Nghiên cứu lựa chọn giải pháp kỹ thuật thiết kế kênh, áp dụng cho dự án ADB5 tỉnh bắc ninh

L IC M

N

Lu n v n th c s v i đ tài “Nghiên c u l a ch n gi i pháp k thu t thi t k kênh,
áp d ng cho d án ADB5 t nh B c Ninh” đ

c hoàn thành v i s n l c c a b n

thân, s giúp đ nhi t tình c a các th y cô trong Khoa Công Trình - Tr

ng đ i h c

Thu l i, và b n bè đ ng nghi p.
Tác gi xin bày t lòng bi t n sâu s c t i Th y giáo, PGS.TS Nguy n H u Hu đã
tr c ti p t n tình h

ng d n c ng nh cung c p các tài li u, thông tin khoa h c c n

thi t đ tác gi hoàn thành lu n v n này.
Tác gi xin chân thành c m n t i các th y cô giáo Khoa Công Trình, và các th y
cô giáo trong tr

ng

i h c Th y l i đã t n tình giúp đ , truy n đ t ki n th c

trong su t th i gian h c t p ch

ng trình cao h c c ng nh trong quá trình th c

hi n lu n v n.
Tác gi chân thành c m n t i gia đình, b n bè, đ ng nghi p và nh ng ng
tr

c đã ch b o, khích l , đ ng viên, ng h nhi t tình v m i m t trên con đ

i đi
ng

h c h i nghiên c u khoa h c.
Do trình đ có h n và th i gian nghiên c u ng n, nên lu n v n không th tránh
kh i nh ng t n t i, h n ch , tác gi mong nh n đ

c m i ý ki n đóng góp và trao

đ i chân thành c a các th y cô giáo và các b n đ ng nghi p. Tác gi mong mu n
nh ng v n đ còn t n t i s đ

c tác gi nghiên c u sâu h n đ góp ph n đ a

nh ng ki n th c khoa h c vào ph c v s n xu t.
Hà N i, tháng 05 n m 2016
Tác gi

Nguy n Ti n Hà

i


L I CAM K T

Tôi là Nguy n Ti n Hà, tôi xin cam đoan đ tài lu n v n c a tôi là do tôi làm.
Nh ng k t qu nghiên c u là trung th c.Trong quá trình làm tôi có tham kh o các
tài li u liên quan nh m kh ng đ nh thêm s tin c y và c p thi t c a đ tài. Các tài
li u trích d n rõ ngu n g c và các tài li u tham kh o đ

c th ng kê chi ti t. Nh ng

n i dung và k t qu trình bày trong Lu n v n là trung th c, n u vi ph m tôi xin
hoàn toàn ch u trách nhi m.
Hà N i, tháng 05 n m 2016
Tác gi

Nguy n Ti n Hà

ii


M CL C
L IC M

N ............................................................................................................ I

L I CAM K T ....................................................................................................... II
M C L C ............................................................................................................... III
PH N M

U ........................................................................................................1

1. Tính c p thi t c a đ tài .............................................................................................. 1
2. M c đích nghiên c u c a đ tài:............................................................................... 3

3. Ph
4.

ng pháp nghiên c u: ........................................................................................... 3
it

ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài: ......................................................... 4

5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài ................................................................. 4
6. K t qu đ t đ

c ........................................................................................................... 4

CH

NG 1. T NG QUAN CHUNG V H TH NG KÊNH ..........................5

1.1.

c đi m, vai trò c a kênh và h th ng kênh ................................................. 5

1.2.

Hi n tr ng h th ng kênh .................................................................................... 8

1.2.1. V công tác thi t k ..........................................................................................9
1.2.2. V công tác thi công và ch t l
1.3.

ng, th m m bê tông gia c kênh ...............11

Công trình trên kênh .......................................................................................... 11

1.3.1. Công trình đi u ti t m c n
1.3.2. Công trình đi u ti t l u l
1.3.3. Công trình đo l u l

c .......................................................................11
ng ........................................................................15

ng .................................................................................18

1.3.4. Công trình/thi t b đo m c n
K T LU N CH

c ....................................................................18

NG 1 ........................................................................................20

CH

NG 2. PHÂN TÍCH CÁC GI I PHÁP K THU T THI T K KÊNH

TH

NG G P .......................................................................................................21

2.1.

Kênh đ t không gia c ........................................................................................ 21

2.2.

Kênh gia c ............................................................................................................ 21

2.2.1. Các hình th c lát kênh....................................................................................21
2.2.2. M t s đi u chú ý khi thi t k lát kênh: .........................................................23
2.2.3.

i u ki n áp d ng ..........................................................................................24
iii


2.3.

Các yêu c u v thi t k , thi công h th ng kênh ........................................... 32

2.3.1. Công tác thi t k ............................................................................................ 32
2.3.2. Công tác thi công........................................................................................... 34
K T LU N CH
CH

NG 3.

NG 2 ....................................................................................... 35
XU T K THU T CHO H TH NG KÊNH C A D

ÁN

ADB5 T NH B C NINH ....................................................................................... 37

3.1.

H th ng th y l i t nh B c Ninh ...................................................................... 37

3.1.1. Quy ho ch tiêu .............................................................................................. 37
3.1.2. Quy ho ch t
3.2.

i: ............................................................................................. 38

Gi i thi u v d án ADB5 t nh B c Ninh ....................................................... 39

3.2.1. B i c nh......................................................................................................... 40
3.2.2. Mô t d án ................................................................................................... 41
3.3.

xu t gi i pháp k thu t cho h th ng kênh d án ADB5 t nh B c Ninh ..... 43

3.4.

Yêu c u k thu t thi t k kênh bê tông c t thép đúc s n ........................... 49

3.4.1. Tính toán l u l

ng ....................................................................................... 49

3.4.2. Xác đ nh m c n

c tính toán đ u kênh, đ d c kênh ................................... 49

3.4.3. Xác đ nh m t c t yêu c u, v n t c dòng ch y trong kênh ............................. 50
3.4.4. Tính toán c u ki n ......................................................................................... 50
3.5.

ng d ng tính toán cho kênh t

i Ngô Thôn, xã Xuân Lai ...................... 51

3.5.1. Thông s tính toán ......................................................................................... 51
3.5.2. Tính toán n i l c c u ki n kênh .................................................................... 53
3.5.3. Tính toán kinh t ........................................................................................... 63
3.6.

K thu t thi công và qu n lý ch t l

ng công tác s n xu t, l p đ t kênh ........ 67

3.6.1. Công tác đào đ t ............................................................................................ 67
3.6.2. Công tác đ đ t đào ....................................................................................... 68
3.6.3. Chi u r ng l u không đ thi công kênh ........................................................ 68
3.6.4. Công tác đ p đ t ............................................................................................ 68
3.6.5. Thi công c u ki n bê tông đúc s n ................................................................ 69
3.6.6. Ki m tra ch t l

ng thi công......................................................................... 70

iv


K T LU N CH

NG 3 ........................................................................................74

K T LU N VÀ KI N NGH ................................................................................75
TÀI LI U THAM KH O ......................................................................................76

v


DANH M C B NG BI U
B ng 3-1.

Hi n tr ng công trình th y nông

vi

khu t

i Gia Bình ......................... 44


DANH M C HÌNH V
Hình 1-1.

M t s hình d ng m t c t kênh ...............................................................5

Hình 1-2.

S đ m ng l

Hình 1-3.

H th ng t

Hình 1-4.

i kênh t

i ......................................................................6

i truy n th ng .....................................................................7

i u ti t d ng đ p tràn đ nh dài không c a ..........................................12

Hình 1-5.

p đ nh dài có 1 c a

Hình 1-6.

p đ nh dài d ng gic gi c có 1 ho c 2 c a..........................................14

Hình 1-7.

M t s d ng đ p tràn khác ....................................................................14

Hình 1-8.

K t c u c a đi u ti t d ng c a l t Chi u c nh (trái) và chính di n

th

gi a ................................................................13

ng l u (ph i).......................................................................................................15

Hình 1-9.

C ng đi u ti t l u l

ng trên kênh chính ông – C Chi (h th ng D u

Ti ng)

...............................................................................................................16

Hình 1-10. Công trình chia n c theo t l áp d ng cho các kênh có l u l ng l n ...... 17
Hình 1-11. Công trình chia n

c theo t l áp d ng cho kênh n i đ ng ................17

Hình 1-12. C ng l y n c v i l u l ng không đ i đ c l p đ t trên đ u kênh c p 2. . 18
Hình 1-13. Máng đo l u l

ng d ng Crump t i Kênh chính Yên L p (trái) và

K G (ph i) ............................................................................................... 18
Hình 1-14. Theo dõi m c n

c b ng th y trí ..........................................................19

Hình 1-15. Xác đ nh m c n c b ng đ u đo siêu âm (s d ng trong h th ng SCADA)19
Hình 2-1.

Kênh đ t không gia c ..........................................................................21

Hình 2-2.

Lát mái kênh b ng t m bê tông đúc s n ................................................24

Hình 2-3.

bê tông tr c ti p trên mái kênh........................................................25

Hình 2-4.

Thi t b r i bê tông Gomaco .................................................................27

Hình 2-5.

bê tông mái kênh Ngàn Tr

i b ng ván khuôn tr

t ......................28

Hình 2-6.

Thi công Neoweb t i D án WB7 Qu ng Nam ....................................29

Hình 2-7.

Kênh g ch xây, đá xây ..........................................................................29

Hình 2-8.

Lát kênh b ng l p màng ch ng th m và b o v b ng mi ng bê tông đúc

s n lát bên trên. .........................................................................................................30
Hình 2-9.

Bê tông đúc t i ch trên l p màng ch ng th m ....................................30

vii


Hình 2-10. B o v mái b ng đá lát khan trong khung BTCT................................. 31
Hình 2-11. Kênh bê tông l p ghép b ng các đo n kênh đúc s n m t c t parabol .. 31
Hình 3-1.

Hi n tr ng công trình th y l i n i đ ng t i khu m u Gia Bình ........... 46

Hình 3-2.

S n ph m Kênh m

đúc s n

.............................................................................................................. 47

Hình 3-3.

Kênh m t c t ch nh t .......................................................................... 48

Hình 3-4.

Kênh m t c t bán nguy t ...................................................................... 48

Hình 3-5.

M t c t kênh 0,5 x 0,8m ....................................................................... 52

Hình 3-6.

S đ tính d ng thanh ........................................................................... 53

Hình 3-7.

S đ l c tác d ng lên c u ki n ........................................................... 54

Hình 3-8.

Bi u đ môment ................................................................................... 54

Hình 3-9.

Mô hình tính toán ................................................................................. 55

ng bê tông c t thép, bê tông c t s i thành m ng

Hình 3-10. Môment M 11 , M max = 0,268Tm ........................................................... 56
Hình 3-11. Môment M 22 , M max = -0,268m............................................................. 56
Hình 3-12.

ng su t S 11 , S min = -30,010T/m2; S max = 22,973 T/m2 ...................... 57

Hình 3-13.

ng su t S 22 , S min = -31,848T/m2; S max = 20,072 T/m2 ...................... 57

Hình 3-14. Bi n d ng U x , U max = 3,411x10-6m...................................................... 58
Hình 3-15. Bi n d ng U z , U max = -7,011x10-6m .................................................... 58
Hình 3-16. Môment M 11 , M max = 0,201Tm ........................................................... 59
Hình 3-17. Môment M 22 , M max = -0,201Tm .......................................................... 59
Hình 3-18.

ng su t S 11 , S min = -22,444T/m2; S max = 18,335 T/m2 ...................... 60

Hình 3-19.

ng su t S 22 , S min = -26,383T/m2; S max = 13,591 T/m2 ...................... 60

Hình 3-20. Bi n d ng U x , U max = 2,222x10-6m...................................................... 61
Hình 3-21. Bi n d ng U z , U max = -7,681x10-6m .................................................... 61
Hình 3-22. M t c t so sánh 2 ph

ng án ................................................................ 64

viii

PH N M

U

1. Tính c p thi t c a đ tài
Tính đ n nay, kho ng 80% trong b y tri u hecta đ t canh tác t i Vi t Nam mà đa
ph n trong s đó là di n tích tr ng lúa đã đ
h th ng t

c trang b c s h t ng th y l i. Các

i tiêu đã đóng góp ph n r t đáng k trong vi c t ng tr

nông nghi p, đ c bi t là t ng s n l

ng l

ng th c. Tuy nhiên trong th c t , ch có

kho ng 50% di n tích canh tác trong các h th ng th y l i đ
t

ng đ i đ y đ . Ph n còn l i thu c di n không đ

có khi không. Th

ng trong m t h th ng t

đ

c, d n đ n lãng phí n

đó

c quá nhi u n

cu i kênh l i không có n

l y n

ng c a ngành

ct

cc pn

i ho c t

i, ph n di n tích

c m t cách

i b p bênh, khi
đ u kênh nh n

c và gây ra xói mòn đ t đai. Trong khi

c, nông dân ph i s d ng bi n pháp t

c t các kênh r ch tiêu ho c các ao h , ngu n n

i th công,

c v a thi u v a b ô

nhi m. K t qu là n ng su t cây tr ng th p và không n đ nh, chi phí s n xu t t ng
lên làm gi m thu nh p c a nông dân.
Có hai nguyên nhân chính c a nh ng t n t i trên.
V m t k t c u h t ng, các h th ng th

ng đ

toàn b công su t trong đi u ki n ngu n n
v n hành

ch đ ngu n n

linh ho t trong m i tr
đ

c d i dào mà ch a xem xét đ n vi c

c không đ cung c p nên r t khó v n hành m t cách

ng h p. H u nh t t c các h th ng t

c thi t k theo ki u ki m soát l u l

đ ch y d

c thi t k đ có th v n hành v i

ng b ng các c ng đi u ti t ngang v i ch

i cánh c ng v n hành b ng th công. Kinh nghi m trên th gi i cho

th y các h th ng c a van lo i này r t khó v n hành do l u l
đ nh; vi c cung c p n
này, ng

i t i Vi t Nam đ u

ng n

c không đ ng đ u và không đáng tin c y.

i v n hành không có kh n ng đi u ch nh th

thay đ i đ t ng t v nhu c u n

hoàn ch nh và đ ng b , ph n nhi u thi u các kênh c p d

1

các công trình

ng xuyên đ đáp ng nh ng

c. Ngoài ra, h th ng th

phân ph i.

c không n

ng không đ

cđ ut

i, thi u các công trình


V m t qu n lý v n hành, ngoài m t s h n ch v do thi t k nh đã nêu, nhi u h
th ng t

i ch a có quy trình v n hành và b o trì đ ng b và đ y đ . Hàng n m, các

công ty qu n lý th y nông (IMC) ch a có k ho ch qu n lý m t cách toàn di n các
m t ho t đ ng c a công ty. Vi c xã h i hóa công tác t
c a ng

i nông dân h u nh ch a đ

i v i s tham gia tích c c

c quan t m. Ngu n tài chính c a IMC không

đ đ đáp ng các yêu c u duy tu b o d

ng, s a ch a kênh. K t qu là vòng lu n

qu n c a s y u kém trong công tác b o d

ng và s xu ng c p c a các công trình

c s h t ng luôn di n ra.
M t s h th ng t

iđ

c tu b , s a ch a th i gian qua ch y u t p trung vào vi c

ph c h i v i m c tiêu đ t t i các tiêu chu n thi t k ban đ u, m c d u các tiêu
chu n này đã không còn phù h p v i yêu c u hi n nay. Trong khi đó vi c qu n lý,
v n hành và b o trì l i ch a chú ý đúng m c.

i u này gây ra tình tr ng các h

th ng thu l i ho t đ ng không hi u qu và có hi u su t đ u t th c t th p.
Trong tình hình phát tri n kinh t hi n nay, n

c không ch là nhu c u thi t y u cho

nông nghi p mà còn là y u t không th thi u đ i v i nhi u ngành kinh t khác. Do
v y v n đ ti t ki m n

c đang đ

cđ

c đ t ra thành m t yêu c u c p bách, đ c

bi t đ i v i nông nghi p là ngành hàng n m tiêu th kh i l
qua d ch v t

i. Có hai gi i pháp ch y u đ ti t ki m n

ng n

c r t l n thông

c. Th nh t c n áp d ng

c c u cây tr ng và phân b mùa v h p lý; s d ng các lo i gi ng tiêu th ít n
và ch u h n t t. Gi i pháp th hai là c n hoàn ch nh các h th ng t

i theo h

c
ng

hi n đ i c v các c s h t ng và t ch c qu n lý, t c là hi n đ i hóa h th ng
t

i. Hi n đ i hóa th c ch t là đ u t theo chi u sâu b ng cách áp d ng các bi n

pháp k thu t và qu n lý hi n đ i đ nâng cao di n tích đ
kênh, cùng v i vi c thay đ i nh n th c v n
t

c, coi n

i là m t lo i d ch v trong s n xu t nông nghi p.

ct

i c a các h th ng

c là m t lo i hàng hóa và
u t vào các h th ng t

i

hi n có v a ít ph c t p v m t k thu t, yêu c u kinh phí không l n (so v i xây
d ng m i) nh ng l i có tính n đ nh và b n v ng cao.
h n vì nh đã nói
các h th ng t

trên,

i u này càng có ý ngh a

Vi t nam hi n nay, 80% đ t canh tác nông nghi p đã có

i nh ng các h th ng này còn kém hi u qu .
2


Ngày nay cùng v i s phát tri n c a đ t n
theo h

c, t ng b

ng công nghi p hóa hi n đ i hóa thì kênh d n n

cđ ađ tn

c phát tri n

c các công trình th y l i

không ch ph c v cho nông nghi p, giao thông mà còn ph c v cho công nghi p,
du l ch và dân sinh. V i nhi m v quan tr ng ph c v đa m c tiêu, nh m nâng cao
ch t l

ng và hi u qu ph c v c a h th ng kênh m

PTNT đã có các d án kiên c hóa kênh m

ng, B Nông nghi p &

ng.

Bên c nh hi u qu c a vi c kiên c kênh mang l i, c n ph i nâng cao h n n a công
tác qu n lý v thi t k , thi công gia c kênh b o đ m hi u qu , nâng cao v ch t
l

ng và m thu t, công trình b n v ng lâu dài.

Xu t phát t th c t trên, v i nh ng ki n th c chuyên môn tích l y đ

c trong quá

trình làm vi c, h c t p và nghiên c u, tác gi ch n đ tài “Nghiên c u l a ch n
gi i pháp k thu t thi t k kênh, áp d ng cho d án ADB5 t nh B c Ninh” làm
lu n v n th c s c a mình.
2. M c đích nghiên c u c a đ tài:
Nghiên c u đánh giá các gi i pháp k thu t thi t kênh th
nh

ng g p, phân tích các u

c đi m, t đó đ xu t gi i pháp k thu t thi t k kênh phù h p, áp d ng cho d

án t ng c

ng qu n lý th y l i và c i t o các h th ng th y nông (ADB5) t nh B c

Ninh.
3. Ph

ng pháp nghiên c u:

th c hi n nh ng n i dung nghiên c u, lu n v n s

d ng các ph

ng pháp

nghiên c u sau:

- Ph

ng pháp thu th p, t ng h p và phân tích s li u;

- Ph

ng pháp đi u tra kh o sát th c t ;

- Ph

ng pháp th ng kê;

- Ph

ng pháp phân tích so sánh;

- M t s ph

ng pháp k t h p khác đ nghiên c u và gi i quy t các v n đ đ

đ t ra.
3

c


4.

it

ng và ph m vi nghiên c u c a đ tài:

a.

it

ng nghiên c u c a đ tài:

it

ng nghiên c u c a đ tài là Các gi i pháp k thu t thi t k kênh.

b. Ph m vi nghiên c u c a đ tài:
Nghiên c u v h th ng kênh t

i, áp d ng c th cho d án ADB5 t nh B c Ninh.

5. Ý ngh a khoa h c và th c ti n c a đ tài
a. Ý ngh a khoa h c
tài góp ph n h th ng hoá và c p nh t nh ng v n đ lý lu n c b n v thi t k h
th ng kênh t

i. K t qu h th ng c s lý lu n, phân tích đánh giá và đ xu t gi i

pháp c a lu n v n có giá tr tham kh o cho vi c h c t p và nghiên c u v công tác
thi t k kênh.
b. Ý ngh a th c ti n
K t qu nghiên c u, phân tích đánh giá v k t qu đ t đ

c, nh ng t n t i h n ch

trong công tác thi t k kênh và nh ng gi i pháp đ xu t c a đ tài s là nh ng tham
kh o h u ích đ i v i Ban qu n lý d án, các ti u d án ADB5 B c Ninh trong vi c
qu n lý nh m nâng cao hi u qu c a các d án đ u t xây d ng công trình th y l i
trên đ a bàn t nh B c Ninh.
6. K t qu đ t đ

c

- Khái quát v h th ng kênh, vai trò c a h th ng kênh;
- Phân tích th c tr ng các gi i pháp k thu t thi t k kênh th
-

xu t gi i pháp k thu t thi t k kênh cho d án t ng c

c i t o các h th ng th y nông (ADB5) t nh B c Ninh.

4

ng g p;
ng qu n lý th y l i và


CH

NG 1. T NG QUAN CHUNG V H TH NG KÊNH
c đi m, vai trò c a kênh và h th ng kênh

1.1.

Kênh là đ

ng d n n

các ngành dùng n

c h ho c kín đ

c xây d ng đ chuy n và c p n

c cho

c khác nhau.

Theo hình th c k t c u, kênh đ

c phân thành hai lo i: kênh đ t và kênh xây (g ch

xây, đá xây, bê tông...)
Theo đ i t
kênh t

ng ph c v , kênh đ

c phân thành các lo i: kênh d n n

c phát đi n,

i, kênh tiêu, kênh v n t i, kênh ph c v đa m c tiêu...

Theo v trí t

ng đ i v i m t b ng xung quanh: kênh n i, kênh chìm, kênh n a n i

n a chìm.
Theo m t c t ngang: kênh kín, kênh h .
b)

a)

m=
2

h

h

b

2
m=

m=3

m=3
b

d)

e)

h

h

h

c)

h)

g)

f)
m=
2
m=3

2
m=
m=3

h

h

b

b

b

b

Hình 1-1.

M t s hình d ng m t c t kênh

Theo Thông t s 134/1999/TT-BNN-QLN ngày 25/9/1999 c a B Nông nghi p và
PTNT h

ng d n t ch c vi c th c hi n kiên c hóa kênh m

ng thì kênh đ

c

phân lo i thành:
- Lo i I: Kênh tr c chính c a nh ng h th ng l n
quan tr ng

mi n núi.
5

đ ng b ng và m t s h th ng


- Lo i II: Kênh liên huy n, liên xã.
- Lo i III: Kênh m

ng liên thôn, n i đ ng.

Theo TCVN 4118:2012, m ng l

i kênh t

i bao g m kênh chính, các kênh nhánh

c p I, các kênh nhánh c p II, các kênh nhánh c p III, ... và các kênh nhánh c p cu i
cùng d n n

c vào ru ng.

- Kênh chính là kênh d n n

c t ngu n phân ph i n

- Kênh nhánh c p I là kênh d n n

c cho các kênh nhánh c p I;

c t kênh chính phân ph i n

c cho kênh nhánh

c p II;
- Kênh nhánh c p II là kênh d n n

c t kênh chính phân ph i n

nhánh c p III;

Hình 1-2.

S đ m ng l

6

i kênh t

i

c cho kênh


Hình 1-3.

H th ng t

i truy n th ng

Vai trò c a h th ng kênh:
N n kinh t c a đ t n
n n kinh t n

c ta là n n kinh t nông nghi p, đ c canh lúa n

c. Vì v y

c ta ph thu c r t nhi u vào thiên nhiên, n u nh th i ti t khí h u

thu n l i thì đó là môi tr

ng thu n l i đ nông nghi p phát tri n nh ng khi g p

nh ng th i k mà thiên tai kh c nghi t nh h n hán, bão l t thì s gây nh h

ng

nghiêm tr ng đ i v i đ i s ng c a nhân dân ta đ c bi t đ i v i s phát tri n c a cây
lúa, b i vì lúa là m t trong nh ng m t hàng xu t kh u quan tr ng c a n

c ta. Vì

v y mà h th ng thu l i nói chung và h th ng kênh nói riêng có vai trò tác đ ng
r t l n đ i v i n n kinh t c a đ t n
- Kênh m
m

c ta nh :

ng gi vai trò r t quan tr ng gi ng nh m ch máu nuôi c th , kênh

ng làm nhi m v d n n

i tiêu cho ru ng v

n,

- T ng di n tích canh tác c ng nh m ra kh n ng t ng v nh ch đ ng v n

c,

đ ng th i cung c p n

c t các công trình đ u m i t

c sinh ho t cho ng

i dân.

góp ph n tích c c cho công tác c i t o đ t.
- Cung c p n

c cho nh ng khu v c b h n ch v n

đ ng th i kh c ph c đ
mùa mà tr

ct

i tiêu cho nông nghi p

c tình tr ng khi thi u m a kéo dài và gây ra hi n t

ng m t

c đây tình tr ng này là ph bi n. M t khác nh có h th ng kênh
7

m

ng cung c p đ n

c cho đ ng ru ng t đó t o ra kh n ng t ng v , vì h s

quay vòng s d ng đ t t ng t 1,3 lên đ n 2-2,2 l n đ c bi t có n i t ng lên đ n 2,42,7 l n. Nh có n

ct

do h th ng thu l i

i ch đ ng nhi u vùng đã s n xu t đ
n

c 4 v . Tr

c đây

c ta ch a phát tri n thì lúa ch có hai v trong m t n m.

Do h th ng thu l i phát tri n h n tr

c nên thu ho ch trên 1 ha đã đ t t i 60-80

tri u đ ng, trong khi n u tr ng lúa 2 v ch đ t trên d
có s quan tâm đ u t m t cách thích đáng c a

i 10 tri u đ ng. Hi n nay do

ng và Nhà n

c t đó t o cho

ngành thu l i có s phát tri n đáng k và góp ph n vào v n đ xoá đói gi m nghèo,
đ ng th i c ng t o ra m t l

ng lúa xu t kh u l n và hi n nay n

c ta đang đ ng

hàng th hai trên th gi i v xu t kh u g o…
- T ng n ng xu t cây tr ng, t o đi u ki n thay đ i c c u nông nghi p, gi ng loài
cây tr ng, v t nuôi, làm t ng giá tr t ng s n l
- C i thi n ch t l

ng môi tr

vùng khó kh n v ngu n n

ng c a khu v c

ng và đi u ki n s ng c a nhân dân nh t là nh ng

c, t o ra c nh quan m i

- T o công n vi c làm, góp ph n nâng cao thu nh p cho nhân dân, gi i quy t nhi u
v n đ xã h i, khu v c do thi u vi c làm, do thu nh p th p. T đó góp ph n nâng
cao đ i s ng c a nhân dân c ng nh góp ph n n đ nh v kinh t và chính tr trong

c n

c.

Tóm l i, kênh m

ng là h th ng x

ng s ng c a thu l i, có vai trò vô cùng quan

tr ng trong cu c s ng c a nhân dân, tuy nó không mang l i l i nhu n m t cách tr c
ti p nh ng nó c ng mang l i nh ng ngu n l i gián ti p r t to l n. T đó t o đi u
ki n cho n n kinh t phát tri n và góp ph n vào vi c đ y m nh công cu c CNH H Hđ tn

c.

1.2. Hi n tr ng h th ng kênh
Trong c c u n n kinh t Vi t Nam, nông nghi p đóng góp kho ng 1/4 GDP và thu
hút đ n 2/3 l c l

ng lao đ ng, đóng vai trò r t l n v m t n đ nh xã h i và xóa

đói gi m nghèo.
Trong s n xu t nông nghi p nói chung và s n xu t l
8

ng th c nói riêng, n

c là

y u t c n thi t hàng đ u. Do v y, ngay t tr
th ng t

i l n đã đ

c Cách m ng tháng Tám, m t s h

c xây d ng nh Bái Th

ng (Thanh Hóa),

An), C u S n (B c Giang), Li n S n (Phú Th ),

ôL

ng (Ngh

ng Cam (Phú Yên)…Sau Cách

m ng tháng Tám, đ c bi t là t sau n m 1975, nhi u h th ng t

i l n nh đã đ

c

đ u t xây d ng đ ph c v s n xu t nông nghi p, nh m đáp ng yêu c u đ m b o
an ninh l
n

ng th c, ti n t i đ y m nh xu t kh u, góp ph n phát tri n kinh t c a đ t

c, nâng cao m c s ng c a nhân dân.

Hi n t i, n

c ta có 78 h th ng t

lo i. Theo đánh giá s b , s l

i l n, v i kho ng trên 200.000 km kênh t

ng kênh t

giai đo n 1999-2005, th c hi n ch
ph

ng đ

c p 3, d

ng, các đ a

c vay v n u đãi đ đ u t kiên c kênh, ch y u là các kênh nh c p 2,
i hình th c nhà n

c và nhân dân cùng làm.Vi c gia c kênh cho các

mang l i hi u qu l n, góp ph n ti t ki m n
i đã đ

c kiên c hoá kho ng 30%. Trong

ng trình kiên c hoá kênh m

vùng đ a ch t x u, các vùng khan hi m n
t

iđ

i các

ct

i ch đ ng mà tr

c, các kênh t

i c a các tr m b m đã

c, t ng hi u su t t

c khi kiên c kênh không đ

i, nhi u di n tích
ct

i ho c t

i

r t b p bênh.
Kênh đào l n nh t trong l ch s phong ki n Vi t Nam – kênh V nh T n m trên đ a
bàn t nh An Giang và Kiên Giang c a khu v c này. V i chi u dài 87 km, r ng 30
m, kênh V nh T đã góp ph n không nh vào s phát tri n c a kinh t khu v c
BSCL t khi ra đ i đ n nay.
H th ng th y l i l n nh t vùng đ ng b ng B c B là h th ng th y l i B c H ng
H i, đ

c xây d ng n m 1958.

ng b ng sông C u Long hi n có trên 15.000km kênh tr c và kênh c p I, g n
27.000km kênh c p II và kho ng 50.000km kênh c p III và n i đ ng.
Hi n tr ng công tác gia c kênh:
1.2.1. V công tác thi t k
Các h th ng kênh l n đ

c xây d ng t nh ng th p niên 70, 80, 90 c a th k

9


tr
t

c. M t s h th ng l n đ

c xây d ng t th i k Pháp thu c. H th ng kênh

i ch y u là kênh đ t. Trong kho ng 10 n m g n đây, kiên c kênh m i đ

c

đ u t , phát tri n m nh.
Các tuy n kênh đ t đi qua vùng đ a ch t x u, m t c t không n đ nh, b s t l , b i
l p, co h p không d n đ
t

cđ l ul

ng thi t k , nhi u di n tích t

i không đ

c

i ch đ ng. Các công ty th y nông ph i t n nhi u công s c và kinh phí đ n o

vét hàng n m.
- Công tác gia c kênh:
+

i v i các h th ng kênh c : vi c gia c kênh th

ph thu c vào ngu n kinh phí; vi c rà soát các khu t
th y l c cho toàn h th ng kênh th

ng ít đ

ng đ

c làm cho t ng đ t,

i trong h th ng, tính toán

c th c hi n d n đ n thi t k kênh, b

trí công trình trên kênh còn ch a phù h p.
+ Do đ c thù các kênh đang ph c v c s n xu t, c p n

c sinh ho t nên vi c gia c

kênh g p nhi u khó kh n; bi n pháp gia c , bi n pháp thi công ph thu c r t nhi u
vào th i gian c t n

c, đi u ki n thi công...Gi i pháp thi t k kênh t i nhi u công

trình còn ch a phù h p, ví d thi t k đ p đ t lòng kênh thu h p m t c t, trong vùng
khan hi m v ngu n đ t đ p, thi công trong đi u ki n mùa m a khó đ t dung tr ng
thi t k nên r t khó tri n khai thi công.
+ Trong thi t k gia c kênh, do kinh phí h n h p nên th
ho ch, thi t k b trí b kênh làm đ
thôn, đ

ng ít quan tâm đ n quy

ng qu n lý k t h p đ

ng v n chuy n nông s n trong khu t

ng giao thông nông

i.

+ Công trình trên kênh : các công trình đi u ti t trên kênh th

ng đ

c làm theo

ki u đi u ti t b ng c a van ph ng, ít có công trình đi u ti t t đ ng gi m thi u cho
công tác qu n lý v n hành; có r t ít các công trình đo n

c; công trình dân sinh còn

b trí thi u, không phù h p.
+ Công tác kh o sát, đánh giá hi n tr ng h th ng kênh không k d n đ n thi t k
còn ch a phù h p v i đi u ki n đ a ch t, đ a hình.

10


+ Công tác qu n lý, giám sát v kh o sát còn ch a ch t ch .
1.2.2. V công tác thi công và ch t l
-

ng, th m m bê tông gia c kênh

c đi m c a công tác gia c kênh đ i v i h th ng kênh c : tuy n kênh dài,

phân tán, đ

ng b kênh nh h p, xe c gi i th

bê tông ch y u đ
còn đ

ng không vào đ

c; công tác đ t,

c làm b ng th công. Ch có các tuy n kênh l n công tác đ t

c thi công b ng máy.

- Ch t l

ng, th m m bê tông gia c kênh

m t s công trình còn ch a t t. Có

m t s nguyên nhân chính nh sau:
+ Công tác qu n lý ch t l

ng còn ch a th c hi n ch t ch , còn b buông l ng

nhà

th u thi công và ch đ u t ;
+ N ng l c ch đ u t , nhà th u thi công còn h n ch , không đáp ng đ

c yêu c u

công vi c;
+ Quy trình thi công, nghi m thu ch a đ

c th c hi n đúng quy đ nh;

+ Tham gia giám sát c a đ n v qu n lý, c a c ng đ ng ít;
+ Thi công kênh trong th i gian c t n

ct

i th

ng là ng n, ph i thi công g p rút

đ y nhanh ti n đ ; ho c m t s vùng thi công vào mùa m a, công tác đ p đ t không
đ t thi t k , ch t l

ng bê tông b nh h

ng…

1.3. Công trình trên kênh
1.3.1. Công trình đi u ti t m c n

c

1.3.1.1. C ng đi u ti t dùng c a van ph ng

Hình th c k t c u: đây là d ng c ng h , đóng m b ng c a van ph ng, ch y d

i

c a van.
Nguyên lý ho t đ ng: dùng c a van ph ng đ đi u ti t m c n
ây là d ng c ng đi u ti t th
nay. a s đ

ng th y

các h th ng t

c ho c l u l

i hi n có

Vi t nam hi n

c v n hành b ng th công quay tay nên vi c đóng m khá v t v .

11

ng.


1.3.1.2. Tràn đ nh dài
p tràn đ nh dài có kh n ng duy trì m c n
l

ct

ng đ i n đ nh m c dù l u

ng chuy n qua có th thay đ i l n.

Hình th c k t c u: Tràn đ nh dài là lo i tràn ch y trên, có chi u dài tràn qua n

c

l n h n (có th là m t s l n) chi u r ng c a kênh.
Nguyên lý v n hành:
n

i u ti t t đ ng m c n

c th

ng l u tràn và gi cho m c

c này thay đ i trong ph m vi cho phép theo yêu c u. Do chi u dài l n nên cho

dù l u l

ng trong kênh thay đ i l n thì c t n

th duy trì m c n

c th

ng l u tràn n đ nh. Nh v y s duy trì m c n

khoang gi a 2 đi u ti t n đ nh d n đ n l u l
kênh c p d

c tràn c ng ch thay đ i ít nên có
c trong

ng l y qua các c ng l y n

c vào

ng áp d ng cho các kênh c p d

i sau

i c ng n đ nh.

Các lo i tràn đ nh dài:
- Lo i không có c a c ng: Lo i này th

kênh chính và kênh m t ru ng v i chi u r ng và chi u sâu n

c nh , n

c ít phù

sa, d dàng n o vét.

i u ti t d ng đ p tràn đ nh dài không c a

Hình 1-4.

- Lo i có c a c ng (d ng k t h p): Lo i này th
các kênh c p d

i có l u l

đ ng. C a van ph ng đ
th

ng áp d ng cho các kênh chính và

ng l n. Tràn làm vi c nh m t đi u ti t m c n

ct

c s d ng ch y u đ x bùn cát, rác th i l ng đ ng

ng l u tràn, giúp x c n kênh khi c n ki m tra, s a ch a và khi l u l
12

ng thay


đ i l n có th đi u ch nh c a van c ng đ duy trì m c n
có nhu c u l y n

Hình 1-5.

c

th

c theo yêu c u n u không

ng l u.

p đ nh dài có 1 c a

gi a

- Tràn đ nh dài d ng zích z c (có c a van ph ng): D ng này có c a th
d ng khi lòng kênh r ng, l u l

ng đ

c áp

ng c a kênh l n nh m gi m b t chi u dài t ng th

cho toàn c m công trình mà v n đ m b o m c tiêu đi u ti t m c n
theo yêu c u.

13

c ít giao đ ng


Hình 1-6.

p đ nh dài d ng gic gi c có 1 ho c 2 c a

Ngoài ra còn m t s d ng khác nh sau:

Hình 1-7.

M t s d ng đ p tràn khác

Các d ng này nên áp d ng cho các kênh phân ph i n

c

c p m t ru ng (t c p 3

tr xu ng) v i m t c t kênh nh , d n o vét, không c n đi u ti t v l u l
ch quan tâm đ n duy trì m c n

c.
14

ng mà


1.3.1.3. C ng đi u ti t d ng c a l t (Flap gate)
i u ki n áp d ng: phù h p cho đi u ti t m c n
Dòng ch y qua c a c ng ph i

c có đ sâu t 1,0m tr xu ng.

d ng ch y t do. M c n

c h l u không đ

c

c thi t k , ch t o chính xác. C ng có th đ

c

ng p đáy c a c a l t.
u đi m: K t c u đ n gi n n u đ

l p đ t trong vòng 2 ti ng đ ng h , v n hành và b o d
Nh

ng đ n gi n.

c đi m: i) vi c l p đ t k t c u đòi h i ph i r t chính xác; ii) khó áp d ng cho

kênh có chi u sâu n

Hình 1-8.

c l n trên 1,0m.

K t c u c a đi u ti t d ng c a l t Chi u c nh (trái) và chính di n
th

1.3.2. Công trình đi u ti t l u l

ng l u (ph i)

ng

1.3.2.1. C ng đi u ti t có c a van ph ng ch y d
K t c u: Các công trình đi u ti t l u l

i c a c ng

ng có c a van ph ng, ch y d

i c a c ng,

đi u ti t đóng m b ng th công hay b ng đi n.
u đi m c a d ng c ng đi u ti t này là ít nh y c m v l u l
đ ic am cn
Nh

ng đ i v i các thay

c trên kênh.

c đi m: khi l u l

ng trong kênh thay đ i thì th
15

ng có m c n

c tr

c c ng


thay đ i l n (n u không k p đi u ch nh đ m c ng đ thay đ i l u l
h l u) cho nên tr

c các c ng đi u ti t này th

ng x xu ng

ng ph i có tràn s c đ đ m b o

an toàn cho kênh.

Hình 1-9.

C ng đi u ti t l u l

ng trên kênh chính ông – C Chi (h th ng
D u Ti ng)

1.3.2.2. Công trình chia n

c theo t l

Nguyên lý ho t đ ng: Là d ng công trình phân chia l u l
h

ng khác nhau v i l u l

ng áp d ng cho các kênh c p d

kênh chính, đ c bi t là các kênh m t ru ng và có khu t
u đi m: d xây d ng, qu n lý, v n hành và b o d
đ iv il

ng n

c t đ ng cho các đ i t

iđ

ct

i

i đ ng th i.

ng đ n gi n. Nó đ m b o tính

ng dùng n

c theo t l đã đ nh tr

c

c đ n thay đ i. Ngoài ra, khi áp d ng d ng công trình này vi c

qu n lý phân ph i n
ph i n

c đ n theo các

ng t l v i di n tích mà nó ph trách.

i u ki n áp d ng: Công trình d ng này th

công b ng, chia n

ng n

cđ

c t p trung h n, gi m b t nhân l c cho đi u ti t phân

c. Nó r t phù h p v i tình hu ng 1 con kênh c p n

khác nhau theo các h

ng khác nhau đ

ct

16

i đ ng th i.

c cho nhi u khu ru ng

Hình 1-10.

Công trình chia n

c theo t l áp d ng cho các kênh có l u l

ng

l n

Công trình chia n

Hình 1-11.
1.3.2.3. C ng l y n

cv il ul

c theo t l áp d ng cho kênh n i đ ng

ng không đ i (Baffle distributor)

Nguyên lý ho t đ ng: Là d ng công trình đi u ti t l u l
c ng ít thay đ i ( n đ nh) m c dù m c n

c tr

qu nghiên c u trên th gi i cho th y l u l
m cn

c thay đ i t m c n

ng đã đ nh tr

ng qua c ng ch thay đ i ± 5% khi

c min t i m c n

c theo k ho ch cho dù m c n

Nó giúp ti t ki m th i gian c a ng
th cho các c ng l y n
Nh

ng qua

c c ng có th thay đ i r t l n. K t

u đi m: K t c u đ n gi n, v n hành và b o d
l

ng gi cho l u l

c max.
ng d dàng. Luôn đ m b o l u
c trên kênh c p trên có thay đ i.

i v n hành. K t c u này có th áp d ng đ thay

c có c a van ph ng nh hi n nay.

c đi m: Yêu c u v ch t o và l p đ t ph i h t s c chính xác. Hi n t i

nam ch a có c s s n xu t.
17

Vi t