Sáng kiến kinh nghiệm Ngữ văn 9

A - Đặt vấn đề
I - Lý do chọn đề tài :
Phơng pháp đọc diễn cảm là phơng pháp truyền thống ở nhà trờng phơng
Đông và phơng Tây. ở Việt Nam cũng vậy, từ xa đến nay có nhiều giáo viên giàu
kinh nghiệm đã khẳng định vai trò của đọc diễn cảm. Giáo s Lê Trí Viễn đã kết
luận từ nhiều năm nghiên cứu nh sau : Giữa giọng đọc và tâm hồn ngời đọc cũng
có tác dụng, cũng có ảnh hởng tơng hỗ. Hiểu bài văn rồi thì mới đọc tốt nhng đọc
càng tốt hơn, càng hiểu thêm bài văn . Bắt đúng cái đọc là bắt đúng cái tình cảm
nhân vật thì chỉ một câu thôi thì tức khắc đặt đợc mình vào tâm trạng nhân vật.
Đọc diễn cảm không phải là thủ thuật do chủ quan ngời đọc tạo nên mà chính là
hình thức lao động phù hợp với bản chất hình tợng và qui luật sáng tác. Đọc diễn
cảm là một hoạt động sáng tạo đặc biệt, có tác dụng giáo dục phẩm chất đạo đức
thẩm mĩ, đào tạo trí tuệ khả năng khám phá hiểu biết cho học sinh. Mặt khác, đọc
sáng tạo cũng rất cần thiết cho nhiều ngành nghệ thuật khác. Song, trong thực tế
giảng dạy, do nhận thức không đầy đủ tầm quan trọng đặc biệt của phơng pháp đọc
diễn cảm cho nên một số anh chị em giáo viên coi đó là một công việc mở đầu cho
giờ dạy văn, hoặc để gây không khí cho giờ học văn. Vì vậy, đọc diễn cảm thờng
chỉ làm một, hai lần trong suốt giờ học và vì thế mà việc áp dụng vào thực tế giảng
dạy còn nhiều hạn chế dẫn đến hiệu quả giờ dạy không cao.
Từ lí do trên tôi thấy cần phải chú trọng nhiều đến phơng pháp đọc diễn cảm
trong giờ dạy văn, điều này khiến tôi băn khoăn trăn trở làm thế nào để sử dụng
phơngpháp đọc diễn cảm có hiệu quả nhất ? Vì vậy tôi mạnh dạn đa ra những suy
nghĩ về tác dụng của phơng pháp đọc diễn cảm hy vọng bài viết của tôi góp phần
vào việc nâng cao chất lợng giảng dạy môn văn trong nhà trờng THCS .
II - Mục đích, nhiệm vụ ph ơng pháp nghiên cứu :
1, Mục đích nghiên cứu :
Trang
1
Xuất phát từ mục đích yêu cầu đào tạo cho nên mục đích nhiên cứu đề tài
này là giải quyết phơng pháp dạy học nâng cao hiệu quả giờ dạy văn ở THCS bằng
phơng pháp đọc diễn cảm

Cụ thể là : Phân tích tác dụng của phơng pháp đọc diễn cảm, cơ sở đó đề xuất
các biện pháp, hình thức đọc diễn cảm để rèn luyện cho học sinh.
2, Nhiệm vụ nghiên cứu : Bài viết gồm hai nhiệm vụ
Nhiệm vụ 1: Nghiên cứu lý thuyết - Cơ sở lí luận của việc đọc nói chung
Nhiệm vụ2 : Nghiên cứu thực tiễn
- Tác dụng của phơng pháp đọc diễn cảm trong giờ học văn ở trờng
THCS
- Các hình thức, biện pháp, phơng pháp đọc diễn cảm và kết quả thực
hiện.
3, Ph ơng pháp nghiên cứu :
Chủ yếu là miêu tả, thống kê, nhận xét và ứng dụng trong quá trình dạy
văn.
B - Nội dung

I - Cơ sở lí luận của việc đọc nói chung :
1, Đọc diễn cảm là cơ chế xâm nhập tác phẩm :
Con đờng đi vào tác phẩm văn học nhất thiết là từ đọc. Đọc là một hình
thức đặc thù có tính đặc thù của nhận thức văn học. Đọc sẽ kích thích quá trình
tâm lý cảm thụ, tri giác tởng tợng , xúc cảm, đa ngời đọc vào thế giới của tác phẩm
tạo nên trạng thái tâm lý cần có cho ngời đọc, ngời nghe.
Thực tế có nhiều giáo viên thất bại trong giờ dạy văn vì cha phát huy đợc sức
mạnh của nghệ thuật đọc diễn cảm, giờ học khô khan thiếu cảm xúc nặng về diễn
giải. Vì vậy mà đọc diễn cảm gắn bó trong suốt quá trình giảng văn làm cho giờ
giảng văn trở thành một công việc tâm tình , một cuộc trao đổi thực sự về cuộc
sống không còn là một cuộc lí luận về chính trị.
Trang
2
Đọc tác phẩm văn học là đọc cho sáng rõ ý nghĩ, tình cảm thái độ của nhà văn.
Bằng sức mạnh riêng của việc đọc diễn cảm, ngời giáo viên dẫn dắt học sinh vào
thế giới của tác phẩm văn học một cách dễ dàng, phù hợp với qui luật cảm thụ văn

học. Hớng dẫn học sinh đọc đúng giọng điệu của nhà văn là thể hiện đợc cung bậc
cảm xúc của tác giả, tính đối thoại nội tâm trong ngôn ngữ tác phẩm.
2, Đọc diễn cảm là một ph ơng pháp đọc sáng tạo
a, Phơng pháp đọc sáng tạo là gì?
Phơng pháp đọc sáng tạo là phơng pháp tiếp nhận tác phẩm nghệ thuật ngôn từ
một cách sáng tạo chủ yếu bằng sự cảm thụ trực tiếp tác phẩm. Phơng pháp đọc
sáng tạo bao gồm hệ thống biện pháp, cách thức tổ chức hớng dẫn giảng dạy của
giáo viên và những hình thức hoạt động của học sinh. Bản chất của đọc sáng tạo tr-
ớc hết là đọc lời văn, đọc văn bản ngôn từ của tác phẩm, nó khác với loại văn bản
khác phải chú ý đến từng từ câu, từng nhịp điệu, âm hởngđể gây cảm xúc với ng-
ời đọc, ngời nghe.
b, Nội dung của phơng pháp đọc sáng tạo: Có ba mức độ đọc đó là đọc
đúng, đọc hay, đọc diễn cảm.
b.1. Đọc đúng: Là trả lại hoàn toàn đúng nội dung văn bản. Đọc đúng là
giải quyết kỹ năng , năng lực ngôn ngữ cho học sinh, là không đợc sai văn bản, là
quá trình tri giác chính xác văn bản.
b.2. Đọc hay : Là bớc tiếp theo của đọc đúng, phải trên cơ sở đọc đúng đọc
hay mới thành công. Đọc hay là bớc đầu chuyển tiếp từ lĩnh vực ngôn ngữ sang
lĩnh vực văn chơng. Đọc đúng có nghĩa là đọc nghĩa còn đọc hay là đọc ra ý. Khi
giảng văn thơ, điều quan trọng là bắt bắt đợc giọng điệu văn học tức là đọc đợc h-
ớng vào giọng văn bản.
b.3 Đọc diễn cảm:
Đọc diễn cảm là hệ thống phơng pháp đọc sáng tạo, bản chất của đọc sáng tạo
là xác định mối quan hệ cảm xúc riêng t của ngời đọc về giá trị nội dung và hình
thức đọc của tác phẩm. Đọc diễn cảm đòi hỏi cả giáo viên và học sinh phải có cảm
xúc.Nếu gó bó ép buộc sẽ là đọc giả cảm xúc của tác giả. Đọc diễn cảm không
phải ai cũng đọc đợc mà phải tuỳ chất giọng, trình độ nhận thức để giáo viên yêu
Trang
3
cầu học sinh đọc. Đọc diễn cảm có tác dụng giúp ngời ta hiểu đợc tác phẩm, và khi

hiểu về tác phẩm giúp cho đọc diễn cảm tốt hơn, càng hiểu càng diễn cảm tốt.

II- Tác dụng của Ph ơng pháp đọc diễn cảm trong việc nâng cao hiệu
quả giờ dạy văn ở THCS .
1, Tác dụng đào tạo:
Đọc diễn cảm có tác dụng đào tạo phát triển trí tuệ cho học sinh, thông qua
việc đọc học sinh thực sự là chủ thể của sự cảm thụ, khám phá tác phẩm văn ch-
ơng. Đọc diễn cảm có tác dụng đào tạo năng lực cảm thụ văn học cho học sinh,
giúp học sinh hiểu rõ đợc giá trị đích thực của tác phẩm văn chơng.
Đọc diễn cảm giúp học sinh nắm vững khái niệm lý luận văn học làm cơ sở cho
học sinh hiểu cách thức phơng pháp phản ánh, đối tợng phản ánh của văn học.
Thông qua đó, học sinh có thể hiểu đợc những khái niệm âm thanh, nhịp điệu của
lời văn, cú pháp thi ca, vần điệu. Nắm chắc đợc những đặc điểm thể loại, khám phá
đợc những đặc điểm phong cách của tác giả.
2, Tác dụng giáo dục:
Đọc diễn cảm giúp học sinh hình thành thế giới quan nhân sinh quan cộng sản
chủ nghĩa. Đây là một trong những hoạt động rất mệt nhọc đòi hỏi sự sáng tạo. Nó
đem lại cho các em niềm vui sớng trong sáng tạo, niềm say mê yêu thích lao động
và những sản phẩm làm ra kích thích lao động rèn luyện những kỹ năng lao động.
Đọc diễn cảm là một phơng tiện giáo dục bồi dỡng đạo đức thẩm mĩ cho các em
học sinh bởi giáo dục thẩm mĩ và giáo dục đạo đức bao giờ cũng gắn liền với
nhau.Nó giúp cho các em cảm thụ cái hay, cái đẹp của văn học làm cho học sinh
yêu thích văn học từ đó có ý thức rèn luyện đọc diễn cảm. Ngoài ra, đọc diễn cảm
còn góp phần giáo dục tình yêu quê hơng đất nớc, nâng cánh ớc mơ cho học sinh
nhận thức về tình yêu quê hơng đất nớc, giúp học sinh nhận thức rõ tình cảm, hành
động của mình đối với quê hơng đất nớc.Từ đó, các em có ý thức vơn lên trong học
tập lao động, rèn luyện mình tốt hơn để sau này góp phần vào việc xây dựng quê h-
ơng, đất nớc càng phồn vinh, giàu đẹp, ấm no, hạnh phúc.

III- Các biện pháp rèn luyện ph ơng pháp đọc diễn cảm- Kết quả

thực hiện :
Trang
4
1, Các biện pháp rèn luyện ph ơng pháp đọc diễn cảm
1.1.Đọc diễn cảm của thầy :
Việc đọc diễn cảm của thầy có một vai trò quan trọng trong việc hớng dẫn học
sinh xâm nhập tác phẩm, ngời thầy xâm nhập vào tác phẩm qua việc cảm thụ và
đọc diễn cảm. Từ những kiến thức có đợc, thầy giáo lựa chọn những kiến thức cần
thiết cho sự hiểu đúng và sự thể hiện tác phẩm hay đoạn văn mà mình sẽ đọc. Khi
đọc ngời thầy phải cố gắng để đạt đợc mức tối đa mức độ đọc. Nh vậy ngời thầy
phải có sự chuẩn bị ở nhà để trên lớp trớc học sinh ngời thầy sẽ là một chuẩn mực
cho học sinh, thầy phải đọc đúng, đọc hay, thật diễn cảm, bộc lộ đợc cảm xúc của
nhà văn . Ngời thầy có thể có nhiều hình thức hớng dẫn học sinh đọc : Đọc mẫu, h-
ớng dẫn học sinh đọc , vừa đọc, vừa bình, vừa tóm tắt tác phẩm, đọc phân vai
1.2 : Đọc diễn cảm của học sinh:
Trong giờ học văn ngời học sinh cần phải có kiến thức về nghệ thuật đọc.
Thông qua đọc học sinh có thể dễ dàng tìm hiểu đợc giá trị của tác phẩm văn học.
Học sinh ở THCS có tâm lý dễ tiếp thụ, dễ xúc cảm, hồn nhiên và dễ tin.T duy của
học sinh mang tính cụ thể và hiểu nên dễ cho việc đọc diễn cảm đồng thời giúp cho
ngời thầy dễ khêu gợi những cảm xúc của các em, kích thích các em đọc một cách
thích thú.
Học sinh đọc diễn cảm phải có những yêu cầu sau:
* Phải chuẩn bị ở nhà một cách thông thạo và truyền đạt đợc màu sắc biểu
cảm của tác phẩm
* Sự giản dị và tự nhiên
* Sử dụng đúng giọng đọc
* Đọc trên lớp, đọc chính khoá, đọc thêm, đọc ngoài giờ
* Thể hiện thái độ tình cảm của tác giả, nắm đợc kỹ năng, đặc điểm thể loại,
phong cách
Chú ý : Khi đọc diễn cảm giáo viên phải có sự đánh giá đúng đắn đối với

học sinh, phải có thái độ khách quan phải uốn nắn cho các em nếu không sẽ mất
hết cảm xúc và mất hết cả sự thông hiểu khi đọc.
2,Kết quả :
Trang
5