Quản lý trong Giáo dục Mầm non, bài giảng cho sinh viên

TR

NG

I H C PH M V N

KHOA S
T

PH M T

NHIÊN

NG

GIÁO D C M M NON

--------------    -------------

Ths. Nguy n Th Thi n

N m 2016


M CL C
M C L C ........................................................................................................................ 1
M C TIÊU C A H C PH N ........................................................................................ 4
Ch

ng 1: NH NG V N

CHUNG V QU N LÝ GIÁO D C ............................ 5

1.1. M t s khái ni m c b n v qu n lí và qu n lí giáo d c. .......................................... 5
1.1.1. Khái ni m chung v qu n lí ................................................................................... 5
1.1.2. Khái ni m qu n lí giáo d c .................................................................................... 6
1.2. M c tiêu qu n lí giáo d c .......................................................................................... 7
1.2.1. Khái ni m m c tiêu qu n lí giáo d c ..................................................................... 7
1.2.2. H th ng m c tiêu qu n lí giáo d c ....................................................................... 7
1.3. Ch c n ng qu n lí giáo d c. ...................................................................................... 8
1.3.1. Khái ni m ch c n ng qu n lí. ................................................................................ 8
1.3.2. Phân lo i ch c n ng qu n lí giáo d c..................................................................... 8
1.4. Nguyên t c qu n lí giáo d c .................................................................................... 10
1.4.1. Khái ni m nguyên t c qu n lí .............................................................................. 10
1.4.2. H th ng các nguyên t c qu n lí: ......................................................................... 10
1.5. Ph

ng pháp qu n lí giáo d c ................................................................................. 13

1.5.1. Khái ni m ph
1.5.2. Các ph

ng pháp qu n lí giáo d c ............................................................ 13

ng pháp qu n lí giáo d c. ...................................................................... 13

1.6. Quá trình qu n lí giáo d c. ...................................................................................... 18
1.6.1. Khái ni m ............................................................................................................. 18
1.6.2. Các giai đo n c a quá trình qu n lí giáo d c. ...................................................... 18
1.7. Hình th c qu n lí giáo d c ...................................................................................... 19
1.8. Thông tin trong qu n lí giáo d c ............................................................................. 19

1.8.1. Khái ni m chung v thông tin và thông tin qu n lí .............................................. 19

1


1.8.2. Các hình th c thông tin trong qu n lí giáo d c .................................................... 20
1.8.3. Các yêu c u c a thông tin trong qu n lí giáo d c ................................................ 20
1.8.4. Các b
Ch

c khai thác, x lí thông tin trong qu n lí giáo d c. ................................. 20

ng 2: CÔNG TÁC QU N LÍ TR

2.1. Khái quát chung v tr
2.1.1. V trí c a tr

NG M M NON ......................................... 22

ng m m non ...................................................................... 22

ng m m non ................................................................................... 22

2.1.2. Nhi m v và quy n c a tr

ng m m non: ........................................................... 22

2.1.3. C c u t ch c b máy c a tr

ng m m non ...................................................... 22

2.1.4. Các lo i hình tr

ng, l p m m non ..................................................................... 26

2.2. Cán b qu n lý tr

ng m m non ............................................................................. 26

2.2.1. Vai trò, nhi m v và quy n h n c a ban giám hi u tr
2.2.2. Yêu c u đ i v i cán b qu n lí tr
2.3. Nghi p v qu n lí tr

ng m m non ................................................. 28

ng m m non ........................................................................ 30

2.3.1. L p k ho ch trong tr
2.3.2. Qu n lí s l

ng MN .......................... 26

ng m m non ................................................................... 30

ng tr trong tr

ng m m non ........................................................ 36

2.3.3. Qu n lí các ho t đ ng ch m sóc nuôi d

ng và giáo d c tr .............................. 37

2.3.4. Qu n lí đ i ng giáo viên, cán b công nhân viên ............................................... 41
2.3.5. Qu n lí tài chính và c s v t ch t trong tr
2.3.6. Qu n lí công tác hành chính trong tr
2.3.7. Tr

ng m m non .................................. 42

ng m m non. .......................................... 43

ng m m non v i công tác xã h i hóa giáo d c............................................. 45

2.3.8. Ki m tra n i b tr

ng m m non. ........................................................................ 49

2.4. Tình hu ng trong qu n lý tr

ng m m non ............................................................ 52

2.4.1. Khái ni m tình hu ng qu n lý .............................................................................. 52
2.4.2.

c đi m và phân lo i THQL .............................................................................. 52

2


2.4.3. Hành đ ng c a hi u tr

2.4.4. Nh ng n ng l c ng
Ch

ng tr

c m t tình hu ng: .............................................. 53

i hi u tr

ng c n có đ gi i quy t tình hu ng qu n lý ..... 53

ng 3: GIÁO VIÊN M M NON VÀ CÔNG TÁC QU N LÍ NHÓM L P

TRONG TR
3.1. Ng
3.1.1.

NG M M NON ................................................................................... 55

i giáo viên m m non ....................................................................................... 55
c đi m lao đ ng s ph m c a giáo viên m m non .......................................... 55

3.1.2. Vai trò, nhi m v , quy n h n c a GVMN ............................................................ 58
3.1.3. Yêu c u đ i v i GVMN ....................................................................................... 59
3.2. Công tác qu n lý nhóm l p c a GVMN ................................................................. 65
3.2.1. N m v ng đ c đi m c a tr ................................................................................. 65
3.2.2. Xây d ng k ho ch c a nhóm l p ........................................................................ 65
3.2.3. Qu n lý tr trong nhóm l p .................................................................................. 69
3.2.4.

m b o ch t l

ng ch m sóc, giáo d c tr ........................................................ 71

3.2.5. ánh giá s phát tri n c a tr .............................................................................. 73
3.2.6. Qu n lý c s v t ch t c a nhóm l p ................................................................... 76
3.2.7. Xây d ng m i quan h ph i h p gi a giáo viên v i gia đình tr . ....................... 77
TÀI LI U THAM KH O .............................................................................................. 79

3


M C TIÊU C A H C PH N
Sau khi h c xong h c ph n, sinh viên đ t đ

c nh ng ph m ch t và n ng l c

sau:
1. V ph m ch t
- Có trách nhi m v i công tác qu n lí nhóm l p tr c ng nh qu n lí tr

ng

m m non.
- Có ý th c h c t p tích c c, ch đ ng, trau d i tình c m ngh nghi p, ph m
ch t đ o đ c c a ng

i giáo viên m m non, ng

i cán b qu n lí trong t

ng lai.

- Có ý th c t h c, t nghiên c u, s u t m tài li u, bi t ph i h p v i các b n
trong nhóm.
- Có lòng yêu ngh , yêu tr .
2. V n ng l c
- Có kh n ng nh và phân tích đ

c các khái ni m liên quan đ n qu n lí trong

giáo d c nói chung và trong giáo d c m m non nói riêng.
- Có kh n ng hi u đ

c nh ng công vi c c th c a ho t đ ng qu n lí nhóm

l p tr và ho t đ ng qu n lí tr

ng m m non c ng nh nhi m v c a giáo viên, các cán

b qu n lí tr

ng m m non.

- Có kh n ng l p k ho ch qu n lí nhóm l p tr và k ho ch qu n lí tr

ng

m m non.
- Có kh n ng x lí các tình hu ng s ph m trong qu n lí nhóm l p tr và qu n

lí tr

ng m m non.
- Có kh n ng t h c, làm vi c v i tài li u, làm vi c nhóm

4


Ch
NH NG V N

ng 1

CHUNG V QU N LÝ GIÁO D C

1.1. M t s khái ni m c b n v qu n lí và qu n lí giáo d c.
1.1.1. Khái ni m chung v qu n lí
- Qu n lí xã h i m t cách khoa h c là s tác đ ng có ý th c c a ch th qu n lí
đ i v i toàn b hay nh ng ph n khác nhau c a h th ng xã h i trên c s nh n th c và
v n d ng đúng đ n nh ng quy lu t khách quan nh m đ m b o cho xã h i ho t đ ng và
phát tri n t i u theo m c đích đã đ t ra.
- Qu n lí là m t lo i hình đ c bi t c a ho t đ ng xã h i, m t quá trình tác đ ng
qua l i gi a ng

i và ng

i.

- Qu n lí là m t khoa h c và ngh thu t, v n đ ng và s d ng các ngu n nhân
l c, v t l c và tài l c đ th c hi n nhi m v chung nh m thúc đ y s phát tri n c a t p

th , c a đ n v , c a t ch c.
- Qu n lí nh m t p h p m i ng

i có liên quan: c p trên, c p d

i, b n bè, đ ng

nghi p trong và ngoài t ch c đ t o ra m t s ph i h p nh p nhàng nh m đ t đ

c

m c đích đã đ nh.
T nh ng cách ti p c n trên, ta có th hi u khái ni m qu n lí m t cách khái
quát, “Qu n lí là m t quá trình tác đ ng có m c đích, có k ho ch c a ch th qu n lí
(ng

i qu n lí) đ n khách th qu n lí (t p th ng

i lao đ ng) nh m đ t đ

c m c tiêu

đã đ nh”.
Qu n lí có vai trò trong đ i s ng xã h i, giúp đ m b o tr t t , k c

ng xã h i

(s d ng các quy đ nh, quy ch , đi u l , các bi n pháp qu n lí…đ đ a ho t đ ng xã
h i, hành vi c a con ng

i vào n n n p.

ng th i có tác đ ng đi u ch nh, u n n n

nh ng hành vi sai trái). Mu n xã h i phát tri n thì ph i chú tr ng đ n qu n lí.

5


Hình 1. S đ mô t quá trình qu n lý
1.1.2. Khái ni m qu n lí giáo d c
Là m t b ph n c a qu n lí xã h i. Có th hi u khái ni m qu n lí giáo d c nh
sau: Là h th ng nh ng tác đ ng có m c đích, có k ho ch, h p quy lu t c a ch th
qu n lí thu c h th ng giáo d c nh m làm cho h th ng v n hành theo đ
nguyên lí giáo d c c a

ng và Nhà n

ng l i và

c nh m đ a h th ng giáo d c đ n m c tiêu

d ki n.
*

c tr ng c b n c a qu n lí giáo d c:

- Qu n lí giáo d c là lo i qu n lí nhà n

c.

- Qu n lí giáo d c th c ch t là qu n lí con ng
- Qu n lí giáo d c thu c ph m trù ph

i.

ng pháp ch không ph i m c đích.

- Qu n lí giáo d c c ng có các thu c tính nh qu n lí xã h i (t ch c - k thu t
và thu c tính kinh t , xã h i).
Qu n lí giáo d c v a là khoa h c v a là ngh thu t.

6


qu n lí t t, không ch c n n m v ng các lu n đi m c b n c a khoa h c
qu n lí giáo d c mà còn n m v ng các quy lu t c b n v s phát tri n giáo d c c ng
nh các khoa h c liên quan đ n giáo d c.
Ngh thu t qu n lí giáo d c đ

c hi u là s tích h p c a khoa h c giáo d c và khoa

h c qu n lí giáo d c, kinh nghi m qu n lí và sáng t o c a ch th qu n lí. Ngh thu t qu n
lí giáo d c bao g m k n ng s d ng ph

ng pháp, k n ng giao ti p, k n ng ng x , k

n ng lôi cu n qu n chúng… nh m th c hi n có hi u qu m c tiêu đ ra.
Trong qu n lí giáo d c, tính khoa h c và ngh thu t luôn g n bó v i nhau.
1.2. M c tiêu qu n lí giáo d c

1.2.1. Khái ni m m c tiêu qu n lí giáo d c
M c tiêu qu n lí là tr ng thái mong mu n đ
t

c xác đ nh trong t

ng lai c a đ i

ng qu n lí.
Tr ng thái:

Mong mu n có đ

c.

Có r i và mu n duy trì.
Tr ng thái này ch đ t đ
v n đ ng c a đ i t

c thông qua các tác đ ng c a ch th qu n lí và s

ng qu n lí.

1.2.2. H th ng m c tiêu qu n lí giáo d c
-

m b o quy n l c h c sinh vào h c các c p h c, l p h c, ngành h c đúng

tiêu chu n và ch tiêu.
-

m b o ch t l

ng và hi u qu đào t o.

- Xây d ng và phát tri n t p th s ph m ngang t m v i nhi m v , đáp ng yêu
c u ngày càng cao c a c a xã h i v ch t l

ng giáo d c.

- Xây d ng, s d ng, b o qu n t t c s v t ch t k thu t ph c v cho d y h c
và giáo d c h c sinh.
- Xây d ng và hoàn thi n các t ch c

ng, chính quy n, đoàn th qu n chúng

đ th c hi n t t nhi m v giáo d c và đào t o.
- Phát tri n và hoàn thi n các m i quan h gi a giáo d c và c ng đ ng xã h i đ
làm t t công tác giáo d c th h tr .

7


M i m c tiêu th hi n m t nhi m v đ c tr ng c a ho t đ ng qu n lí. Các m c
tiêu có m i quan h m t thi t, ph i h p và b tr cho nhau t o thành m t h th ng m c
tiêu toàn di n.
1.3 Ch c năng qu n lí giáo d c
1.3.1. Khái ni m ch c n ng qu n lí
Ch c n ng qu n lí đ

c hi u là m t d ng ho t đ ng qu n lí đ c bi t thông qua

đó ch th qu n lí tác đ ng vào khách th qu n lí nh m đ t đ

c m c tiêu nh t đ nh.

1.3.2. Phân lo i ch c n ng qu n lí giáo d c
Ch c n ng qu n lí g m 2 lo i:
1.3.2.1. Ch c n ng chung (ch c năng t ng quát
G m ch c năng

- Ch c n ng duy trì n đ nh m i ho t đ ng giáo d c, đáp ng nhu c u hi n hành
c a n n kinh t xã h i.

- Ch c n ng đ i m i phát tri n (ch c n ng sáng t o):
nh m bi n đ i đ i t

ng, đ a đ i t

ó là nh ng tác đ ng

ng đ n m t trình đ phát tri n m i v ch t.

Hai ch c n ng này có m i quan h g n bó ch t ch v i nhau, quy đ nh l n nhau.
n đ nh là c s đ đ i m i, phát tri n và ng
s

n đ nh và làm cho “s

c l i, đ i m i, phát tri n s t ng c

ng

n đ nh càng b n v ng”.

1.3.2. Ch c năng c th Có ch c năng

a. Ch c n ng t ch c
T ch c đ

c hi u theo hai góc đ , là m t hành đ ng ho c là m t t p h p.

T ch c là s p đ t con ng

i, công vi c m t cách khoa h c, h p lí thành m t h

th ng toàn v n nh m b o đ m cho chúng t

ng tác v i nhau m t cách t i u đ a h

th ng t i m c tiêu.
Ch c n ng t ch c trong qu n lí giáo d c bao g m các n i dung ho t đ ng nh
sau:
- Ti p nh n các ngu n l c: nhân l c, v t l c, tài l c.
- Thi t l p c u trúc t ch c b máy

8


- Quy đ nh ch c n ng, nhi m v , quy n h n cho t ng b ph n và cá nhân.

- L a ch n, phân công cán b .
- Phân ph i các ngu n l c theo c u trúc b máy.
- Xác l p c ch ph i h p, công tác giám sát trong t ch c.
- Khai thác ti m n ng, ti m l c c a t p th và cá nhân, nâng cao trình đ nghi p
v , c i thi n đ i s ng c a cán b và giáo viên.
b. Ch c n ng ch đ o
Ch đ o là nh ng hành đ ng xác l p quy n ch huy và s can thi p c a ng
lãnh đ o trong toàn b quá trình qu n lí, là huy đ ng m i l c l

i

ng vào vi c th c hi n

k ho ch và đi u hành công vi c nh m đ m b o cho m i ho t đ ng c a đ n v giáo d c
di n ra có k c

ng và tr t t .

N i dung c a ch c n ng ch đ o g m:
- N m quy n ch huy đi u hành công vi c.
-H

ng d n cách làm.

- Theo dõi, giám sát ti n trình công vi c.
- Kích thích, đ ng viên.
- i u ch nh, s a ch a, can thi p khi c n thi t.
c. Ch c n ng k ho ch hóa
K ho ch hóa là t ch c và lãnh đ o công vi c theo m t k ho ch.
th c hi n t t ch c n ng k ho ch hóa, cán b qu n lí giáo d c ph i:

- Nh n th c đ

c c h i và n m b t đ y đ thông tin làm c n c cho vi c xây

d ng k ho ch.
- Xác đ nh m c tiêu và phân lo i m c tiêu.
- Xác đ nh các đi u ki n n i l c và ngo i l c.
- Tìm ph

ng án và gi i pháp th c hi n, l a ch n ph

ng án t i u.

- L p k ho ch. Quá trình l p k ho ch di n ra theo các b
+B

c 1: So n th o k ho ch.

+B

c 2: Duy t n i b (dân ch hóa k ho ch).

9

c:


ng

+B

c 3: Trình duy t c p trên.

+B

c 4: Chính th c hóa k ho ch (ph bi n k ho ch chính th c đ n nh ng

i th c hi n).
d. Ch c n ng ki m tra
Ki m tra là đi u tra, xem xét, phân tích, đánh giá s di n bi n và k t qu , phát

hi n sai l m đ u n n n đi u ch nh, khích l và giúp đ đ i t

ng hoàn thành nhi m

v .
N i dung c a ch c n ng ki m tra:
- Xây d ng các tiêu chu n.
- o đ c vi c th c hi n đo đ u ra, đo k t qu .
- Phát hi n nh ng l ch l c, sai sót và tìm nguyên nhân c a nó.
- i u ch nh, u n n n các sai l ch nh m làm cho h th ng đ t m c tiêu đã đ nh.
- T ng k t t o thông tin cho chu trình qu n lí ti p theo.
Ki m tra là khâu cu i cùng c a m t chu trình qu n lí
1.4. Nguyên t c qu n lí giáo d c
1.4.1. Khái ni m nguyên t c qu n lí
Nguyên t c qu n lí giáo d c là nh ng lu n đi m c b n, nh ng tiêu chu n hành
vi đòi h i m i ch th qu n lí ph i tuân theo khi ti n hành ho t đ ng qu n lí.
1.4.2. H th ng các nguyên t c qu n lí:
1.4.2.1. Nguyên t c đ m b o s lãnh đ o toàn di n và tuy t đ i c a
ây là nguyên t c quan tr ng b o đ m th c hi n th ng l i ch tr

l i, chính sách c a

ng
ng, đ

ng

ng v giáo d c.

th c hi n nguyên t c này đòi h i m i ch th qu n lí ph i nghiên c u n m
v ng các ch th , ngh quy t c a

ng v giáo d c và t ch c th c hi n nghiêm túc

trong ph m vi t ng đ n v , làm cho nh ng ch tr
tr thành h t t

ng, đ

ng l i giáo d c c a

ng

ng và quan đi m ch đ o duy nh t toàn b công tác giáo d c. Ng

qu n lí ph i luôn coi tr ng công tác giáo d c t t
công nhân viên và h c sinh.

10

ng chính tr cho giáo viên, cán b

i


1.4.2.2. Nguyên t c t p trung dân ch
Nguyên t c này có vai trò quan tr ng trong lí lu n và th c ti n qu n lí giáo d c.
ó là s lãnh đ o t p trung c a nhà n

c v i vi c phát huy t i đa sáng ki n c a đông

đ o qu n chúng.
Th c hi n công khai, cung c p đ y đ thông tin đ cán b công nhân viên, giáo
viên đ

c bi t, đ

c bàn, đ

c làm và đ

c ki m tra giám sát.

Th c hi n s ph i h p và công tác ch t ch v i các t ch c chính tr trong nhà
tr

ng và l ng nghe ý ki n, nguy n v ng c a m i ng
T ch c ho t đ ng t v n tr

i.

c khi ra quy t đ nh quan tr ng b ng nhi u hình

th c: đ i h i công nhân viên ch c, đ i h i công đoàn, đoàn thanh niên, h p giao ban…
1.4.2.3. Nguyên t c đ m b o tính khoa h c
Qu n lí giáo d c là m t khoa h c t ng h p, do đó đ m b o tính khoa h c trong
qu n lí giáo d c là là m t đòi h i t t y u.

ó là yêu c u v ch t c a công tác qu n lí

giáo d c.
đ m b o tính khoa h c trong qu n lí giáo d c, ng

i qu n lí giáo d c ph i

n m v ng và bi t v n d ng các quy lu t khách quan, quy lu t giáo d c, các tri th c
khoa h c qu n lí vào quá trình t ch c đi u hành các ho t đ ng giáo d c.
1.4.2.4. Nguyên t c đ m b o tính pháp ch
Pháp ch chính là s đòi h i, yêu c u các c quan nhà n

c, các t ch c xã h i

và m i công dân ph i tuân th và th c hi n đúng đ n nghiêm ch nh pháp lu t trong
ho t đ ng c a mình.
Nguyên t c pháp ch đòi h i công tác t ch c và ho t đ ng c a các c quan
qu n lí giáo d c, c a m i ch th qu n lí giáo d c ph i ti n hành theo đúng quy đ nh
c a pháp lu t, vi ph m k lu t lao đ ng ph i đ

c x lí nghiêm minh.

1.4.2.5. Nguyên t c đ m b o tính hi u qu , thi t th c và c th
Ch t l
giáo d c đ

ng giáo d c ph thu c r t nhi u vào hi u qu qu n lí. Hi u qu qu n lí
c tính trên c s th c hi n các m c tiêu v i nh ng chi phí nh t đ nh v

các ngu n l c cho phép (nhân l c, v t l c, tài l c) sao cho đ t k t qu cao nh t v i

11


m c chi phí th p nh t. Th c ch t c a nguyên t c này là làm nh th nào đ trong đi u
ki n ngu n l c nh t đ nh, v i th i gian cho phép, nhà qu n lí có th t o ra nhi u k t
qu có ch t l

ng, đ t m c tiêu giáo d c và m c tiêu qu n lí nh mong mu n.

th c hi n nguyên t c này đòi h i ng

i cán b qu n lí giáo d c khi đ a ra

các quy t đ nh qu n lí c n tính đ n hi u qu c a chúng và đáp ng đ

c yêu c u th c

ti n.
1.4.2.6. Nguyên t c k t h p hài hòa v i các l i ích
M t trong nh ng nhi m v quan tr ng c a các nhà qu n lí giáo d c là ph i quan
tâm đ n l i ích v t ch t và tinh th n c a đ i t

ng qu n lí, bi t k t h p hài hòa các l i

ích đ t o ra s nh t trí v m c đích và hành đ ng, t o ra nhi u hi u qu giáo d c.
Ch t l
tr

ng giáo d c là l i ích t i th

ng c a s k t h p hài hòa gi a l i ích nhà

ng, l i ích gia đình, l i ích cá nhân và l i ích xã h i. Do đó vi c giáo d c, đ ng

viên đ nâng cao tinh th n trách nhi m, ý th c làm ch , t n tâm hoàn thành nhi m v
giáo d c h c sinh có v trí đ c bi t quan tr ng.
Khuy n khích tinh th n ph i đi đôi v i kích thích v t ch t. Th c hi n t t vi c
k t h p hai y u t này s t o ra s c m nh to l n, n u đ i l p hai m t đó, công tác qu n
lí s kém hi u qu .
1.4.2.7. Nguyên t c k t h p nhà n

c và nhân dân trong qu n lí giáo d c

Qu n lí giáo d c là s k t h p gi a yêu c u qu n lí có tính ch t nhà n

cv i

qu n lí có tính ch t xã h i.
Qu n lí giáo d c có tính ch t nhà n

c d a theo c ch ch huy – ch p hành.

Qu n lí giáo d c có tính ch t xã h i là ho t đ ng c a nhân dân và các t ch c xã h i
c a h th c hi n nh ng ch c n ng xã h i nh t đ nh đ c l p ho c ph i h p v i các c
quan nhà n

c tham gia phát tri n s nghi p giáo d c.

Các t ch c qu n chúng c a h c sinh nh

oàn Thanh niên c ng s n HCM,

i

Thi u niên Ti n phong H Chí Minh, h i h c sinh – sinh viên c ng có trách nhi m
tham gia vào vi c nâng cao ch t l

ng giáo d c.

12


Nguyên t c qu n lí giáo d c là nh ng lu n đi m c b n đ

c đúc k t t th c

ti n qu n lí giáo d c, là ch d a đáng tin c y v lí lu n, giúp các nhà giáo d c có đ nh
h

ng đúng đ n trong hoàn c nh luôn bi n đ i ph c t p, đ t ch c m t cách khoa h c

ho t đ ng qu n lí, đ t hi u qu t i u. Các nguyên t c trên có liên quan ch t ch v i
nhau, tác đ ng qua l i và b sung cho nhau. Ch t l

ng và hi u qu giáo d c đ

cđ m

b o khi th c hi n t t các nguyên t c qu n lí.
1.5. Ph

ng pháp qu n lí giáo d c

1.5.1. Khái ni m ph
Ph
ng

ng pháp qu n lí giáo d c

ng pháp qu n lí là t h p nh ng cách th c ti n hành ho t đ ng qu n lí c a

i lãnh đ o, tác đ ng có hi u qu đ n ng

i ch p hành đ th c hi n nhi m v đ t

ra c a đ n v mình.
Ph

ng pháp qu n lí giáo d c là t h p nh ng cách th c ti n hành ho t đ ng qu n

lí giáo d c đ th c hi n nh ng nhi m v qu n lí nh m đ t đ

Ph
tr

ng pháp qu n lí tr

c m c tiêu qu n lí.

ng m m non th c ch t là cách th c tác đ ng c a hi u

ng t i cá nhân, t p th cán b giáo viên nh m th c hi n m c tiêu qu n lí đã d

ki n.
M t s yêu c u khi s d ng ph

ng pháp qu n lí giáo d c:

- Ph i phù h p v i m c tiêu qu n lí giáo d c.
- Ph i phù h p v i nguyên t c qu n lí.
- S d ng ph
1.5.2. Các ph

ng pháp qu n lí ph i v a khoa h c v a ngh thu t.

ng pháp qu n lí giáo d c

1.5.2.1. Ph

ng pháp hành chính - pháp ch (t ch c)

a. Khái ni m

Ph

ng pháp hành chính pháp ch là s tác đ ng tr c ti p c a h qu n lí đ n h

b qu n lí b ng m nh l nh, ch th , quy t đ nh qu n lí.
Ph

ng pháp hành chính pháp ch đ

13

c c u thành t 3 y u t :


- H th ng lu t và các v n b n pháp quy đã đ
ch m sóc và giáo d c tr em,

i u l tr

c ban hành. Ví d : Lu t b o v ,

ng m m non, Quy t đ nh 55 c a Th t

chính ph quy đ nh m c tiêu k hoach đào t o nhà tr - tr
- Các m nh l nh hành chính đ
tr

c ban b t ng

ng

ng m u giáo.

i lãnh đ o. Ví d : N i quy nhà

ng, k ho ch ch m sóc - giáo d c tr …
- Ki m tra vi c ch p hành các v n b n, các m nh l nh hành chính.
c tr ng c a ph

ho ch rõ ràng đ

ng pháp này là nó mang tính pháp l nh b t bu c và tính k

c th hi n trong các v n b n hành chính.

b.

u và nh

*

u đi m:

c đi m c a ph

m b o tính k c

cho các quy t đ nh qu n lí đ
* Nh
Ph

ng pháp hành chính - pháp ch :
ng, k lu t, n n p trong m i ho t đ ng, giúp

c thi hành nhanh chóng, k p th i, chính xác.

c đi m:
ng pháp này mang tính áp đ t, b t bu c c a các m nh l nh, quy t đ nh

qu n lí vì v y d làm cho ng

i b qu n lí r i vào tình tr ng b đ ng, h n ch tính ch

đ ng, sáng t o khi th a hành công vi c. N u l m d ng ph

ng pháp này thì s d n đ n

b nh quan liêu, gi y t , c a quy n và d d n đ n s đ i l p gi a ng
ng

i lãnh đ o và

i b qu n lí.
c. Khi áp d ng ph

ng pháp hành chính-pháp ch , cán b qu n lí c n ph i:

- Có đ y đ và n m v ng n i dung các v n b n pháp quy c a c quan qu n lí
c p trên, c a tr

ng m m non.

- T ch c ph bi n k p th i các v n b n pháp quy, các ch th m nh l nh c a c p
trên c ng nh c a ng
- Th

i lãnh đ o t i nh ng ng

i th c hi n.

ng xuyên ki m tra vi c th c hi n các v n b n pháp quy, các m nh l nh

qu n lí đã ban hành b ng nhi u hình th c. Trên c s đó giúp đ , u n n n, đ ng viên,
đi u ch nh khi c n thi t.

ng th i qua ki m tra ng

i lãnh đ o có th đi u ch nh ho c

h y b v n b n, m nh l nh không phù h p.
Ph
đ

ng pháp hành chính - pháp ch là ph

c trong qu n lí con ng

i, t p th ng

ng pháp r t c n và không th thi u

i lao đ ng. Vì nó tác đ ng tr c ti p đ n đ i

14


t
ph
t

ng qu n lí và g n li n trách nhi m c a m i ng

i. Tuy nhiên nó không ph i là

ng pháp v n n ng vì b n thân nó ch tác đ ng đ n m t m t nh t đ nh c a đ i
ng và có nh ng h n ch riêng. Do đó ph

s d ng ph i h p v i các ph
1.5.2.2. Ph

ng pháp hành chính - pháp ch c n đ

c

ng pháp khác m i mang l i hi u qu cao trong qu n lí.

ng pháp kinh t

a. Khái ni m:
Ph

ng pháp kinh t là cách th c tác đ ng gián ti p lên đ i t

c ch kích thích lao đ ng thông qua l i ích v t ch t đ con ng

ng qu n lí b ng

i t đi u ch nh hành

đ ng nh m hoàn thành nhi m v .
Ph

ng pháp kinh t là đòn b y giúp cho công tác qu n lí t t h n.

b.

c tr ng c a ph

ng pháp này là khuy n khích vi c hoàn thành nhi m v

b ng l i ích kinh t có ý ngh a to l n đ i v i tính tích c c lao đ ng c a con ng

i. B n

thân vi c kích thích v t ch t c ng đã ch a đ ng s c v v tinh th n, đó là s th a
nh n c a t p th đ i v i k t qu lao đ ng, th hi n ph m ch t và n ng l c c a m i
ng

i.
Trong qu n lí giáo d c, ph

l

ng, ti n th

ng pháp kinh t đ

ng, ph c p,… và th

ng đ

c th hi n b ng các ch đ ti n

c ph i h p v i ph

ng pháp hành chính -

pháp ch trong vi c xác đ nh các đ nh m c, tiêu chu n, ch tiêu…
c.

u nh

c đi m c a ph

*

u đi m:

ng pháp kinh t :

- Nhanh chóng t o nên đ ng c m nh cho ho t đ ng vì mang l i l i ích thi t
th c cho ng

i lao đ ng.

- Phát huy tính ch đ ng, t giác, sáng t o c a m i ng
- Gi m nh ph n nào vi c giám sát ki m tra th
* Nh

c đi m: D d n t i khuynh h

i trong công vi c.

ng xuyên c a cán b qu n lí.

ng v l i, ch quan tâm đ n cá nhân mình

không quan tâm đ n đ ng nghi p (n u ch tuy t đ i hóa kích thích v t ch t).
d. i u ki n đ v n d ng ph

ng pháp này:

15


v n d ng có hi u qu ph
tr

ng pháp kinh t trong qu n lí giáo d c, qu n lí

ng m m non, c n đ m b o các đi u ki n sau đây:
- Xây d ng đ nh m c lao đ ng s ph m h p lí và có cách th c đánh giá đúng

đ n.
- Xây d ng qu th

ng.

- òi h i trình đ t qu n, t đi u khi n khá cao trong đ n v .
- Áp d ng ph
t ”. Th

ng pháp kinh t luôn g n li n v i vi c s d ng “đòn b y kinh

ng ph i đi đôi v i ph t.

- C n ph i h p ch t ch v i ph

ng pháp hành chính-pháp ch vì hai ph

ng

pháp này luôn b sung và thúc đ y cho nhau.
-

i u ch nh ho t đ ng c a đ i t

ng qu n lí b ng các ch đ th

ch t, g n bó trách nhi m v t ch t v i các ho t đ ng c a đ i t

Ph

ng qu n lí.

ng pháp kinh t t o ra đ ng l c kích thích con ng

ích thi t th c đ ng th i nó th a nh n k t qu c a ng
kinh t hi n nay đ
1.5.2.4. Ph

c s d ng r ng rãi

ng, ph t v t

i lao đ ng, mang l i l i

i lao đ ng. Vì v y ph

ng pháp

nhi u l nh v c qu n lí.

ng pháp tâm lí - giáo d c

a. Khái ni m
Ph

ng pháp tâm lí - giáo d c là cách th c tác đ ng vào đ i t

ng qu n lí b ng

các bi n pháp lôgic thông qua đ i s ng tâm lí cá nhân nh m bi n nh ng yêu c u do
ng

i lãnh đ o đ ra thành ngh a v t giác, thành nhu c u c a ng
Ph

ng pháp này g m các bi n pháp: giáo d c, thuy t ph c, đ ng viên, kích

thích t o d lu n xã h i lành m nh nh m đi u ch nh hành vi c a ng
b.
t

i th c hi n.

c tr ng c b n c a ph

i b qu n lí.

ng pháp tâm lí - giáo d c: là tính thuy t ph c đ i

ng không b ng s c m nh quy n uy mà b ng lí trí, tình c m c a ch th qu n lí, t o

lòng tin và ý th c v vai trò c a m i cá nhân trên c s đ cao nhân cách con ng
Ph

ng pháp này th hi n tính nhân v n trong ho t đ ng qu n lí. Ng

i.

i lãnh đ o m t

m t ph i t ch c giáo d c nâng cao nh n th c v ngh a v , trách nhi m c a m i thành
viên, m t khác ph i có s hi u bi t sâu s c tâm t nguy n v ng c a m i ng

16

i, tôn


tr ng ý ki n c a h và xây d ng đ
trong nhà tr

ng.

c.

u và nh

*

u đi m:

-

c các m i quan h lành m nh, trong sáng, t t đ p

c đi m c a ph

ng pháp

ng viên tinh th n tích c c, ch đ ng, t giác sáng t o c a m i ng

đ ng kh n ng ti m n ng c a con ng
đ

i, huy

i do nh n th c rõ ngh a v , trách nhi m, do

c kích thích tinh th n mà h ng hái làm vi c, t o ra không khí ph n kh i, đoàn k t,

tin c y l n nhau, t đó t o nên s th a mãn v tinh th n.
- Là ph

ng ti n đi u ch nh m i quan h qu n lí, quan h cá nhân, t p th , là

công c đi u khi n hành vi con ng
* Nh
N u ng

i.

c đi m:
i lãnh đ o thi u g

ng m u v đ o đ c l i s ng và s d ng ph

pháp này không đúng lúc, đúng ch , đúng ng

ng

i s h n ch hi u qu qu n lí, th m chí

có th d n đ n tiêu c c.
d. i u ki n đ v n d ng ph
v n d ng có k t qu ph

ng pháp này:
ng pháp này, ng

i cán b qu n lí giáo d c ph i:

- Có uy tín cao, trình đ chuyên môn nghi p v v ng vàng, m u m c trong công
tác c ng nh trong cu c s ng.
- Nghiên c u n m đ

c đ c đi m tâm lí c a nh ng ng

id

i quy n (cán b

giáo viên) và các m i quan h trong t p th đ có cách tác đ ng phù h p.
- Xây d ng t p th s ph m đoàn k t nh t trí, có b u không khí tâm lí - xã h i
thu n l i, có d lu n t p th lành m nh.
- Ph i có kh n ng ng x linh ho t, nh y c m, n m b t nhanh chóng di n bi n
tâm lí c a cán b giáo viên, có kh n ng thuy t ph c đ i t

ng và có ngh thu t giao

ti p.
Tóm l i, trong qu n lí giáo d c, qu n lí tr

ng h c, y u t tâm lí xã h i gi m t

v trí đ c bi t quan tr ng, nó góp ph n đi u ch nh các m i quan h trong nhà tr

17

ng và


nh h
ph

ng r t l n đ n k t qu ho t đ ng m i cá nhân c ng nh t p th . Hi u qu c a

ng pháp này ph th ôc r t nhi u vào ngh thu t qu n lí c a ng
Các ph

ng pháp qu n lí giáo d c r t đa d ng, m i ph

i lãnh đ o.

ng pháp đ u có nh ng

u đi m và h n ch nh t đ nh. Vì v y, mu n qu n lí có hi u qu cao ph i bi t v n d ng
ph i h p các ph

ng pháp m t cách h p lí đ chúng b sung cho nhau, phát huy u

đi m và kh c ph c nh

c đi m c a t ng ph

ng pháp.

1.6. Quá trình qu n lí giáo d c
1.6.1. Khái ni m
Quá trình qu n lí là ho t đ ng c a các ch th và đ i t

ng qu n lí, th ng nh t

v i nhau trong m t c c u nh t đ nh nh m đ t m c đích đ ra b ng cách th c hi n các
ch c n ng nh t đ nh và v n d ng các bi n pháp, nguyên t c, công c qu n lí thích h p.
Quá trình qu n lí là ho t đ ng c a ch th qu n lí nh m th c hi n t h p các
ch c n ng qu n lí, đ a h qu n lí t i m c tiêu. Quá trình qu n lí còn đ

c g i là chu

trình qu n lí vì nó di n ra theo m t chu kì (trong m t không gian, th i gian c th ).
1.6.2. Các giai đo n c a quá trình qu n lí giáo d c
1.6.2.1. Giai đo n k ho ch hóa
- So n th o k ho ch, bao g m:
+ D báo h th ng m c tiêu.
+ L a ch n h th ng bi n pháp t i u.
+ Ch

ng trình hóa vi c th c hi n k ho ch cho c n m h c.

- Duy t n i b
- Trình duy t c p trên và chính th c hóa k ho ch.
1.6.2.2. Giai đo n t ch c th c hi n k ho ch
- Ti p nh n ngu n d tr .
-

a k ho ch đ n v i nh ng ng

i th c hi n.

- Thi t l p c u trúc t ch c b máy.
- Xác l p c ch ph i h p, c ng tác giám sát.
- Nâng cao trình đ , c i thi n đ i s ng cán b giáo viên.

18


1.6.2.3. Giai đo n ch đ o
- N m quy n ch huy đi u hành công vi c.
-

ng viên, khuy n khích.

- Giám sát ti n trình công vi c.
- i u ch nh, can thi p.
1.6.2.4. Giai đo n ki m tra đánh giá th c hi n k ho ch
- ánh giá tr ng thái k t thúc.
- Phát hi n l ch l c và nguyên nhân.
- i u ch nh và u n n n.

1.7. Hình th c qu n lí giáo d c
- Ban hành các m nh l nh, quy t đ nh qu n lí
- Hình th c h i ngh .
- S d ng các ph

ng ti n k thu t đ đi u hành b máy.

1.8. Thông tin trong qu n lí giáo d c
1.8.1. Khái ni m chung v thông tin và thông tin qu n lí
Thông tin đ

c hi u theo hai ngh a:

Th nh t, thông tin là các tin t c m i v m t s ki n, hi n t
th a mãn nhu c u nh n th c c a con ng
nh ng tín hi u m i đ

c thu nh n, đ

ng nào đó nh m

i. Trong qu n lí, thông tin qu n lí đ

c hi u và đ

c coi là

c đánh giá là có ích cho vi c đ ra

các quy t đ nh qu n lí, giúp nhà qu n lí gi i quy t nh ng nhi m v đ t ra.

Th hai, Thông tin là s chuy n giao các tin t c gi a các b ph n trong b máy
và gi a các b máy v i nhau. Theo ngh a này, thông tin g n li n v i s đi u khi n m t
h th ng nào đó.
Trong qu n lí giáo d c, thông tin nh m m c đích sau:
- Xây d ng và ph bi n các m c tiêu phát tri n giáo d c c ng nh các m c tiêu
qu n lí giáo d c.
- L p các k ho ch giáo d c, k ho ch qu n lí đ đ t đ
và m c tiêu qu n lí.

19

c các m c tiêu giáo d c


- T ch c ngu n nhân l c và các ngu n l c khác nh m đ t m c tiêu giáo d c,
m c tiêu qu n lí giáo d c.
- L a ch n, phát tri n và đánh giá các thành viên c a t ch c.
- Lãnh đ o, h

ng d n, đi u khi n, thúc đ y và t o môi tr

ng thu n l i cho

vi c phát huy tính ch đ ng, sáng t o c a các t ch c trong và ngoài ngành giáo d c
tham gia xây d ng giáo d c.
1.8.2. Các hình th c thông tin trong qu n lí giáo d c
- Thông tin mi ng.
- Thông tin b ng v n b n.
1.8.3. Các yêu c u c a thông tin trong qu n lí giáo d c
Ph i đ m b o:

- Tính chính xác.
- Tính k p th i.
- Tính ti n l i c a thông tin.
- Tính logíc c a thông tin.
- Tính h th ng, t ng h p.
- Tính pháp lí.
1.8.4. Các b

c khai thác, x lí thông tin trong qu n lí giáo d c

xây d ng m t h th ng thông tin cho ho t đ ng qu n lí giáo d c đ t hi u qu
cao, ch th qu n lí c n th c hi n các b
*

c sau đây:

u vào:

- Thu th p thông tin.
- Ch n l c thông tin.
- X lí thông tin.
- Phân lo i thông tin.
- B o qu n thông tin.
*

u ra:

20

V n d ng thông tin: Bi n tri th c thông tin thành khoa h c, ngh thu t trong quá
trình th c hi n các ch c n ng qu n lí nh : xây d ng k ho ch, t ch c, ch đ o, ki m
tra…
Ch n l c

Thu
nh n

X lí

Phân lo i

Ph n ng

Hình 2. S đ các b
Câu h i – nhi m v đ

B o
qu n

S d ng

c khai thác, x lí thông tin trong qu n lí giáo d c
c giao:

1. T nh ng khái ni m chung v qu n lí giáo d c, hãy xây d ng m t khái ni m
v qu n lí giáo d c m m non.
2. Xêmina v :
- H th ng các nguyên t c qu n lí giáo d c.
- Ph

ng pháp qu n lí giáo d c.

3. V n d ng các nguyên t c, ph

ng pháp qu n lí đ gi i quy t m t s tình

hu ng qu n lí do giáo viên và sinh viên s u t m.
4. Xác đ nh m c tiêu qu n lí cho m t c s giáo d c m m non.

21


Ch

ng 2

CÔNG TÁC QU N LÍ TR
2.1. Khái quát chung v tr
2.1.1. V trí c a tr
Tr

NG M M NON

ng m m non

ng m m non

ng m m non là đ n v c s c a b c giáo d c m m non thu c h th ng giáo

d c qu c dân. Tr

ng đ m nh n vi c nuôi d

ng, ch m sóc và giáo d c tr em nh m

giúp tr hình thành nh ng y u t đ u tiên c a nhân cách, chu n b cho tr vào l p m t.
Tr

ng m m non có t cách pháp nhân và có con d u riêng.

2.1.2. Nhi m v và quy n c a tr

ng m m non:

- T ch c ch m sóc nuôi d

ng giáo d c tr theo m c tiêu ch

ng trình giáo

d c m m non do B giáo d c và ào t o ban hành.
- Huy đ ng tr em l a tu i m m non đ n tr

ng; T ch c giáo d c hòa nh p

cho tr em có hoàn c nh khó kh n, tr em khuy t t t.
- Qu n lí đ i ng cán b , giáo viên, nhân viên và tr em g i vào tr

ng.

- Huy đ ng, qu n lí, s d ng các ngu n l c quy đ nh c a pháp lu t.
- Xây d ng c s v t ch t theo yêu c u chu n hóa, hi n đ i hóa ho c theo yêu
c u t i thi u v i vùng đ c bi t khó kh n.
- K t h p ch t ch v i gia đình, các t ch c và các cá nhân trong ho t đ ng
ch m sóc giáo d c tr em.
- Tuyên truy n h

ng d n ki n th c nuôi d y tr trong các b c cha m và c ng

đ ng.
- T ch c cho cán b , giáo viên, nhân viên và tr em tham gia vào các ho t đ ng
xã h i trong c ng đ ng.
- Th c hi n ki m đ nh ch t l

ng nuôi d

ng, ch m sóc và giáo d c tr em theo

quy đ nh.
- Th c hi n các nhi m v và quy n h n khác theo quy đ nh c a pháp lu t.
2.1.3. C c u t ch c b máy c a tr
C c u t ch c b máy tr

ng m m non

ng m m non bao g m các thành ph n nh sau:

22

- H th ng b máy lãnh đ o và qu n lí.
- H th ng các t chuyên môn.
- Các h i đ ng trong tr

ng m m non

- Các t ch c ph i h p.
2.1.3.1. H th ng b máy lãnh đ o và qu n lí
a. T ch c

ng trong nhà tr

T ch c

ng

ng c ng s n Vi t Nam trong tr

ng m m non lãnh đ o nhà tr

ng

và ho t đ ng trong khuôn kh hi n pháp và pháp lu t.
b. Ban giám hi u
G m hi u tr
- Hi u tr
c quan Nhà n
Hi u tr

ng là ng

ng:

i ch u trách nhi m qu n lí các ho t đ ng c a nhà tr

ng do

c có th m quy n b nhi m, công nh n.
ng ph i đ

- Phó hi u tr
hi u tr

ng và các phó hi u tr

c đào t o b i d

ng là nh ng ng

ng v nghi p v qu n lí tr

i giúp vi c cho hi u tr

ng m m non.

ng, nhi m v c a h do

ng phân công.
- Hi u tr

ng và phó hi u tr

ng đ

c l a ch n t trong s giáo viên có tín

nhi m v chính tr , đ o đ c chuyên môn.
2.1.3.2. H th ng các t ch c chuyên môn:
Trong tr

ng m m non có th có nh ng t chuyên môn sau:

- T giáo viên nhà tr .
- T giáo viên ph trách l p m u giáo bé.
- T giáo viên ph trách l p m u giáo nh .
- T giáo viên ph trách l p m u giáo l n.
- T nuôi d

ng.

- T hành chính qu n tr .
T chuyên môn ph i có t 3 ng

i tr lên, n u d

23

i 3 ng

i thì l p t ghép.


M i t chuyên môn có 1 t tr

ng do hi u tr

ng ch đ nh. T tr

ng ch u trách

nhi m đi u khi n ho t đ ng c a t theo k ho ch chuyên môn và phân công t viên
th c hi n các nhi m v , báo cáo tình hình chuyên môn c a t cho hi u tr
T tr

ng.

ng t chuyên môn ph i là giáo viên, chuyên môn gi i, có tinh th n trách

nhi m và có ý th c t ch c k lu t. Bi t đi u hành công vi c trong t , bi t t p h p đ ng
viên các t viên làm vi c có k c
đ ng ch m sóc, nuôi d

ng, th c s giúp hi u tr

ng qu n lí t t các ho t

ng và giáo d c tr .

T chuyên môn có nhi m v :

- Xây d ng k ho ch ho t đ ng chung c a t .
- Th c hi n b i d
hi u qu công tác nuôi d

ng chuyên môn, nghi p v , ki m tra, đánh giá ch t l

ng,

ng, ch m sóc, giáo d c tr ,…

- Tham gia đánh giá, x p lo i giáo viên theo Chu n ngh nghi p giáo viên m m
non.
-

xu t khen th

ng, k lu t giáo viên.

T chuyên môn sinh ho t đ nh kì ít nh t 2 l n m t tu n.
2.1.3.3. Các h i đ ng trong tr
a. H i đ ng giáo d c tr

ng m m non

ng

H i đ ng giáo d c là t ch c t v n quan tr ng do hi u tr

ng thành l p vào

đ u m i n m h c và làm ch t ch.
Thành viên c a h i đ ng g m: Phó hi u tr
đoàn giáo d c và oàn TNCSHCM c a tr
viên gi i có kinh nghi m và tr

ng, đ i di n t ch c

ng, các t tr

ng chuyên môn, m t s giáo

ng ban đ i di n ph huynh h c sinh.

Nhi m v c a h i đ ng giáo d c là t v n cho hi u tr
k ho ch n m h c, k ho ch ch m sóc, giáo d c tr ;
ho ch c a tr
công tác c a tr

ng, Công

ng trong vi c xây d ng

ánh giá tình hình th c hi n k

ng; T ng k t sáng ki n, kinh nghi m và đ xu t các bi n pháp c i ti n
ng.

M i h c kì, h i đ ng giáo d c h p ít nh t m t l n.
b. H i đ ng thi đua và khen th

ng

24