Cách mạng khoa học công nghệ vấn đề có tính chất thời đại1

Tiểu luận triết học
I. lời mở đầu
Trong sự nghiệp CNH - HĐH hiện nay KHCN đang chiếm một vị trí đặc
biệt quan trọng. Bởi vì nớc ta tiến lên CNXH từ một nền kinh tế phổ biến là sản
xuất nhỏ, lao động thủ công là phổ biến. Cái thiếu thốn của chúng ta là một nền
đại công nghiệp. Chính vì vậy, chúng ta phải tiến hành CNH - HĐH. Trong thời
đại ngày nay, CNH phải gắn liền với HĐH. CNH - HĐH ở nớc ta là nhằm xây
dựng CSVC kỹ thuật cho CNXH. Đó là nhiệm vụ trung tâm trong suốt thời kỳ
quá độ tiến lên CNXH ở nớc ta.
Ngay từ khi bắt đầu quá trình đổi mới, Đảng và Nhà nớc ta đã quan tâm
hoàn thiện và đổi mới quan điểm, các chủ trơng, chính sách trong lĩnh vực khoa
học và công nghệ. Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị (Khoá VI) đã nêu rõ: "Đại hội
lần thứ VI của Đảng đề ra đờng lối đổi mới, coi khoa học và công nghệ là một
động lực mạnh mẽ của sự nghiệp đổi mới, ổn định tình hình và phát triển kinh tế
xã hội theo định hớng XHCN, coi những ngời làm khoa học và công nghệ là đội
ngũ cán bộ tin cậy, quý báu của Đảng, Nhà nớc và nhân dân ta". Nghị quyết của
Hội nghị lần thứ 7 BCHTW (Khoá VII) trong phần về chủ trơng phát triển công
nghiệp và công nghệ đến năm 2000 đã nêu rõ quan điểm: "Khoa học, công nghệ
là nền tảng của CNH - HĐH. Kết hợp công nghệ truyền thống với công nghệ
hiện đại tranh thủ đi nhanh vào hiện đại ở những khâu quyết định". Trong Báo
cáo chính trị tại Đại hội VIII vừa qua Đảng lại nhấn mạnh: "Khơi dậy trong nhân
dân lòng yêu nớc, ý trí quật cờng, phát huy tài trí của ngời Việt Nam, quyết tâm
đa nớc nhà ra khỏi nghèo nàn và lạc hậu bằng KHCN". Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ IX của Đảng đã chỉ ra: "Con đờng CNH - HĐH ở nớc ta cần và có
thể rút ngắn thời gian vừa có những bớc tuần tự, vừa có bớc nhảy vọt phát huy
những lợi thế của đất nớc, tận dụng mọi khả năng để đạt trình độ công nghệ tiên
tiến, đặc biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, tranh thủ ứng dụng
ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ biến hơn những thành tựu mới về
khoa học và công nghệ, từng bớc phát triển kinh tế tri thức. Phát huy nguồn lực
1

Tiểu luận triết học
trí tuệ và sức mạnh tinh thần của ngời Việt Nam, coi phát triển GD và ĐT, khoa
học và công nghệ là nền tảng và động lực của sự nghiệp CNH - HĐH".
Từ năm 1996 đất nớc ta chuyển sang giai đoạn đẩy mạnh CNH - HĐH,
phấn đấu đến năm 2020 cơ bản trở thành một nớc công nghiệp. Đây cũng là một
yếu tố có ý nghĩa quyết định chống lại "nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với
nhiều nớc trong khu vực và trên thế giới". Sự nghiệp XDCNXH ở nớc ta chỉ thực
sự thành công chừng nào thực hiện thành công sự nghiệp CNH - HĐH đất nớc.
KHCN nâng cao năng suất lao động, đổi mới sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh
tranh của hàng hoá trên thị trờng, XD năng lực công nghệ quốc gia. Do đó việc
nghiên cứu, tìm tòi phát triển KHCN là một vấn đề rất quan trọng.
Đề tài của em đợc chia làm ba phần:
I. Lời mở đầu
II. Phần nội dung
III. Phần kết luận
Do phạm vi đề tài rộng mà tầm hiểu biết của em còn hạn chế nên không
tránh khỏi những thiếu sót. Em mong đợc sự đóng góp chân thành của thầy giáo
và các bạn để đề tài của em đợc hoàn thiện hơn !

2


Tiểu luận triết học

II. Phần nội dung
1. Nguyên lý triết học của đề tài

1.1. Cách mạng khoa học - Công nghệ đợc thực hiện trên cơ sở lý luận
khoa học phát triển không ngừng:

Đó là điểm khác biệt quan trọng nhất của cuộc cách mạng Khoa học - Kỹ
thuật lần này (Cách mạng Khoa học - công nghệ mới đối với chủ nghĩa t bản hiện
đại) với các lần trớc. Nhìn lại lịch sử phát triển của Khoa học - Kỹ thuật có thể
thấy rằng, tuy hai cuộc cách mạng trớc cũng dựa trên sự đột phá về mặt lý luận
của Khoa học tự nhiên, lấy đó để dẫn đờng, nh nhiệt lực học và lực học của
NiuTơn xuất hiện trớc cuộc cách mạng Khoa học - Kỹ thuật lần thứ nhất và điện
học xuất hiện trớc cuộc cách mạng KHKT lần hai, nhng khoảng cách giữa sự đột
3


Tiểu luận triết học
phá lý luận và sáng tạo kỹ thuật cũng nh ứng dụng kỹ thuật vào thực tế là rất dài,
mối quan hệ giữa những yếu tố đó không trực tiếp lắm, rất nhiều phát minh về kỹ
thuật đều là những sáng tạo riêng của những ngời thực hành giỏi. Ngời phát minh
ra máy hơi nớc J.Oát, hay vua phát minh Êđixơn đều tích luỹ kiến thức trên cơ
sở thực tiễn rồi mới phát minh, sáng tạo. Trong tình hình đó, thông thờng là có
phát minh sáng tạo trớc rồi sau đó mới có giải thích và thuyết minh lý luận. Còn
cuộc cách mạng KHCN sau chiến tranh thì hoàn toàn không phải nh vậy. Nó dựa
trên cơ sở phát triển của các loại lý luận KHKT và lấy đó làm chỉ dẫn để thực
hiện. Có thể nói, nếu không có sự phát minh to lớn và những đột phá về lý luận
của nhiều ngành KHKT trong thế kỷ này, thì không thể có cuộc cách mạng
KHCN ngày nay. Do đó, vai trò chủ yếu trong việc hình thành cuộc cách mạng
KHCN lần này là các nhà khoa học và nhân viên kỹ thuật.
Từ sau chiến tranh đến nay, chính trên cơ sở phát triển lý luận KHKT, mà
ở các nớc trên thế giới mỗi năm trung bình có đến trên 300. 000 đơn xin bản
quyền phát minh KHCN, có nghĩa là mỗi ngày có chừng 800 - 900 bản quyền ra
đời. Nếu không có chỉ dẫn của lý luận KHKT thì căn bản không thể có sự phát
triển mạnh mẽ nhanh chóng đến nh vậy của KHCN, đó là một sự thực rất rõ ràng.
1.2. Nguyên lý phát triển của KHCN
Mối quan tâm gần đây đối với công nghệ phục vụ phát triển là sự thể hiện

tầm quan trọng của việc phát triển và đa vào ứng dụng các công nghệ mới nhằm
cơ cấu lại nền công nghiệp, nâng cao năng suất và đảm bảo tăng trởng kinh tế và
sự phồn vinh thông qua khả năng cạnh tranh. Phần thởng khao khát trong cuộc
chạy đua công nghệ là sức mạnh kinh tế. Một dân tộc thậm trí không thể tồn tại
đợc nếu thiếu công nghệ. Mặc dù còn cha đầy đủ, nhng công nghệ đã dạy cho
nhân loại ít nhất một bài học quan trọng, đó là không gì là không thể.
Trong một thế giới không chắc chắn hiện nay, sự thay đổi công nghệ là
điều chắc chắn. Việc thay đổi công nghệ kéo theo những rủi ro. Song không chấp
4


Tiểu luận triết học
nhận rủi ro lại chính là sự rủi ro lớn hơn cả! Mỗi nớc cần có kế hoạch phát triển
dựa trên công nghệ riêng của mình. Tuy nhiên, một nguyên lý mang tính phơng
pháp luận chung cũng nh sự phân tích so sánh quốc tế có thể cung cấp thông tin
có giá trị cho các nhà hoạch định chính sách và các nhà lập kế hoạch trong khu
vực Nhà nớc và khu vực t nhân.
Việc xây dựng kế hoạch phát triển dựa trên công nghệ phải bằng sự lựa
chọn chứ không phải là ngẫu nhiên. Điều đó có thể đạt đợc bằng sự thuyết phục,
tính quyết định, sự quyết tâm và hơn hết phải là ý trí chính trị mãnh liệt - ý trí
kiến tạo tơng lai của một quốc gia sử dụng công nghệ nh một công cụ để phát
triển.
Trong môi trờng cạnh tranh quốc tế ngày càng tăng hiện nay, công nghệ là
một biến số chiến lựơc sống còn cho sự phát triển nhanh chóng kinh tế - xã hội.
Nếu có một kế hoạch sử dụng công nghệ thích hợp, nó có thể là một chiếc chìa
khoá cho một xã hội phồn vinh, cho toàn thể nhân loại. Do đó, công nghệ là hi
vọng lớn nhất để nâng mức sống của một số lớn những ngời nghèo trên thế giới.
Mặc dù những vấn đề mà các nớc trong khu vực Châu á Thái Bình Dơng phải
đối phó là ít trầm trọng hơn so với những khu vực khác, nhng chúng vẫn đủ
nghiêm trọng để gây ra những căng thẳng xã hội đáng kể. Vì vậy, cần thiết phải

có một hành động khẩn cấp để tìm cách giải quyết những vấn đề căng thẳng nh:
Tăng dân số, thất nghiệp tăng, giảm mức sống, suy kiệt tài nguyên và huỷ hoại
môi trờng. Mục tiêu là phát triển kinh tế xã hội bền vững thông qua việc áp dụng
khôn ngoan công nghệ sao cho các thế hệ hiện tại và tơng lai sẽ đợc hởng một
cuộc sống tốt đẹp.

5


Tiểu luận triết học

Cấp công ty
Cấp bậc tinh xảo

Giá trị
kinh tế
gia tăng

Đánh giá
hàm lợng
công nghệ
Các thành phẩm
của công nghệ

Cấp ngành
CN
Thị trờng
quốc tế

Hàm lợng nhập

khẩu

Hàm lợng xuất
khẩu

Đánh giá
trình độ
công nghệ

So sánh

Các khía cạnh PT
KT - XH kinh điển

Hệ thống
đóng góp
của công
nghệ

Tình trạng CS hạ
tầng và dịch vụ hỗ
trợ

T. hợp các
đóng góp
của công
nghệ

Mức độ
đổi mới

Đội ngũ CB KHKT
và chi phí cho
NC - TK

đánh giá môi
trờng
công nghệ

Cấp giai đoạn

Các chuỗi
phát triển
công nghệ
Khoa học và Công
nghệ trong hệ
thống sản xuất

Loại giai
đoạn
chuyển
đổi

Đánh giá cấu
trúc của
Công nghệ
CS dữ
liệu về
các loại
Cấp Nhà nớc

biến đổi
chuẩn

Các tác
nhân thúc
đẩy công
nghệ

Các mặt của
CS hạ tầng

Xu hớng
quốc tế
và các cơ
hội

Đánh giá
nhu cầu
công nghệ

Khoa học và công
nghệ hàn lâm

Những tiến bộ và
nỗ lực trong những
khu vực chuyên mô
hoá đợc lựa chọn

đánh giá
năng lực

công nghệ
Cam kết của cấp vĩ
mô đối với khoa
học và Công nghệ
vì sự phát triển

6


Tiểu luận triết học

Kế hoạch
phát triển kinh tế xã hội quốc gia

Các nguồn lực

sơ đồ lập kế hoạch triển khai dựa trên công nghệ

2. Cách mạng khoa học - công nghệ - vấn đề có tính chất thời
đại.

2.1. Nguyên nhân của cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ:
2.1.1. Tác dụng và ảnh hởng của chiến tranh thế giới:
Chiến tranh thế giới thứ hai là một tai hoạ to lớn cha từng có trong lịch sử
loài ngời, nhng lại có tác dụng thúc đẩy nhất định đối với sự phát triển của
KHKT. Để dành thắng lợi trong chiến tranh các nớc đế quốc đã dốc sức và
nghiên cứu KHKT quân sự. Các bên tham chiến cạnh tranh kịch liệt trong việc
phát minh và sử dụng các vũ khí và trang bị mới nh: Ra đa, tên lửa, máy bay
phản lực, bom nguyên tử... Trong chiến tranh Đức là nớc đầu tiên dùng tên lửa
mang đầu đạn có điều khiển, còn Mỹ là nớc đầu tiên sử dụng bom nguyên tử.

Việc phát minh và sử dụng vũ khí, trang thiết bị mới không quyết định thắng bại
cuối cùng, song quả thực nó ảnh hởng quan trọng đối với cuộc chiến. Sau chiến
tranh thế giới thứ hai, rất nhiều bộ môn KHKT quân sự đợc ứng dụng vào ngành
công nghiệp dân dụng, điều đó không những mở ra rất nhiều ngành công nghiệp
mới, mà còn nâng cao nhanh chóng năng suất lao động của toàn bộ nền kinh tế

7


Tiểu luận triết học
quốcdân. Chỉ riêng điểm này có thể thấy rằng những thành tựu KHKT giành đợc
sau chiến tranh, là do loài ngời đã phải trả cái giá rất đắt mới có đợc.
2.1.2. Sự thúc đẩy cuộc chạy đua vũ trang giữa các siêu cờng quốc
Sau chiến tranh, do thế giới hình thành cơ cấu hai cực Mỹ và Liên Xô, sự
đối lập và đối kháng Đông - Tây rất nghiêm trọng, khiến các quốc gia này chiến
tranh ác liệt trong cuộc chạy đua vũ trang. Chi phí cho chạy đua vũ trang hàng
năm của họ chiếm khoảng trên dới 10% giá trị tổng sản phẩm quốc dân, thậm chí
còn hơn nữa trong lịch sử loài ngời, cha bao giờ có cuộc chạy đua vũ trang ác liệt
nh vậy trong thời bình. Chỉ riêng nớc Mỹ, để chiếm u thế trong chạy đua vũ
trang, đã đề ra kế hoạch "Chiến tranh giữa các vì sao" nếu thực hiện tất cả họ sẽ
phải chi khoảng 1000 tỷ đô la. Với sự thúc đẩy của hai siêu cờng Mỹ và Liên Xô
(Cũ), một số nớc phát triển khác cũng đổ một lợng lớn tiền của và sức ngời vào
sản xuất vũ khí và nghiên cứu KHKT quân sự. Theo tính toán, trong thập kỷ 80,
chi phí cho nghiên cứu KHKT quân sự mỗi năm trên thế giới tăng lên tới 50 - 70
tỷ đô la, chiếm khoảng 1/3 - 1/2 toàn bộ chi phí nghiên cứu KHKT thế giới. Một
lợng lớn tiền của đổ ra, đã thúc đẩy sự phát triển của KHKT quân sự, các loại vũ
khí và trang thiết bị quân sự liên tiếp ra đời, không ngừng đổi mới các thế hệ.
Điều đó cũng giống nh thời kỳ chiến tranh nó làm cho KHKT quân sự trở thành
một ngành đi đầu trong việc phát triển toàn diện KHCN, thúc đẩy nền kinh tế
quốc dân phát triển nhanh chóng trong thời kỳ nhất định.

2.1.3. Chủ nghĩa t bản độc quyền Nhà nớc tạo ra những điều kiện tơng
đối có lợi.
Ngày nay việc nghiên cứu KHCN đã ngày càng xã hội hoá. Rất nhiều công
trình nghiên cứu đòi hỏi ngày càng nhiều sức ngời sức của và gánh chịu những
rủi ro ngày càng lớn. Nhiều công trình nghiên cứu KHKT vợt quá khả năng của
các nhà t bản cá biệt, thậm chí các tập đoàn t bản độc quyền. Mối liên quan giữa
các ngành KHCN cũng ngày càng rộng rãi và chặt chẽ. Một phát triển mới của
8


Tiểu luận triết học
ngành KHCN đòi hỏi sự phát triển tơng ứng của rất nhiều ngành có liên quan. Ví
dụ: Việc nghiên cứu và ứng dụng năng lợng nguyên tử, việc tìm tòi nghiên cứu
hàng không và vũ trụ... đều không thể tách rời việc khai thác sử dụng vật liệu
mới, không thể tách rời sự phát triển cao độ của kỹ thuật điện tử và tự động hóa...
Điều đó đòi hỏi phải có sự hợp tác và phối hợp mạnh mẽ. Trong tình hình đó sự
phát triển cao độ của chủ nghĩa t bản độc quyền Nhà nớc, ở mức độ rất lớn đãđáp
ứng đợc những đòi hỏi về mặt này của sự phát triển KHCN hiện đại. Chỉ nói
riêng về chi phí cho nghiên cứu mỗi năm chính phủ các nớc t bản bỏ ra xấp xỉ
một nửa số kinh phí của toàn bộ việc nghiên cứu của các nớc này. Hơn nữa, số
kinh phí đó phần lớn tập trung vào các đề tài nghiên cứu khoa học tơng đối lớn và
cơ bản, nên tác dụng thúc đẩy KHCN của nó càng mạnh mẽ.
Ngoài phơng diện kinh phí nghiên cứu KHKT, chính phủ các nớc t bản
ngày nay còn có tác dụng rất to lớn trong việc bồi dỡng nhân tài để phát triển
nghiên cứu khoa học. Một vấn đề then chốt của tiến bộ KHCN hiện nay là phải
có một loại nhân tài KHKT phù hợp và có chất lợng cao, ngay cả những cá nhân
bình thờng cũng cần nâng cao trình độ KHKT mới có thể đáp ứng đợc yêu cầu
của nền kinh tế hiện đại.
Tác dụng thúc đẩy tiến bộ KHCN của chủ nghĩa t bản độc quyền Nhà nớc
còn thể hiện ở chỗ nó làm cho sự hợp tác quốc tế về KHKT ngày càng mở rộng.

2.1.4. Cạnh tranh độc quyền ác liệt vẫn là một nhân tố quan trọng thúc
đẩy tiến bộ KHKT.
Bớc vào giai đoạn chủ nghĩa t bản độc quyền Nhà nớc, độc quyền càng
không thể tiêu diệt đợc cạnh tranh, quy mô của cạnh tranh mở rộng, mức độ cạnh
tranh ác liệt. Cạnh tranh càng ác liệt, càng buộc các nhà t bản độc quyền không
ngừng nghiên cứu kỹ thuật công nghệ mới, sử dụng công nghệ mới để làm ra các
sản phẩm mới, nâng cao chất lợng sản phẩm và năng lực cạnh tranh. Do đó, cạnh
tranh vẫn nh trớc đây, là một sức mạnh bên ngoài thúc đẩy tiến bộ KHCN.
9


Tiểu luận triết học
Các xí nghiệp t bản độc quyền ở các nớc t bản ngày nay không tiếc của, bỏ
ra những lợng tiền khổng lồ để xây dựng bộ máy nghiên cứu khoa học riêng,
hoặc uỷ thác cho các cơ quan học thuật nghiên cứu kỹ KHKT, rõ ràng không
phải là xếp vào ngăn kéo. các xí nghiệp Mỹ bỏ ra những khoản kinh phí cho
nghiên cứu khoa học trong những năm 80 lớn gấp 22 lần so với những năm 50,
còn các xí nghiệp ở Cộng hoà Liên bang Đức, kinh phí đó trong cùng một thời
gian này tăng lên tới 83 lần, điều đó nói lên một cách đầy đủ rằng, cuộc cạnh
tranh giữa các xí nghiệp độc quyền đã ngày càng cuộc cạnh tranh trong lĩnh vực
KHCN.
2.2. Nội dung chủ yếu của cuộc cách mạng khoa học công nghệ
Cuộc cách mạng KHCN phát triển sâu rộng cha từng có, trực tiếp tác động
vào mọi ngành kinh tế quốc dân, mọi lĩnh vực XH của các nớc t bản phát triển,
hiện nay vẫn đang tiếp tục phát triển, ảnh hởng của nó đối với nền chính trị xã
hội và kinh tế từ nay về sau sẽ càng to lớn. Sau đây là những lĩnh vực khoa học,
công nghệ mới đã và đang có triển vọng nhất hiện nay.
2.2.1. Kỹ thuật điện tử:
Đây là ngành hạt nhân có tính quyết định của cuộc cách mạng KHCN, là
ngành phát triển nhanh nhất, ứng dụng rộng rãi nhất trong số các ngành KHCN

mới nổi lên. Hiện nay bất kể những sáng tạo KHCN mới hay cải tạo kỹ thuật
trong các ngành kinh tế truyền thống đều không thể tác rời kỹ thuật điện tử. ở
các nớc t bản phát triển, ngành này đã trở thành một ngành mới, độc lập giá trị
sản lợng của nó không ngừng tăng lên.
Thành tựu nổi bật nhất của kỹ thuật điện tử biểu hiện ở việc phát minh và
áp dụng máy vi tính điện tử. Máy vi tính điện tử là một trong những phát minh
KHCN vĩ đại nhất của thế kỷ này. Máy tính điện tử từ khi ra đời vào giữa thập kỷ
40 đến nay, nó đã trải qua 4 thế hệ là: Bóng điện tử, bóng bán dẫn, mạch vi điện
10


Tiểu luận triết học
tử, mạch vi điện tử quy mô lớn. ở một số nớc đã bắt đầu nghiên cứu, chế tạo máy
tính sinh học. Nó có u điểm lớn nhất là tốc độ tính toán cực nhanh.
Ngoài máy tính sinh học ra, các loại máy tính mô phỏng óc ngời, máy tính
quang học cũng đang trong quá trình nghiên cứu chế tạo. Sự phát triển của máy
tính điện tử tuy trải qua chừng nửa thế kỷ nhng triển vọng của nó vẫn vô cùng
rộng lớn đang làm phấn chấn lòng ngời.
2.2.2. Công nghệ thông tin
Nếu nói kỹ thuật điện tử là cơ sở của kỹ thuật thông tin, thì kỹ thuật thông
tin là bộ phận mấu chốt của công nghệ tin học ngày nay. Thông tin là hệ thống
thần kinh của XH hiện đại, không có sự phát triển của công nghệ thông tin sẽ
không thể có sự truyền bá và sử dụng hàng ngàn hàng vạn thông tin trong XH
hiện đại.
Sự phát triển của công nghệ thông tin đợc đo bằng chỉ tiêu: Tỷ số giá cả/
Hiệu suất. ở các OECD, ngời ta ớc tính đã thu đợc 20% lợi nhuận từ công nghệ
thông tin. Trong 10 năm tới, giá cả của công nghệ thông tin sẽ giảm nhanh và
hiệu quả của thông tin sẽ càng lớn hơn. Tại Mỹ, nớc chiếm 20% thị trờng sản
phẩm công nghệ thông tin thế giới đang bùng nổ cuộc cách mạng thông tin. Một
số công ty lớn đang thử nghiệm việc xây dựng "Hệ thống thông tin cao cấp". Đây

là hệ thống liên kết giữa máy điện thoại + Máy thu hình + Máy vi tính cho phép
truyền thông 2 chiều và đa chiều, làm cho việc truyền tin và lu tin đợc nhanh
chóng, tự do hơn. Cuộc cách mạng về thông tin đang làm cho nhiều ngành công
nghiệp phát triển vợt bậc, trong đó đặc biệt là ngành vật liệu mới.
2.2.3. Công nghệ vật liệu mới.
Công nghệ vật liệu mới là công nghệ thông qua phơng pháp khoa học để
chế tạo ra các vật liệu thay thế cho vật liệu thiên nhiên. Sự xuất hiện của các lọai
vật liệu mới không những giảm bớt sự phụ thuộc của con ngời vào tài nguyên
11


Tiểu luận triết học
thiên nhiên, mà còn làm cho sự nghiên cứu chế tạo và phát triển các loại sản
phẩm có trình độ KHKT cao trở thành hiện thực. Trong các loại kỹ thuật vật liệu
mới, hiện nay những thứ phát triển nhanh nhất và có triển vọng nhất là vật liệu
cho thông tin, vật liệu tổng hợp và nguyên liệu năng lợng mới... Trong những kỹ
thuật vật liệu mới, đáng chú ý nhất là vật liệu năng lợng mới là cơ sở quan trọng
để phát triển kỹ thuật năng lợng mới.
Trong thời gian tới, nhu cầu của vật liệu mới sẽ tăng nhanh hơn nhiều so
với các vật liệu truyền thống. Trong thời kỳ 1986 - 2000 các vật liệu siêu dẫn sẽ
tăng 32%, Gali tăng 10,1% gồm cấu trúc định sẵn tăng 30% trong khi bạc chỉ
tẳng 0,8%, thiếc 1,2%. nhu cầu vật liệu mới của Mỹ sẽ tăng từ 243 tỷ đô la
(1970) lên 379 tỷ đô la (2000). Nhật Bản do phụ thuộc nặng vào nguồn nguyên
liệu từ bên ngoài, từ lâu đã tích cực phát triển công nghệ vật liệu mới. Thị trờng
vật liệu của Nhật Bản dự tính tăng từ 2,2 tỷ đô la (1981) lên 24 tỷ đô la (2000).
2.2.4. Công nghệ sinh học
Công nghệ sinh học là một bộ môn khoa học mới nổi lên từ những năm 50
của thế kỷ này. Nó là sản phẩm kết hợp của khoa học về sự sống và KHKT hiện
đại. Công nghệ sinh học đang đợc nghiên cứu và phát triển hiện nay chủ yếu là
gen, dung học tế bào, môi tế bào, phản ứng sinh vật và công nghệ gây men...

Công nghệ sinh học tuy hiện nay mới ở giai đoạn đầu nhng nó đã có những bớc
tiến, bắt đầu có tác dụng và ảnh hởng đến đời sống KT - XH.
2.2.5. Công nghệ hải dơng
Biển chiếm 71% diện tích trái đất nhng việc lợi dụng biển của loài ngời
còn hết sức nhỏ bé. Cùng với sự tiến bộ của KHCN, con ngời đã dần dần coi
trọng việc khai thác và sử dụng biển. Xem xét tình hình hiện nay thì thấy rằng
công nghệ hải dơng đã bao gồm rất nhiều lĩnh vực chuyên môn nh: Năng lợng

12


Tiểu luận triết học
biển, nuôi trồng hải sản, khai thác khoáng sản biển, làm nhạt nớc biển, hoá chất
biển... Trong đó ngành khai thác khoáng sản biển có triển vọng lớn rất hấp dẫn.
2.2.6. Công nghệ vũ trụ.
Công nghệ vũ trụ bao gồm việc nghiên cứu và chế tạo các thiết bị máy móc
cho việc bay vào vũ trụ nh: Vệ tinh nhân tạo, phi thuyền chở ngời, phóng tên
lửa... Cũng bao gồm việc sử dụng các lĩnh vực nghiên cứu khoa học phục vụ việc
bay vào vũ trụ nh: Khí tợng, tài nguyên, khoa học đời sống... Về mặt thông tin
truyền dẫn, việc sử dụng kỹ thuật không gian càng tơng đối rộng rãi. Do khoảng
không vũ trụ có những điều kiện hết sức đặc biệt nh: Độ chân không rất cao;
trọng lực cực nhỏ, vô trùng... nên có thể chế tạo ở đó những sản phẩm mà trên
trái đất không thể chế tạo đợc: Sản phẩm có độ sạch cao, vật liệu siêu dẫn, tinh
thể thuần khiết...

2.3. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về khoa học và công
nghệ.
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng cộng sản Việt Nam ngày càng
nhận thức sâu sắc vai trò quan trọng của KHCN trong sự nghiệp XD và bảo vệ Tổ
quốc. Các quan điểm của Đảng về KHCN đợc thể hiện cụ thể và phát triển qua

mỗi thời kỳ, nhằm giải quyết các nhiệm vụ chủ yếu của cách mạng, đồng thời
XD tiềm lực khoa học cho những bớc phát triển kế tiếp của đất nớc. Cho đến nay,
hệ quan điểm đó đã phát triển qua 5 thời kỳ.
2.3.1. Thời kỳ 1945 - 1954:
Ngay sau cách mạng tháng 8/1945 thành công, nớc VNDCCH đã phải đơng đầu với vô vàn những khó khăn nghiêm trọng: Kinh tế kiệt quệ, văn hoá GD
13


Tiểu luận triết học
hết sức lạc hậu, thù trong giặc ngoài âm mu bóp chết nền cộng hoà non trẻ và
xâm chiếm nớc ta một lần nữa. Trong tình thế hiểm nghèo ấy ĐCSVN đứng đầu
là Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đích thân vận động một phong trào toàn dân chống
nạn thất học, coi "Chống giặc dốt" là một trong 3 nhiệm vụ lớn của cách mạng
Việt Nam lúc bấy giờ.
Nhận rõ vai trò của kiến thức trong việc bảo vệ độc lập dân tộc và kiến
quốc, ĐCSVN đã tỏ ra quan điểm quý trọng và xác định đúng đắn vị trí trí thức
trong XH mới, trong nớc Việt Nam mới "Trí thức là vốn quý của một dân tộc,
không có trí thức hợp tác với công nông thì cách mạng không thể thành công và
sự nghiệp XD một nớc Việt Nam mới không hoàn thành đợc".Do đó Chính phủ
đã tuyển chọn và gửi đi đào tạo một lực lợng khá đông cán bộ khoa học. Năm
1954, hoà bình lập lại ở miền Bắc, lớp cán bộ khoa học đầu tiên lần l ợt trở về và
cùng với lớp trí thức tham gia kháng chiến phục vụ công cuộc khôi phục và XD
đất nớc.
2.3.2. Thời kỳ 1954 - 1964.
Hoà bình lập lại năm 1954, đất nớc tạm chia làm 2 miền. Miền Bắc bớc
vào giai đoạn khôi phục và phát triển kinh tế và bắt đầu thực hiện kế hoạch 5 năm
lần thứ nhất. Lần đầu tiên trong văn kiện của ĐCSVN khẳng định vai trò của
KHCN trong sự nghiệp XD đất nớc "Khoa học và kỹ thuật là một điều kiện
không thể thiếu đợc trong công cuộc XDCNXH". Tháng 9-1960 Đại hội đại biểu
toàn quốc lần thứ III của Đảng quyết định "Đa miền Bắc tiến lên CNXH có công

nghiệp và nông nghiệp hiện đại, văn hoá và khoa học tiên tiến".
Phát triển luận điểm của Đại hội lần thứ III, Hội nghị BCHTW Đảng lần
thứ 10 đã chỉ rõ: "Chúng ta phải đẩy mạnh cách mạng về quan hệ sản xuất, cách
mạng kỹ thuật, cách mạng văn hoá và t tởng. Các mặt nói trên phải đồng thời đợc
tiến hành, không thể xem nhẹ một mặt nào, song phải tập trung sức đẩy mạng
cách mạng KHKT là then chốt, nhằm từng bớc trang bị cơ khí và nửa cơ khí cho
14


Tiểu luận triết học
các ngành kinh tế quốc dân, trớc hết là các ngành sản xuất chủ yếu, tiếp tục
XDCSVC và kỹ thuật của CNXH". Trong vòng 10 năm (Kể từ khi hoà bình lập
lại năm 1954), trên mặt trận khoa học và công nghệ, một loạt tổ chức khoa học đợc thành lập từ Uỷ ban khoa học Nhà nớc đảm nhận chức năng quản lý đến các
cơ sở nghiên cứu và đào tạo đại học nhằm thực hiện mục tiêu kinh tế và XH do
Đảng vạch ra.
2.3.3. Thời kỳ 1965 - 1975
Tháng 2/1967 trong lúc chiến tranh phá hoại ác lịêt đang diễn ra ở miền
Bắc, Ban bí th TW Đảng ban hành Nghị quyết 157-NQ/TW "Về tăng cờng công
tác khoa học và kỹ thuật trong tình hình và nhiệm vụ mới". Nghị quyêt nhấn
mạnh: "Để giành thắng lợi trong sự nghiệp chống Mỹ, cứu nớc, nền kinh tế miền
Bắc nớc ta phải đảm bảo những yêu cầu của chiến đấu, của đời sống nhân dân và
không ngừng tăng cờng tiềm lực kinh tế và quốc phòng... Một trong những biện
pháp quan trọng là đẩy mạnh cách mạng kỹ thuật trong thời chiến. Vì vậy, cần
động viên lực lợng hiện có về khoa học và kỹ thuật của chúng ta để phục vụ cuộc
cách mạng KHKT trong thời chiến. Ban bí th nhận định: "Khả năng trớc mắt về
khoa học và kỹ thuật của ta còn xa mới đáp ứng đợc yêu cầu của cuộc cách
mạng kỹ thuật ấy, và tích cực chuẩn bị để phục vụ đắc lực cuộc cách mạng kỹ
thuật trên quy mô lớn với trình độ cao và trong phạm vi cả nớc sau khi chiến
tranh chống Mỹ kết thúc thắng lợi".
2.3.4. Thời kỳ 1975 - 1985

Ngày 20/4/1981 Bộ Chính trị có Nghị quyết 37-NQ/TW về chính sách
khoa học và kỹ thuật, trong đó thể hiện một quan điểm: "Cần khẳng định rằng
trong điều kiện kinh tế càng khó khăn, trình độ kỹ thuật của sản xuất càng thấp
kém, thì càng phải chú trọng đầu t cho các hoạt động khoa học và kỹ thuật, cho
công tác đào tạo cán bộ khoa học và công nhân kỹ thuật - Chính đó là con đờng
15


Tiểu luận triết học
góp phần nhanh chóng nâng cao năng suất lao động XH và giải quyết triệt để
những khó khăn trong sản xuất và trong nền kinh tế hiện nay".
Tháng 3/1982 Đại hội lần thứ V của Đảng đã nêu rõ phơng hớng nhiệm vụ
và những mục tiêu chủ yếu về kinh tế và XH năm 1981 - 1985, trong đó nhấn
mạnh: "Trớc hết khoa học và kỹ thuật phải phục vụ tốt nhất cho việc đa nông
nghiệp một bứơc lên sản xuất lớn XHCN trong cơ cấu công - nông nghiệp hợp
lý". Đối với nhiệm vụ lâu dài của khoa học và công nghệ Nghị quyết Đại hội lần
thứ V của Đảng đã chỉ ra: "XD từng bứơc nền khoa học và kỹ thuật tiên tiến của
nớc CHXHCNVN có cơ cấu phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế, văn hoá và
XH, có khả năng giải quyết những yêu cầu trớc mắt và những mục tiêu lâu dài
của nền sản xuất, đời sống và quốc phòng, đón trớc và mở ra cho nền kinh tế và
XH những phơng hớng phát triển mới, chú trọng phát triển những ngành khoa
học và kỹ thuật gắn liền với thế mạnh về tài nguyên, điều kiện nhiệt đới và con
ngời Việt Nam.
2.3.5. Thời kỳ 1986 đến nay.
Sau hơn 10 năm thông nhất đất nớc nền kinh tế XH gặp nhiều khó khăn do
cơ chế quản lý tập trung bao cấp. Đại hội lần thứ VI của ĐCSVN tháng 12/1986
đã mở ra một bớc ngoặt trong sự nghiệp cách mạng của nớc ta, đề ra đờng lối đổi
mới, trớc hết là đổi mới trong lĩnh vực kinh tế với nội dung chủ yếu là chuyển
nền kinh tế từ tập trung quan liêu bao cấp sang sản xuất hàng hóa nhiều thành
phần, vận hành theo cơ chế thị trờng, có sự quản lý của Nhà nớc, theo định hớng

XHCH. Đại hội khẳng định khoa học và công nghệ là động lực thúc đẩy công
cuộc đổi mới toàn diện đất nớc và chỉ rõ phơng hớng hành động "Nhằm trớc hết
phục vụ cho 3 chơng trình mục tiêu": Lơng thực - thực phẩm, hàng tiêu dùng và
hàng xuất khẩu.
Tháng 6/1991 Đại hội ĐCSVN lần thứ VII khẳng định quan điểm: "Khoa
học và công nghệ, GD - ĐT phải đợc xem là quốc sách hàng đầu". Đảng còn chỉ
16


Tiểu luận triết học
ra phơng hớng cụ thể cho khoa học và công nghệ "Hoạt động khoa học và công
nghệ phải đảm bảo cơ sở khoa học cho các quyết định quan trọng của các cơ
quan lãnh đạo, quản lý là công cụ chủ yếu để nâng cao năng suất, chất lợng và
hiệu quả cho mọi hoạt động KT - XH góp phần XD nền văn hóa mới, con ngời
mới, thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện đất nớc". Trớc Đại hội VII, Nghị
quyết 26 của Bộ Chính trị 30-3-1991 "Về khoa học và công nghệ trong sự nghiệp
đổi mới" và đã khẳng định rõ quan điểm của Đảng ta về vai trò quan trọng của
khoa học và công nghệ trong việc đa đất nớc thoát ra khỏi khủng hoảng, ổn định
tình hình KT - XH. Đảng thừa nhận đội ngũ cán bộ khoa học và lực lợng nòng
cốt của công cuộc đổi mới và XD thành công CNXH ở nớc ta.
2.4. ảnh hởng của cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ
ảnh hởng của cuộc cách mạng KHCN mới đối với CNTB hiện đại là hết
sức to lớn, vợt xa ảnh hởng của các cuộc cách mạng KHKT trớc đây đối với đời
sống chính trị, kinh tế của XH đơng thời.
2.4.1. Cuộc cách mạng Khoa học - Công nghệ liên quan đến hầu nh
toàn bộ các lĩnh vực KHKT với mức độ rộng lớn cha từng có.
2 cuộc cách mạng KHKT trớc nổ ra chủ yếu trong ngành động lực và
ngành chế tạo, còn cuộc cách mạng KHCN lần này thì xâm nhập vào mọi mặt
đời sống của loài ngời nh: Nông nghiệp, công nghiệp, năng lựơng, giao thông,
dịch vụ, thậm trí môi trờng sinh thái... Vì vậy, mà ảnh hởng của nó đối với chính

trị - KT - XH là toàn diện và sâu sắc. Nếu nói tiến bộ KHKT trớc đây chủ yếu
nhằm vào đòi hỏi phát triển sức sản xuất, thì một đặc điểm quan trọng của cách
mạng KHKT lần này là đồng thời với việc thúc đẩy sự phát triển sức sản xuất, nó
chủ yếu còn nhằm vào duy trì và cải thiện điều kiện và môi trờng sống của con
ngời.

17


Tiểu luận triết học
2.4.2. cuộc cách mạng KHCN rút ngắn nhanh chóng quá trình biến
KHCN thành lực lợng sản xuất, làm cho khoa học và công nghệ phục vụ sự phát
triển KT - XH càng nhanh hơn, tốt hơn. Lấy việc phát minh và ứng dụng máy hơi
nớc làm ví dụ: Năm 1705, ngời ta đã phát minh ra máy hơi nớc cớ lớn, năm 1925
Stivenson mới phát minh ra xe lửa chạy bằng máy hơi nớc. Từ khi phát minh ra
máy hơi nớc đến khi nó đợc ứng dụng rộng rãi vào sản xuất và vận tải, phải tới
hơn 100 năm. Việc phát minh ra động cơ đốt trong, quá trình rút ngắn còn lại 80
năm. Còn việc tìm ra và ứng dụng năng lợng nguyên tử chỉ cần đến 40 năm. Lại
lấy ví dụ nh máy điện thoại từ khi phát minh ra đến khi sử dụng rộng rãi phải
mất 60 năm, còn vô tuyến truyền hình phức tạp hơn rất nhiều, nhng quá trình đó
chỉ có 14 năm. Máy tính điện tử chỉ trong vòng thời gian ngắn (14 năm) đã trải
qua 4 thế hệ. Có thể thấy rõ là, từ KHKT chuyển thành sức sản xuất, đúng nh một
số nhà khoa học đã kết luận, có xu hớng phát triển "Tăng tốc".
2.4.3. Cách mạng KHCN trở thành nguyên tố trực tiếp quyết định sự
phát triển của lực lợng sản xuất XH của các nớc t bản sau chiến tranh. Nó đợc uỷ nhiệm chủ yếu trên các mặt sau đây:
Các ngành công nghiệp mới dựa trên cơ sở KHKT công nghệ hiện đại ra
đời và phát triển rất nhanh, trở thành những ngành tiên phong, chủ đạo của sự
phát triển KT - XH.
Nhờ KHCN hiện đại, các ngành công nghiệp truyền thống phần lớn là các
ngành công nghiệp cơ sở, không thể thiếu đối với tái sản xuất XH, đã đợc cải tạo

không ngừng, năng suất lao động tăng liên tục.
Cơ cấu ngành thay đổi, chuyển dịch nâng cấp lên trình độ mới phù hợp với
nền sản xuất hiện đại, kỹ thuật cao, hàm lợng trí tuệ lớn.
Phân công lao động phát triển cả chiều rộng lẫn chiều sâu. Chuyên môn
hoá chi tiết trong từng ngành, phân công chuyên môn hoá chi tiết giữa các ngành,
18


Tiểu luận triết học
phân công liên kết chuyên môn hoá giữa các nớc, trong một số ngành đã xuất
hiện dây chuyền sản xuất quốc tế.
Tái sản xuất mở rộng ngày càng phát triển theo chiều sâu lấy đầu t KHKT
làm chính để nâng cao chất lợng lao động, tăng năng suất lao động, tăng hiệu
quả kinh tế và chất lợng sản phẩm. Điều này đã dẫn đến một thực tế mà nhà kinh
tế Mỹ Simon Kuznetz trong cuốn "Tăng trởng kinh tế và kết cấu việc làm" của
mình đã rút ra kết luận: Tốc độ tăng trởng cao của các nớc ngày nay không phải
do lao động đầu vào cùng nh tăng t bản đầu vào quyết định, mà là do năng suất
lao động tăng với nhịp độ cao quyết định.
2.4.4. Cuộc cách mạng KHCN thúc đẩy sự xuất hiện hàng loạt ngành
nghề mới và làm cho những ngành nghề cũ đợc cải tạo "Thay da đổi thịt", làm
cho cơ cầu ngành nghề ở các nớc t bản phát triển nhờ đó mà có sự thay đổi lớn.
Trong thời kỳ kinh tế tăng trởng nhanh sau chiến tranh, công nghiệp hoá dầu là
tổ hợp ngành nghề mới, có tác dụng rất quan trọng. Ngày nay, những ngành nghề
mới xuất hiện nhờ có sự phát triển sâu sắc của cách mạng KHCN đã không chỉ
có một, hai ngành, mà là xuất hiện hàng loạt ngành công nghiệp mới nh: Công
nghiệp điện tử, công nghiệp khoa học, công nghiệp nguyên tử, công nghiệp sinh
vật, công nghiệp tàu vũ trụ... phát triển mạnh mẽ. Cùng với sự xuất hiện hàng loạt
ngành nghề mới, các ngành nghề cũ không bị xoá bỏ, mà đựơc cải tạo một cách
triệt để. Việc sử dụng rộng rãi máy dệt không có thoi, đầu máy hơi nớc, sự phát
triển rộng rãi của lò luyện thép điện và đúc gang liên hoàn, sự tăng vọt của hệ

thống máy công cụ điều khiển... Tất cả những cái đó khiến cho các ngành công
nghiệp cũ nh dệt và xe lửa, gang thép... đều đổi mới về chất lợng. Sự phát triển
của cuộc cách mạng KHCN mới và các ngành nghề cũ ngày càng kết hợp chặt
chẽ với nhau. Các ngành mới lấy công nghiệp truyền thống làm chỗ dựa và thị trờng chủ yếu cho sự phát triển của mình, các ngành cũ thì dựa vào các ngành cải
tạo kỹ thuật mà tăng thêm sức sống mới. Sự kết hợp chặt chẽ 2 mặt này sẽ là xu
thế quan trọng của sự phát triển KHKT từ nay về sau.
19


Tiểu luận triết học
2.5. Quá trình đổi mới chính sách KHCN ở nớc ta:
Quá trình đổi mới chính sách KHCN ở nớc ta thực chất là quá trình phát
triển t duy lý luận khoa học bằng những bổ sung thực tiễn vận động KT - XH.
Một quá trình hoàn thiện lý luận hớng tới chân lý khách quan: KHCN là động lực
phát triển KT - XH đất nớc.
2.5.1. Các giai đoạn cải cách chính sách KHCN trong tiến trình cải
cách KT - XH.
Căn cứ bản chất nội dung từng chặng đờng phát triển của chính sách
KHCN trong tơng lai, chúng ta có thể phân chia quá trình cải cách trong chính
sách KH và CN ở nớc ta theo 3 giai đoạn với những nội dung khá đặc trng.
2.5.1.1. Giai đoạn I (1975 - 1980): Cải cách trong khuôn khổ Nhà nớc tổ
chức mọi hoạt động KH và CN với một hệ thống chỉ huy tập trung.
Nội dung cải cách trong giai đoạn này ở nớc ta cũng nh hàng loạt nớc
XHCN là nhằm vào việc hoàn thiện hệ thống kế hoạch hoá, hình thành phơng
thức kế hoạch hoá theo chơng trình các mục tiêu sao cho Nhà nớc có khả năng
tập trung các nguồn lực thực hiện đợc các mục tiêu KH đã đề ra.
Tuy nhiên, các biện pháp cải cách trong giai đoạn này không đạt đợc
những kết quả mong muốn do gặp phải những hạn chế không trực tiếp bắt nguồn
từ bản thân các biện pháp, chính sách KH và CN.
2.5.1.2. Giai đoạn II (1981 - 1986): Phi tập trung hoá hệ thống chỉ huy

nhng vẫn trong khuôn khổ Nhà nớc tổ chức các hoạt động KH và CN.
Quyết định này đã tạo điều kiện cho cơ quan KH và CN đợc mở rộng quan
hệ hợp tác với nhau và với sản xuất thông qua các hợp đồng nghiên cứu, triển
khai, dịch vụ KH và KT, dẫn đến việc đa dạng hoá các hoạt động của cơ quan
KH và CN; Và do vậy, đa dạng hoá các nguồn kinh phí đi vào các cơ quan này,
20


Tiểu luận triết học
cũng từ đây làm xuất hiện nhu cầu tự chủ tài chính đối với các cơ quan KH và
CN.
2.5.1.3. Giai đoạn III (1987 - nay): Thừa nhận các sáng kiến cá nhân và
sự tồn tại những tổ chức và hoạt động KH và CN trong các thành phần kinh
tế và các tổ chức XH không thuộc Nhà nớc.
Nghị định 35 - HĐBT ban hành năm 1992 đã ghi một mốc hết sức quan
trọng trong tiến trình đổi mới quản lý KH và CN. Ngay trong điều 1 của Nghị
định đã thể hiện rõ quan điểm phát huy sáng tạo của mỗi con ngời và các tổ chức
XH trong hoạt động KH và CN.
2.5.2. Nội dung của cải cách trong KH và CN ở Việt Nam.
Công cuộc cải cách KT - XH đang làm này sinh hàng loạt vấn đề cải cách
trong thể chế và chính sách KH và CN. Các vấn đề đó đợc bao hàm trong 3 nội
dung cơ bản là cơ cấu lại mạng lới nghiên cứu và triển khai; Cải cách chính sách,
thể chế và quản lý nhà nớc về KH và CN.
2.5.2.1. Cơ cấu lại mạng lới nghiên cứu và triển khai.
Mạng lới nghiên cứu và triển khai đợc tổ chức nh một sản phẩm của nền
kinh tế chỉ huy trớc đây rõ ràng không đủ điều kiện đáp ứng những đòi hỏi của
việc tạo u thế cạnh tranh và phát triển XH trong 1 nền kinh tế thị trờng vì nhiều
lý do khác nhau.
Mạng lới nghiên cứu và triển khai đợc tổ chức theo đòi hỏi của nền KT chỉ
huy trớc đây đang tự nó chuyển đổi thích ứng với tiến trình cải cách, cần phân

tích tiến trình này để đề ra những giải pháp thích hợp.
Thực trạng mạng lới nghiên cứu và triển khai đã đợc phân tích trong các
báo cáo của Viện nghiên cứu quản lý KH. Những nghiên cứu gần đây cho thấy
hiện nay cần đợc tập trung thảo luận để tìm ra giải pháp về các vấn đề sau.
21


Tiểu luận triết học
2.5.2.1.1. Tổ chức nghiên cứu KH trong trờng đại học.
Theo mô hình tổ chức KH cũ trớc đây, trong hệ thống trờng đại học không
có các đơn vị nghiên cứu KH. Chế độ hợp đồng nghiên cứu KH đợc thiết lập năm
1981 làm nảy sinh nhu cầu khách quan về thành lập các đơn vị nghiên cứu KH có
t cách pháp nhân độc lập.
2.5.2.1.2. Tổ chức nghiên cứu công nghệ.
Các tổ chức nghiên cứu công nghệ vốn là những viện trực thuộc các bộ
"Sản xuất - Kinh doanh" hoạt động dới sự "Chỉ huy trực tiếp" của Bộ, tồn tại song
song với các xí nghiệp thuộc Bộ. Các tổ chức này hiện đang đứng trớc những thử
tách trớc nhu cầu tồn tại và đang trải qua những diễn biến của trình tự sắp xếp
mạng lới nghiên cứu và triển khai trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý KT
ở Việt Nam.
2.5.2.1.3. Các Viện Quốc gia
Khuynh hớng tổ chức các Viện Quốc gia theo mô hình Viện Hàn lâm Liên
Xô (cũ) đã từng tồn tại trong 1 thời gian dài ở nớc ta. Hiện nay khuynh hớng này
hầu nh không còn nữa. Nhà nớc đã có quyết định thành lập một số Trung tâm KH
Quốc gia để nghiên cứu những vấn đề phục vụ các nhiệm vụ u tiên của nhà nớc,
hoặc những vấn đề tuy không phục vụ nhiệm vụ u tiên của Nhà nớc, nhng đợc
Nhà nớc dành cho sự quan tâm u tiên.
2.5.2.2. Cải cách chính sách và thể chế.
Các vấn đề đang thu hút sự quan tâm đáng kể là.
2.5.2.2.1. Sửa đổi chế độ tuyển dụng nhân công kỹ thuật.

2.5.2.2.2. Đổi mới chính sách tiền lơng của nhân lực KH và KT.
2.5.2.3. Quản lý Nhà nớc về KH.
22


Tiểu luận triết học
2.6. Dự báo phát triển KHCN đầu thế kỷ XXI.
Trong thế kỷ XXI sự phát triển tiếp diễn nh vũ bão của cuộc cách mạng
KHCN hiện đại, dựa trên cơ sở các cuộc cách mạng lớn trong các lĩnh vực: Vật lý
điện tử, công nghệ thông tin, công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công
nghệ năng lợng mới, công nghệ chế tạo cấp siêu vi mô... đang mở đờng cho nhân
loại tiến vào kỷ nguyên lớn về KH và CN nh sau:
2.6.1. Kỷ nguyên thông tin (bắt đầu vào khoảng năm 2010 - 2015) - Tiếp
theo 2 kỷ nguyên - Kỷ nguyên nông nghiệp (hơn 17 thế kỷ) và kỷ nguyên công
nghiệp ( khoảng 3 thế kỷ) - Với nền kinh tế tri thức là cốt.
2.6.2. Kỷ nguyên sinh học - Với cuộc cách mạng sinh học là then chốt,
kể từ sau khi phát hiện ra mã ADN vào nửa sau thế kỷ XX.
2.6.3. Kỷ nguyên vật liệu mới - Với sự phát hiện ra các vật liêụ siêu dẫn
ở nhiệt độ thấp và nhiệt độ cao cùng các vật liệu đặc biệt khác.
2.6.4. Kỷ nguyên siêu cơ bản - Dựa trên những khám phá mới nhất của
vật lý lợng tử ở cấp siêu cơ bản trên con đờng tìm hiểu một cách thống nhất sự
phong phú đa dạng của tự nhiên.
2.6.5. Kỷ nguyên năng lợng mới- Với nguồn năng lợng tổng hợp nhiệt
hạch (Tìm ra năm 1991) là nguồn năng lợng sạch của tơng lai, không gây ô
nhiễm môi trờng cho nhân loại.
2.6.6. Kỷ nguyên vũ trụ - Dựa trên những thành tựu mới nhất của công
nghệ năng lợng mới, công nghệ vật liệu, công nghệ chế tạo cấp vi - Điện tử (vi
mô) và tới đây là công nghệ vi - quang tử (siêu vi mô).
2.7. Mặt trái của cách mạng KHCN đối với sự phát triển của CNTB
hiện đại.

Cách mạng KHCN đã thực sự nh một cứu cánh cho CNTB ngày nay, nhng
mặt khác, nó cũng đặt CNTB trớc những vấn đề gay cấn.
23


Tiểu luận triết học
2.7.1. Sự tiêu vong của các nghề nghiệp truyền thống và nạn thất
nghiệp cơ cấu.
Trong các nớc t bản phát triển, lực lợng lao động trực tiếp sản xuất giảm
đi theo đà áp dụng ngời máy, Rô bốt và hệ thống máy móc sản xuất và điều
khiển sản xuất tự động hoá. Do đó làm cho những nghề nghiệp truyền thống đòi
hỏi nhiều sức bắp, nhiều hao phí lao động sống ngày càng bị tiêu vong. Lao động
trí óc ngày càng đợc đề cao và phát triển, do đó làm nạn thất nghiệp cơ cấu tăng
lên.
2.7.2. Khoảng cách giữa các nớc t bản phát triển và các nớc đang phát
triển ngày càng lớn hơn.
Ngoài các quốc gia giàu có đang bớc vào thời đại "hậu công nghiệp", 3/4
dân số của thế giới ngày nay đang phải vật lộn với sự nghèo khổ. Đại đa số các nớc đang phát triển có tốc độ phát triển chậm, CN lạc hậu, khả năng tham gia
phân công lao động quốc tế yếu, các lợi thế nhân công, nguyên liệu mất dần...
Giữa họ và các nớc giàu có có một khoảng cách CN khá xa. Và nếu không cẩn
thận, họ dễ trở thành nơi chứa các chất "phế thải"do yêu cầu phát triển KHCN ở
các nớc t bản phát triển đa tới. Mặc dù các nớc đã vận dụng những phát minh
sáng chê của nớc ngoài rồi biến thành bí quyết công nghệ của riêng mình đã mở
ra nhiều khả năng vận dụng cho các nớc đi sau. Song, trong điều kiện của CNTB,
số nớc vận dụng đợc cơ may nh trên khó có thể trở thành phổ biến. Khoảng cách
giàu - nghèo, tiên tiến và lạc hậu trên thế giới vẫn là vấn đề nan giải của CNTB
ngày nay.

III. Phần kết luận
Tóm lại ! KHCN có một vai trò rất quan trọng trong sự phát triển của nhân

loại nói chung và Việt Nam nói riêng. Trong sự nghiệp CNH - HĐH hiện nay,
KHCN càng thể hiện rõ vai trò của nó đối với Việt Nam nh: Cấu trúc lại nền kinh
24


Tiểu luận triết học
tế, thay đổi và chuyển hớng các cơ sở hạ tầng của sản xuất, tăng cờng các xu thế
toàn cầu hoá nhiều lĩnh vực hoạt động quan trọng của đất nớc. Việt Nam chúng
ta còn nghèo KHKT còn lạc hậu, thô sơ nên cần áp dụng các thành tựu KHCN
mà nhân loại tạo ra. Ngoài ra, chúng ta còn phải không ngừng nghiên cứu, sáng
tạo, tìm tòi... để cho ra những phát minh khoa học của riêng mình.
Nhà nớc ta cần có những chính sách u tiên, khuyến khích để phát triển
KHCN: Đào tạo những cán bộ có chuyên môn cao về KHKT, u đãi những nhà
khoa học có tài tạo điều kiện cho họ có khả năng phát triển hết khả năng của
mình, nâng cao cơ sở vật chất cho nghiên cứu khoa học, tăng cờng hợp tác với
các Viện nghiên cứu trên thế giới.
Với thế hệ sinh viên trẻ - Lực lợng nòng cốt của sự nghiệp CNH - HĐH
ngày nay, mỗi chúng ta cần phải tự mình trau dồi thêm kiến thức về KHCN nói
riêng và về mọi mặt nói chung không chỉ trong trờng học mà còn cả trong thực
tiễn cuộc sống để có thể đa nớc ta vững bớc đi lên con đờng XHCN đúng nh
mong muốn của Bác Hồ vĩ đại "Non sông Việt Nam có trở nên vẻ vang hay
không chính nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu".

25