Kỹ thuật xử lý ảnh siêu âm trong bệnh viện TWQĐ 108

MC LC
MC LC..............................................................................................................................1
DANH MC HèNH...............................................................................................................4
DANH MC BNG..............................................................................................................4
M U................................................................................................................................1
Chng 1................................................................................................................................3
C S VT Lí CA THIT B SIấU M........................................................................3

1.1 Vt lý hc ca súng õm.............................................................................3
1.1.1 Bn cht ca súng õm.......................................................................3
1.2 Phõn loi súng õm.....................................................................................3
1.3 Cỏc i lng c trng...........................................................................4
1.4 Cỏc tớnh cht ca súng siờu õm:..............................................................6
1.5 ng dng ca súng siờu õm trong y t.....................................................6
.
1.6 C s vt lý v k thut ca phng phỏp to hỡnh bng siờu õm..........7
1.6.1 Cơ sở vật lý của phơng pháp và các yếu tố quyết định................7
1.6.2 Kỹ thuật của phơng pháp tạo hình bằng siêu âm..........................13

Chng 2:.............................................................................................................................20
CC HOT NG GHI NHN, X Lí NH SIấU M V CC PHN MM NG
DNG..................................................................................................................................20

2.1 Cỏc hot ng x lý nh siờu õm ch yu.............................................20
2.1.2 Khuch i bự tr theo sõu (DGC hay TGC Depth Gain

Compensation or Time Gain Compensation)..........................................20
2.1.3Khuych i tng b - ee: Edge Enhancement............................20
2.1.4 Dải động - DR: Dynamic Range...................................................21
2.1.5Độ tơng quan - CL: Correlation................................................22
2.1.6 Xử lý hình sau khi tạo ảnh (Postprocessing)...........................22

2.2 Phần mềm của máy, các chơng trình đo và tính.....................................23
2.3. K thut siờu õm Doppler v ng dng trong thm khỏm bnh nhõn 24
2.3.1. Khỏi quỏt v siờu õm Doppler.......................................................24
2.3.2. Vn cn quan tõm trong siờu õm Doppler................................24
2.4. Nguyờn lý chung v siờu õm Doppler...................................................24
2.4.1. Hiu ng Doppler..........................................................................24
2.4.2. ng dng hiu ng Doppler trong kim tra mch mỏu................25
2.4.3. Tớnh toỏn tn s Doppler...............................................................25


2.5 Đầu dò siêu âm Doppler..........................................................................29
2.6 Các kỹ thuật siêu âm Doppler.................................................................32
2.6.1 Kỹ thuật Doppler sóng liên tục–CW(Continuous–Wave...............32
Doppler)..................................................................................................32
2.6.2 Kỹ thuật Doppler sóng xung – PW (Pulsed- Wave Doppler)........32
2.6.3 Kỹ thuật Doppler màu....................................................................33
2.6.4 Doppler năng lượng........................................................................35
2.7 Xử lý tín hiệu Doppler............................................................................36
2.7.1 Kiểm tra tín hiệu dội.......................................................................36
2.7.2 Lọc nhiễu:.......................................................................................36
2.7.3 Phân biệt chiều dòng chảy..............................................................37
2.8 Cách thức thể hiện thông tin từ tín hiệu Doppler.................................41
2.8.1 Thể hiện bằng âm thanh.................................................................41
2.8.2 Thể hiện bằng phổ tần số................................................................41
2.8.3 Thể hiện theo từng loại vận tốc......................................................42
2.9 Thông tin thu được từ siêu âm Doppler và ứng dụng trong kh ảo sát
mạch máu......................................................................................................43
2.9.1 Hướng dòng chảy...........................................................................43
2.9.2 Sự phân bố tần số (vận tốc) trong dòng chảy ở vị trí lấy mẫu.......43
2.9.3 Đặc tính nhịp đập...........................................................................44

2.9.4 Xác định tần số trung bình (TAVmean) và lưu lượng dòng chảy Q
.................................................................................................................45
Chương 3..............................................................................................................................49
PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ ẢNH TRONG THIẾT BỊ SIÊU ÂM.........................................49
VÀ ỨNG DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG TẠI BỆNH VIỆN TRUNG
ƯƠNG QUÂN ĐỘI 108.......................................................................................................49

3.1 Tạo dạng và xử lý ảnh trong siêu âm.....................................................49
3.2 Xử lý tín hiệu phát..................................................................................50
3.3 Xö lý trªn kªnh thu tÝn hiÖu.....................................................................50
3.4 T¹o d¹ng tia..............................................................................................51
3.5 Xử lý RF đơn đường................................................................................51


3.6 X lý RF a ng..................................................................................53
3.7 Thay đổi chiều quét..................................................................................53
3.8 Hậu xử lý..................................................................................................54
3.9 ng dng Doppler súng liờn tc v Doppler súng xung trong vi c ỏnh
giỏ cỏc thng tn khỏc nhau ca tim..........................................................55
3.9.1 Doppler súng liờn tc v Doppler súng xung trong ỏnh giỏ thng
tn tim. (Tp chớ Y Dc lõm sng 108).................................................55
3.9.2 Doppler súng liờn tc v Doppler súng xung trong hp van hai lỏ.
.................................................................................................................59
3.9.3 ỏnh giỏ mc hp van ng mch ch.....................................64
3.9.4 Doppler súng liờn tc v súng xung trong chng hp van ng
mch ch.................................................................................................68
3.10 Một số ứng dụng lâm sàng khác...........................................................71
3.11 Chức năng, hoạt động của các khối x lý tớn hiu trong m t thi t b
siờu õm...........................................................................................................72
KT LUN..........................................................................................................................79

TI LIU THAM KHO....................................................................................................80


DANH MC HèNH
Hình 1.1 Sóng âm.................................................................................................................6
Hình1.2 Sự phản xạ và khúc xạ.............................................................................................9
Hình 1.3 Sự tán xạ................................................................................................................10
Hình 1.4 Tia siêu âm bị phản xạ một phần tại ranh giới giữa hai vùng...............................12
Hỡnh 1.5 Tr khỏng v Biờn xung siờu õm phn x........................................................15
Hỡnh 1.6 Th hin Mode B...................................................................................................16
Hỡnh 1.7 Th hin Mode TM................................................................................................17
Hình 2.1: Xử lý khuyếch đại tăng bờ.................................................................................21
Hình 2.2. Dải tín hiệu hồi âm..........................................................................................21
Hỡnh 2-3. u thu, phỏt khụng nm trờn cựng mt ng thng.........................................28
Hỡnh 2-4 Tn s Doppler trong trng hp kho sỏt mch mỏu..........................................29
Hỡnh 2-5 Hỡnh nh mt s loi u dũ dựng trong siờu õm..................................................30
Hỡnh 2-6 phõn gii dc ca u dũ.................................................................................31
Hỡnh 2-7 phõn gii ngang ca u dũ.............................................................................32
Hỡnh 2-8 Hỡnh nh dũng chy vi Doppler mu..................................................................34
Hỡnh 2-9 Phng phỏp tỏch súng n biờn..........................................................................38
Hỡnh 2-10 Phng phỏp tỏch súng phỏch.............................................................................39
Hỡnh 2.11 Phng phỏp tỏch súng cu phng....................................................................40
Hỡnh 2-12 Cỏc vựng vn tc RBC qua mch mỏu..............................................................42
Hỡnh 3.1 Quỏ trỡnh xử lý trong tạo ảnh siêu âm...................................................................49
Hỡnh 3.2 Bn ghi Doppler súng xung t li vo ca van gi ti v trớ van hai lỏ.................55
Hỡnh 3.3 S hp van ng mch ch....................................................................................56
Hỡnh 3.4 Cỏc bn ghi Doppler súng xung ti van hai lỏ.......................................................57
Hỡnh 3.5 Triu chng hp van hai lỏ....................................................................................58
Hỡnh 3.6 Hp van ng mch ch........................................................................................59
Hỡnh 3.7 Triu chng hp van hai lỏ....................................................................................60

Hỡnh 3.8 Hp van hai lỏ v chy ngc...............................................................................61
Hỡnh 3.9 Hp van hai lỏ v chy ngc...............................................................................63
Hỡnh 3.10 ỏnh giỏ tn thng tim ca bnh nhõn.............................................................63
Hỡnh 3.11 S chờnh lch huyt ỏp ca bnh nhõn hp van ng mch ch.........................65
Hỡnh 3.12 Vn tc dũng chy trong ng mch ch............................................................67
Hỡnh 3.13 Doppler súng liờn tc v súng xung, chng hp van ng mch ch................68
Hỡnh 3.14 Bnh nhõn cú chng hp van ng mch ch nh..............................................69
Hỡnh 3.15 Dopper liờn tc chng hp van ng mch ch v chy ngc van hai lỏ.........71
Hình 3.16 Sơ đồ khối chức năng của bộ xử lý tín hiệu Doppler......................................73
Hình 3.17 Sơ đồ khối bộ xử ký tín hiệu số DSP PCB......................................................76
Hình 3.18 Sơ đồ khối của bộ chuyển đổi quét số...........................................................78

DANH MC BNG
Bảng 1.1 Trở kháng âm của một số môi trờng sinh học.........................................................8
Bảng 1.2 Tính chất âm học của một số môi trờng sinh học...............................................11


1

MỞ ĐẦU
Kỹ thuật siêu âm đã được biết đến từ lâu và được ứng dụng rộng rãi
trong nhiều lĩnh vực như các ngành: y học, công nghiệp và dân dụng… Người
ta sử dụng siêu âm để thăm dò khuyết tật trong các mối hàn kim loại, đánh
sạch bề mặt vật liệu.
Tuy nhiên, lĩnh vực ứng dụng siêu âm rộng rãi và quan trọng nhất là
trong y học chẩn đoán và điều trị. Là một phương pháp ít xâm hại đến sức
khỏe người bệnh và nhân viên y tế, ít tốn kém, siêu âm có thể được áp dụng
nhiều lần cho một bệnh nhân, để theo dõi tiến triển của bệnh và kết quả điều
trị, không gây ra những tác động xấu về sinh học đối với cơ thể người như tia
X- Quang hay phóng xạ hạt nhân, siêu âm đã ngày càng chiếm lĩnh một lĩnh

vực quan trọng trong y học chẩn đoán hình ảnh. Có thể nói rằng, các thế hệ
của thiết bị siêu âm hiện nay với sự phát triển của công nghệ số đã mở rộng
khả năng ứng dụng của siêu âm chẩn đoán với chất lượng hình ảnh của siêu
âm ngày càng cao.
Trong kỹ thuật siêu âm chẩn đoán hiện nay người ta thường sử dụng kỹ
thuật siêu âm Doppler để đo dòng chuyển động của máu trong mạch và một
số chức năng khác mà ở siêu âm thường không thực hiện được. Kỹ thuật siêu
âm Doppler đã chiếm vị trí hàng đầu trong những phương pháp chẩn đoán các
bệnh tim mạch. Với sự phát triển mạnh của công nghệ điện tử - tin học, các
máy siêu âm tim ngày càng được hoàn thiện, với nhiều tính nǎng, độ phân
giải tǎng lên không ngừng và các kỹ thuật mới được đưa vào ứng dụng như
siêu âm trong lòng mạch máu, siêu âm tim qua thực quản, siêu âm tim stress,
siêu âm tim cho thai nhi và siêu âm cản âm (các buồng tim và cơ tim)... Siêu
Doppler có nhiều ưu điểm, kỹ thuật này giúp cho bác sĩ có thể đưa ra những
chẩn đoán bệnh tốt hơn phục vụ quá trình khám và điều trị. Trong suốt nhiều


2
năm qua, siêu âm Doppler đã có sự phát triển đáng kể cả về số lượng và tính
đa dạng trong công việc kiểm tra.
Với sự yêu thích tìm hiểu về kỹ thuật siêu âm trong quá trình học tập, và được
sự động viên, hướng dẫn của TS.Vũ Văn Sơn, TS.Phan Trọng Hanh em đã
quyết định chọn đề tài tìm hiểu về “Kỹ thuật xử lý ảnh siêu âm trong Bệnh
viện TWQĐ 108”. Nội dung của Luận văn gồm:
Chương 1: CƠ SỞ VẬT LÝ CỦA THIẾT BỊ SIÊU ÂM
Chương 2: CÁC HOẠT ĐỘNG GHI NHẬN, XỬ LÝ ẢNH SIÊU ÂM VÀ CÁC
PHẦN MỀM ỨNG DỤNG

Chương 3: PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ ẢNH TRONG THIẾT BỊ SIÊU ÂM VÀ
ỨNG DỤNG TRONG CHẨN ĐOÁN LÂM SÀNG TẠI BỆNH VIỆN TRUNG

ƯƠNG QUÂN ĐỘI 108

Do thời gian và kiến thức tìm hiểu về lĩnh vực này còn nhiều hạn chế,
mặt khác trong quá trình học tập và nghiên cứu cơ hội được tiếp cận trực tiếp
với thiết bị còn chưa nhiều, Luận văn của em chắc chắn còn nhiều thiếu sót,
em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô để có thể
hoàn thiện hơn những hiểu biết của em về lĩnh vực này.
Em xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2014
Học viên

Lê Mạnh Hùng


3

Chương 1
CƠ SỞ VẬT LÝ CỦA THIẾT BỊ SIÊU ÂM
1.1 Vật lý học của sóng âm
1.1.1 Bản chất của sóng âm
Âm thanh là năng lượng cơ học được truyền qua môi trường. Các
môi trường đàn hồi (khí, lỏng hay rắn) có thể xem như những môi
trường liên tục gồm những phân tử liên kết chặt chẽ với nhau. Lúc bình
thường, mỗi phân tử có vị trí cân bằng bền. Nếu tác dụng lực lên phần
tử A nào đó của môi trường thì phần tử này rời khỏi vị trí cân bằng bền.
Do tương tác các phần tử bên cạnh, một mặt kéo phần tử A về vị trí cân
bằng, một mặt cũng chịu lực tác dụng và do đó cũng thực hiện dao
động. Hiện tượng tiếp tục xảy ra với các phần tử khác của môi trường.
Những dao động cơ lan truyền trong môi trường đàn hồi được gọi là
sóng đàn hồi hay sóng cơ.

Về bản chất sóng âm là sóng cơ học; do đó tuân theo mọi quy luật
đối với sóng cơ, có thể tạo ra sóng âm bằng cách tác động một lực cơ
học vào môi trường truyền âm. Ví dụ: Đánh vào mặt trống; tác động
dòng điện làm rung màng loa; tác động làm rung âm thoa; đạn bay
trong không khí...
1.2 Phân loại sóng âm
a. Phân loại theo phương dao động
Dựa vào cách truyền sóng, người ta chia sóng cơ học làm hai loại:
sóng dọc và sóng ngang.
Sóng ngang là sóng mà phương dao động của các phân tử môi
trường vuông góc tia sóng. Sóng ngang xuất hiện trong môi trường có
tính đàn hồi về hình dạng. Tính chất này chỉ có ở vật rắn.


4
Sóng dọc là sóng mà phương dao động của các phân tử môi
trường trùng với tia sóng. Sóng dọc xuất hiện trong các môi trường chịu
biến dạng về thể tích, do đó nó truyền được trong cả vật rắn cũng như
môi trường lỏng và khí.
Sóng siêu âm ứng dụng trong siêu âm chuẩn đoán thuộc loại sóng
dọc.
b. Phân loại theo tần số
Sóng âm được chia theo dải tần số thành ba vùng chính:
+ Sóng âm tần số cực thấp hay còn gọi là vùng hạ âm
(infrasound),
f < 16Hz. Ví dụ: Sóng địa chấn.
+ Sóng âm tần số nghe thấy (Audible sound), f = 16Hz - 2kHz
+ Sóng siêu âm (Ultrasound), f > 20kHz.
Các nguồn sóng siêu âm có trong tự nhiên: Dơi, một vài loài cá
biển phát sóng siêu âm để định hướng... nói chung các sóng này nằm

trong vùng tần số 20 - 100kHz.
1.3 Các đại lượng đặc trưng
Khi nói dến sóng âm người ta phải biết tới những đại lượng đặc
trưng như: vận tốc truyền âm; tần số; chu kỳ và độ dài sóng âm; Hình1.
biểu diễn sóng âm là tập hợp của các lực nén và dãn. Sự thay đổi này là
tuần tự theo dạng hình sin với các cực đại thể hiện áp lực cao nhất
(max) và các cực tiểu thể hiện áp lực thấp nhất (min).
+ Khoảng thời gian thực hiện một nén và dãn gọi là một chu kỳ T
= [s]
+ Số chu kỳ thực hiện được trong một giây gọi là tần số f = [Hz]
+ Vận tốc truyền sóng của sóng âm là quãng đường mà sóng truyền
được trong một không thời gian. Trong lý thuyết đàn hồi người ta đã


5
chứng minh được trong một môi trường đẳng hướng, vận tốc của sóng
dọc bằng:
v = 1 / αp =

E / p = [m/s]

Trong đó: α; E = 1/α; ρ lần lượt là Hệ số đàn hồi; Suất đàn hồi
(còn gọi là suất Yang) và Khối lượng riêng của môi trường hay còn gọi
là mật độ của môi trường.
+ Độ dài bước sóng λ = [m]: là quãng đường mà sóng truyền được
sau khoảng thời gian bằng một chu kỳ, λ = vT = v/f.
Từ trên hình vẽ ta thấy bước sóng là khoảng cách ngắn nhất giữa
hai điểm có dao động cùng pha.
Ngoài ra, để đặc trưng cho độ lớn của áp lực âm học mà các phần
tử trong môi trường nhận được khi chịu tác động của nguồn phát sóng

âm, người ta đưa ra hai đại lượng P và I (công suất và cường độ):
P: Mức năng lượng được truyền từ đầu dò vào môi trường, đơn vị
đo của P là [W] hoặc [mW]. Thông thường năng lượng phát ra từ đầu
dò trong lĩnh vực siêu âm chẩn đoán, nằm trong phạm vi từ 1mW đến
10mW.
I: Cường độ sóng âm, biểu thị bằng năng lượng sóng âm trên một
đơn vị diện tích, đơn vị của I là W/cm 2 hoặc mW/cm 2 .
Đối với sóng siêu âm, người ta chia làm 3 dải nhỏ:
- Từ 20 KHz đến 1 MHz thường dùng trong công nghiệp và điều
trị.
- Từ 1 MHz đến 1GHz thường dùng trong chẩn đoán.
- Trên 1 GHz thường dùng trong nghiên cứu cấu trúc (ví dụ như
kính hiển vi siêu âm).


6

H×nh 1.1 Sãng ©m
1.4 Các tính chất của sóng siêu âm:
- Có thể định hướng được
- Có thể hội tụ được
- Vì có tần số cao nên khả năng dùng để nghiên cứu những vật có kích
thước nhỏ và chuyển động nhanh.
- Nếu dùng với năng lượng cao có khả năng phá vỡ màng tế bào, tạo
nhiệt địa phương (cục bộ).
1.5 Ứng dụng của sóng siêu âm trong y tế.
Sóng siêu âm được ứng dụng rộng rãi trong y tế trong hai lĩnh
vực chính. Đó là:
Siêu âm chẩn đoán: Thực chất là tạo hình bằng siêu âm. Sử dụng
phổ biến dải tần số từ 2,5 MHz đến 10 MHz. Ngoài ra người ta còn sử

dụng các tần số khác trong đầu dò chuyên biệt; ví dụ như: Đầu dò siêu
âm nội mạch (Intraluminal), hay siêu âm da liễu (Dermatological) sử
dụng tần số có thể lên tới 20 - 50 MHz...


7
Siờu õm tr liu: To hiu ng nhit, xoa búp kớch thớch c. Cú th
dựng riờng hoc kt hp vi in tr liu (trong cỏc mỏy kớch thớch
in) tỡm Trigger (im phỏt bnh - im gc). Tn s thng dựng
trong siờu õm tr liu l 700 - 900 kHz tu theo th h mỏy. Cụng sut
ca u dũ
1 - 4W/cm 2 (gp c 1000 ln so vi siờu õm chn oỏn).
1.6 C s vt lý v k thut ca phng phỏp to hỡnh bng siờu õm
1.6.1 Cơ sở vật lý của phơng pháp và các yếu tố quyết định
Tạo hình bằng siêu âm đợc đa vào ứng dụng trong chẩn đoán Y
học từ những năm 50. Cơ sở của nó chính là sự phản hồi của tia siêu âm
từ các tổ chức trong cơ thể, sự phản hồi này phụ thuộc vào:
+ Tốc độ truyền của sóng âm trong môi trờng.
+ Trở kháng âm của môi trờng.
+ Sự hấp thụ của tổ chức.
+ Thông số (f; ) của sóng siêu âm và cấu trúc hình học của tổ
chức.
a. Tốc độ truyền của sóng siêu âm
Đôi khi còn đợc ký hiệu là c - nh đã nêu trên, rất phụ thuộc vào
môi trờng truyền. Bảng 1.1 cho ta thấy vận tốc truyền của sóng siêu âm
trong các môi trờng khác nhau là rất khác nhau. Tốc độ trung bình của
sóng siêu âm trong các tổ chức phần mềm v 1540m/s. Biết đợc vận tốc
truyền, khi đo thời gian đi và về của sóng siêu âm ta có thể định vị rõ đ ợc vị trí bề mặt của phản xạ.
b. Trở kháng âm của môi trờng và các định luật truyền âm
Trở kháng âm z:

Trở kháng âm của môi trờng cho bởi công thức sau:
Z = c x (velocity x density) = [rayls];
Trong đó:
= [kg/m 3 ] - mật độ của môi trờng.
c = [m/s] - vận tốc lan truyền của sóng âm trong môi trờng.


8
Trở kháng âm của môi trờng có vai trò quyết định đối với biên độ
của sóng phản xạ trên mặt phân cách giữa hai môi tr ờng. Trên bảng 1-1
ta có trở kháng âm của một số môi trờng khác nhau.
Môi trờng
Z (rayls)
Không khí
0.0004 x 10 6
Phổi
0.18 x 10 6
Mỡ
1.34 x 10 6
Nớc
1.48 x 10 6
Gan
1.65 x 10 6
Máu
1.65 x 10 6
Thận
1.63 x 10 6
Cơ
1.71 x 10 6
Xơng

7.8 x 10 6
Bảng 1.1 Trở kháng âm của một số môi trờng sinh học
Phản xạ và khúc xạ:
Khi sóng âm đợc truyền trong môi trờng đồng nhất và đẳng hớng
nó sẽ truyền theo phơng thẳng; khi gặp mặt phân cách đủ lớn (kích thớc
>>) giữa hai môi trờng có trở kháng khác nhau, tức là vận tốc
truyền âm khác nhau, tia âm sẽ tuân theo định luật phản xạ và khúc xạ.
Một phần năng lợng của sóng âm sẽ phản xạ ngợc trở lại và phần còn
lại sẽ truyền tiếp vào môi trờng thứ hai.
Độ lớn của năng lợng phản xạ phụ thuộc vào sự khác biệt của trở
kháng âm z giữa hai môi trờng. Hệ số phản xạ K đợc tính:

Trong đó:

Z Cos t Z 1 Cos i
p
K = r = 2
Pi Z 2 Cos t + Z 1 Cos

i : góc tới; r : góc phản xạ;

t : góc khúc xạ

P r - biên độ áp lực của sóng phản hồi
P i - biên độ áp lực của sóng tới
Z 1 ,Z 2 - trở kháng âm của hai môi trờng

2


9

Hình1.2 Sự phản xạ và khúc xạ
ở đây sẽ xảy ra hai trờng hợp:
Trờng hợp 1: Tia tới vuông góc với mặt phân cách: i = = 0
Hệ số phản hồi của mặt phân cách sẽ đợc tính theo công thức:
Cos i = cos r = 1 nên:
Z Z1

K = 2
Z
+
Z
2
1

2

Trờng hợp 2: Tia tới tạo một góc i 0.
Theo định luật phản xạ, góc phản xạ bằng góc tới i = r . Sóng
truyền tiếp lúc này không còn cùng hớng với sóng tới và tạo một góc t
i , hiện tợng này gọi là hiện tợng khúc xạ, góc khúc xạ t phụ thuộc
vào vận tốc truyền âm trong hai môi trờng và đợc xác định bởi công
thức:
sin t = (c 1 /c 2 ) x sin i
Với c 2 > c 1 , khi sin t = c 1 /c 2 , ta có critic = arcsin(c 1 /c 2 ) thì sin t =

1 và t = 90 0 . Hiện tợng này gọi là hiện tợng phản xạ toàn phần. Nh vậy
với tất cả các góc i critic sóng âm sẽ không khúc xạ đợc sang môi trờng thứ hai, bên kia mặt phân cách và toàn bộ năng l ợng đợc phản xạ
trở lại môi trờng thứ nhất.
Ngoài ra, dù với c 2 > c 1 hay c 2 < c 1 , nếu góc tới t 90 0 (tia tới đi
gần nh tiếp tuyến với mặt phân cách) thì sóng âm chỉ tr ợt trên bề mặt
phân cách mà không truyền tiếp vào môi trờng thứ hai.
Cả hai hiện tợng trên (phản xạ toàn phần và tia tới truyền tiếp tuyến
với mặt phân cách) giải thích cho sự xuất hiện bóng l ng bên (Lateral
shadowing) ở những cấu trúc hình cầu và mặt cắt ngang cấu trúc ống.
Từ hai công thức nêu trên ta thấy hệ số phản hồi của mặt phân cách
giữa hai môi trờng phụ thuộc vào Z = (Z 1 - Z 2 ) giữa hai môi trờng.


10
Z càng lớn thì năng lợng phản xạ càng lớn và chỉ còn một phần
rất nhỏ năng lợng sóng siêu âm đi đợc xuống môi trờng bên dới mặt
phân cách. Nếu Z là vừa đủ để nhận biết mặt phân cách thì một phần
lớn năng lợng của sóng siêu âm sẽ truyền xuống dới mặt phân cách và
tiếp tục cho thên thông tin về cấu trúc bên dới.
Nhìn vào bảng 1.1 ta thấy Z giữa mô mềm và không khí hoặc
giữa mô mềm và xơng rất lớn, do đó trong ghi hình siêu âm nếu sóng
siêu âm gặp mặt phân cách này thì hầu hết năng l ợng sẽ bị phản xạ trở
lại, sóng truyền tiếp sẽ rất nhỏ và ta sẽ không nhận đ ợc thông tin từ dới
mặt phân cách này, đó cũng chính là lý do tại sao trong siêu âm chẩn
đoán ta phải dùng gel tiếp xúc, nhằm tạo ra tiếp xúc không có không
khí - Airless Contact.
Sự tán xạ :
Một hiện tợng quan trọng khác trong tạo hình bằng siêu âm, đó là
hiện tợng tán xạ của siêu âm khi gặp các cấu trúc nhỏ (có kích th ớc
>> ) hoặc với bề mặt không đồng đều. Khi đó tia siêu âm sẽ bị tán xạ

đi khắp các hớng và chỉ có một phần rất nhỏ chắc chắn tới đợc đầu dò.
Tuy vậy, mặc dù việc ghi nhận các tia tán xạ là rất khó khăn, song
chúng ta phải thừa nhận rằng chúng ta có một lợi thế đó là không phụ
thuộc vào góc tới của tia siêu âm, và rất quan trọng trong việc đánh giá
các cấu trúc nhỏ, ví dụ nh sự đồng đều của nhu mô gan, tuỵ hay vách
liên thất..., và các máy siêu âm chẩn đoán ngày nay chủ yếu làm việc
trên các tia tán xạ.

Hình 1.3 Sự tán xạ
c. S hp th ca t chc v s suy gim ca nng lng tia siờu
õm, khuch i bự


11
Khi sóng âm truyền đi trong tổ chức thì biên độ và năng lợng của
tia âm bị suy giảm theo khoảng cách. Hình 4 biểu diễn sự suy giảm của
biên độ áp âm theo khoảng cách, sự suy giảm tuân theo hàm số: p(z) =
p 0 x e - .f.z
+ P - biên độ áp âm; p 0 = p (z=0)
+ - hệ số suy giảm âm của môi trờng truyền
+ f - tần số của sóng siêu âm
+ z - độ sâu cần tới
Các nguyên nhân gây ra sự suy giảm năng lợng của tia siêu âm là:
Sự hấp thụ của môi trờng do một phần năng lợng của tia siêu âm bị
chuyển đổi thành năng lợng của các dao động nhiệt, nhng trong siêu âm
chẩn đoán, phần năng lợng này quá nhỏ và không thể gây ra các biến
đổi về nhiệt độ.
Mức độ suy giảm năng lợng này thờng đợc tính bằng [dB] hay
[dB/cm], đơn vị này đợc hiểu nh sau: ví dụ ở khoảng cách z 1 biên độ của
áp âm là p 1 , ở khoảng cách z 2 biên độ đó là p 2 ; ta nói khi từ z 1 đến z 2

biên độ áp âm đã suy giảm đi D [dB], với D đợc tính theo sông thức :
D[dB] = 20 log(p2/p1).
Đối với mô mềm và f = 0,2 MHz, có thể áp dụng công thức gần
đúng sau: Độ suy giảm D[dB] = f[MHz] x z[cm] x .
Môi trờng Mật độ
[kg/m 3 x 10 3 ]
Không khí 0.00129
Nớc
1.0
Máu
1.0
Nớc tiểu
1.02
Mỡ
0.97
Cơ
1.04
Gan
1.06
Thận
1.04
Não
1.03
Da
1.1
Xơng
1.7ữ9.97
Mô mềm

Vận tốc

[m/s]
331
1492
1560
1535
1470
1568
1560
1565
1520
1950
1700 ữ3600

H/p dist. At
2MHz[cm]
0.08
380
15
1ữ0.6

0.7ữ0.2
5.1ữ1

Attenuat. At
1MHz[dB/cm]
1.7
0.002
0.1
0.0025
0.4

0.7
0.6
0.5
0.5
1.0
5

Bảng 1.2 Tính chất âm học của một số môi trờng sinh học


12
- H/p dist. At 2MHz[cm]: Khoảng cách năng lợng bị giảm nửa, tại
2MHz, tính bằng cm.
- Attenuat. at 1MHz [dB/cm]: độ suy giảm với tần số 1MHz, tính
bằng dB/cm.
Trên bảng 1-2 có đa ra suy giảm của sóng siêu âm trong một môi
trờng khác nhau. Ta thấy năng lợng siêu âm bị giảm mạnh trong môi trờng không khí và xơng còn với mô mềm sự suy giảm này nằm trong
khoảng 0,4 - 1dB/cm.
Từ công thức trên ta thấy sự suy giảm này cũng phụ thuộc rất
nhiều vào tần số, gần nh tỷ lệ thuận với tần số. Sự phụ thuộc này là một
trong những hạn chế của siêu âm chẩn đoán, bởi nh ta sẽ thấy dới đây
tần số càng cao thì độ phân giải càng cao song độ suy giảm cũng cao và
do đó độ xuyên sâu càng kém.

Hình 1.4 Tia siêu âm bị phản xạ một phần tại ranh giới giữa hai vùng
Khuyếch đại bù theo chiều sâu: DGC - Depth Gain Control:
Năng lợng siêu âm càng vào sâu thì càng suy giảm. Khi vào sâu
tới 20 cm, với đầu dò 3,5 Mhz ( 1), theo công thức trên thì D = 70dB
= 3162 lần. Nh vậy những mặt phản xạ có z nh nhau nếu nằm ở những
độ sâu khác nhau sẽ cho những tín hiệu phản xạ có độ lớn khác nhau.

Để khắc phục điều đó tín hiệu phải đợc bù hệ số khuyếch đại để tạo ấn
tợng ảnh đồng nhất. Ngoài ra DGC cũng đợc điều chỉnh khác nhau khi


13
thăm khám bệnh nhân gày, béo khác nhau và chọn lựa vùng khảo sát
nông sâu...
d. Thông số cuả sóng siêu âm và kích thớc hình học của hệ thống
Vì sóng siêu âm phản xạ trên mặt phân cách do đó năng l ợng phản
xạ còn phụ thuộc vào kích thớc của mặt phân cách và độ dài bớc sóng
của chùm tia. Nếu ta đặt một vật rắn chìm vào trong môi tr ờng chất lỏng
thì năng lợng phản xạ từ vật đó phụ thuộc vào kích thớc cuả vật so với
độ dài bớc siêu âm. Vật phải có độ dài ít nhất lớn hơn /4 thì mới có
khả năng phản xạ sóng siêu âm. Do đó sóng siêu âm có tần số càng
cao, tức càng nhỏ thì càng dễ phát hiện và phân biệt đ ợc các vật nhỏ
song cũng do đó mà khó vào sâu. Ngời ta đa khái niệm Haft Power
Distance - Khoảng giảm nửa năng lợng - để chỉ khoảng cách mà tia
siêu âm có thể đi đợc cho tới khi năng lợng của chùm tia giảm đi còn
một nửa. Với cùng một loại đầu dò trong những điều kiện nh nhau thì
đại lợng này là khác nhau cho những môi trờng khác nhau. Trên bảng 12 là khoảng cách giảm nửa của một số môi trờng tiêu biểu.
1.6.2 Kỹ thuật của phơng pháp tạo hình bằng siêu âm
a. Nguyên lý tạo ảnh
Đầu dò khi đợc kích thích bằng xung điện với chiều dài và cờng
độ có thể điều chỉnh đợc thì khi phát ra xung âm lan truyền theo h ớng
của đầu dò vào môi trờng ở một vận tốc xác định bởi đặc tính của môi
trờng (mật độ và độ đàn hồi B); sóng âm sẽ gặp các mặt phản hồi trên
đờng truyền và tạo ra các sóng phản xạ và tán xạ quay trở về đầu dò và
đợc thu nhận tại đây.
Khoảng thời gian mất cho sóng âm đi đến và quay trở về từ mặt phản
hồi sẽ xác định độ sâu của mặt phản hồi bởi công thức:

d = c x t/2
Trong đó:
d: Khoảng cách từ đầu dò đến mặt phản hồi
c: Vận tốc sóng âm trong môi trờng
t/2: Thời gian cho sóng âm đi từ đầu dò đến mặt phản hồi.
Độ lớn của biên độ sóng phản hồi phụ thuộc vào biên độ sóng
phát đi, góc tới của sóng âm và trở kháng âm của mặt phản hồi. Đầu dò


14
sẽ biến đổi sóng hồi âm thành tín hiệu điện thông qua hiệu ứng áp điện,
tín hiệu điện này mang thông tin về độ lớn biên độ, thời gian tiếp nhận,
các thông tin này sau đó đợc xử lý và thể hiện thành hình ảnh trên màn
hình.
b. Các hình thức thể hiện
A - mode (Amplitude mode):
Tín hiệu hồi âm đợc thể hiện bằng xung hình gai (xung nhọn) trên
dao động ký qua hệ thống trục tung và trục hoành, chiều cao của xung
thể hiện độ lớn của biên độ tín hiệu hồi âm, vị trí của xung thể hiện
khoảng cách từ đầu dò đến mặt phản hồi. Loại hình thể hiện này th ờng
đợc dùng trong đo đạc vì có độ chính xác cao.
Xét trờng hợp cụ thể sau:


15
Vật cần nghiên cứu là môi trờng có ba lớp trở âm khác nhau:
a

Z1

Z2

Z3

Đầu dò
b

t2
t3
t4
t1
x
Hỡnh 1.5 Tr khỏng v Biờn xung siờu õm phn x
Tại thời điểm xung siêu âm từ đầu dò đi vào Z 1 , Z 2 , Z 3 . Sau một
thời gian sóng siêu âm đi qua mặt phân cách giữa Z 1 và Z 2 sẽ có một
xung phản xạ tại t 2 . Lợng sóng siêu âm đi qua Z 1 và Z 2 ta lại nhận đợc
một xung phản xạ tại t 3 . Lợng sóng siêu âm vợt qua Z 3 đến biên giới
môi trờng và không khí lại nhận đợc một xung phản xạ toàn phần tại t 4 .
Ngời ta gọi các xung siêu âm phản xạ trên là hình ảnh cấu trúc của vật
chất trên đờng tia siêu âm đi qua. Ta có định nghĩa sau: ảnh ở mode A
(Amplitude ) là ảnh cấu trúc của vật chất trên một đ ờng tia siêu âm đi
qua thể hiện bằng các xung phản xạ.
Kiểu ghi hình ảnh này ngời ta ít dùng vì lí do:
+ Chỉ có hình ảnh một đờng nằm trong vật chất.
+ Sự khác nhau giữa cấu trúc thực và xung phản xạ làm bác sỹ
khó tởng tợng ra vật chất cần thăm dò. Mode A này chỉ sử dụng trong
môi trờng đơn giản ví dụ nh mắt.
B - mode (Brightness Mode) :
Tín hiệu hồi âm đợc thể hiện bởi những chấm sáng, độ sáng của
những chấm này thể hiện biên độ tín hiệu hồi âm, vị trí các chấm sáng

xác định khoảng cách từ đầu dò đến mặt phản hồi.
Là phơng pháp đo theo độ sáng (B: brighness), thực chất Mode B là
"Chụp ảnh" cấu trúc vật chất trên đờng tia siêu âm đi qua.


16
Lấy ảnh ở Mode A phần trên để điều chế độ sáng trên màn hình
(Xung siêu âm lớn sẽ sáng nhiều còn xung siêu âm bé sẽ sáng ít và
không có xung thì không sáng):

t2

t1

t3

t4

Hỡnh 1.6 Th hin Mode B

Mode A

Mode B

Hình ảnh này đợc gọi là kiểu B (Brighness modulation). Vậy ảnh
của Mode B là ảnh phản ánh cấu trúc vật chất của những điểm nằm
trong mặt phẳng mà tia siêu âm quét qua thể hiện bằng độ sáng tối khác
nhau. Do đó ảnh của Mode B là một lát cắt.
TM - mode (Time Motion Mode) :
Dùng để thể hiện sự chuyển động cùng phơng với tia siêu âm của

các vật thể theo thời gian bằng cách thể hiện hình ảnh B - mode theo
diễn biến thời gian với các tốc độ quét khác nhau. Kết quả là các nguồn
hồi âm đứng yên thì sẽ tạo ra đờng thẳng ngang qua màn hình, còn nếu
mặt phản hồi chuyển động thì sẽ ra đờng cong phản ảnh sự chuyển động
của mặt phản hồi.
Mode TM cho biết quỹ đạo chuyển động của những điểm trên đ ờng tia siêu âm đi qua. Giống nh mode A khi đo mode TM đầu dò phải
đứng yên, điểm B chuyển động thì quỹ đạo của A là một vạch dài thẳng
còn quỹ đạo của B là một hình sin kéo dài:
Đầu dò
A
a

B
a

A'
x


17

Hỡnh 1.7 Th hin Mode TM
Nh vậy mode TM là khảo sát quỹ đạo chuyển động của vật chất
theo thời gian. Để thực hiện mode A và TM cần một đầu dò đơn, đứng
yên ở một vị trí. ảnh Mode A là các xung trên đ ờng của một tia siêu âm
đi qua và độ lớn xung là quan trọng. Trong khi ảnh của Mode TM là quỹ
đạo chuyển động của vật thể trên đờng một tia siêu âm đi qua và ở đây
quỹ đạo chuyển động là quan trọng. Còn ảnh ở mode B là ảnh của một
mặt cắt mà tia siêu âm đi qua, nó thể hiện cấu trúc của vật chất bằng độ
sáng, độ đậm nhạt khác nhau.

Trên màn hình hiện thị của TM - mode, biên độ chuyển động của
mặt phản hồi đợc biểu thị trên trục tung, thời gian trên trục hoành, nhờ
vậy có thể tính toán đợc vận tốc chuyển động của mặt phản hồi, khi tốc
độ quét đã đợc xác định.
Phơng pháp A - mode, B - mode và TM - mode có thể gọi chung là
siêu âm một chiều (hay một bình diện).
Nh vậy: Ưu điểm của siêu âm một chiều là bằng phơng pháp tơng
đối đơn giản, rẻ tiền ta có thể xác định đợc chính xác vị trí của bề mặt
phản xạ và trong điều kiện TM có thể đo đ ợc biên độ chuyển động của
vật theo phơng song song với chùm tia siêu âm.
Nhợc điểm của phơng pháp: Không cho hình ảnh tổng thể của vật
cần chẩn đoán. Không đánh giá đợc các chuyển động có phơng vuông
góc với phơng truyền của tia siêu âm.
Hình ảnh tĩnh và hình ảnh động
Cơ sở của kiểu thể hiện hình ảnh siêu âm hai chiều này là B mode, đợc dùng trong hầu hết các thiết bị siêu âm chẩn đoán từ tr ớc đến
nay, từ các máy Static Scanner (Máy quét tĩnh) của thời kỳ sơ khai
của ngành siêu âm chẩn đoán thuộc thập niên 50, 60... cho đến các máy
quét hoạt động Real Time Scanner từ những thập niên 70 trở lại đây.
Theo cách thể hiện của B - mode trong siêu âm một chiều thì t ơng
xứng với mỗi vị trí đầu dò trên cơ sở và mỗi hớng của chùm tia nhất
định thì trên màn hình ta có một đờng tạo ảnh (line of sight) B-mode phản ánh các mặt phản hồi đợc tạo ra bởi các cấu trúc cơ thể nằm trên


18
đờng truyền của chùm tia siêu âm. Với các máy Static Scanner, sự
tổng hợp tất cả các đờng tạo ảnh tơng xứng với nhiều vị trí đặt đầu dò
trên cơ thể theo chiều hớng khác nhau trong cùng một mặt phẳng sẽ tạo
thành hình ảnh siêu âm phản ánh các cấu trúc giải phẫu theo thiết diện
cắt ngang qua bởi mặt phẳng nói trên.
Vào những năm 60, để thực hiện sự tổng hợp nói trên ngời ta phải

dùng hệ thống cánh quét (scanning arm). Cấu tạo bởi các trục và khớp
nối để điều khiển đầu dò.
Do hạn chế về mặt kỹ thuật, để có đợc một hình siêu âm cắt
khoanh lớp cơ thể thì phải mất rất nhiều thời gian và hình ảnh nhận đ ợc
chỉ là hình ảnh tĩnh của các cấu trúc, vì vậy ng ời ta gọi hệ thống này là
quét ảnh tĩnh. Tuy nhiên u điểm của hệ thống này là cho cái nhìn tổng
thể về các cấu trúc và mối liên quan giữa các cấu trúc chỉ trên một hình.
Để nhìn thấy sự chuyển động tức thời của cấu trúc trong cơ thể
(đặc biệt quan trọng trong lĩnh vực tim mạch ) thì tốc độ tạo hình phải
thật nhanh, tốc độ tạo hình thờng dùng (FR Frame rate) khoảng 25
hình/giây; của những năm 70 của thế hệ máy siêu âm mới ra đời cho
phép ghi hình tức thời sự chuyển động của các cấu trúc trong cơ thể gọi
là máy quét hình ảnh động (Real time Scanner), tốc độ quét hình của
máy này đạt đợc nhờ kỹ thuật quét chùm tia siêu âm và khả năng xử lý
thông tin nhanh của máy điện toán.
Có hai cách quét chủ yếu đợc sử dụng trong máy quét hình ảnh động:
+ Quét điện tử - Electronic Scanning: Các tia siêu âm đợc quét
bằng cách dùng bộ điều khiển khoá điện tử để đóng mở nguồn nuôi các
tinh thể sắp xếp kề cận nhau theo một thứ tự thời gian thì các tia siêu
âm sẽ đợc quét theo một phơng nhất định.
+ Quét cơ học - Mechanical Scanning: Tia siêu âm đợc quét khi
các chấn tử đợc quay quanh một trục hoặc dao động theo kiểu con lắc.
Một nhợc điểm của máy ghi hình ảnh động là diện khảo sát
( Field of view) bị hạn chế, không cho một hình ảnh tổng quát nh trong
kỹ thuật ghi hình tĩnh nói trên, do kỹ thuật ghi hình động bị hạn chế bởi
ba yếu tố:
+ Số hình trong 1 s - Frame rate - FR
+ Mật độ đờng cho một hình - Line Density - N

19
+ Độ sâu khảo sát - d.
Liên quan chặt chẽ với nhau bởi công thức:
1/FR = N x t = 2N x d/c
ở đây:
1/FR thực chất sẽ là thời gian tạo một hình;
t: thời gian tạo một đờng hình (line) - là thời gian cho tia siêu âm đi và
về tới đầu dò.
Thông thờng ở độ sâu khảo sát 20cm, với số đờng tạo ảnh cho một
hình là 150 thì số hình trong một giây không thể vợt quá 25 hình. Nh
vậy nếu sử dụng diện khảo sát rộng thì đòi hỏi mật độ đờng tạo ảnh lớn
để đảm bảo chất lợng hình và đồng thời giới hạn tốc độ tạo hình của
máy.
Một vài năm gần đây nhờ những tiến bộ trong kỹ thuật vi xử lý,
ngời ta đã tạo ra thế hệ máy có đồng thời hai u điểm của hai thế hệ máy
nói trên, vừa có hình động vừa có khảo sát trên diện rộng gọi là Real
time - E.F.O.V (Extended Field Of View) - Siêu âm thời gian thực với
trờng nhìn mở rộng, ngời ta vừa di chuyển đầu dò theo một thiết diện
cắt ngang cơ thể vừa ghi nhận hình ảnh, hình ảnh đợc tổng hợp liên tục
từ các góc quét riêng biệt với các vị trí của dầu dò, kết quả nhận đ ợc là
một hình tổng quát, đồng thời vẫn giữ đợc tính động của hình ảnh. Để
thực hiện đợc kỹ thuật này ngời ta phải sử dụng thuật toán Fuzzy - logic
với sự xử lý cực nhanh của máy diện toán và bộ vi mạch xử lý truyền
thông đa phơng tiện - M.V.P - Multimedia Video Processor.
Siêu âm với trờng nhìn mở rộng cho phép đánh giá các tổ chức
trong sự tơng quan toàn thể với cấu trúc xung quanh, giúp bác sĩ thực sự
nhìn thấy toàn cảnh thay vì phải tởng tợng bằng cách ghép các mảnh
hình riêng biệt lại với nhau. Kỹ thuật này đã thực sự kết hợp đ ợc u điểm
của siêu âm chẩn đoán - độ an toàn cao - với hình ảnh cấu trúc toàn thể
mà trớc đây chỉ có trên các hình CT hay MR, nói một cách khác, kỹ

thuật này thức sự mở ra một chân trời mới đối với siêu âm chẩn đoán.


20
Chương 2:
CÁC HOẠT ĐỘNG GHI NHẬN, XỬ LÝ ẢNH SIÊU ÂM VÀ CÁC
PHẦN MỀM ỨNG DỤNG
2.1 Các hoạt động xử lý ảnh siêu âm chủ yếu
2.1.1 Sự khuếch đại - Gain
Tín hiệu được thu nhận tại đầu dò trước khi thể hiện thành hình
ảnh đều phải được xử lý, một trong những bước xử lý quan trọng là
khuyếch đại tín hiệu do biên độ của chúng quá nhỏ. Hệ số khuyếch đại,
thường được tính bằng dB, là một tỷ số giữa biên độ sau khi khuyếch
đại và biên độ trước khi khuyếch đại:
Gain = RX = 20 Log (U2/U1) = [dB]
ở đây: U2 là biên độ tín hiệu sau khi khuyếch đại
U1: biên độ tín hiệu trước khi khuyếch đại
2.1.2 Khuếch đại bù trừ theo độ sâu (DGC hay TGC – Depth Gain
Compensation or Time Gain Compensation)
Trong khi khuyếch đại tín hiệu một yếu tố không thể bỏ qua là hiện
tượng làm suy giảm năng lượng sóng âm của môi trường (Attenuation),
hậu quả của hiện tượng này là làm cho tín hiệu trở về đầu dò từ độ sâu
càng xa thì có biên độ càng bé, vì vậy cần phải có sự bù lại cho mất mát
năng lượng nói trên. DGC hay TGC thực chất là sự khuyếch đại gia
tăng theo thời gian: sau khi sóng âm được truyền đi, những tín hiệu hồi
âm từ những mặt phản hồi ở xa thì được khuyếch đại nhiều hơn so với
những tín hiệu hồi âm ở những mặt phản hồi gần.
2.1.3 Khuyếch đại tăng bờ - ee: Edge Enhancement
EE có tác dụng tăng độ phân dải dọc theo phương truyền của tia
siêu âm bằng cách tăng độ vi phân của tín hiệu, khi tăng EE hình siêu

âm được biểu thị có hạt nhỏ hơn (fine - grained), các bề mặt vuông góc
với phương truyền của tia siêu âm được vẽ ra rõ nét hơn (ví dụ như các


21
lp thnh mch...), vỡ vy phộp x lý ny c gi l khuych i tng
b.

Hình 2.1: Xử lý khuyếch đại tăng bờ
2.1.4 Dải động - DR: Dynamic Range
ở phần trên, hình ảnh siêu âm hai chiều đợc tạo bởi các tín hiệu
phản hồi của tia siêu âm, ghi lại theo vị trí dới dạng ma trận và theo
trình tự thời gian với tốc độ thời gian thực. Các tín hiệu phản hồi này
nằm trong khoảng rất rộng.
10V
Mô mềm/ không khí
1V

Mô mềm/ xơng

100mV
10mV

bề mặt phân cách các cơ quan

1mV
bề mặt nhỏ
100àV
10àV

chất lỏng

Hình 2.2. Dải tín hiệu hồi âm
Trên hình vẽ, các mặt phân cách mô mềm/không khí cho tín hiệu
phản hồi lớn nhất và nằm trong khoảng 1ữ10V. Các mặt phân cách mô
mềm/ xơng cho tín hiệu phản hồi nằm trong khoảng 100mV ữ 1V. Các