hướng dẫn sử dụng mạng máy tính

H C VI N CÔNG NGH B U CHÍNH VI N THÔNG
-------(-------

SÁCH H

NG D N H C T P

M NG MÁY TÍNH
Biên so n : Ts. PH M TH QU

L u hành n i b

HÀ N I - 2006


M

U

Tài li u này ph c v cho sinh viên h đào đ i h c t xa h c t p và nghiên c u v “M ng
máy tính”.
Tài li u g m các n i dung chính sau:
Ch ng I: Gi i thi u t ng quan v m ng máy tính. Khái ni m c b n v ki n trúc và các
giao th c m ng, các lo i m ng máy tính và m c tiêu ng d ng c a nó.
Ch ng II: Nghiên c u các nguyên t c c b n đ thi t k m t mô hình giao th c m ng máy
tính theo quan đi m chia các ti n trình truy n thông thành c u trúc nhi u t ng, đ c x p ch ng lên
nhau đ th c hi n m t ti n trình truy n thông hoàn ch nh. Gi i thi u mô hình OSI, đ c xem nh
là m t mô hình chu n, m t chi n l c phát tri n các h th ng m và m t khung khái ni m v giao
th c và d ch v .
Ch ng III: Gi i thi u m t s b giao th c m ng mang tính đ c tr ng và đ c áp d ng ph
bi n. c bi t trong ch ng này tìm hi u sâu h n b giao th c TCP/IP đã tr thành chu n chung

cho m ng máy tính toàn c u, m ng Internet.
Ch ng IV: Ch ng này gi i thi u các công ngh m ng c c b . Ki n trúc m ng c c b
Ethrnet, Virtual LAN, Local ATM , LAN ARCnet..
Ch ng V: Gi i thi u v công ngh và k thu t m ng di n r ng WAN. C th xem xét
công ngh các m ng tích h p s đa d ch v ISDN và b ng r ng B-ISDN, Frame Relay và X25,
d ch v SDMS và ph ng th c truy n d n không đ ng b ATM.
Ch ng VI: Gi i thi u m t s công ngh m i nh công ngh đ ng dây thuê bao s DSL,
các m ng chuy n m ch gói chuy n t i ti ng nói trên n n IP, ATM và Frame Raly. Các công ngh
chuy n m ch nhãn đa giao th c IP/MPLS, chuy n m ch m m Softswitch s d ng trong m ng h i
t và m ng th h sau NGN.
Ch ng VII:
c p đ n m t s v n đ b o v thông tin trên m ng. Ch ng này gi i thi u
cách ti p c n các h m t mã, các giao th c b o m t, m ng riêng o VPN và các gi i pháp an toàn
m ng, xác th c đi n t , các gi i pháp ch ký đi n t , xác minh ch ký và t ch i ch ký gi m o..
Tài li u không ch đ c p đ n nh ng v n đ c s lý lu n mà còn trình bày m t s k n ng,
kinh nghi m c n thi t đ thi t k và cài đ t các m ng máy tính. Hy v ng s có ích cho các b n h c
sinh sinh viên và nh ng ng i mu n xây d ng các h th ng tin h c ng d ng ph c v cho s n
xu t, qu n lý trong các doanh nghi p. Có th còn nhi u thi u sót trong trình bày và biên so n do
kh n ng, trình đ , nh ng ng i biên so n m nh d n gi i thi u tài li u này và mong nh n đ c s
góp ý c a b n đ c.

TS Ph m Th Qu


Ch

CH

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

NG I: KHÁI NI M V M NG MÁY TÍNH

N i dung c a ch ng s trình bày các khái ni m c b n c a m ng máy tính, đ nh ngh a
m ng máy tính, m c tiêu và ng d ng c a m ng, c u trúc và các thành ph n c b n c a m t m ng
máy tính. Các th c th trên m ng có th tham gia truy n thông v i nhau c n tuân theo t p các
ph n m m đi u khi n ho t đ ng c a m ng, đ c g i là chu n, hay còn g i là t p các giao th c
m ng (Protocols). N i dung c a ch ng bao g m các ph n sau:
•

nh ngh a m ng máy tính

• M c tiêu m ng máy tính.
• Các d ch v m ng.
• C u trúc m ng (Topology)
• Khái ni m giao th c m ng máy tính (Protocols)
• M ng LAN, MAN, WAN.
• M ng chuy n m ch kênh (Circuit switched Networks)
• M ng chuy n m ch gói (Packet Switched Networks).
• Các mô hình x lý d li u

1.1.

nh ngh a m ng máy tính

M ng máy tính là t p h p các máy tính đ n l đ c k t n i v i nhau b ng các ph ng ti n
truy n v t lý (Transmission Medium) và theo m t ki n trúc m ng xác đ nh (Network Architecture).
M ng vi n thông c ng là m ng máy tính. Các node chuy n m ch là h th ng máy tính đ c
k t n i v i nhau b ng các đ ng truy n d n và ho t đ ng truy n thông tuân theo các chu n mô
hình tham chi u OSI. Hình 1.2 mô t khái quát các thành ph n c a đ nh ngh a.

Các node m ng

Terminal

Printer
Hình 1.1 M ng máy tính
5


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

Ki n trúc m ng g m c u trúc m ng (Topology) và giao th c m ng (Protocols). Topology là
c u trúc hình h c c a các th c th m ng và giao th c m ng là t p các quy t c chu n các th c th
ho t đ ng truy n thông ph i tuân theo.

1.2. M c tiêu m ng máy tính
1.2.1. M c tiêu k t n i m ng máy tính
- Cùng chia s các tài nguyên chung, b t k ng i s d ng nào c ng có quy n khai thác, s
d ng tài nguyên c a m ng mà không ph thu c vào v trí đ a lý c a nó.
- Nâng cao đ tin c y c a h th ng nh kh n ng thay th khi m t s thành ph n c a m ng
x y ra s c k thu t thì v n duy trì s ho t đ ng bình th ng c a h th ng.
- T o môi tr ng giao ti p gi a ng i v i ng i. Chinh ph c đ
có th trao đ i, th o lu n v i nhau cách xa nhau hàng nghìn km.

c kho ng cách, con ng

i

1.2.2. L i ích k t n i m ng
- Có th gi m s l ng máy in, đ a c ng và các thi t b khác. Kinh t trong vi c đ u t xây
d ng cho m t h th ng tin h c c a m t c quan, xí nghiêp, doanh nghi p...
- Dùng chung tài nguyên đ t ti n nh máy in, ph n m m...Tránh d th a d li u, tài nguyên
m ng. Có kh n ng t ch c và tri n khai các đ án l n thu n l i và d dàng.
- B o đ m các tiêu chu n th ng nh t v tính b o m t, an toàn d li u khi nhi u ng
d ng t i các thi t b đ u cu i khác nhau cùng làm vi c trên các h c s d li u.

is

Tóm l i, m c tiêu k t n i các máy tính thành m ng là cung c p các d ch v m ng đa d ng,
chia s tài nguyên chung và gi m b t các chi phí v đ u t trang thi t b .

1.3. Các d ch v m ng
1.3.1. Các xu h

ng phát tri n d ch v m ng máy tính

- Cung c p các d ch v truy nh p vào các ngu n thông tin
tin. Cung c p các d ch v mua bán, giao d ch qua m ng...

xa đ khai thác và x lý thông

- Phát tri n các d ch v t ng tác gi a ng i v i ng i trên ph m vi di n r ng. áp ng
nhu c u trao đ i thông tin đa d ch v , đa ph ng ti n. T o các kh n ng làm vi c theo nhóm b ng
các d ch v th đi n t , video h i ngh , ch a b nh t xa ...
- Xu h ng phát tri n các d ch v gi i trí tr c tuy n (Online) hi n đ i. Các hình th c d ch
v truy n hình, nghe nh c, ch i game tr c tuy n qua m ng......
1.3.2. Các d ch v ph bi n trên m ng máy tính
- D ch v t p (File services) cho phép chia s tài nguyên thông tin chung, chuy n giao các

t p d li u t máy này sang máy khác. Tìm ki m thông tin và đi u khi n truy nh p. D ch v th
đi n t E_Mail (Electronic mail) cung c p cho ng i s d ng ph ng ti n trao đ i, tranh lu n
b ng th đi n t . D ch v th đi n t giá thành h , chuy n phát nhanh, an toàn và n i dung có th
tích h p các lo i d li u.
6


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

- D ch v in n: Có th dùng chung các máy in đ t ti n trên m ng. Cung c p kh n ng đa
truy nh p đ n máy in, ph c v đ ng th i cho nhi u nhu c u in khác nhau. Cung c p các d ch v
FAX và qu n lý đ c các trang thi t b in chuyên d ng.
- Các d ch v ng d ng h ng đ i t ng: S d ng các d ch v thông đi p (Message) làm
trung gian tác đ ng đ n các đ i t ng truy n thông.
i t ng ch bàn giao d li u cho tác nhân
(Agent) và tác nhân s bàn giao d li u cho đ i t ng đích.
- Các d ch v ng d ng qu n tr lu ng công vi c trong nhóm làm vi c: nh tuy n các tài
li u đi n t gi a nh ng ng i trong nhóm. Khi ch ký đi n t đ c xác nh n trong các phiên giao
d ch thì có th thay th đ c nhi u ti n trình m i hi u qu và nhanh chóng h n.
- D ch v c s d li u là d ch v ph bi n v các d ch v ng d ng, là các ng d ng theo
mô hình Client/Server. D ch v x lý phân tán l u tr d li u phân tán trên m ng, ng i dùng
trong su t và d s d ng, đáp ng các nhu c u truy nh p c a ng i s d ng.

1.4. C u trúc m ng (Topology)
Topology là c u trúc hình h c không gian c a m ng th c ch t là cách b trí v trí v t lý các
node và cách th c k t n i chúng l i v i nhau. Có hai ki u c u trúc m ng: ki u đi m - đi m (Point
to Point) và ki u qu ng bá (Multi Point).
1.4.1. Ki u đi m - đi m (Point to Point)

ng truy n n i t ng c p node l i v i nhau theo m t hình h c xác đ nh. M t kênh truy n
v t lý s đ c thi t l p gi a 2 node có nhu c u trao đ i thông tin. Ch c n ng các node trung gian:
ti p nh n, l u tr t m th i và g i ti p thông tin sang node ti p theo khi đ ng truy n r i. C u trúc
đi m- đi m g i là m ng l u và g i ti p (Store - and - Forward).
u đi m là ít kh n ng đ ng đ thông tin (Collision). Nh c đi m c a nó là hi u su t s
d ng đ ng truy n th p. Chi m d ng nhi u tài nguyên, đ tr l n, tiêu t n nhi u th i gian đ thi t
l p đ ng truy n và x lý t i các node. Vì v y t c đ trao đ i thông tin th p.

M ng hình sao
(Star)

M ng chu trình
(Loop)

M ng đ y đ
(Complete)

Hình 1.2 Các m ng có c u trúc đi m - đi m
7


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

1.4.2. Ki u đa đi m hay qu ng bá (Point to Multipoint, Broadcasting)
T t c các node cùng truy nh p chung trên m t đ ng truy n v t lý. M t thông đi p đ c
truy n đi t m t node nào đó s đ c t t c các node còn l i ti p nh n và ki m tra đ a ch đích trong
thông đi p có ph i c a nó hay không. C n thi t ph i có c ch đ gi i quy t v n đ đ ng đ thông
tin (Collision) hay t c ngh n thông tin trên đ ng truy n trong các m ng hình BUS và hình RING.

Các m ng có c u trúc qu ng bá đ c phân chia thành hai lo i: qu ng bá t nh và qu ng bá
đ ng ph thu c vào vi c c p phát đ ng truy n cho các node. Trong qu ng bá đ ng có qu ng bá
đ ng t p trung và qu ng bá đ ng phân tán.
Qu ng bá t nh: Chia th i gian thành nhi u kho ng r i r c và dùng c ch quay vòng
(Round Robin) đ c p phát đ ng truy n. Các node có quy n đ c truy nh p khi đ n c a th i
gian c a nó.
Qu ng bá đ ng t p trung: M t thi t b trung gian có ch c n ng ti p nh n yêu c u liên l c và
c p phát đ ng truy n cho các node. Ki u c p phát này gi m đ c t i đa th i gian ch t c a đ ng
truy n, hi u su t kênh truy n cao, nh ng thi t k ph c t p và khó kh n.
Qu ng bá đ ng phân tán: Không có b trung gian, các node t quy t đ nh có nên hay không
nên truy nh p đ ng truy n, ph thu c vào tr ng thái c a m ng.

M ng hình BUS

M ng hình vòng RING

V tinh

Hình 1.3 Các m ng có c u trúc qu ng bá

1.5. Khái ni m giao th c m ng máy tính (Protocols)
1.5.1. Khái ni m v giao th c
Các th c th c a m ng mu n trao đ i thông tin v i nhau ph i b t tay, đàm phán v m t s
th t c, quy t c... Cùng ph i “nói chung m t ngôn ng ”. T p quy t c h i tho i đ c g i là giao
th c m ng (Protocols). Các thành ph n chính c a m t giao th c bao g m:
- Cú pháp: đ nh d ng d li u, ph

ng th c mã hoá và các m c tín hi u.

- Ng ngh a: thông tin đi u khi n, đi u khi n l u l

ng và x lý l i..

Trao đ i thông tin gi a hai th c th có th là tr c ti p ho c gián ti p. Trong hai h th ng k t
n i đi m - đi m, các th c th có th trao đ i thông tin tr c ti p không có s can thi p c a các th c
th trung gian. Trong c u trúc qu ng bá, hai th c th trao đ i d li u v i nhau ph i thông qua các
8


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

th c th trung gian. Ph c t p h n khi các th c th không chia s trên cùng m t m ng chuy n
m ch, k t n i gián ti p ph i qua nhi u m ng con.
1.5.2. Ch c n ng giao th c
óng gói: Trong quá trình trao đ i thông tin, các gói d li u đ c thêm vào m t s thông tin
đi u khi n, bao g m đ a ch ngu n và đ a ch đích, mã phát hi n l i, đi u khi n giao th c... Vi c
thêm thông tin đi u khi n vào các gói d li u đ c g i là quá trình đóng gói (Encapsulation). Bên
thu s đ c th c hi n ng c l i, thông tin đi u khi n s đ c g b khi gói tin đ c chuy n t t ng
d i lên t ng trên.
Phân đo n và h p l i: M ng truy n thông ch ch p nh n kích th c các gói d li u c đ nh.
Các giao th c các t ng th p c n ph i c t d li u thành nh ng gói có kích th c quy đ nh. Quá
trình này g i là quá trình phân đo n. Ng c v i quá trình phân đo n bên phát là quá trình h p l i
bên thu. D li u phân đo n c n ph i đ c h p l i thành thông đi p thích h p t ng ng d ng
(Application). Vì v y v n đ đ m b o th t các gói đ n đích là r t quan tr ng. Gói d li u trao
đ i gi a hai th c th qua giao th c g i là đ n v giao th c d li u PDU (Protocol Data Unit).
i u khi n liên k t: Trao đ i thông tin gi a các th c th có th th c hi n theo hai ph ng
th c: h ng liên k t (Connection - Oriented) và không liên k t (Connectionless). Truy n không
liên k t không yêu c u có đ tin c y cao, không yêu c u ch t l ng d ch v và không yêu c u xác

nh n. Ng c l i, truy n theo ph ng th c h ng liên k t, yêu c u có đ tin c y cao, đ m b o ch t
l ng d ch v và có xác nh n. Tr c khi hai th c th trao đ i thông tin v i nhau, gi a chúng m t
k t n i đ c thi t l p và sau khi trao đ i xong, k t n i này s đ c gi i phóng.
Giám sát: Các gói tin PDU có th l u chuy n đ c l p theo các con đ ng khác nhau, khi
đ n đích có th không theo th t nh khi phát. Trong ph ng th c h ng liên k t, các gói tin
ph i đ c yêu c u giám sát. M i m t PDU có m t mã t p h p duy nh t và đ c đ ng ký theo
tu n t . Các th c th nh n s khôi ph c th t các gói tin nh th t bên phát.
i u khi n l u l ng liên quan đ n kh n ng ti p nh n các gói tin c a th c th bên thu và
s l ng ho c t c đ c a d li u đ c truy n b i th c th bên phát sao cho bên thu không b tràn
ng p, đ m b o t c đ cao nh t. M t d ng đ n gi n c a c a đi u khi n l u l ng là th t c d ng
và đ i (Stop-and Wait), trong đó m i PDU đã phát c n ph i đ c xác nh n tr c khi truy n gói
tin ti p theo. Có đ tin c y cao khi truy n m t s l ng nh t đ nh d li u mà không c n xác nh n.
K thu t c a s tr t là thí d c ch này. i u khi n l u l ng là m t ch c n ng quan tr ng c n
ph i đ c th c hi n trong m t s giao th c.
i u khi n l i là k thu t c n thi t nh m b o v d li u không b m t ho c b h ng trong
quá trình trao đ i thông tin. Phát hi n và s a l i bao g m vi c phát hi n l i trên c s ki m tra
khung và truy n l i các PDU khi có l i. N u m t th c th nh n xác nh n PDU l i, thông th ng
gói tin đó s ph i đ c phát l i.
ng b hoá: Các th c th giao th c có các tham s v các bi n tr ng thái và đ nh ngh a
tr ng thái, đó là các tham s v kích th c c a s , tham s liên k t và giá tr th i gian. Hai th c
th truy n thông trong giao th c c n ph i đ ng th i trong cùng m t tr ng thái xác đ nh. Ví d
cùng tr ng thái kh i t o, đi m ki m tra và hu b , đ c g i là đ ng b hoá.
ng b hoá s khó
kh n n u m t th c th ch xác đ nh đ c tr ng thái c a th c th khác khi nh n các gói tin. Các gói
9


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

tin không đ n ngay mà ph i m t m t kho ng th i gian đ l u chuy n t ngu n đ n đích và các gói
tin PDU c ng có th b th t l c trong quá trình truy n.
a ch hoá: Hai th c th có th truy n thông đ c v i nhau, c n ph i nh n d ng đ c
nhau. Trong m ng qu ng bá, các th c th ph i nh n d ng đ nh danh c a nó trong gói tin. Trong
các m ng chuy n m ch, m ng c n nh n bi t th c th đích đ đ nh tuy n d li u tr c khi thi t l p
k t n i.

1.6. Cáp m ng - ph

ng ti n truy n (Network Medium)

Ph ng ti n truy n v t lý là v t truy n t i các tín hi u đi n t gi a các thành ph n m ng v i
nhau, bao g m các lo i cáp và các ph ng ti n vô tuy n.
1.6.1.

c tr ng c b n c a đ

ng truy n

B ng thông (Bandwidth): B ng thông c a m t đ ng truy n là mi n t n s gi i h n th p và
t n s gi i h n cao, t c là mi n t n s mà đ ng truy n đó có th đáp ng đ c. Ví d b ng thông
c a cáp tho i t 400 đ n 4000 Hz, có ngh a là nó có th truy n các tín hi u v i t n s t 400 đ n
4000 chu k /giây. B ng thông c a cáp ph thu c vào chi u dài c a cáp. Cáp ng n b ng thông cao
và ng c l i. Vì v y khi thi t k l p đ t cáp, chi u dài cáp sao cho không v t qua gi i h n cho
phép, vì có th x y ra l i trong quá trình truy n.
Thông l ng (Throughput) Thông l ng c a đ ng truy n là s l ng các bit (chu i bit)
đ c truy n đi trong m t giây. Hay nói cách khác là t c đ c a đ ng truy n d n. Ký hi u là bit/s
ho c bps. T c đ c a đ ng truy n ph thu c vào b ng thông và đ dài c a nó. M t m ng LAN
Ethernet t c đ truy n 10 Mbps và có b ng thông là 10 Mbps.

Suy hao (Attenuation): Là đ đo s suy y u c a các tín hi u trên đ ng truy n. Suy hao ph
thu c vào đ dài c a cáp, cáp càng dài thì suy hao càng cao. Khi thi t k cáp c ng r t c n quan
tâm đ n gi i h n chi u dài cho phép c a t ng lo i cáp.
1.6.2. Các lo i cáp m ng
Cáp đ ng tr c (Coaxial cable): Là ph ng ti n truy n các tín hi u có ph r ng và t c đ
cao. B ng thông c a cáp đ ng tr c t 2,5 Mbps (ARCnet) đ n 10 Mbps (Ethernet). Th ng s
d ng đ l p đ t m ng hình BUS (các lo i m ng LAN c c b Thick Ethernet, Thin Ethernet) và
m ng hình sao (m ng ARCnet).
Cáp đ ng tr c g m: m t dây d n trung tâm, m t dây d n ngoài, t o nên đ
quanh tr c, t ng cách đi n gi a 2 dây d n và cáp v b c ngoài.

ng ng bao

Các lo i cáp đ ng tr c .
- Cáp RC-8 và RCA-11, 50 Ohm dùng cho m ng Thick Ethernet.
- Cáp RC-58 , 50 Ohm dùng cho m ng Thin Ethernet.
- Cáp RG-59 , 75 Ohm dùng cho truy n hình cáp.
- Cáp RC-62, 93 Ohm dùng cho m ng ARCnet.
Cáp xo n đôi (Twisted Pair cable): Cáp xo n đôi đ c s d ng trong các m ng LAN c c
b . Giá thành r , d cài đ t, có v b c tránh nhi t đ , đ m và có lo i có kh n ng ch ng nhi u
10


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

STP (Shield Twisted Pair). Cáp c b n có 2 dây đ ng xo n vào nhau, gi m đ nh y c a cáp v i
EMI, gi m b c x âm nhi u t n s radio gây nhi u. Các lo i cáp xo n:
- Cáp có màng ch n (STP): Lo i cáp STP th ng có t c đ truy n vào kho ng 16 Mbps

trong lo i m ng Token Ring. V i chi u dài 100 m t c đ đ t 155 Mbps (lý thuy t là 500 Mbps).
Suy hao cho phép kho ng 100 m, đ c tính EMI cao. Giá thành cao h n cáp Thin Ethernet, cáp
xo n tr n, nh ng l i r h n giá thành lo i cáp Thick Ethernet hay cáp s i quang. Cài đ t đòi h i
tay ngh và k n ng cao.
- Lo i cáp không có v b c UTP (Unshield Twisted Pair): Cáp tr n không có kh n ng
ch ng nhi u, t c đ truy n kho ng 100 Mbps. c tính suy hao nh cáp đ ng, gi i h n đ dài t i
đa 100m. Do thi u màng ch n nên r t nh y c m v i EMI, không phù h p v i môi tr ng các nhà
máy.
c dùng ph bi n cho các lo i m ng, giá thành h , d l p đ t.
Cáp s i quang (Fiber Optic Cable) r t lý t ng cho vi c truy n d li u, b ng thông có th
đ t 2 Gbps, tránh nhi u t t, t c đ truy n 100 Mbps trên đo n cáp dài vài km. Cáp s i quang g m
m t ho c nhi u s i quang trung tâm đ c bao b c b i m t l p v nh a ph n x các tín hi u tr
l i, vì v y h n ch s suy hao, m t mát tín hi u. Cáp s i quang ch truy n các tín hi u quang. Các
tín hi u d li u đ c bi n đ i thành các tín hi u quang trên đ ng truy n và khi nh n, các tín hi u
quang chuy n thành các tín hi u d li u. Cáp s i quang ho t đ ng m t trong hai ch đ : ch đ
đ n (Single Mode) và đa ch đ (Multi Mode). Cài đ t cáp s i quang đòi h i ph i có k n ng cao,
quy trình khó và ph c t p.
1.6.3. Các ph

ng ti n vô tuy n

Radio: Quang ph c a đi n t n m trong kho ng 10 KHz đ n 1GHz. Có nhi u gi i t n:
Sóng ng n (Short Wave), VHF (VeryHightFrequency)-Tivi&Radio FM và UHF (Ultra Hight
Frequency)-Tivi
c tính truy n: t n s đ n, công su t th p không h tr t c đ d li u các m ng c c b
LAN yêu c u. T n s đ n, công su t cao d cài đ t, b ng thông cao t 1 - 10 Mbps, suy hao ch m.
Kh n ng nhi u t th p, b o m t kém. Giá thành cao trung bình. Radio quang ph tr i (Spread
spectrum) đ tin c y cao, b o m t d li u. B ng thông cao, t c đ truy n có th đ t theo yêu c u
c a các m ng c c b .
Viba: Truy n thông viba có hai d ng: Viba m t đ t và v tinh. Viba m t đ t s d ng các

tr m thu và phát. K thu t truy n thông v tinh s d ng các tr m thu m t đ t (các đ a v tinh) và
các v tinh. Tín hi u đ n v tinh và t v tinh đ n tr m thu m t l t đi ho c v 23.000 d m. Th i
gian truy n m t tín hi u đ c l p v i kho ng cách. Th i gian truy n tín hi u t v tinh đ n các
tr m n m vòng tròn 1/3 chu vi qu đ t là nh nhau, g i là tr lan truy n (Propagation Delay).
Thông th ng là 0,5-5 giây.
Tia h ng ngo i (Infrared system): Có 2 ph ng th c k t n i m ng Point - to - Point và
Multi Point. Point - to – Point ti p sóng các tín hi u h ng ngo i t thi t b này sang thi t b
khác.Gi i t n t 100 GHz đ n 1000 THz, t c đ truy n kho ng 100 Kbps-16 Mbps. Multi Point
truy n đ ng th i các tín hi u h ng ngo i đ n các thi t b . Gi i t n s t 100 GHz đ n 1000 THz,
nh ng t c đ truy n ch đ t t i đa 1 Mbps.
11


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

1.7. Phân lo i m ng
1.7.1. Theo kho ng cách
a. M ng c c b LAN (Local Area Networks):
M ng c c b LAN: k t n i các máy tính đ n l thành m ng n i b , t o kh n ng trao đ i
thông tin và chia s tài nguyên trong c quan, xí nhi p... Có hai lo i m ng LAN khác nhau: LAN
n i dây (s d ng các lo i cáp) và LAN không dây (s d ng sóng cao t n hay tia h ng ngo i). c
tr ng c b n c a m ng c c b :
Quy mô c a m ng nh , ph m vi ho t đ ng vào kho ng vài km. Các máy trong m t tòa nhà,
m t c quan hay xí nghi p.. n i l i v i nhau. Qu n tr và b o d ng m ng đ n gi n.
Công ngh truy n d n s d ng trong m ng LAN th ng là qu ng bá (Broadcast), bao g m
m t cáp đ n n i t t c các máy. T c đ truy n d li u cao, t 10÷100 Mbps đ n hàng tr m Gbps,
th i gian tr nh (c 10μs), đ tin c y cao, t s l i bit t 10-8 đ n 10-11.
C u trúc tôpô c a m ng đa d ng. Ví d M ng hình BUS, hình vòng (Ring), hình sao (Star)

và các lo i m ng k t h p, lai ghép.....

T-connector

Terminator

Bus
Terminator

Hình 1.4 C u trúc m ng hình BUS
- M ng hình BUS ho t đ ng theo ki u qu ng bá (Broadcast). T t c các node truy nh p
chung trên m t đ ng truy n v t lý có đ u và cu i (BUS). Chu n IEEE 802.3 đ c g i là
Ethernet, là m t m ng hình BUS qu ng bá v i c ch đi u khi n qu ng bá đ ng phân tán, trao đ i
thông tin v i t c đ 10 Mbps ho c 100 Mbps.
Ph ng th c truy nh p đ ng truy n đ c s d ng trong m ng hình BUS ho c TOKEN
BUS, ho c đa truy nh p s d ng sóng mang v i vi c phát hi n xung đ t thông tin trên đ ng
truy n CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection).
- M ng hình vòng (RING) là m ng qu ng bá (Broadcast), t t c các node cùng truy nh p
chung trên m t đ ng truy n v t lý. Tín hi u đ c l u chuy n trên vòng theo m t chi u duy nh t,
theo liên k t đi m - đi m. D li u đ c chuy n m t cách tu n t t ng bit quanh vòng, qua các b
chuy n ti p. B chuy n ti p có ba ch c n ng: chèn, nh n và h y b thông tin. Các b chuy n ti p
s ki m tra đ a ch đích trong các gói d li u khi đi qua nó.
12


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

Repeater

Chi u truy n
d li u

Hình 1.5 C u trúc m ng hình RING
- M ng hình sao (Star) các tr m k t n i v i m t thi t b trung tâm có ch c n ng đi u khi n
toàn b ho t đ ng c a m ng. D li u đ c truy n theo các liên k t đi m - đi m. Thi t b trung
tâm có th là m t b chuy n m ch, m t b ch n đ ng ho c đ n gi n là m t HUB.
- M ng LAN h ng ngo i (Infrared) s d ng sóng h ng ngo i đ truy n d li u. Ph m vi
ho t đ ng c a m ng b h n ch trong m t phòng, vì tín hi u h ng ngo i không đi xuyên qua tng. Có hai ph ng pháp k t n i đi m- đi m và k t n i qu ng bá. Các m ng đi m - đi m ho t
đ ng b ng cách chuy n ti p các tín hi u h ng ngo i t m t thi t b t i thi t b k ti p. T c đ d
li u đ t kho ng 100Kb/s đ n 16Mb/s. Các m ng qu ng bá h ng ngo i có t c đ truy n d li u
th c t ch đ t d i 1Mb/s.
Thi t b
trung tâm

Hub, Switch or
Repeater

Hình 1.6 C u trúc m ng hình sao
- M ng LAN tr i ph (Spread spectrum) S d ng k thu t tr i ph , th
nghi p và y t .

ng dùng trong công

- M ng LAN vi ba b ng h p: Ho t đ ng v i t n s vi ba nh ng không tr i ph . Có hai
d ng truy n th ng: vi ba m t đ t và v tinh. Các h th ng vi ba m t đ t th ng ho t đ ng
b ng t n 4-6 GHz và 21- 23 GHz, t c đ truy n d li u kho ng vài ch c Mbps.
13

Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính
b. M ng đô th MAN (Metropolitan Area Networks)

M ng đô th MAN ho t đ ng theo ki u qu ng bá, LAN to LAN. M ng cung c p các d ch v
tho i và phi tho i và truy n hình cáp. Trong m t m ng MAN, có th s d ng m t ho c hai đ ng
truy n v t lý và không ch a th c th chuy n m ch. D a trên tiêu chu n DQDB (Distributed
Queue Dual Bus - IEEE 802.6) quy đ nh 2 cáp đ n k t n i t t c các máy tính l i v i nhau, các
máy bên trái liên l c v i các máy bên ph i thông tin v n chuy n trên đ ng BUS trên. Các máy
bên trái liên l c v i các máy bên ph i, thông tin đi theo đ ng BUS d i.
H

ng truy n d li u trên bus A

Bus A
...
Head-End
Bus B
H

ng truy n d li u trên bus B

Hình 1.7: C u trúc m ng đô th MAN
c. M ng di n r ng WAN (Wide Area Networks)
c tr ng c b n c a m t m ng WAN:
- Ho t đ ng trên ph m vi m t qu c gia ho c trên toàn c u.
- T c đ truy n d li u th p so v i m ng c c b .
- L i truy n cao.

Router

Hình 1.8: C u trúc m t m ng di n r ng WAN
M t s m ng di n r ng đi n hình
- M ng tích s h p đa d ch v ISDN (Integrated Services Digital Network)
14


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

- M ng X25 và chuy n m ch khung Frame Relay
- Ph

ng th c truy n không đ ng b ATM (Asynchronous Transfer Mode)

- M ng h i t - m ng th h sau NGN (Next Generation Network)
d. K t n i liên m ng (Internet Connectivity)
Nhu c u trao đ i thông tin và chia s tài nguyên chung đòi h i các ho t đ ng truy n thông
c n thi t ph i k t n i nhi u m ng thành m t m ng l n, g i là liên m ng.
Liên m ng (internet) là m ng c a các m ng con, là m t t p các m ng LAN, WAN, MAN
đ c l p đ c k t n i l i v i nhau. K t n i liên m ng có m t s l i ích sau:
Gi m l u thông trên m ng: Các gói tin th ng đ c l u chuy n trên các m ng con và các
gói tin l u thông trên liên m ng khi các m ng con liên l c v i nhau.
T i u hoá hi u n ng: Gi m l u thông trên m ng là t i u hi u n ng c a m ng, tuy nhiên
máy ch (Server Load) s ph i t ng t i khi nó đ c s d ng nh m t Router.
n gi n hoá vi c qu n tr m ng: Có th xác đ nh các s c k thu t và cô l p d dàng h n
trong m t m ng có quy mô nh , th ng là trong m t m ng c c b ch ng h n.
Hi u qu h n so v i m ng WAN có ph m vi ho t đ ng l n, chi phí gi m, hi u n ng liên

m ng t ng và đ ph c t p c a vi c qu n lý nh h n.
M t trong nh ng ch c n ng ch y u c a các thi t b k t n i liên m ng là ch c n ng đ nh
tuy n (Routing). Có 3 ph ng th c k t n i liên m ng c b n:
- K t n i các m ng LAN thu n nh t t i t ng v t lý t o ra liên m ng có ph m vi ho t đ ng
r ng và t ng s l ng các node trên m ng, gi m b t l u l ng trên m i m ng con, h n ch t c
ngh n và đ ng đ thông tin. Các m ng con ho t đ ng hi u qu h n.
- K t n i các m ng LAN không thu n nh t t i t ng 2 (Data Link) t o ra m t liên m ng bao
g m m t s m ng LAN c c b k t n i v i nhau b ng các b chuy n m ch đ n các máy ch cô l p
v i t c đ cao.
- K t n i các m ng LAN các ki u khác nhau t i t ng 3 (Network Layer) t o ra m t m ng
WAN đ n. Các node chuy n m ch k t n i v i nhau theo m t c u trúc l i. M i m t node chuy n
m ch cung c p d ch v cho t p h p các thi t b đ u cu i (DTE) c a nó.
1.7.2. M ng chuy n m ch kênh (Circuit Switched Networks)
- Tr c khi trao đ i thông tin, h th ng s thi t l p k t n i gi a 2 th c th b ng m t đ
truy n v t lý. Th c th đích n u b n, k t n i này s b hu b .

ng

- Duy trì k t n i trong su t quá trình 2 th c th trao đ i thông tin.
- Gi i phóng k t n i: Sau khi truy n xong d li u, k t n i s đ c hu b , gi i phóng các tài
nguyên đã b chi m d ng đ s n sàng ph c v cho các yêu c u k t n i khác.
Nh c đi m là c n nhi u th i gian đ thi t l p kênh truy n, vì v y th i gian thi t l p kênh
ch m và xác su t k t n i không thành công cao. Khi c hai không còn thông tin đ truy n, kênh b
b không trong khi các th c th khác có nhu c u.
1.7.3. M ng chuy n m ch gói (Packet Switched Networks)
15


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

Nguyên lý chuy n m ch gói: Thông đi p (Message) c a ng i s d ng đ c chia thành
nhi u gói nh (Packet) có đ dài quy đ nh.
dài gói tin c c đ i (Maximum Transfer Unit) MTU
trong các m ng khác nhau là khác nhau. Các gói tin c a m t thông đi p có th truy n đ c l p trên
nhi u tuy n h ng đích và các gói tin c a nhi u thông đi p khác nhau có th cùng truy n trên m t
tuy n liên m ng. T i m i node, các gói tin đ c ti p nh n, l u tr , x lý t i b nh , không c n
ph i l u tr t m th i trên b nh ngoài (nh đ a c ng) và đ c chuy n ti p đ n node k ti p. nh
tuy n các gói tin qua m ng nhanh h n và hi u qu h n.
K thu t chuy n m ch gói có nhi u u đi m h n so v i chuy n m ch kênh:
- Các gói tin l u chuy n h ng đích đ c l p, trên m t đ
tin. Vì v y hi u su t đ ng truy n cao h n.
- Các gói tin đ

ng có th chia s cho nhi u gói

c x p hàng và truy n qua tuy n k t n i.

- Hai th c th có t c đ d li u khác nhau có th trao đ i các gói v i t c đ phù h p.
- Trong m ng chuy n m ch kênh, khi l u l ng t ng thì m ng t ch i thêm các yêu c u k t
n i (do ngh n) cho đ n khi gi m xu ng. Trong m ng chuy n m ch gói, các gói tin v n đ c ch p
nh n, nh ng tr phân phát gói tin có th t ng lên.
Các công ngh chuy n m ch gói: N u m t th c th g i m t gói d li u qua m ng có đ dài
l n h n kích th c gói c c đ i MTU, nó s đ c chia thành các gói nh có đ dài quy đ nh và g i
lên m ng. Có hai k thu t đ c s d ng trong các m ng chuy n m ch gói là k thu t datagram
trong m ng không liên k t (Connectionless) và k thu t kênh o cho m ng h ng liên k t
(Connection- Oriented).
- Ph ng th c datagram s d ng trong m ng không liên k t: M i m t gói tin đ c l u
chuy n và x lý đ c l p, không c n tham chi u đ n các gói tin đã g i tr c. M i m t gói tin đ c

xem nh là m t datagram.
u, nh c đi m c a ph ng th c datagram: Giai đo n thi t l p và gi i phóng k t n i s
đ c b qua. Phù h p v i yêu c u truy n kh i l ng d li u không l n trong th i gian ng n.
Ph ng th c linh ho t h n so v i ph ng th c kênh o. N u x y ra ngh n thông tin, các datagram
có th đ c đ nh tuy n ra kh i vùng ngh n. Và n u có node b h ng, các gói tin t tìm m t tuy n
khác đ l u chuy n h ng đích, vi c phân phát các gói tin tin c y h n.
Ph ng th c kênh o VC (Virtual Circuit) s d ng trong m ng h ng liên k t: Tr c khi
trao đ i thông tin, hai th c th tham gia truy n thông đàm phán v i nhau v các tham s truy n
thông nh kích th c t i đa c a gói tin, các c a s , đ ng truy n.... M t kênh o đã đ c hình
thành thông qua liên m ng và t n t i cho đ n khi các th c th ng ng trao đ i v i nhau. T i m t
th i đi m, có th có nhi u kênh o đi và đ n t nhi u h ng khác nhau. Các gói tin v n đ c đ m
t i m i node và đ c x p hàng đ u ra trên m t đ ng truy n, các gói tin c a các thông đi p khác
trên kênh o khác có th chia s s d ng đ ng truy n này.
u, nh c đi m c a ph ng pháp kênh o: M ng có th cung c p các d ch v kênh o, bao
g m vi c đi u khi n l i và th t các gói tin. T t c các gói tin đi trên cùng m t tuy n s đ n theo
th t ban đ u. i u khi n l i đ m b o không ch các gói đ n đích theo đúng th t mà cho t t c
các gói không b l i. M t u đi m khác là các gói tin l u chuy n trên m ng s nhanh h n vì
không c n ph i đ nh tuy n t i các node. Tuy nhiên s khó kh n h n vi c thích ng v i ngh n. N u
16


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

có node b h ng thì t t c các kênh o qua node đó s b m t, vi c phân phát datagram càng khó
kh n h n, đ tin c y không cao.

1.8. Các mô hình x lý d li u
1.8.1. Mô hình Client-Server

Mô hình Client/Server mô t các d ch v m ng và các ng d ng đ c s d ng đ truy nh p
các d ch v . Là mô hình phân chia các thao tác thành hai ph n: phía Client cung c p cho ng i s
d ng m t giao di n đ yêu c u d ch v t m ng và phía Server ti p nh n các yêu c u t phía
Client và cung c p các d ch v m t cách thông su t cho ng i s d ng.
Ch ng trình Server đ c kh i đ ng trên m t máy ch và tr ng thái s n sàng nh n các
yêu c u t phía Client. Ch ng trình Client c ng đ c kh i đ ng m t cách đ c l p v i ch ng
trình Server. Yêu c u d ch v đ c ch ng trình Client g i đ n máy ch cung c p d ch v và
ch ng trình Server trên máy ch s đáp ng các yêu c u c a Client. Sau khi th c hi n các yêu
c u t phía Client, Server s tr v tr ng thái ch các yêu c u khác.
Host A (Web Server)

http://

Máy khách yêu c u

Host B (Web Client)


Máy ch đáp ng

(Trang Web t hotsA.com)

Hình 1.9: Mô hình ch /khách (Client / Server)
Trong mô hình Client/Server nhi u l p, quá trình x lý đ c phân tán trên 3 l p khác nhau
v i các ch c n ng riêng bi t. Mô hình này thích h p cho vi c t ch c h th ng thông tin trên
m ng Internet/ Intranet. Phát tri n mô hình 3 l p s kh c ph c đ c m t s h n ch c a mô hình 2
l p. Các h c s d li u đ c cài đ t trên các máy ch Web Server và có th đ c truy nh p
không h n ch các ng d ng và s l ng ng i dùng.
L p khách (Clients) cung c p d ch v trình bày (Presentation Services), giao ti p ng i s
d ng v i l p giao d ch thông qua trình duy t Browser hay trình ng d ng đ thao tác và x lý d

li u. Giao di n ng i s d ng là trình duy t Internet Explorer hay Netscape.

Network
Data base

Tow er System

Main Frame Computer
Hình 1.10 Ví d mô hình Client-Server 2 l p
1. Trình duy t Browser g i yêu c u cho Web Server.
2. Web Server tr k t qu v cho trình duy t
17


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

L p giao d ch (Business) cung c p các d ch v qu n tr , t ch c và khai thác c s d li u.
Các componenet tr c đây đ c cài đ t trên l p khách, nay đ c cài đ t trên l p giao d ch. Ví d ,
m t ng i s d ng trên máy khách đ t mua hàng, l p giao d ch ki m tra mã m t hàng đ quy t
đ nh ti p t c bán hay không bán. Thành ph n c a l p giao d ch trong mô hình Internet là Web
Server và COM+/MTS. Công ngh c a Microsoft v i Web Server là IIS (Internet Information
Services) s d ng ASP đ k t n i Client v i COM. Web Server giao ti p v i COM+/MTS
component qua COM. COM+/MTS component đi u khi n t t c giao ti p v i l p d li u ngu n
thông qua ODBC ho c OLE - DB.
L p ngu n d li u (Data Source) cung c p các d ch v t ch c và l u tr các h c s d
li u quan h . S n sàng cung c p d li u cho l p giao d ch. c tr ng c a l p này là ngôn ng tìm
ki m, truy v n d li u SQL.
1.8.2. Mô hình ngang hàng (Peer-to-Peer)

Trong mô hình ngang hàng t t c các máy đ u là máy ch đ ng th i c ng là máy khách.
Các máy trên m ng chia s tài nguyên không ph thu c vào nhau. M ng ngang hàng th ng đ c
t ch c thành các nhóm làm vi c Workgroup. Mô hình này không có quá trình đ ng nh p t p
trung, n u đã đ ng nh p vào m ng có th s d ng t t c tài nguyên trên m ng. Truy c p vào các
tài nguyên ph thu c vào ng i đã chia s các tài nguyên đó, vì v y có th ph i bi t m t kh u đ
có th truy nh p đ c t i các tài nguyên đ c chia s .
Mô hình lai (Hybrid): S k t h p gi a Client-Server và Peer-to-Peer. Ph n l n các m ng
máy tính trên th c t thu c mô hình này.

Database
Tow er System

Application
Server

Network

Network
Tow er System

Middleware
Server

Tow er System

Application Server

Hình 1.11 Mô hình Client-Server nhi u l p
18

Tow er System

Database Server


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

Câu h i tr c nghi m:
1. Hãy ch n câu đúng nh t v đ nh ngh a m ng máy tính:
A. T p các máy tính k t n i v i nhau b ng đ

ng truy n v t lý.

B. T p các máy tính k t n i v i nhau và ho t đ ng tuân theo t p giao th c.
C. T p các máy tính k t n i v i nhau b ng các đ
m t ki n trúc m ng xác đ nh

ng truy n v t lý và ho t đ ng theo

2. M c tiêu k t n i m ng máy tính:
A. Chia s tài nguyên m ng, nâng cao đ tin c y, chinh ph c kho ng cách.
B. Chia s ph n c ng, ph n m m, nâng cao đ tin c y, chinh ph c kho ng cách.
C. Chia s thông tin, nâng cao đ tin c y, chinh ph c kho ng cách.
D. Cung c p các d ch v m ng đa d ng, chia s tài nguyên, nâng cao đ tin c y, chinh
ph c kho ng cách và gi m b t các chi phí v đ u t .
3. Các xu h

ng phát tri n d ch v m ng máy tính:

A. Cung c p các d ch v truy nh p vào các ngu n thông tin
B. Phát tri n các d ch v t
C. Xu h

ng tác gi a ng

i v i ng

xa

i trên ph m vi di n r ng.

ng phát tri n các d ch v gi i trí tr c tuy n (Online) hi n đ i.

D. C 3 câu trên.
4. M ng có c u trúc đi m- đi m (Point to Point) là:
A. M ng l u và g i ti p (Store - and - Forward).
B. N i t ng c p node l i v i nhau theo m t hình h c xác đ nh.
C. Các node trung gian: ti p nh n, l u tr t m th i và g i ti p thông tin
5. Nh

c đi m c a m ng có c u trúc đi m- đi m (Point to Point) là:

A. Kh n ng đ ng đ thông tin (Collision) th p.
B. Hi u su t s d ng đ
C.

ng truy n th p. Chi m d ng nhi u tài nguyên

tr l n, t n nhi u th i gian đ thi t l p đ

ng truy n và x lý t i các node.

D. T c đ trao đ i thông tin th p.
6.

c tr ng c a m ng qu ng bá (Point to Multipoint, Broadcasting)
A. T t c các node cùng truy nh p chung trên m t đ

ng truy n v t lý.

B. N i t ng c p node l i v i nhau theo m t hình h c xác đ nh.
C. Các node trung gian: ti p nh n, l u tr t m th i và g i ti p thông tin
7. Ch c n ng giao th c:
A.

óng gói, phân đo n và h p l i

B.

i u khi n liên k t và giám sát.

C.

i u khi n l u l

D.

ng và đi u khi n l i.

ng b hoá và đ a ch hoá.
19


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính
E. T t c các kh ng đ nh trên.
8.

c tr ng c b n c a đ

ng truy n

A. B ng thông (Bandwidth).
B. Thông l

ng (Throughput)

C. Suy hao (Attenuation)
D. T c đ truy n d n.
9. M ng c c b LAN (Local Area Networks):
A. Quy mô c a m ng nh , ph m vi kho ng vài km.
B. Công ngh truy n d n s d ng th

ng là qu ng bá (Broadcast)

C. T c đ truy n d li u cao, t 10÷100 Mbps đ n hàng tr m Gbps,
D. Th i gian tr c 10μs , đ tin c y cao, t s l i bit t 10-8 đ n 10-11.

E. C u trúc tôpô c a m ng đa d ng.
F. T t c các kh ng đ nh trên.
10.

c tr ng c b n c a m t m ng WAN:
A. Ho t đ ng trên ph m vi m t qu c gia ho c trên toàn c u.
B. T c đ truy n d li u th p so v i m ng c c b .
C. L i truy n cao.
D. T t c các kh ng đ nh trên.

11. L i ích khi k t n i liên m ng:
A. Gi m l u thông trên m ng
B. T i u hoá hi u n ng
C.

n gi n hoá vi c qu n tr m ng

D. Hi u qu h n so v i m ng WAN có ph m vi ho t đ ng l n.
12. M ng chuy n m ch kênh (Circuit Switched Networks)
A. Thi t l p k t n i v t lý gi a 2 th c th , duy trì k t n i trong quá trình trao đ i thông
tin và gi i phóng k t n i khi truy n xong d li u.
B. Thi t l p k t n i logic gi a 2 th c th , duy trì k t n i trong quá trình trao đ i thông
tin và gi i phóng k t n i khi truy n xong d li u.
C. Truy n d li u gi a 2 th c th .
13. Kh ng đ nh đúng nh t trong m ng chuy n m ch gói (Packet Switched Networks):
A. Gói tin l u chuy n trên các k t n i logic.
B. Gói tin l u chuy n trên các k t n i v t lý.
C. Gói tin l u chuy n đ c l p h
D. Các gói tin l u chuy n h
gói tin.

20

ng đích.

ng đích đ c l p và trên m t đ

ng có th chia s cho nhi u


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

dài gói tin c c đ i MTU (Maximum Transfer Unit)

14.

A. Trong các m ng khác nhau là khác nhau.
B. Trong các m ng khác nhau là nh nhau.
C. Trong các m ng không quan tâm đ n đ dài gói tin
15. Hãy ch n nh ng kh ng đ nh đúng sau:
A. K thu t datagram s d ng trong các m ng không liên k t (Connectionless)
B. K thu t datagram s d ng trong các m ng h ng liên k t (Connection- Oriented).
K thu t datagram s d ng trong các m ng chuy n m ch kênh.
C. K thu t datagram s d ng trong các m ng chuy n gói X25.
16. Hãy ch n nh ng kh ng đ nh đúng sau:
A. K thu t kênh o VC (Virtual Circuit) s d ng trong các m ng không liên k t
B. K thu t kênh o VC s d ng trong các m ng h

ng liên k t

C. K thu t kênh o VC s d ng trong các m ng chuy n m ch kênh.
D. K thu t kênh o VC s d ng trong các m ng chuy n gói X25.

Câu h i
1.

Hãy trình bày m c tiêu và ng d ng m ng máy tính.

2.

Hãy phát bi u các l i ích khi n i máy tính thành m ng.

3.

Hãy trình bày t ng quát v xu h

4.

Hi u th nào là m ng máy tính. Hãy trình bày tóm t t ch c n ng các thành ph n ch y u
c a m t m ng máy tính ?.

5.

Hãy trình bày khái quát v các đ c tr ng c b n c a đ ng truy n: B ng thông
(bandwidth), thông l ng (throughput) và suy hao (attenuation).

6.

Khái quát các đ c tr ng c b n c a các ph ng ti n truy n: Cáp đ ng tr c (Coaxial

cable), cáp xo n đôi (Twisted pair cable), cáp s i quang (Fiber optic cable).

7.

Hãy trình bày c u trúc ki u đi m - đi m (Point to Point).

8.

Trong k thu t chuy n m ch kênh, vai trò đ a ch nh th nào ?.

9.

Hãy trình bày ki u qu ng bá (Point to Multipoint, Broadcast).

ng phát tri n các d ch v m ng.

10.

Trình bày u, nh c đi m các ph
trung và phân tán ?.

ng th c qu ng bá t nh và đ ng, Qu ng bá đ ng t p

11.

Nh ng khác bi t c b n gi a ki u đi m - đi m và qu ng bá ?.

12.

Hi u th nào là giao th c, vai trò c a giao th c trong truy n thông ?.

13.

Trình bày các ch c n ng c a giao th c.

14.

M ng c c b LAN (Local Area Networks) và các đ c tr ng c b n c a nó

15.

Hãy trình bày c u trúc m ng hình BUS, RING và STAR.

16.

S khác nhau c b n gi a m ng hình BUS và m ng hình RING ?.
21


Ch

ng 1: Khái ni m v m ng máy tính

17.

Hãy trình bày nh ng đ c tr ng c b n c a các m ng LAN không dây ?.

18.

M ng đô th MAN (Metropolitan Area Networks) và đ c tr ng c b n c a nó.

19.

M ng di n r ngWAN và nh ng đ c tr ng c a m ng di n r ng.

20.

Hi u th nào là liên m ng (Internetworking). M ng WAN là m t liên m ng ?.

21.

Ch c n ng c a các thi t b k t n i liên m ng.

22.

HUB là thi t b k t n i liên m ng ?.

23.

Ch c n ng c a b đ nh tuy n ROUTER. Có th thay th HUB trong k t n i liên m ng. Ví
d minh h a ?.

24.

Hi u th nào là d ch v h ng liên k t (Connection - Oriented) và không liên k t
(Connectioless). Hãy cho thí d minh h a.

25.

Nguyên t c ho t đ ng c a m ng chuy n m ch kênh (Circuit Switched Networks).

26.

Trình bày u, nh

27.

Trình bày nguyên t c ho t đ ng c a m ng chuy n m ch gói (Packet Switched Networks).

28.

Vì sao nói k thu t chuy n m ch gói có hi u su t kênh truy n cao, vì sao ?.

29.

u nh

c đi m c a k thu t chuy n m ch kênh.

c đi m c a k thu t chuy n n ch gói ?.

30.

Nói m ng chuy n m ch gói là m ng X25 ?.

31.

K thu t chuy n m ch gói nhi u u đi m h n k thu t chuy n m ch kênh, vì sao ?.

32.

Trình bày ph

ng th c Datagram.

33.

Trình bày ph

ng th c kênh o VC (Virtual circuit)

34.

So sánh u, nh

35.

Ph

36.

Vì sao m ng chuy n m ch gói có t c đ trao đ i thông tin nhanh h n t c đ trao đ i thông
tin trong m ch chuy n m ch tin báo.

37.

Hi u th nào là c u trúc m ng Client/Server, Peer to Peer ?

22

c c a ph

ng pháp kênh o và Datagram.

ng th c kênh o và chuy n m ch kênh khác nhau, gi ng nhau ?.


Ch

CH

ng 2: Ki n trúc m ng và mô hình k t n i các h th ng m OSI

NG II: KI N TRÚC M NG VÀ MÔ HÌNH
K T N I CÁC H TH NG M OSI

N i dung c a ch ng này s trình bày các khái ni m v ki n trúc phân t ng và mô hình k t
n i các h th ng m OSI (Open System Interconnection) v i m c tiêu k t n i các s n ph m c a
các hãng s n xu t khác nhau. Mô hình OSI là gi i pháp cho các v n đ truy n thông gi a các máy
tính và đ c thi t k theo quan đi m có c u trúc đa t ng. M i m t t ng th c hi n m t s ch c
n ng truy n thông, các t ng đ c x p ch ng lên nhau, g i là ch ng giao th c, th c hi n các ti n
trình truy n thông hoàn ch nh. Gi a các t ng k nhau đ c xác đ nh b i giao di n b ng các hàm
d ch v nguyên thu . N i dung g m các ph n nh sau:
• Các t ch c chu n hóa m ng
• Mô hình ki n trúc đa t ng và các quy t c phân t ng.
• Mô hình k t n i các h th ng m OSI .
• Nh ng v n đ c b n thi t k mô hình ki n trúc.
•

ánh giá đ tin c y c a m ng.

• M t s mô hình ki n trúc chu n khác.

2.1. Các t ch c tiêu chu n hóa m ng máy tính
2.1.1. C s xu t hi n ki n trúc đa t ng
S khác bi t v ki n trúc m ng đã gây tr ng i cho ng i s d ng khi k t n i liên m ng,
nh h ng đ n s c s n xu t và tiêu th các s n ph m v m ng. C n xây d ng mô hình chu n làm
c s cho các nhà nghiên c u và thi t k m ng t o ra các s n ph m m v m ng và t o đi u ki n
cho vi c phát tri n và s d ng m ng. Vì v y các t ch c tiêu chu n qu c t đã ra đ i. Các nhà s n
xu t đã có ti ng nói chung cho các s n ph m c a h , đó là các chu n, các khuy n ngh quy đ nh
thi t k và s n xu t các s n ph m m ng.
2.1.2. Các t ch c tiêu chu n
ISO (International Standards Organization): T ch c tiêu chu n qu c t ho t đ ng d i s
b o tr c a Liên Hi p Qu c. Chia thành nhi u ban k thuât- Technical Commitee- ký hi u là TC,
trong đó ban TC97 đ m nh n vi c nghiên c u chu n hoá x lý thông tin. Các s n ph m c a nó g i
là các chu n- Standard - Mô hình OSI - Open Systems Interconnection là s n ph m đi n hình c a
t ch c này.
CCITT (International Telegraphand Telephone Consultative Commintte): U ban t v n đi n
tín & đi n tho i qu c t nay là Hi p h i Vi n thông qu c t ITU (International Telecommunication
Union). Là t ch c bao g m các c quan B u chính Vi n thông c a các n c. Các s n ph m đ c
g i là các khuy n ngh (Recommendation):
23


Ch

ng 2: Ki n trúc m ng và mô hình k t n i các h th ng m OSI

- Khuy n ngh lo i V: T p các tiêu chu n v truy n d li u b ng Modem: V21 t c đ 300
bps, V32 t c đ 9600 - 14.400 bps, V90, V92 cho t c đ 56 Kbps.

- Khuy n ngh lo i X: T p các tiêu chu n liên quan đ n m ng truy n s li u. Quy đ nh các
th t c giao di n ng i s d ng và giao di n m ng: X21, X25,...
- Khuy n ngh lo i I: Các tiêu chu n liên quan đ n m ng ISDN
- IEEE (Institute of Electronical And Electronic Engineers): Vi n các k s đi n và đi n t .
T p các th t c t ng v t lý.

2.2. Mô hình ki n trúc đa t ng
Các m ng máy tính đ c thi t k và cài đ t theo quan đi m có c u trúc đa t ng. M i m t
thành ph n c a m ng đ c xem nh m t h th ng g m nhi u t ng và m i m t t ng bao g m m t
s ch c n ng truy n thông. Các t ng đ c ch ng lên nhau, s l ng và ch c n ng c a các t ng
ph thu c vào các nhà s n xu t và thi t k . Tuy nhiên quan đi m chung là trong m i t ng có nhi u
th c th (các ti n trình) th c hi n m t s ch c n ng nh m cung c p m t s d ch v , th t c cho
các th c th t ng trên ho t đ ng.
2.2.1. Các quy t c phân t ng
T ch c tiêu chu n qu c t ISO quy đ nh các quy t c phân t ng nh sau:
- Không đ nh ngh a quá nhi u t ng, s l ng t ng, vai trò và ch c n ng c a các t ng trong
m i h th ng c a m ng là nh nhau, không quá ph c t p khi xác đ nh và ghép n i các t ng. Ch c
n ng các t ng đ c l p v i nhau và có tính m .
- Trong m i h th ng, c n xác đ nh rõ m i quan h gi a các t ng k nhau, m i quan h này g i
là giao di n t ng (Interface). M i quan h này quy đ nh nh ng thao tác và d ch v c b n mà t ng k
d i cung c p cho t ng k trên và s các t ng tác qua l i gi a hai t ng k nhau là nh nh t.
- Xác đ nh m i quan h gi a các đ ng t ng đ th ng nh t v các ph ng th c ho t đ ng
trong quá trình truy n thông, m i quan h đó là t p các quy t c và các tho thu n trong h i tho i
gi a các h th ng, g i là giao th c t ng.
- D li u không đ c truy n tr c ti p t t ng th i c a h th ng phát sang t ng th i c a h
th ng nh n (tr t ng th p nh t- t ng v t lý) mà đ c chuy n t t ng cao xu ng t ng th p nh t bên
h th ng phát và qua đ ng truy n v t lý, d li u là chu i bit không c u trúc đ c truy n sang
t ng th p nh t c a h th ng nh n và t đó d li u đ c chuy n ng c lên các t ng trên. Gi a các
đ ng t ng xác đ nh liên k t logic, gi a các t ng v t lý có liên k t v t lý.
S l

Nh v y m i m t t ng có hai quan h : quan h theo chi u ngang và quan h theo chi u d c.
ng các t ng và các giao th c t ng đ c g i là ki n trúc m ng (Network Architecture).

Quan h theo chi u ngang ph n ánh s ho t đ ng c a các đ ng t ng. Các đ ng t ng tr c
khi trao đ i thông tin v i nhau ph i b t tay, h i tho i và th a thu n v i nhau b ng các tham s c a
các giao th c (hay là th t c), đ c g i là giao th c t ng.
Quan h theo chi u d c là quan h gi a các t ng k nhau trong cùng m t h th ng. Gi a
chúng t n t i giao di n xác đ nh các thao tác nguyên th y và các d ch v t ng d i cung c p cho
t ng trên.
c g i là giao di n t ng.
24


Ch

ng 2: Ki n trúc m ng và mô hình k t n i các h th ng m OSI

Trong m i m t t ng có m t ho c nhi u th c th (Entity) ho t đ ng. Các th c th có th là
m t ti n trình (Process) trong m t h đa x lý, ho c có th là m t ch ng trình con....Chúng th c
hi n các ch c n ng c a t ng N và giao th c truy n thông v i các th c th đ ng t ng trong các h
th ng khác. Ký hi u N_Entity là th c th t ng N.
Các th c th truy n thông v i các th c th t ng trên nó và các th c th t ng d i nó thông
qua các đi m truy nh p d ch v trên các giao di n SAP (Service Access Point). Các th c th ph i
bi t nó cung c p nh ng d ch v gì cho các ho t đ ng t ng trên k nó và các ho t đ ng truy n
thông c a nó đ c s d ng nh ng d ch v gì do t ng k d i nó cung c p thông qua các l i g i
hàm qua các đi m truy nh p SAP trên giao di n các t ng.
Khi mô t ho t đ ng c a b t k giao th c nào trong mô hình OSI, c n ph i phân bi t đ c
các d ch v cung c p b i t ng k d i, ho t đ ng bên trong c a t ng và các d ch v mà nó khai
thác. S tách bi t gi a các t ng giúp cho vi c b sung, s a đ i ch c n ng c a giao th c t ng mà

không nh h ng đ n ho t đ ng c a các t ng khác.
H th ng A

H th ng B
Giao th c t ng N

Giao di n
t ng N/N-1

T ng N
T ng N-1

Giao di n
t ng 2/1

T ng 2

T ng N
Giao th c t ng N -1

T ng N-1

Giao th c t ng 2

T ng 2

Giao th c t ng 1
T ng 1

T ng 1

ng truy n v t lý
Hinh 2.1 Mô hình ki n trúc phân t ng

2.2.2. L u chuy n thông tin trong ki n trúc đa t ng
Hình 2.2 là m t ví d minh ho cho s l u chuy n thông tin trong m ng máy tính k t n i
gi a 2 h th ng A và B g m N=5 t ng.

25


Ch

ng 2: Ki n trúc m ng và mô hình k t n i các h th ng m OSI
H th ng A

H th ng B
Giao th c t ng 5

(5)

M

(4)

H4 M

M
Giao th c t ng 4
H4 M
Giao th c t ng 3

(3

H3 H4 M1

H3 H4 M2

H3 H4 M1

H3 H4 M2

Giao th c t ng 2
(2)

H2 H3 H4 M1 T2

H2 H3 H4 M2 T2

H2 H3 H4 M1 T2

H2 H3 H4 M2 T2

(1)
ng truy n v t lý
Hinh 2.2 Ví d v l u chuy n thông tin
2.2.3. Nguyên t c truy n thông đ ng t ng
truy n thông đ ng t ng, gói tin khi chuy n xu ng qua các t ng s đ c b sung thêm
vào ph n đ u b ng thông tin đi u khi n c a t ng. Vi c thêm Header vào đ u các gói tin khi đi qua
m i t ng trong quá trình truy n d li u đ c g i là quá trình Encapsulation. Quá trình bên nh n
s di n ra theo chi u ng c l i, khi đi qua các t ng, gói tin s tách thông tin đi u khi n thu c nó

tr c khi chuy n d li u lên t ng trên.
n v d li u đ

c s d ng trong các t ng bao g m

- Thông tin đi u khi n giao th c PCI (Protocol Control Information): Thông tin đ c thêm
vào đ u các gói tin trong quá trình ho t đ ng truy n thông c a các th c th . Ký hi u N_PCI là
thông tin đi u khi n t ng N.
n v d li u d ch v SDU (Service Data Unit): Là đ n v d li u truy n thông gi a các
t ng k nhau. Ký hi u N_SDU là đ n v d li u truy n t t ng (N+1) xu ng t ng N ch a thêm
thông tin đi u khi n.
n v d li u giao th c PDU (Protocol Data Unit) :
n v d li u giao th c t ng. Ký
hi u PDU = PCI + SDU, ngh a là đ n v d li u giao th c bao g m thông tin đi u khi n PCI đ c
thêm vào đ u đ n v d li u d ch v SDU.
2.2.4. Giao di n t ng, quan h các t ng k nhau và d ch v
Ch c n ng c a các t ng là cung c p d ch v cho t ng trên k nó. Trong m i t ng có m t hay
nhi u th c th . Th c th
t ng N th c hi n các d ch v mà t ng N+1 yêu c u s d ng, Các th c
th trao đ i d ch v v i nhau qua các đi m truy c p d ch v SAP (Service Access Points). Các
th c th t ng N cung c p d ch v cho t ng N+1 qua các SAP trên giao di n N+1/N. M i m t SAP
có m t nh n d ng duy nh t.
26


Ch

ng 2: Ki n trúc m ng và mô hình k t n i các h th ng m OSI

SAP

SAP

T ng N
N - PCI

T ng N-1
(N-1) PCI

N - SDU

N - PCI

N- SDU

N - PDU

N - PDU

SAP

SAP

(N-1) SDU

(N-1)PCI

(N-1) PDU

(N-1) SDU

(N - 1) PDU
Giao th c t ng (N-1)

Hình 2.3 Khái ni m giao di n và d ch v trong môi tr

ng các h th ng m

Hai t ng trao đ i thông tin v i nhau ph i có nh ng tho thu n v thi t l p các quy t c giao
di n. Th c th c a t ng N+1 chuy n m t PDU t i th c th t ng N qua SAP. PDU bao g m m t
đ n v d li u d ch v SDU và thông tin đi u khi n PCI. SDU là thông tin g i qua m ng t i th c
th đ ng t ng và sau đó đ a lên t ng N+1. N u đ dài c a SDU l n h n đ dài quy đ nh, các th c
th t ng N chia SDU ra nhi u gói nh có đ dài quy đ nh và thêm Header PCI vào m i gói tin.
Header c a PDU đ c các th c th đ ng t ng nh n d ng PDU nào ch a d li u và PDU nào ch a
thông tin đi u khi n.....
Hình 2.3 minh ho giao di n và d ch v trong các t ng k nhau. Nh đã bi t, th c th t ng
N t h th ng A không th truy n d li u tr c ti p sang t ng N c a h th ng B mà ph i chuy n
tu n t xu ng các t ng d i nó, cho t i t ng th p nh t, t ng v t lý. B ng ph ng ti n truy n v t
lý, d li u là nh ng chu i bit 0 và 1 đ c truy n sang t ng v t lý c a h th ng B. T đây d li u
đ c chuy n lên các t ng trên.
2.2.5 D ch v và ch t l

ng d ch v

T ng N s ph i bi t s d ng d ch v nào c a t ng N-1 và cung c p nh ng d ch v gì cho
t ng N+1. Quá trình cung c p d ch v thông qua các đi m truy nh p SAP trên các giao di n t ng
N/N+1. Có hai lo i d ch v khác nhau: d ch v h ng liên k t (Connection Oriented) và d ch v
không liên k t (Connectionless).
a. D ch v h ng liên k t (Connection Oriented): Các d ch v và giao th c trong các mô
hình h th ng m th c hi n truy n thông 3 giai đo n theo th t th i gian nh sau:

27