Khái quát tác giả, tác phẩm: Bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm.

[Lê Hiền] Bộ tài liệu 132 đề Ôn thi Đại học môn Ngữ Văn

Đề 8.1. Khái quát tác giả, tác phẩm: Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn
Khoa Điềm.
Nguyễn Khoa Điềm sinh năm 1943 tại thôn Ưu Điềm, xã Phong Hoà, huyện
Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên- Huế (quê gốc làng An Cựu, xã Thủy An, Thành phố
Huế) trong một gia đình trí thức có truyền thống yêu nước và cách mạng. Năm
1955, Nguyễn Khoa Điềm ra Bắc học tại trường học sinh miền Nam. Sau khi tốt
nghiệp khoa Văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội năm 1964, ông về Nam hoạt
động trong phong trào học sinh, sinh viên thành phố Huế; xây dựng cơ sở cách
mạng, viết báo, làm thơ...cho đến năm 1975. Sau ngày thống nhất đất nước, ông
tiếp tục hoạt động chính trị và văn nghệ ở Thừa thiên- Huế. Ông tham gia Ban
Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khoá III, là Tổng thư kí Hội Nhà văn Việt Nam
khoá V, Bộ trưởng bộ Văn hoá- thông tin, từng là Uỷ viên Bộ chính trị Đảng Cộng
sản VN, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tư tưởng- Văn hoá Trung ương.
Sau đại hội X của Đảng, ông về nghỉ hưu ở Huế, tiếp tục làm thơ. Tác phẩm
chính: ''Đất ngoại ô'' (thơ, 1972), ''Mặt đường khát vọng'' (trường ca, 1974), ''Ngôi
nhà có ngọn lửa ấm (thơ, 1986), ''Thơ Nguyễn Khoa Điềm'' (Tuyển chọn, 1990),
''Cõi lặng'' (thơ, 2007). Nguyễn Khoa Điềm thuộc thế hệ nhà thơ thời kì chống Mĩ
cứu nước. Thơ ông hấp dẫn bởi sự kết hợp giữa xúc xảm nồng nàn và suy tư sâu
lắng của người trí thức về đất nước, con người VN. Năm 2000, ông được nhận
Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.
Trường ca ''Mặt đường khát vọng'' được tác giả hoàn thành ở chiến khu Trị Thiên năm 1971, in lần đầu năm 1974, viết về sự thức tỉnh của tuổi trẻ đô thị vùng
tạm chiếm miền Nam về non sông đất nước, về sứ mệnh của thế hệ mình, xuống
đường đấu tranh hoà nhịp với cuộc chiến đấu chống đế quốc Mĩ xâm lược. Đoạn
trích ''Đất nước'' (phần đầu chương V của trường ca) là một trong những đoạn thơ
hay về đề tài đất nước trong thơ Việt Nam hiện đại.. Đoạn trích thể hiện cảm nghĩa
mới mẻ của tác giả về đất nước qua những vẻ đẹp được phát hiện ở chiều sâu trên
nhiều bình diện: lịch sử, địa lí, văn hoá,... Đóng góp riêng của đoạn trích là ở sự
nhấn mạnh tư tưởng ''Đất nước của Nhân dân'' bằng hình thức biểu đạt giàu suy tư,
qua giọng thơ trữ tình- chính trị sâu lắng, thiết tha. Các chất liệu của văn hoá dân

gian được sử dụng nhuần nhị, sáng tạo, đem lại sức hấp dẫn cho đoạn trích.
***

1