kịp thời việc thông qua quyết định khởi
tố vụ án hình sự một cách thiếu cân nhắc kỹ, vội vàng và từ đó có thể sẽ kéo theo các

hậu quả tiêu cực trong việc truy cứu tố tụng hình như: Điều tra không có căn cứ đối với
những hành vi không chứa đựng dấu hiệu của tội phạm hoặc nói chung là không diễn
ra trong thực tế khách quan, khám xét, bắt, giam giữ, buộc tội, xét xử một cách vô căn
cứ và trái pháp luật, làm oan những người vô tội.
Ví dụ: Vào khoảng 15 giờ 30 phút ngày 23/9/2015 Nguyễn Chí Thanh cùng với
Ngô Liên Xô, Trương Hồ Trường Nhân, Lê Nhật Duy uống rượu Khoảng 30 phút sau
thì Trịnh Thành Lộc đến tham gia. Do mâu thuẫn với Thanh từ trước nên Lộc điện
thoại cho Ngô Hồng Huỳnh đến cùng đánh Thanh. Phát hiện Lộc có ý định đánh mình
Thanh đi vòng lên chổ nấu ăn của quán lấy một cây dao (loại dao yếm) chuẩn bị sẳn.
Lúc này Huỳnh vừa đến, Lộc và Huỳnh xông vào đánh Thanh, Thanh cầm dao đã
chuẩn bị sẳn chém Huỳnh nhưng trúng vào đầu Lộc gây thương tích. Qua giám định,
1

Ma Thị Thắm, luận văn thạc sĩ luật học “khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại trong luật tố tụng hình sự
việt nam”, Đại học quốc gia Hà Nội. tr14.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
Lộc thương tích tỷ lệ 35%. Ngày 10/12/2015 Cơ quan cảnh sát điều tra công an huyện
Long Mỹ ra quyết định khởi tố vụ án về tội cố ý gây thương tích, quy định tại khoản 3
điều 104 Bộ luật hình sự. 2 Do mâu thuẩn cá nhân mà Lộc, Huỳnh và Thanh đã xảy ra
việc đánh nhau, từ thông tin sự việc và kết quả giám định thương tích mà Thanh đã gây
ra cho Lộc, Cơ quan cảnh sát điều tra huyện Long Mỹ xét thấy sự việc có dấu hiệu tội
phạm về tội cố ý gây thương tích thuộc vào khoản 3 điều 104 Bộ luật hình sự, từ đó Cơ
quan điều tra đã ra quyết định khởi tố vụ án để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với
Thanh.

Tóm lại giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là giai đoạn mở đầu cho quá trình tố tụng,
đây là giai đoạn độc lập đảm bảo cho quá trình tố tụng được khởi hành. Trong giai
đoạn này cơ quan có thẩm quyền tiến hành xác minh, làm rõ các thông tin ban đầu về
sự kiện phạm tội và ra quyết định khởi tố, không khởi tố vụ án hình sự hoặc tạm đình
chỉ việc giải quyết trong trường hợp hết thời hạn giải quyết nhưng còn chờ kết quả
giám định…. Kết quả của giai đoạn này là cơ sở mở ra các hoạt động tố tụng tiếp theo
hoặc có thể làm chấm dứt mọi hoạt động tố tụng hình sự đối với thông tin ban đầu về
sự kiện phạm tội. Giai đoạn này có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát hiện nhanh
chóng và xử lý kịp thời các hành vi phạm tội, thực hiện tốt nhiệm vụ chống bỏ lọt tội
phạm và chống làm oan người vô tội.
1.1.2 Đặc điểm của khởi tố vụ án hình sự
Khởi tố vụ án hình sự là một giai đoạn độc lập, mở đầu của quá trình tố tụng có
thời điểm bắt đầu và kết thúc. Thời điểm bắt đầu của giai đoạn khởi tố vụ án hình sự
được xác định là khi cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng tiếp nhận thông tin về tội
phạm như: tố giác, tin báo về tội phạm; tin báo của cơ quan tổ chức; tin báo trên các
phương tiện thông tin đại chúng; Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; cơ quan có
thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; người phạm tội tự
thú. Thời điểm kết thúc của giai đoạn khởi tố vụ án hình sự là khi cơ quan có thẩm
quyền ra quyết định khởi tố, không khởi tố vụ án hình sự . Ngoài ra khi hết thời hạn
giải quyết theo quy định mà chưa xác định được có hay không có dấu hiệu tội phạm thì
cơ quan có thẩm quyền giải quyết sẽ ra quyết định tạm đình chỉ việc giải quyết tố giác,
tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố 3. Quy định này nhằm tháo gỡ vướng mắc trong
thực tiễn thời gian qua có nhiều trường hợp đã trưng cầu giám định, yêu cầu định giá
2
3

Biên bản về việc xác định án điểm ngày 23/12/2015 tại Viện kiếm sát huyện Long Mỹ tỉnh Hậu Giang
Xem Điều 148 BLTTHS 2015.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
tài sản, yêu cầu nước ngoài tương trợ tư pháp… nhưng hết thời hạn luật định mà chưa
có kết quả dẫn đến việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố trể
hạn.
Giai đoạn khởi tố vụ án hình sự chỉ có nhiệm vụ xác định có hay không có dấu
hiệu tội phạm để ra quyết định khởi tố hay quyết định không khởi tố vụ án hình sự. Vụ
án hình sự chỉ được khởi tố khi có căn cứ luật định 4, theo đó khả năng duy nhất cho
phép khởi tố vụ án hình sự là khi đã xác định có dấu hiệu tội phạm. Dấu hiệu tội phạm
chính là căn cứ duy nhất để khởi tố vụ án hình sự , đây là những tài liệu ban đầu về sự
kiện phạm tội nói chung, chưa phải tài liệu về người phạm tội cụ thể bởi vì những dấu
hiệu ban đầu chỉ mới cho phép xác định có tội phạm xảy ra hay không còn ai là người
có hành vi phạm tội thì cần thiết phải tiến hành những hoạt động tố tụng hình sự khác
sau khi khởi tố mới có thể xác định được. Vì thế luật quy định khi đã xác định có dấu
hiệu tội phạm thì phải khởi tố vụ án hình sự ngay để làm cơ sở cho các hoạt động điều
tra, chứ không đợi đến khi phát hiện ra người phạm tội thì mới ra quyết định khởi tố5.
Quyết định việc khởi tố vụ án hình sự là việc cơ quan có thẩm quyền thực hiện
hành vi pháp lý của mình, biểu hiện bằng một văn bản tố tụng hình sự xác định một sự
kiện có dấu hiệu tội phạm để tiến hành cuộc điều tra theo quy định về tố tụng hình sự.
Quyết định khởi tố vụ án hình sự là cơ sở pháp lý đầu tiên, là căn cứ để tiến hành giai
đoạn điều tra và từ đó các quan hệ tố tụng bắt đầu phát sinh. Chỉ sau khi đã ra quyết
định khởi tố vụ án hình sự thì mới được thực hiện các hoạt động tố tụng khác như: bắt
người, khám xét trừ trường hợp bắt người trong trường hợp khẩn cấp hoặc bắt quả
tang, khám nghiệm hiện trường theo quy định có thể thực hiện trước khi khởi tố, đối
với các hoạt động tố tụng hình sự được cho phép thực hiện thì sau khi thực hiện xác
định có dấu hiệu tội phạm cơ quan có thẩm quyền phải ra ngay quyết định khởi tố vụ
án hình sự.6

Khởi tố vụ án hình sự là trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi
xác định có dấu hiệu tội phạm nhằm duy trì trật tự xã hội và bảo vệ công lý. Quyết định
việc khởi tố vụ án không phụ thuộc vào ý muốn cá nhân và không ai có thể can thiệp.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt do tính chất của vụ án và lợi ích của bị hại
4

Xem Điều 18, 143 BLTTHS 2015.
Xem PGS.TS.Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học bộ luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản công an nhân dân, năm
2004, Tr.239-240.
6
Xem PGS.TS.Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học bộ luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản công an nhân dân, năm
2004, Tr.241
5

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
mà pháp luật quy định cho phép bị hại lựa chọn yêu cầu khởi tố hoặc không khởi tố vụ
án. Tất nhiên mức độ cho phép thể hiện ý chí cá nhân trong việc điều chỉnh các quan
hệ xã hội như thế chỉ được thực hiện trong giới hạn tội phạm cụ thể quy định tại các
điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226 của Bộ luật hình sự 2015.
Đồng thời, không phải các trường hợp vi phạm về các tội phạm nêu trên đều được khởi
tố theo yêu cầu của bị hại mà chỉ được áp dụng khi các hành vi phạm tội quy định tại
khoản 1 của điều luật quy định về tội phạm đó. Điều đó có nghĩa việc khởi tố vụ án
theo yêu cầu của bị hại chỉ áp dụng trong trường hợp hành vi phạm tội xảy ra ở mức độ
nguy hiểm cho xã hội thấp, mức độ tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng không có
tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Đặc biệt, việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu

cầu của bị hại được quyết định trên cơ sở kết hợp của 2 yếu tố là có dấu hiệu tội phạm
và có yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại.
1.1.3 Căn cứ khởi tố vụ án hình sự.
Theo điều 18 BLTTHS 20157 quy định có thể hiểu vụ án hình sự chỉ có thể được
khởi tố khi có căn cứ và đúng trình tự, thủ tục được pháp luật tố tụng hình sự quy định.
Tiếp đó, điều 143 BLTTHS 2015 quy định căn cứ khởi tố vụ án hình sự, theo điều luật
này quy định khả năng duy nhất cho phép khởi tố vụ án hình sự là khi đã xác định có
dấu hiệu tội phạm. Dấu hiệu tội phạm là những dấu hiệu ban đầu về sự kiện phạm tội
nói chung, chưa phải là tài liệu về người phạm tội cụ thể. Dấu hiệu tội phạm được xác
định dựa trên 06 nguồn thông tin cụ thể được điều luật này quy định là: tố giác của cá
nhân; tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân; tin báo trên phương tiện thông tin đại
chúng; kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước; cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố
tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm; người phạm tội tự thú. Từ 06 nguồn thông
tin nêu trên là cơ sở để cơ quan có thẩm quyền thực hiện việc nghiên cứu, xác minh
hay bằng các hoạt động nghiệp vụ quy định tại khoản 3 điều 147 BLTTHS 2015 nhằm
xác định có hay không có căn cứ để quyết định khởi tố vụ án hình sự.
- Tố giác của cá nhân: là việc người dân tố cáo về những hành vi có dấu hiệu tội
phạm mà họ phát hiện với cơ quan có thẩm quyền. Công dân có quyền và nghĩa vụ tố
7

Xem điều 18 BLTTHS 2015 Trách nhiệm khởi tố và xử lý vụ án hình sự:
Khi phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan có thẩm
quyền tiến hành tố tụng có trách nhiệm khởi tố vụ án, áp dụng các biện pháp do Bộ luật này quy định để xác định
tội phạm và xử lý người phạm tội, pháp nhân phạm tội.
Không được khởi tố vụ án ngoài những căn cứ và trình tự, thủ tục do Bộ luật này quy định.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
cáo về hành vi vi phạm pháp luật hình sự mà họ biết với bất cứ cơ quan, tổ chức nào
mà họ thấy thuận tiện không nhất thiết là Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát 8. Quy định
này tạo sự thuận lợi cho người dân thực hiện nghĩa vụ của mình, và cũng giúp cho các
cơ quan có thẩm quyền phát hiện những thông tin về tội phạm được nhanh chóng và xử
lý kịp thời, thuận lợi. Góp phần nâng cao hiệu quả công cuộc đấu tranh phòng chống
tội phạm. Theo quy định tố giác của cá nhân có thể được thực hiện bằng lời nói hoặc
bằng văn bản9.
- Tin báo của cơ quan, tổ chức, cá nhân: là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội
phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo, báo cáo với cơ quan có thẩm quyền 10.
Trong đó, tin báo có thể là tin do cơ quan, tổ chức gửi đến cho cơ quan có thẩm quyền
tiến hành tố tụng phản ánh về sự việc tội phạm; từ những thông tin mà cơ quan, tổ chức
đã nhận được từ tố giác của công dân; hay từ những thông tin thu được từ hoạt động
nghiệp vụ của cơ quan, tổ chức đó (hoạt động thanh tra, kiểm tra).
- Tin báo trên phương tiện thông tin đại chúng: là thông tin về vụ việc có dấu
hiệu tội phạm được chính thức thông báo hoặc phản ảnh trên các phương tiện thông tin
đại chúng mà các cơ quan chuyên trách đấu tranh phòng chống tội phạm phải xem xét,
nghiên cứu. Các thông tin được phản ảnh trên các phương tiện thông tin đại chúng như:
báo chí, truyền hình, phát thanh.... Nguồn thông tin này rất đa dạng và được cập nhật
nhanh chóng khi có sự việc phát sinh, do đó có thể có các thông tin mà các cơ quan có
thẩm quyền chưa kịp thời biết đến hoặc không biết đến. Vì vậy, tuy các thông tin vụ
việc không được trực tiếp gửi đến các cơ quan có thẩm quyền nhưng cũng là cơ sở giúp
các cơ quan có thẩm quyền cập nhật nhanh chóng các thông tin về sự việc phạm tội,
nhằm kịp thời xem xét xác định có dấu hiệu tội phạm xảy ra hay không và tiến hành xử
lý theo quy định của pháp luật phục vụ tốt công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.
8

Xem Khoản 2 Điều 145 BLTTHS 2015 Trách nhiệm tiếp nhận và thẩm quyền giải quyết tố giác, tin báo về tội
phạm, kiến nghị khởi tố:

“... 2. Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố gồm:
a) Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố;
b) Cơ quan, tổ chức khác tiếp nhận tố giác, tin báo về tội phạm....”
9
Xem Khoản 4 Điều 144 BLTTHS 2015 Tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố:
“...4. Tố giác, tin báo về tội phạm có thể bằng lời hoặc bằng văn bản....”
10
Xem Khoản 2 Điều 144 BLTTHS 2015
“... 2. Tin báo về tội phạm là thông tin về vụ việc có dấu hiệu tội phạm do cơ quan, tổ chức, cá nhân thông báo
với cơ quan có thẩm quyền hoặc thông tin về tội phạm trên phương tiện thông tin đại chúng....”

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
- Kiến nghị khởi tố của cơ quan nhà nước: Kiến nghị khởi tố là việc cơ quan nhà
nước có thẩm quyền kiến nghị bằng văn bản và gửi kèm theo chứng cứ, tài liệu liên
quan cho Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát có thẩm quyền xem xét, xử lý vụ việc có dấu
hiệu tội phạm.11
- Cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng trực tiếp phát hiện dấu hiệu tội phạm:
đây là những thông tin, tài liệu mà các cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng thu
thập được trong quá trình thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của mình có giá trị làm
cơ sở để xác định căn cứ khởi tố vụ án hình sự. Các cơ quan có thẩm quyền tiến hành
tố tụng bao gồm: Các cơ quan tiến hành tố tụng: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa
án; Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm: các Cơ quan
của Bộ đội biên phòng; các Cơ quan của Hải quan; các Cơ quan của Kiểm lâm; các Cơ
quan của lực lượng Cảnh sát biển; các Cơ quan của Kiểm ngư; các Cơ quan của Công
an nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra; các Cơ quan

khác trong Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.
Trong số các chủ thể đã nêu thì Cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt
động điều tra là các cơ quan quản lý nhà nước trên các lĩnh vực cụ thể. Tuy nhiên trong
quá trình thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình các cơ quan này phải thực hiện chức
năng thanh tra và do đó có khả năng phát hiện những dấu hiệu tội phạm. Trong trường
hợp đó, những thông tin mà họ thu được trở thành có giá trị pháp lý là cơ sở để xem xét
vấn đề khởi tố vụ án hình sự. Nhằm phản ứng kịp thời với tình hình tội phạm xảy ra
trên biển, đồng thời góp phần khẳng định chủ quyền biển đảo từ phương diện hoạt
động tư pháp, BLTTHS 2015 bổ sung cơ quan Kiểm ngư vào các cơ quan được giao
nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra.12
- Người phạm tội tự thú: người tự thú là người sau khi có hành vi phạm tội đã tự
ăn năn dẫn đến tự nguyện khai báo và giúp các cơ quan bảo vệ pháp luật nhanh chóng
làm rõ các tình tiết của vụ án và ngăn chặn các hành vi phạm tội khác. Người phạm tội
được coi là tự thú khi chính người đó tự đến cơ quan có trách nhiệm khai báo đầy đủ
về hành vi phạm tội của mình. Người tự thú bao gồm: những người đã thực hiện hành
vi phạm tội nhưng chưa bị phát hiện hoặc đã bị phát hiện, bị tạm giữ, bị phạt tù mà bỏ
trốn hoặc đang bị truy nã mà ra tự thú13. Trên cơ sở những thông tin có trong lời khai
của người tự thú, cơ quan điều tra tiến hành xác minh làm rõ: có hay không có dấu hiệu
11

Xem khoản 3 Điều 144 BLTTHS 2015
Vụ pháp chế và quản lý khoa học Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Giới thiệu một số nội dụng của Bộ luật tố
tụng hình sự năm 2015 và Nghị quyết triển khai thi hành, Hà nội ngày 20/12/2015, Tr.5.
12

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
tội phạm trong hành vi của người tự thú; những dấu hiệu tội phạm trong lời khai của
người tự thú là gì, có đủ căn cứ để khởi tố vụ án hình sự hay không. Chỉ sau khi kiểm
tra, xác minh và kết luận có dấu hiệu tội phạm trong sự việc mà người tự thú khai báo
mới được quyết định khởi tố vụ án hình sự.
1.2 Khái quát khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
1.2.1 Khái niệm, đặc điểm pháp lý bị hại
Người bị hại là khái niệm pháp lý quen thuộc trong khoa học pháp lý về tố tụng
hình sự. Tuy nhiên, BLTTHS 2015 quy định thuật ngữ “người bị hại” được thay đổi
thành “bị hại” nhằm xác định đầy đủ hơn diện đối tượng bị hại trong tố tụng hình sự.
Từ góc độ ngôn ngữ có thể hiểu bị hại là đối tượng cụ thể trong xã hội, chịu sự tác
động tiêu cực của sự việc, hành vi hoặc bất kỳ sự tác động nào khác dẫn đến những
thiệt thòi, mất mát hay tổn thương, mà sự tác động đó là trái với ý muốn của bị hại và
họ tiếp nhận một cách thụ động. Thiệt hại gây ra cho bị hại có thể là thiệt hại về vật
chất hoặc phi vật chất và không giới hạn mức độ thiệt hại. Về góc độ pháp luật thực
định thì bị hại được quy định tại điều 62 BLTTHS 2015 là: cá nhân trực tiếp bị thiệt
hại về thể chất, tinh thần, tài sản hoặc là cơ quan, tổ chức bị thiệt hại về tài sản, uy tín
do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra. Từ đó có thể hiểu bị hại về mặt chủ thể, đây là
đối tượng cụ thể trong xã hội có thể là cá nhân, pháp nhân trực tiếp bị thiệt hại do tội
phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra, thiệt hại đó có thể là thiệt hại về thể chất, tinh thần, uy
tín hay tài sản.
Bị hại là một chủ thể trong nhóm người tham gia tố tụng và được pháp luật tố
tụng hình sự quy định cụ thể. Do đó, bị hại có những đặc điểm pháp lý riêng biệt để có
thể phân biệt với các chủ thể khác. Từ khái niệm bị hại ta có thể khái quát một số đặc
điểm pháp lý của bị hại như sau:
Về mặt chủ thể: bị hại không chỉ là cá nhân mà còn bao gồm cả pháp nhân, điều
này đảm bảo công bằng cho tất cả các chủ thể trong trường hợp cùng bị thiệt hại do
hành vi phạm tội gây ra. trong thực tế hành vi phạm tội không chỉ gây ra thiệt hại cho
cá nhân, hành vi phạm tội trong thực tế còn nhắm đến để gây thiệt hại cho pháp nhân.
Thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra cho pháp nhân là rất đa dạng, không thuần túy là

thiệt hại về tài sản. Trong thực tế, pháp nhân có thể bị thiệt hại cả về vật chất lẫn thiệt
13

Xem PGS.TS.Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học bộ luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản công an nhân dân,
năm 2004, Tr.255.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
hại về uy tín, chẳng hạn một doanh nghiệp bị giả mạo về thương hiệu, bị vu khống làm
mất uy tín trong kinh doanh...
Bị hại là chủ thể trực tiếp bị thiệt hại: đây là những thiệt hại thực tế xảy ra về mặt
sức khỏe, tinh thần, danh dự, nhân phẩm, uy tín mà bị hại phải gánh chịu trực tiếp do
hành vi phạm tội gây ra đối với họ. Nếu một đối tượng bị thiệt hại gián tiếp từ một
hành vi phạm tội thì không được xem xét với tư cách là bị hại.
Thiệt hại của bị hại phải do tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra: thiệt hại của bị
hại phải là đối tượng tác động của tội phạm cụ thể quy định trong Bộ luật hình sự. Bởi
lẽ trong thực tế xã hội phát sinh đa dạng các mối quan hệ và rất nhiều hành vi vi phạm
pháp luật mà pháp luật hình sự chỉ điều chỉnh một số hành vi vi phạm là tội phạm được
quy định cụ thể. Do đó, những thiệt hại là đối tượng tội phạm gây ra hoặc đe dọa gây ra
mới được xem là thiệt hại được pháp luật hình sự bảo vệ.
Như vậy, có thể nhận thấy các đặc điểm trên là tiêu chí quan trọng để phân biệt bị
hại với các chủ thể là nguyên đơn dân sự, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến
vụ án..
1.2.2 Khái niệm, đặc điểm khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại là trường hợp đặc biệt được quy
định trong pháp luật tố tụng hình sự. Việc quyết định khởi tố vụ án hình sự của cơ quan

có thẩm quyền trong trường hợp này chỉ được thực hiện khi có yêu cầu của bị hại.
Theo pháp luật quy định khi có một sự kiện phạm tội xảy ra thì việc khởi tố vụ án
hình sự là trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền khi xác định có dấu hiệu
tội phạm nhằm duy trì trật tự xã hội và bảo vệ công lý. Quyết định việc khởi tố vụ án
không phụ thuộc vào ý muốn cá nhân và không ai có thể can thiệp.Tuy nhiên, trong
thực tế không ít những tội phạm xảy ra đã gây thiệt hại không chỉ về vật chất, tinh thần,
uy tín đối với cá nhân, tổ chức bị hại. Việc khởi tố vụ án hình sự, xử lý vụ án hình sự
trong trường hợp đó, mặc dù nhằm góp phần bảo vệ trật tự kỷ cương và mang lại lợi
ích cho xã hội nhưng việc khởi tố, xử lý vụ án hình sự lại tiếp tục gây tổn hại về mặt
tinh thần, uy tín cho cá nhân, tổ chức bị hại. Vì vậy, để hạn chế các trường hợp mà
quyết định khởi tố vụ án hình sự mang lại lợi ích rất nhỏ cho xã hội nhưng gây tiếp
thiệt hại lớn hơn cho lợi ích của bị hại, pháp luật tố tụng hình sự quy định trong một số
trường hợp cụ thể việc khởi tố vụ án hình sự chỉ được thực hiện theo yêu cầu của bị
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
hại. Quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại chính là xác lập một khả
năng, tạo điều kiện để bị hại cân nhắc, tính toán việc khởi tố vụ án hình sự có gây bất
lợi lớn hơn đến lợi ích của họ hay không. Bởi không phải vụ án nào xảy ra bị hại cũng
mong muốn được xử lý bằng việc truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong thực tế, có
nhiều trường hợp tội phạm xảy ra, bị hại chỉ mong muốn tự giải quyết bằng việc thỏa
thuận giữa các bên nhằm duy trì tình cảm hoặc việc khởi tố vụ án có thể làm ảnh
hưởng lớn hơn về mặt tinh thần, danh dự, uy tín, làm mất ổn định trong đời sống sinh
hoạt của bị hại. Vì vậy, việc quy định bị hại có quyền quyết định yêu cầu xử lý hình sự
đối với một số trường hợp tội phạm giúp pháp luật bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp
pháp của bị hại.
Tuy nhiên, việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại phải tuân thủ các

quy định chung của Bộ luật tố tụng hình sự về khởi tố vụ án hình sự như: căn cứ khởi
tố vụ án hình sự, căn cứ không khởi tố vụ án hình sự…Đặc biệt, việc khởi tố vụ án
hình sự theo yêu cầu của bị hại được quyết định trên cơ sở kết hợp giữa yếu tố có dấu
hiệu tội phạm và có yêu cầu khởi tố vụ án của bị hại. Có thể hiểu nếu có dấu hiệu tội
phạm xảy ra trong các trường hợp được quy định khởi tố theo yêu cầu của bị hại mà
không có yêu cầu khởi tố của bị hại thì cơ quan có thẩm quyền cũng không được khởi
tố vụ án, ngược lại, nếu bị hại yêu cầu cơ quan có thẩm quyền khởi tố vụ án mà trong
quá trình xác minh kết luận không có dấu hiệu tội phạm thì cũng không được khởi tố
vụ án hình sự14.
Trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại là trường hợp đặc biệt
được quy định trong pháp luật tố tụng hình sự, đây có thể xem là trường hợp duy nhất
công nhận quyền tư tố trong tố tụng hình sự. Do đó, ngoài việc tuân thủ các quy định
chung về khởi tố vụ án hình sự thì còn có một số đặc điểm riêng biệt như sau:
Chỉ được khởi tố vụ án trên cơ sở có yêu cầu của bị hại: pháp luật quy định chỉ
được khởi tố vụ án khi có yêu cầu của bị hại đối với các sự kiện phạm tội thuộc các tội
phạm quy định tại khoản 1 các điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155, 156 và 226
của Bộ luật hình sự 2015. Đây là nhưng tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng gây
thiệt hại trực tiếp đến bị hại, có mức độ nguy hiểm cho xã hội thấp.

14

Xem PGS.TS.Võ Khánh Vinh, Bình luận khoa học bộ luật tố tụng hình sự, Nhà xuất bản công an nhân dân,
năm 2004, Tr.285.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại

Không phải yêu cầu nào của bị hại cũng được cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố:
việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại được quyết định trên cơ sở kết hợp
giữa yếu tố có dấu hiệu tội phạm và có yêu cầu khởi tố vụ án của bị hại. Có thể hiểu
nếu có dấu hiệu tội phạm xảy ra trong các trường hợp được quy định khởi tố theo yêu
cầu của bị hại mà không có yêu cầu khởi tố của bị hại thì cơ quan có thẩm quyền cũng
không được khởi tố vụ án, ngược lại, nếu bị hại yêu cầu cơ quan có thẩm quyền khởi tố
vụ án mà trong quá trình xác minh kết luận không có dấu hiệu tội phạm thì cũng không
được khởi tố vụ án hình sự. Trong thực tế, khi nhận được yêu cầu khởi tố của bị hại cơ
quan có thẩm quyền sẽ tiến hành xác minh, làm rõ nếu kết luận có đủ căn cứ để khởi tố
vụ án hình sự trong trường hợp quy định khởi tố theo yêu cầu của bị hại thì sẽ tiến
hành lập hồ sơ khởi tố vụ án hình sự. Nếu kết luận xác minh sự kiện không có đủ căn
cứ, xác định không có dấu hiệu tội phạm thì cơ quan tiến hành tố tụng quyết định
không khởi tố vụ án hình sự. Trong trường hợp, quá trình xác minh, làm rõ sự việc xác
định dấu hiệu tội phạm vượt quá trường hợp tội phạm quy định khởi tố vụ án hình sự
theo yêu cầu của bị hại thì cơ quan tiến hành tố tụng sẽ quyết định khởi tố vụ án hình
sự mà không phải căn cứ trên cơ sở có yêu cầu của bị hại.
Chủ thể có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự: không phải đối tượng nào cũng
có quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự. Quyền yêu cầu khởi tố vụ án hình sự chỉ được
thực hiện bởi bị hại hoặc người đại diện của bị hại là người dưới 18 tuổi, người có
nhược điểm về tâm thần hoặc thể chất hoặc đã chết 15. Điều này nhằm tránh việc lạm
dụng yêu cầu khởi tố, đảm bảo sự nghiêm túc trong tố tụng hình sự.
Rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự: Trường hợp vụ án đã được khởi tố theo yêu
cầu của bị hại mà người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu thì vụ án phải được đình chỉ.
Theo đó, tại mọi giai đoạn tố tụng khi người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu thì vụ án
phải được đình chỉ. Tuy nhiên, khi có căn cứ xác định người đã yêu cầu rút yêu cầu
khởi tố trái với ý muốn của họ do bị ép buộc, cưỡng bức thì tuy người đã yêu cầu khởi
tố rút yêu cầu, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án vẫn tiếp tục tiến hành quá trình
tố tụng đối với vụ án16. Trong trường hợp đó cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm
làm rõ nguyên nhân dẫn đến người đã yêu cầu khởi tố rút yêu cầu. Ngoài ra, đối với
những vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại có căn cứ để đình chỉ điều tra, đình

chỉ vụ án thì cơ quan tiến hành tố tụng vẫn có quyền đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án
15
16

Khoản 1 điều 155 BLTTHS 2015
Xem Khoản 2 Điều 155 BLTTHS 2015

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
theo quy định. Khi người yêu cầu rút yêu cầu khởi tố vụ án hình sự thì không được yêu
cầu lại trừ trường hợp việc rút yêu cầu do bị ép buộc, cưỡng bức.
Tóm lại, Trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại là trường hợp
đặc biệt của tố tụng hình sự. Trong trường hợp này cơ quan có thẩm quyền chỉ được
khởi tố vụ án khi có yêu cầu của bị hại. Giải quyết các vụ án thuộc trường hợp quy
định khởi tố theo yêu cầu của bị hại ngoài việc phải tuân thủ đúng các quy định của
pháp luật về khởi tố vụ án hình sự còn phải xem xét các đặc điểm riêng của trường hợp
này là: việc khởi tố bắt buộc phải có yêu cầu của bị hại, không phải yêu cầu khởi tố
nào của bị hại cũng được chấp nhận, không phải chủ thể nào cũng có quyền yêu cầu
khởi tố vụ án hình sự, chủ thể đã yêu cầu khởi tố vụ án hình sự có quyền rút yêu cầu
khởi tố.
1.2.3 Hậu quả pháp lý của việc yêu cầu khởi tố vụ án
Yêu cầu khởi tố là điều kiện cần để cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố
vụ án trong trường hợp các tội phạm quy định chỉ được khởi tố khi có yêu cầu. Có thể
hiểu không phải khi nào có yêu cầu khởi tố cũng dẫn đến việc cơ quan có thẩm quyền
ra quyết định khởi tố vụ án mà việc khởi tố còn phải đáp ứng các quy định chung về
khởi tố vụ án hình sự. Việc bị hại quyết định yêu cầu cơ quan có thẩm quyền khởi tố

đối với hành vi phạm tội xảy ra với họ sẽ dẫn đến những hậu quả pháp lý nhất định:
Thứ nhất, Trong trường hợp khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại thì yêu cầu của
bị hại sẽ là điều kiện làm phát sinh việc khởi tố vụ án hình sự. Thực tế khi sự kiện
phạm tội được xác định có dấu hiệu tội phạm thuộc các trường hợp được quy định khởi
tố vụ án theo yêu cầu mà không có yêu cầu khởi tố của bị hại thì cơ quan có thẩm
quyền không thể khởi tố vụ án được. Khi đó yêu cầu khởi tố vụ án của bị hại được xem
là điều kiện pháp lý bắt buộc để cơ quan có thẩm quyền khởi tố vụ án, trường hợp này
yêu cầu khởi tố vụ án hình sự của bị hại sẽ dẫn đến việc ra quyết định khởi tố vụ án
hình sự và mở đầu cho hoạt động tố tụng tiếp theo để truy cứu trách nhiệm hình sự đối
với người thực hiện hành vi phạm tội.
Thứ hai, về bản chất thì quy định khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại có
thể xem là quyền buộc tội của bị hại trong tố tụng hình sự, từ đó phát sinh quyền công
tố của nhà nước trong giới hạn nhà nước cho phép. Trong trường hợp vụ án được khởi
tố theo yêu cầu của bị hại thì bị hại hoặc người đại diện của họ trình bày lời buộc tội tại
phiên tòa, điều này được quy định tại khoản 3 điều 62 BLTTHS 2015. Việc trình bày
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
lời buộc tội được thực hiện sau khi Kiểm sát viên trình bày luận tội, quy định tại khoản
4 điều 320 BLTTHS 2015 “Trường hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại thì
bị hại hoặc người đại diện của họ trình bày, bổ sung ý kiến sau khi Kiểm sát viên trình
bày luận tội”.
Thứ ba, Theo quy định trường hợp khởi tố theo yêu cầu của bi hại nếu Tòa án
tuyên bố bị cáo không có tội hoặc vụ án bị đình chỉ theo khoản 2 điều 155 BLTTHS
2015 thì bị hại đã yêu cầu khởi tố phải chịu trách nhiệm trả toàn bộ án phí hình sự sơ
thẩm17. Trường hợp bị hại kháng cáo phải chịu án phí hình sự phúc thẩm trong trường
hợp vụ án được khởi tố theo yêu cầu của bị hại và Tòa án cấp phúc thẩm giữ nguyên

quyết định của bản án, quyết định sơ thẩm, tuyên bố bị cáo không phạm tội.
1.3 Sự cần thiết và ý nghĩa của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại
1.3.1 Sự cần thiết của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại
Bất kì một xã hội nào cũng luôn lấy con người làm trung tâm của mọi sự phát
triển. Liên quan đến con người đó là quyền con người, xã hội ngày càng phát triển thì
quyền con người lại ngày càng được đề cao hơn. Nhà nước ta với bản chất là nhà nước
“của dân, do dân và vì dân”. Trong xã hội đó, con người vừa là mục tiêu vừa là động
lực phát triển. Quyền con người được khẳng định trong nhiều văn bản pháp lý của nhà
nước mà quan trọng nhất phải nói đến là Hiến pháp – đạo luật cơ bản của nhà nước.
Điều 14 Hiến pháp Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 (Hiến pháp 2013)
quy định quyền con người được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp
và pháp luật. Điều 20 Hiến pháp 2013 quy định: “ mọi người có quyền bất khả xâm
phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về sức khỏe, danh dự và nhân phẩm; không
bị tra tấn, bạo lực, truy bức, nhục hình hay bất kỳ hình thức đối xử nào khác xâm
phạm thân thể, xúc phạm danh dự, nhân phẩm”. Quyền con người được pháp luật bảo
vệ thông qua các hoạt động của hệ thống cơ quan lập pháp, tư pháp, hành pháp.
Pháp luật tố tụng hình sự với vai trò là một bộ phận của hệ thống pháp luật, việc
hoàn thiện các quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại nhằm đảm bảo
quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, thể hiện sự tôn trọng từ phía nhà nước đối với
nguyện vọng chính đáng của công dân. Trong nhiều trường hợp tội phạm xảy ra có
mức độ gây nguy hiểm cho xã hội thấp, thuộc nhóm tội xâm phạm đến sức khỏe, danh
dự, nhân phẩm, tài sản, uy tín của bị hại, liên quan trực tiếp đến yếu tố nhân thân, cá
17

Xem Khoản 3 điều 136 BLTTHS 2015.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà

Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
nhân bị hại, những trường hợp này có thể gây ảnh hưởng lớn đến tinh thần, uy tín, đời
sống của bị hại, khi đó bị hại có thể không mong muốn sự việc được giải quyết công
khai và bị nhiều người biết đến. Mặt khác, trong nhiều trường hợp tội phạm cố ý gây
thương tích, vu khống…có thể xuất phát từ những mâu thuẫn trong sinh hoạt, chủ thể
phạm tội và bị hại có mối quan hệ đặc biệt, gần gũi như: người thân trong gia đình, bạn
bè…trong trường hợp này xuất phát từ vấn đề tình cảm bị hại mong muốn có thể tự
giải quyết mà không cần đưa vụ việc ra trước pháp luật. Vì vậy, có thể thấy trong một
số trường hợp tội phạm nhất định mà xã hội có thể chấp nhận được thì pháp luật tố
tụng hình sự cần thiết trao cho bị hại quyền được tự do lựa chọn cách giải quyết phù
hợp nhất với lợi ích của họ.
Ngoài ra, trong thực tế tình hình tội phạm xảy ra ngày càng cao, số lượng án hình
sự được thụ lý tại các cơ quan tiến hành tố tụng ngày càng lớn. Việc quy định trường
hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại giúp cơ quan tiến hành tố tụng phát
hiện và xử lý nhanh chóng các hành vi phạm tội. Bị hại khi yêu cầu khởi tố vụ án là
mong muốn đối tượng phạm tội phải được xử lý bằng pháp luật nên từ việc hợp tác của
bị hại sẽ giúp các cơ quan tiến hành tố tụng thuận lợi hơn cho quá trình điều tra làm rõ,
giải quyết nhanh chóng vụ án. Trong trường hợp bị hại không yêu cầu khởi tố vụ án mà
lựa chọn giải quyết bằng con đường thỏa thuận giữa các bên sẽ không làm phát sinh tội
phạm hình sự, điều đó góp phần làm giảm số lượng án phải thụ lý tại các cơ quan tiến
hành tố tụng; hạn chế việc xử lý các vụ án có mức độ nguy hiểm cho xã hội thấp có thể
xử lý bằng việc thỏa thuận; giúp tiết kiệm chi phí, nhân lực để các cơ quan tiến hành tố
tụng tập trung giải quyết nhanh chóng hơn đối với các vụ án phức tạp.
Tóm lại, việc hoàn thiện các quy định về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của
bị hại là cần thiết trong việc bảo vệ quyền và tự do của công dân, giúp bị hại có cơ hội
cân nhắc, lựa chọn cách giải quyết tốt hơn đối với lợi ích của họ, đồng thời góp phần
tăng cường công tác đầu tranh phòng chống tội phạm trong toàn xã hội.
1.3.2 Ý nghĩa của việc khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại
Về nguyên tắc chung khởi tố vụ án hình sự là trách nhiệm của các cơ quan nhà

nước có thẩm quyền nhằm duy trì trật tự xã hội, không phụ thuộc vào ý muốn cá nhân
và không ai có thể can thiệp. Tuy nhiên trong một số trường hợp nhất định, xuất phát
từ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại pháp luật tố tụng hình sự cho phép bị hại lựa
chọn yêu cầu khởi tố hoặc không khởi tố vụ án hình sự. Việc quy định trường hợp khởi
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại có ý nghĩa quan trọng trong việc thể chế hóa
các quy định pháp luật, đảm bảo quyền vào lợi ích hợp pháp của bị hại và đáp ứng yêu
cầu công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm trong xã hội hiện nay.
Việc nhà nước trao cho bị hại quyền yêu cầu khởi tố vụ án thể hiện sự quan tâm
của nhà nước đến nguyện vọng của bị hại, đảm bảo quyền con người, quyền tự do của
công dân. Thể hiện một khía cạnh của nguyên tắc công bằng trong tố tụng hình sự, vì
trong một số trường hợp việc quyết định khởi tố vụ án hình sự trái với ý muốn của bị
hại có thể gây thêm nhiều mất mát đối với họ. Do đó, pháp luật quy định một số trường
hợp cụ thể chỉ được khởi tố theo yêu cầu của bị hại để đảm bảo sự phù hợp giữa lợi ích
của bị hại với lợi ích của xã hội mà nhà nước là đại diện.
Trong trường hợp mà hành vi phạm tội vừa xâm phạm đến trật tự xã hội, vừa xâm
phạm đến sức khỏe, tài sản, danh dự, uy tín… của bị hại, việc khởi tố vụ án hình sự chỉ
mang lại lợi ích rất nhỏ cho xã hội nhưng lại gây tổn hại lớn hơn đối với lợi ích của bị
hại. Việc quy định trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại có ý nghĩa
rất quan trọng đối với bị hại, vì trường hợp này pháp luật tạo một khả năng cho phép bị
hại có điều kiện cân nhắc kỹ hơn về lợi ích của mình để đưa ra quyết định có hay
không yêu cầu cơ quan có thẩm quyền ra quyết định khởi tố vụ án hình sự để truy cứu
về hành vi phạm tội đã gây thiệt hại cho họ. Quy định này cũng tạo điều kiện để người
phạm tội có cơ hội thỏa thuận khắc phục hậu quả đối với hành vi phạm tội mình đã gây
ra, hạn chế việc gây thêm nhưng tổn thất về mặt tinh thần, danh dự, uy tín… không cần

thiết đối với bị hại.
Ngoài ra, việc quy định trường hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
đã thể hiện được sự linh hoạt của pháp luật, khuyết khích sự hòa giải giữa bị hại và chủ
thể phạm tội, từ đó hạn chế nhiều trường hợp phải tiến hành quá trình tố tụng để truy
cứu trách nhiệm hình sự gây tốn kém thời gian, công sức và tiền bạc. Việc khởi tố vụ
án hình sự theo yêu cầu của bị hại còn đảm bảo cho việc phát hiện kịp thời, giải quyết
nhanh chóng hành vi phạm tội, là một trong những biện pháp nhằm góp phần ngăn
chặn và phòng ngừa tội phạm. Góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng,
chống tội phạm trong xã hội hiện nay.

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
1.4 Lược sử các quy định phát luật về khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị
hại
1.4.1 Giai đoạn từ năm 1988 đến ngày 01/7/2004
Trước khi ban hành Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988, trong những năm đầu của
thời kì đổi mới, pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam chưa được pháp điển hoá. Việc tiến
hành tố tụng trong hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án hình sự
đều được tiến hành trên cơ sở những quy định của các văn bản pháp luật đơn hành.
Những văn bản này chỉ quy định hoạt động trong từng lĩnh vực tố tụng. Thời gian này,
pháp luật không chấp nhận việc khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại,
bởi theo quan niệm lập pháp thì quan hệ pháp luật hình sự là quan hệ giữa Nhà nước và
người phạm tội. Trong đó với tính chất là chủ thể bảo vệ lợi ích của toàn xã hội, Nhà
nước có quyền khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử người phạm tội, buộc người phạm tội
phải chịu trách nhiệm hình sự tương ứng với tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm
mà họ gây ra. Kế thừa và phát triển những thành tựu về tố tụng hình sự từ các văn bản

tố tụng hình sự đơn lẽ, ngày 28/6/1988 tại kì họp Quốc hội thứ ba, Quốc hội nước
Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam khoá VIII đã thông qua Bộ luật tố tụng hình sự.
Bộ luật này có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/01/1989, đây là Bộ luật tố tụng hình sự
đầu tiên của nước ta. Từ nghiên cứu, pháp luật tố tụng hình sự của nhiều quốc gia trên
thế giới và từ thực tiển xét xử trong nước mà trong Bộ luật tố tụng hình sự 1988 trường
hợp khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của người bị hại lần đầu tiên được quy định.
Với quan điểm cho phép người bị hại được quyền yêu cầu khởi tố trong một số trường
hợp hành vi phạm tội có tính chất nguy hiểm không cao, không gây ảnh hưởng lớn đến
trật tự xã hội. Điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự 1988 quy định 06 tội danh được khởi tố
theo yêu cầu của người bị hại là: tội cố ý gây thương tích hoặc làm tổn hại cho sức
khỏe người khác, tội hiếp dâm, tội cưỡng dâm, tội làm nhục người khác, tội vu khống
và tội xâm phạm quyền tác giả, quyền sáng chế, phát minh. 18. Trong trường hợp người
bị hại rút yêu cầu trước ngày mở phiên tòa thì vụ án phải được đình chỉ, tuy nhiên
trong trường hợp cần thiết tuy người bị hại rút yêu cầu nhưng Viện kiểm sát hoặc Tòa
án vẫn có thể tiếp tục tiến hành tố tụng đối với vụ án. Bộ luật tố tụng hình sự 1988 quy
định rõ người bị hại là người bị thiệt hại về thể chất, về tinh thần hoặc về tài sản do tội
18

Xem khoản 1 điều 88 Bộ luật tố tụng hình sự 1988 khởi tố vụ án theo yêu cầu của người bị hại, quy định:
“1. Những vụ án về tội phạm được quy định tại khoản 1 điều 109; đoạn 1, khoản 1 điều 112; đoạn 1, khoản 1
điều 113; khoản 1 điều 116; khoản 1 điều 117 và điều 126 Bộ luật hình sự chỉ được khởi tố khi có yêu cầu của
người bị hại…”

GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
phạm gây ra; quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ của người bị hại, người đại diện hợp

pháp của họ khi tham gia tố tụng, quyền được trình bày lời buộc tội tại phiên tòa. Bên
cạnh đó, BLTTHS 1988 không quy định việc người bị hại rút yêu cầu khởi tố vụ án là
một căn cứ để đình chỉ tại các giai đoạn tố tụng.
1.4.2 Giai đoạn từ ngày 01/7/2004 đến ngày 01/7/2016
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 được Quốc hội khóa XI, kỳ họp thứ tư thông
qua ngày 26/11/2003 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2004 thay thế Bộ luật tố
tụng hình sự năm 1988. Trên cơ sở kế thừa các quy định từ Bộ luật tố tụng hình sự
1988, tiếp tục quy định với những sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với nhu cầu thực tế.
Bộ luật tố tụng hình sự 2003 quy định trường hợp được khởi tố theo yêu cầu của người
bị hại mở rộng lên với 11 tội danh, các tội danh được mở rộng là: cố ý gây thương tích
hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động
mạnh; cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vượt quá
giới hạn phòng vệ chính đáng; vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của
người khác; vô ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác do vi
phạm quy tắc nghề nghiệp hoặc quy tắc hành chính; xâm phạm quyền sở hữu công
nghiệp. Đồng thời có quy định mới so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988 là người bị
hại rút đơn yêu cầu thì không có quyền yêu cầu lại trừ trường hợp rút yêu cầu do bị ép
buộc, quy định người bị hại rút yêu cầu khởi tố trước ngày mở phiên tòa là căn cứ để ra
quyết định đình chỉ vụ án trong các giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử sơ thẩm. Ngoài ra
các quy định khác cơ bản không thay đổi so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 1988.
1.4.3 Giai đoạn sau ngày 01/7/2016
Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 được Quốc hội khóa XIII, kỳ họp thứ 10 thông
qua ngày 27/11/2015 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2016. Trên cơ sở tổng kết
thực tiển xã hội, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 tiếp tục kế thừa các quy định còn
phù hợp, khắc phục các khó khăn, vướng mắc trong áp dụng pháp luật tố tụng hình sự
thời gian qua. Theo đó, trường hợp quy định khởi tố vụ án theo yêu cầu của bị hại được
áp dụng rút lại với 10 tội danh, tội danh bị rút lại là tội xâm phạm quyền tác giả. Đồng
thời, Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 xác định đầy đủ diện của bị hại, theo đó bị hại
không chỉ gồm cá nhân bị thiệt hại như quy định tại Bộ luật tố tụng hình sự 2003 mà
còn bao gồm pháp nhân bị thiệt hại. Để bị hại bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của

mình cũng như quy định rõ hơn nghĩa vụ và trách nhiệm của người bị hại nhằm tăng
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà


Luận văn Khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
cường trách nhiệm của họ trong việc phối hợp với cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố
tụng phát hiện, xử lý tội phạm. BLTTHS 2015 bổ sung cho bị hại và người đại diện
theo pháp luật của họ 05 quyền và 02 nghĩa vụ để thực hiện. BLTTHS 2015 cho phép
bị hại rút đơn yêu cầu là căn cứ để các cơ quan tiến hành tố tụng ra quyết định đình chỉ
điều tra, đình chỉ vụ án, không quy định thời điểm rút yêu cầu khởi tố vụ án là trước
ngày mở phiên tòa sơ thẩm như Bộ luật tố tụng hình sự 2003, ngoài ra các quy định
khác cơ bản không thay đổi so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003.

CHƯƠNG 2:
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ KHỞI TỐ VỤ ÁN HÌNH SỰ
THEO YÊU CẦU CỦA BỊ HẠI.
2.1 Các trường hợp tội phạm khởi tố vụ án hình sự theo yêu cầu của bị hại
2.1.1 Tính chất, mức độ tội phạm
Tại Khoản 1 Điều 8 Bộ luật hình sự 2015 quy định: “Tội phạm là hành vi nguy
hiểm cho xã hội được quy định trong Bộ luật hình sự, do người có năng lực trách
nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm
phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ
chính trị, chế độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội,
quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người, quyền, lợi ích hợp
pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác của trật tự pháp luật xã hội chủ
nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này phải bị xử lý hình sự”. Từ cơ sở đó có thể hiểu
tội phạm là hành vi gây nguy hiểm cho xã hội, có lỗi, trái pháp luật hình sự và phải
chịu xử lý hình sự. Căn cứ vào tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi

phạm tội được quy định, Điều 9 Bộ luật hình sự năm 2015 quy định tội phạm được
chia thành 4 loại: tội phạm ít nghiêm trọng, nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt
nghiêm trọng. Từ việc xem xét tính chất, mức độ gây nguy hiểm cho xã hội của hành
vi phạm tội và cân nhắc về thiệt hại của bị hại, sự tổn thương lớn hơn có thể xảy ra đối
với tinh thần, danh dự, uy tín của bị hại. Pháp luật tố tụng hình sự quy định cụ thể một
số trường hợp cho phép bị hại thể hiện ý chí của mình vào việc có hay không yêu cầu
truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi phạm tội đã gây thiệt hại đối với họ.
Về tính chất, Các trường hợp được quy định khởi tố theo yêu cầu của bị hại là các
tội phạm xâm phạm vào các khách thể được pháp luật hình sự bảo vệ như: tính mạng,
GVHD: Ths. Trần Hồng Ca

SVTH: Nguyễn Trúc Hà