Tâm lý học đại cương

TR

NGă IăH CăPH MăV Nă
KHOAăS ăPH MăXÃăH I

NG

IăGI NGăH CăPH N

TỂMă ụăH Că

IăC

NG

Gi ng viên: Nguy n V n Kính
T b môn: Tâm lý – Giáo d c - CT

u h nh n i b
u ng Ng i - 2013


IăNịIă
Tâm lý h c
ng

h m

h nh nh ng

ic

ng l m

h o ong ch

d c Tâm lý h c l

u i

ng

m hi u âm lý v l m c
nh

nh Tâm lý h c

ic

n i dung liên u n

ng h n ánh há

ic

h

h h

v i

i gi ng Tâm lý h c

y

các ác h m
nh

c

nh b y các ho

o oc
ic

cd

u b n v ch n l c ích h

nh

ong vi c h c

các

b môn

ng: các ch

ng

l các ch

ng há lu n các ch

ng

ng

h : Nh n h c T nh c m ụ chí T í nh

âm lý h c v ng
g

i

ng

i giáo viên

c g ng ong ch c ch n b i gi ng c n
c

biên o n các giáo

inh viên ch ng ôi biên o n b i gi ng

ng g m ch

ng âm lý c

nh b y v n

mong nh n

c

v chính ác các u n i m hi n

nh b y nh ng hái ni m hái uá nh m ng ính h
ng

i h nh

cho vi c nghiên c u các

ng nh m o i u i n hu n l i cho h

h n h c hi n m c iêu

ch

ong các

ý lu n d y h c

v Tâm lý h c T ên c

g

v

o o: Tâm lý h c d y h c Tâm lý h c giáo

T ong nhi u n m u các nh nghiên c u ong n

Tâm lý h c

o o nghi

ng b cho inh viên nh ng i n h c c n b n v âm lý ng
n ng nghiên c u

h c h n i

ong nh ng môn h c

ý chân h nh c

uý

1

ng nghi

nhi u h n ch ch ng ôi


Ch
M c tiêu: -Xác

ngă1. TÂM LÝ H C LÀ M T KHOA H C

nh

c

- Phân ích

ng nhi m v

c b n ch

ý gi i

-

i

1.1.1ă

iăt

Tâm lý h c (TLH)

h n ánh v xã h i - l ch s c

c các hi n

hi n

ng âm lý

ng âm lý h o u n i m ho h c v

c b i h c cho vi c
1.1ă

ý ngh c

n luy n b n hân v giáo d c h c inh

ng,ănhi măv ,ăv ătrí,ăýăngh aăc aătâmălýăh c

iăt

ngăc aăT H

Tâm lý và tâm lý h c
ng “ âm lý h c” b

Thu

ngu n t ti ng Hy l

tâm h n, h n” “logo ” là “l i nói, lý l ” T

“ ych ” ngh

là “ inh h n,

ng “ ychology”

hình thành thu

trong ti ng Anh v i ý ngh là “Tâm lý h c”
Trong ti ng Vi
hi u nh m

tính t

“ âm lý”

c hi u là “

ch tính ch

c

Ch ng h n “ Anh này r tâm lý

ng, tinh th n” ngoài ra còn

v i nh ng qui t c ng x .

hành vi phù h

”

T ong Tâm lý h c “ âm lý” l hi n

ng tinh th n do hi n th c khách quan tác

ng vào não sinh ra, g n li n và i u khi n m i hành vi và ho
i

ng c

c

ng c

con ng

i.

TLH:

TLH nghiên c u

h nh h nh v n h nh v

há

i nc

ho

ng âm lý

1.1.2 Nhi măv ăc aăT H

T H c nhi m v nghiên c u b n ch
ho
hác

ng âm lý m i u n h gi
c

các uy lu

các hi n

n y inh v

ng âm lý gi

há

i nc

âm lý v i hi n

ng

h l :

- Nh ng y u

hách u n ch

uan n o

- C ch h nh h nh bi u hi n c

ho

- Tâm lí con ng

h n o?

- Ch c n ng v i
T ên c
vi c h nh h nh

i ho
c

các h nh
há

ng nh
âm lí

âm lí ng

i v i ho

ng c

con ng

i

nh ng gi i há h u hi u cho

d ng âm lí ong nhân

2

i?

ng âm lí

u nghiên c u T H

i n âm lí

o

con ng

i c hi u u


nh

h c hi n các nhi m v

ên T H h i liên

h ih

ch

ch v i nhi u

ho h c hác
1.1.3ăV ătrí,ăýăngh aăc aăT H
1.1.3.1 V trí c

TLH:

TLH thu c ho h c
ch y u c

h i & nhân v n l m

các ho h c nghiên c u v con ng

ong nh ng b môn ho h c

i

T H u n h ch ch v i các ng nh ho h c hác:
V iTi

h c: T i

nghiên c u T H Ng

h c cung c

c l i

c

lí lu n v

nhi u h nh

u c

h

ng há lu n cho vi c

T H l m cho T i

h c

nên

phong phú.
TLH c

u n h ch ch v i các ho h c

inh lý h n inh c

c o l c

TLH có u n h ch
h nh

uc

v nh

T H

ngh hu

n i dung

h

c

ch v i ho h c

Kho h c giáo d c

i

c bi l ho

iv i
n i chung
h c

i

inh

y

há

ng: Y u
i n inh

h i

c l i nhi u

há lu

yh c

các h nh

uc

T Hm

ch c giáo d c h c inh
ý ngh

ol n

ng d y h c giáo d c c

con ng

il y u

iv i
ng

i

ng c

i giáo viên

h ng

u ong

há

h nh l c l

nh ng i h c gi

c cách giáo d c cách d y h h
h

ng v ho

i nx h i
ng

c i

h i

Vi c nghiên c u âm lý h c c n gi
1.2

ên c

i h y giáo: T H cung c

ng âm lý
i nhân

h i & nhân v n v ng

n i iêng Do v y âm lý h c ng y c ng

i v i ng

cách

ng âm lí

T H:

Vi c nghiên c u T H c m
con ng

i

inh do nh du l ch

ng há h nh h c

1.1.3.2 ụ ngh c

các hi n

c ng d ng ong các l nh v c inh
giáo d c

T Hl c

nhiên c

nhiên nh Gi i h u inh lí ng

h y

,

n luy n m nh

h h

năch t,ăch căn ng,ăphânălo iăcácăhi năt

3

ngătâmălý

o

ng

i h y hi u

c hi u u c o
ng h

ng há v c


1.2.1.ă

năch tăc aăhi năt

ngătâmălýătheoăquanăđi măduyăv tăbi năch ngăvàăduyă

v tăl chăs .
n ch

h n ánh c

quan v o n o ng

i hông u ch

Ph n ánh l
ác

âm lý ng

h

m i

h ng n y lên h

v

l iv

h n ánh h
chi u

v b n ch c
Ph n ánh di n

h n ánh v

lí h

n

v

h c

c

u

ng

l

l i “d u v ”

h n ên b ng v ng
ác

n h c

n h n ánh inh-h

ng v n

c
cl i

)

h m gi ác

n gi n

ng

l iv

ên viên h n

hu c v o ính ch
nh ng

hi n

h ng hác

hai h h ng ví d : viên h n vi lên b ng
b ng l m m n viên h n

h n ánh hi n h c hách

h

hu c ính chung c

ng u l i gi

i: Tâm lí l

ng c

h

ng

ng
v c

v

ng

chuy n h

l n nh u T

h n ánh

h i

ong

:

l

ác

ng c

i–

ch c c o nh

c

h n

ánh tâm lí.
Ph n ánh âm lí l m
hách u n v o h
Ch c h
h n

o

im ic

c

ch

c

ác

c chuy n v o ong

hi n h c
v

ng c

ác

ch
hi n

n i: “ inh

u c bi n

i

m c ”
hi n

ng

Ph n ánh âm lí o
nh âm lí hác v ch

giác u n não
h nh nh v

ng

i bi

c ng ong g
âm lý con ng
chuông ch

ch

ng D

v

hác v i m
i ác

i h ng lo

hi n

ng c

các liên

ng áng

v cu c

ng ong hi n h c. Song hình

ch :
o Ví d : h nh nh cu n ách ong

ng

i hông bi

m

h nh nh âm h nh

ng

hông gi ng nh máy ghi âm

c nh ng uy

H nh nh âm lí

o v i các h nh nh hác

H nh nh âm lí m ng ính inh

c m

h n ng nh n

ên n o h nh nh inh h n âm lí Nh C

ng âm lí ch ng u l v
v

um

c bi

h n inh v o n o b con ng

h n inh v n o ng

h c hách u n
ong

lo i h n ánh

ng

4

uy

c m

ch

hác v i h nh nh ch
c

ong l ng con ng

c

h

o

ch ng h n ngh
ic

ong
i ng

h d y lên nh ng


H nh nh âm lí m ng ính ch
o
c

h

h nh nh âm lý v h gi i
m nh nhu c u

m u

c ch

uh

ng ính hí

u n Tính ch

C ng m

v

h

mm u

c cá nhân: m i ch

v n hi u bi

v n inh nghi m

v o ong h nh nh

ng ác

ng nh ng con ng

nh ng h nh nh âm lí v i nh ng m c
C ng m

v

i m ho n c nh

hi n

ong hi
cái iêng

l m cho n m ng

ong h n ánh âm lí h hi n

hi n

h

m

ch :
i hác nh u c

h

o

c hái hác nh u

ng ác

ng v o m

ng hái âm inh lí hác nh u c

con ng

i nh ng

h

h nh nh âm lí hác

o

nh ng h i

nhau.
Chính ch

h âm lí l ng

i c m nh n c m nghi m n

V y do âu m âm lí ng
i u

do nhi u y u

iêng v c

h

i n y hác v i ng

chi h i T

giác u n h

ch

ho

Tâm lý ng
nh

ng v ho

c i m

i c ho n c nh

ng iêng

m i cá nhân h hi n m c

ích c c

ng V v y âm lí c

ng

in y

h

m

i c ngu n g c l

lu n

h m

h gi i hách u n v h

u:
hi nghiên c u c ng

i h i nghiên c u ho n c nh ong

con ng

i

ng

Tâm lý ng
ng

i m ng ính ch

h

h i ch ý nguyên

v h

ong d y h c giáo d c c ng nh

c á

i

ng ch ý

ong

n cái iêng c

m i

inh nghi m

h i

i
n ch

– l ch

h i – l ch

c

âm lý ng

i: Tâm lí ng

il

bi n h nh inh nghi m cá nhân

Không ch con ng

ng

c

hi h nh h nh c i o âm lý ng

u n h

i c nh ng

i i

T lu n i m ên

ng

c bi

i ng

ng ích c c gi o l u hác nh u ong cu c

hác v i ng

i i ?

do m i con ng

h n inh n o b

i u i n giáo d c hông gi ng nh u

õ nh

i hác v ch
h i – l ch

ic

o v i âm lí

âm lí m

ng v

ng v c o c

n ch n y h hi n:

5

c ng c

âm lí

ch : Tâm lí con ng

ong âm lí con

i c b n ch


Tâm lí ng
ngu n g c

i c ngu n g c

h i l cái uy

Th gi i

h gi i hách u n

h i

ong

nh

nhiên b o g m các

ng y c ch ng c ng

nhiên v

c

v

hi n

ng c

n trong thiên nhiên và

h i hoá ch ng h n các d nh l m h ng c nh các v ng

linh thiêng
Ph n

h i b o g m các m i u n h : inh

m i u n h ng
u nh

h i

i – ng

i

l cái uy

u n h ng

i m âm lý c

c o:

i – ng

duy

i

u

chính

o

nh âm lí ng

c

há lu

i Thoá ly h i các m i

l m cho âm lý m b n ính ng

ng ngôn ng

các

nh c m

i các

hông

c

c h nh

thành)
Tâm lý c
nghi m
m i ng

m i cá nhân l

h i n nv nh
i hông u ho

u c

uá

nh l nh h i i

hu v n inh

h i bi n h nh inh nghi m iêng âm lý ý h c c
ng v gi o i

c

chính h

Ho

ng

V n inh ngh m n n VHXH

Tâm lí ý h c cá nhân
Gi o i

Tâm lí c
c

l ch
cc

m i con ng

cá nhân l ch
l ch

Tâm lý ng

c

há

i n bi n

ng Tâm lí c

i c ng v i

há i n

m i cá nhân ch u

ch

ng
h

h i các u n h

ng gi i o n l

con ng

c v c ng
m

i c ngu n g c

ch c c hi u u ho
o

dân

cá nhân v c ng

T lu n i m ên
n n v n hoá

i h nh h nh

lu n

h i, vì th

h i ong

h m

u:

h i nghiên c u môi

con ng

i

ng v ho

ng

ng C n h i

ng d y v h c ong giáo d c c ng nh các ho
u i hác nh u

nghiên c u h nh h nh v

h i

há

ng ch
i nT

i
Tâm lý ng

ic

ính l ch

h v o nh ng i u i n l ch

mu n nghiên c u âm lý con ng
m é

6

i ch ng

h i


1.2.2.ăCh căn ngăc aătâmălý.
1.2.2.1 Ch c n ng

nh h

Th hi n
ng

iv

u

các y u

ng:

ng c m c ích c
h

h nv

n

âm lý hác gi

nghi m chu n b

há

h

ng

i

h c hi n h nh

Tâm lý i u hi n

ng Tâm lý l

i m c ích

con ng

1.2.2.2 Ch c n ng i u hi n

ho

y con

H nh nh âm lý v m c ích v

d ng các giác u n c b

i h c

inh

ng

i m

:

i m

ho

ng b ng ch

ng h c i n h nh ho

ng

o ánh v i i n

nên c ý h c,

ng l c h c

m l i hi u u nh

ng

nh

ho ch h

ng

nh h c hi n l m cho ho

nh

1.2.2.3 Ch c n ng i u ch nh: Tâm lý i u ch nh ho

ng cho h h

v i m c iêu

nh v i ho n c nh cho hé
Nh c ch c n ng âm lý m con ng
c nc i

ov

áng

o

i hông ch hích ng v i ho n c nh m

h gi i Chính ong uá

nh

con ng

i nh n h c v

ho n hi n b n hân m nh

1.2.3ăPhânălo iăhi năt

ngătâmălý.

C nhi u cách hân lo i hi n
1.2.3.1 C n c v o h i gi n
cách, hi n

ng âm lý

Các uá

n iv v

nh nh n h c
ng

âm

i

uh

ng

ic

hi n

ng âm lí ong nhân

c m

u di n bi n v

h c

cc m
ng âm lý di n

ong h i gi n d i m

u

ng ch ý

Các hu c ính âm lí: l nh ng
m

í

ng âm lý di n

ng hái âm lí: Hi n

h c hông õ

y hu c v o iêu chí hân lo i

c chi h nh:

nh âm lí: Hi n

rõ ràng (các quá
Các

ng âm lí

ng ính cách

c i m âm lý n

hí ch

1.2.3.2 C n c v o ính ý h c âm lý

c chi h nh:

Các hi n

ng âm lí c ý h c

ý h c

Các hi n

ng âm lí hông ý h c vô h c

7

nh

h h nh h nh

h


1.2.3.3 Ngoài ra ng
v hi n

i

ng âm lí

còn chi hi n
h i ho c hi n

ng âm lí h nh: hi n
ng âm lí

ng

ng âm lí cá nhân

ng v hi n

ng âm lí i m

tàng.
1.3ăCácăph

1.3.1ăPh

ngăphápănghiênăc uătâmălý
ngăphápăquanăsát

Quan sát l lo i i giác c ch
c

i

ho ch nh m ác

ng u nh ng bi u hi n nh h nh

Phân lo i u n á :
b

nh c

h n

nh các

c i m

ng c ch n i n ng

u n á c nhi u h nh h c:

c i

h y gián i

o n di n h y

nhiên h y h c nghi m...
u i m: Thu h

Nh

i li u hách u n c

c i m:

h i gi n công

u n u n á
Xác

h

c

u c o c n ch ý các yêu c u:

nh m c ích n i dung

ho ch u n á

Chu n b chu áo v m i m

Ti n h nh u n á m
Ghi ché
1.3.2ăPh

i li u u n á m

cách hách u n

ung h c

ngăphápăđàmătho i
h

i

cách c n h n c h h ng

ng há nghiên c u

ng v d

v o câu

l ic

C

m ho i

c i

i

ng v v n

ong

ng

i nghiên c u

h nh m hu h

các câu h i cho

hông in v v n

c n nghiên

c u
h

liên u n gi

m ho i mu n hu
Xác

nh õ

T m hi u

C
1.3.3ăPh

c

ng ong
ng

h h i h ng h y h i gián i

tùy

u c n:

c hông in v
ch

c

c n i u

yêu c u v n

ho ch ch

C n linh ho

h y gián i

c n m hi u

i

ng c n
chuy n

héo léo

m ho i v i m
“ lái câu chuy n” h o

nhiên

ngăphápăđi uătra

8

i mc

h

m hi u


i u

l

h

ng há d ng m

ng nghiên c u nh m hu h

câu h i nh

ý i n ch

u i m: T ong h i gi n ng n c

u nc
h

nh

cho m

h v v n

hu h

cl

i

n o
ng hông in l n v v n

c n nghiên c u
Nh

c i m:

in c y hông c o

l i câu h i

ng hu

h

hu c y u

ch

u nc

c hông in h n ch câu h i m l

ng

i i u

ng hông in l n

lý ch m
1.3.4ăPh

ngăphápăth cănghi m

Th c nghi m l

nh ng i u i n
c u c

h l

nh ác
c h ng ch

il

nghi m

gây

l i nhi u l n o

Th c nghi m h

ng c

ng v o
c

i y
i

nh l

ng

ng m

cách ch

ng

ong

ng nh ng bi u hi n c n nghiên
nh ính m

cách hách u n

lo i: Th c nghi m ong h ng hí nghi m v

h c

nhiên:

Th c nghi m trong h ng hí nghi m
h ng ch m

cách nghiêm h c các nh h

c h c hi n

ong i u i n

ng bên ngo i ch

ng

o

c

các i u

i n l m n y inh n i dung âm lí c n nghiên c u
Th c nghi m

nhiên

s ng Khác v i u n á
h ng ch m
c n hi c
Ng

c i n h nh

ong h c nghi m

nhân

hông c n hi

ong di u i n b nh h

ng c

nhiên nhà nghiên c u c

h ch

cho vi c nghiên c u l m n i b

cu c
ng

các y u

h c nghi m
i

c n c

h

hân lo i h c nghi m nh n

nh v

h c nghi m hình

thành
Th c nghi m nh n
m

h i di m c

nh ch y u nêu lên h c

ng c

v n

h

Th c nghi m h nh h nh c n g i l h c nghi m giáo d c
các ho

ng giáo d c

n luy n nh m h nh h nh m

h
1.3. ăPh

c n nghiên c u

ngăphápătr cănghi măă Test

9

h m ch

ong

i n h nh

n o

nghi m


m
T

hé

c

u h nh

T

ol

u i ml :C
C

h n ng l

ng h

bi

u V h cân

d ng T nh m

ng

hi n

o n

u í b cl

i

iêu bi u

ng c n nghiên c u

iêu chu n h
h

ng ng

b cl

n gi n b ng gi y bút,

ng âm lí c n o

cm

uá

i

c i

b

m b o ính chu n h

nh uy ngh c

nghi m h

PP ch n oán âm lí con ng

i

i

m

n

h i i m

nh

1.3.6ăPh

ngăphápăphânătíchăs năph măc aăho tăđ ng
h

ng há d

v o

u

ngiên c u các ch c n ng âm lí c
ho

ng h i

1.3.7ăPh

c

m é

n h mc

con ng

âm lí c

ho

ng do con ng

i Tuy nhiên c n ch ý

il m a

ng các

ong m i liên h v i các i u i n i n h nh ho

u
ng

ngăphápănghiênăc uăti uăs ăcáănhân.
l vi c hông u nghiên c u i u

cá nhân c

h nh n

m

c i m

h

T m l i các h
h

l

h n ng i n h nh

c i m: Trong h c

ch y u cho

nh

ng âm lí ên m
h l m cho hi n

ng gi i b i

nh v c
Nh

h

ng há

uc

ng há nghiên c u âm lí há hong h

u nh

c i m nh

nh

h c

u n nghiên c u âm lí m

i

cách ho

h c c n h i:
N m v ng c

h

ch n h

ng há nghiên c u hích h

d ng h i h
u

ng há lu n nghiên c u

các h

v iv n

ng há nghiên c u

b

nghiên c u
ung cho nh u v

ml i

ho h c

CỂ ăH IăỌNăT P
1. Phân ích b n ch
nh ng

lu n

h n ánh v b n ch

h i – l ch

h m c n hi

2. T nh b y các ch c n ng c
3. Nêu các cách hân lo i hi n

hi n

ng âm lý

ng âm lý

10

c

âm lý ng

iv


Ch

ngă2. C ăS ăT ăNHIểNăV ăC ăS ăXÃăH IăC AăTỂMă ụ

c iêu: - Nh n bi
c

n

ng uá v n o b v các ho

ng h n inh c ng ch c n ng

i v i âm lý
- Phân ích

ng v gi o i

cv i

iv i

c

n nv nh

h nh h nh

há

u nh

h iv

c bi

l ho

i n âm lý

2.1ăC ăs ăt ănhiênăc aătâmălý
2.1.1ăDiătruy năvàătâmălý.
Di uy n v âm lý:
Di uy n: Nh ng

c i m inh lý h c

c ái

oc

cá h gi ng v i h h

c
V i
Nh ng

h

: Di uy n nh h

c i m inh h c

v im

công

nh h

m c

ng c

n

ng n o

gi

c o, di n

nh c o c

há

i n âm lý

di uy n

cho

c

há

i n âm lý v

h
h nh

hu n l i h n

n âm lý hông

giáo d c V h di uy n hông uy
há

c

c i m gi i h u inh lý h n inh giác u n

l nh v c ho

l nh v c

ng

c i

nh m

m

ng v i

hông u môi
iên

cho

ng v

h nh h nh

i n âm lý

2.1.2 Não và tâm lý
N ol c
h nh l
ng c

u c
n o nh h

N o ng
gi

inh lý c
ng

i ho

các v ng l m c

c các hi n

ng âm lý H nh nh âm lý

h n ánh h

v o ong n o b

n ch l

ng h n ánh âm lý

ng h o ch c n ng
cho

ng h i c

h

c i m ho
c linh ho

h n inh cho m

lo i c m giác

v ng h giác hính giác
i v i các ho

h

h

gi

o

h n ánh âm lý X m T H h n inh

T ên n o c các v ng mi n m i v ng l c
n o

Do v y nh ng

c

ng âm lý h c

h n h c

các v ng n o.

2.1.3ăPh năx ăcóăđi uăki năvàătâmălý.

11

h n inh c

n l


Ph n

l

h n ng c

c ng nh bên ong c
h nc b nh

c

c

h

h

h nh cung h n

ng bên ngo i

h n inh

u n m

:
c m h

h nh m ch b m các ng c
Dây h n inh h

môi

Ph n ng n y h c hi n nh h

h n c m h : các hân
h

i v i ích hích c

ng âm

h

ng n m ên d

u n ong c

b m

d

b m

h

uy n v o): dây c m giác ho c dây h n inh h c

v
T ung âm h n inh
Dây h n inh ly tâm ( uy n

): dây h n inh v n

ng ho c dây h n inh

h cv
h n á
C
Ph n

ng l c ho c uy n

lo i h n

: Ph n

hông i u i n v

c cung h n

c

nh c

ính b n n ng

có h n ng di uy n

ng

i

b

nh

gây m

h n ng nh

ính ch

lo i

h n c m h nh

i u i n

u Khi c m

n i v nh vi n u

ích hích nh
nh c

nh ác
c

h

iv

ng lên m

hông c n hêm

i u i n n o hác

Ph n

hông i u i n c

n o.(Ví d : ung âm h n
âm c

h n

gi m á

Ph n

gân
h n

ng
hô h

hông i u i n h

ung âm h n

h n
n m

gây co

ng

yv ol
C

ong hi
h

y

h n i

h v môi

hu c v o ính ch

chi u ánh áng v o d

u

ng

i v
ung

c

ác nhân ích hích v b

ng

nh ng i ng

hông gây á

ng hông

ng g nh ng ch m

l i).
ng h n

hông i u i n l m i liên l c c

hông i u i n l c

c

h nd

h nh n o).

nh v nh vi n gi

ng

Ph n
Ph n

n m

ng l c c n m

h n nh n c m (ví d : ánh áng chi u v o m gây co

c

c

hông i u i n

lo i h n

m

h n

inh lý h n inh c

i u i n

12

b n n ng


lo i h n

hông c cung h n

h i c nh ng i u i n nh
Ph n
luy n

v

c

mu n o h n
Ph n

c

c

c h n

cl

c

il

c

c

h

c

Nh c
môi

ng

Ph n

c

Không c
h n inh l m
h n

c

c

cb

ch

i n

h

cách hác

c

h i ác nhân ích

i u i n b o gi c ng i
cho ch

l i uá
cb

ính ch

n

cv

ích hích hông

nh n y nhi u l n h

h n

c

cá h v l

h

h n

h

lo i h n

u

ch

i u i n
ng h c hích ng linh ho

ng

hông c ho
y

h

b d

h luôn luôn hích ng v i

h n inh c

n o

h

ng các h n

c c ng c

i u i nm c

i u i nl c

i u i n

inh ch c n ng c

nh

ng

h ng h n inh ch c n ng c
l

u uá

h n

i u i n

i u i n n u hông

h n

ng

h c

i u i n h ic

n

i u i nc

i v i môi

Ph n

ng

ác nhân ích hích hông i u i n

ích hích c

c n: Kích hích ánh áng

c

ong cu c

l i nhi u l n

h n ng i

Ph n

c h n

hông i u i n h y n i m

i u i n v ác nhân c

Ví d : Kích hích ánh áng
i u i n

h n

i u i n c cung h n

hích hông i u i n v c
n y

c h nh l

i u i nc n h ic

u n gây
nh

h n

ên c

c

nh v nh vi n mu n gây

nh

i u i nl

h id

c

nh ng ho

ng âm lý c

ng âm lý
i v i các ho

ng âm lý h c

h h ng các h n

ng l m c

h n inh cho ho

h

các h n

y hu c v o ch c n ng c

.
2.1.4ăH ăth ngătínăhi uăth ăhaiăvàătâmălý.

13

c
ho

ic

c o

i v i c m giác h c

o h nh m
i u

h y

c

h các

i u i ng il h
ng âm lý

i u i n ong h h ng h n
ng âm lý m n l m c


Tín hi u l m
v o giác u n c
m

cái g

ho c m

con ng

hông

v

n

hi n ho

hu c ính v

i l m cho con ng

n m ngo i

Ví d : Cái
b iv

v

y Ng

i

ong b ng
ng

m

hi n

i giác

ng

ích hích

c v lí gi i uy di n

i

g i l h h ng ín hi u I

n ín hi u gi o hông

áng lên ng

i

h yn v

ng b l m
uy di n

i

ín hi u
c m oán

c i u ch n o
V y m

v

Ph i l m
con ng

l m
v

ín hi u n u n

ho c hu c ính v

i ch ng h n: âm h nh m u
Ph i

cái m n

i di n cho m
i di n cho

cái g

hông

hác n c ng
hi n”

c ng

i

ên l m

g i

ch l

ín hi u n

il

hông h i l chính n
Ví d : Tín hi u

uy

ín hi u hi m i liên h gi
h

d nh

n

cái bi u

n v i "cái

h ng ín hi u nh

nh

c gi

v o ch m

c bi u

c ác

nh c ng v i

n

c ác

nh

v

n i bên

n

n

h l v ch c n m ong h

các ín hi u

ng í h n l i
h ng ín hi u
nh

n v ng nh

l h h ng ín hi u

c bi

ính h c

m hêm Nguy n Thi n Giá . Ngôn ng h c n
ong uá

nh

m n bi u hi n b o g m c

ng Ngôn ng c ch c n ng h y h cho
v

hi n

ng

hái ni m

c g i l h h ng ín hi u II h y ín hi u c
h n inh c

n

ch ng v i nh u

ính võ oán ính
o

T cl

c bi u hi n .

H hông ín hi u II l ngôn ng

hi u I nên

h

m nh c ng v i các ín hi u hác Ch ng h n cái

gi o hông n m i c

C

cái g

ín hi u h nh ng n u ách n

i áng

c c m nh n u giác u n c

ng v i chính n

h i n m ong m

hông h i l
v o

ch

u ây:

nh n h c.

v
cách ín hi u c

ho m n các yêu c u

c ánh áng h nh v v

hi n báo hi u n i dung c m i cái

ng

i

ch

h

h ng ín hi u II chính l

h i ên v não

14

u nh

v h

c con
i

ng

h ng ín

ín hi u
ng liên h

h n inh

m


H h ng ín hi u II l công c c
âm lý m ng ính gián i

khái quát, i âu v o b n ch c

H h ng ín hi u II l công c
H ih
c

h

h ng ín hi u c

ong d y h c

hông h hi u

u n h ch

h ng ín hi u II v h

Do

h n ánh âm lý Nh n m

mc n

h

v hi n

cc

duy

ch v i nh u H

h ng ín hi u I ch u nh h

h n ánh
ng
u

ng

h ng ín hi u I l c

ng c

h

c ngôn ng l n h nh nh

h ng ín hi u II
c u n

2.2ăC ăs ăxưăh iăc aătâmălý.
2.2.1ăQuanăh ăxưăh i,ăn năv năhóaăxư h iăvàătâmălý.
C nhi u u n i m ái ng
há

c ch nh ng

ng

nhiên m c n

n i ong môi

i h c

(G.Spencer – F.Skinn
u n i m

i“

h i

h n v con ng

i hông ch

ng
c n

i h nh h nh v

u n i mc

iv i

h nh h nh v

c

nv i

há

i n h

c h nh h nh u

u nh

u nh

h i g m: u n h

i v i ng

i

o

c u nh

c b n chi h i
v il cl

h i ong

h i con ng

n i ong môi

ng

c

ngôn ng
h i

il m

o

b n ch

âm lý

“ n i gi o l u” Nh

m ý h c cá nhân h c ch l ý h c
h i

ch ngh duy v - bi n ch ng

h i o nên b n ch ng

h h

i h c ch c c ng m

h i

u nh

uy lu
uy lu

ng v v ng

h i h c DuyKh im K nv c coi

h i h nh chi u

h ng

âm lý:Tâm lý

h i l nguyên lý gi i hích cá h ” - con ng

m âm lý ng

u

c

i n âm lý:
u n i m inh v h

ng

cv v i

ng

n u

i

n u
há

há

u n h chính

inh

u n

uy n
i n

ho

h i lo i ng
ng âm lý ng

giáo d c gi v i

i m i h c hi n

u nh

ch

o Ch c

il

uy lu

i ch u

15

chi h i c

ng v ho

c ch c n ng h n ánh âm lý c

u nh

c o

n
các

ng ong


C ch ch y u c
h i

l

uá

há

nh ái

i n âm lý ng

i l c ch l nh h i n n v n h

o nh ng hu c ính âm lý nh ng n ng l c c

lo i ng

i

thành tâm lý cá nhân.
2.2.2ăHo tăđ ngăvàătâmălý.
2.2.2.1 Khái ni m chung v ho
Ho

ng l g ?

hu c h
u n

u n h gi

ng Khác v i

ng v

ng v

con ng

v

h gi i hách u n l

i u nh

u nh

h

ích c c v i h gi i hách

hông ch hích ng m c n c i o ho n c nh
uá
o

nh con ng

i d ng n ng l c c

n h m nh m h

hách h h

h yg il

m nh ác

m n nhu c u c

uá

nh u

l

ong uá

ch

ng ích l y inh nghi m h nh h nh

nh

n i cách hác l

g il

uá

h c nhân cách

âm lý c

nh nh

hí h gi i v

o

n h mc
ch

ho

h

ho

ng

i

ng h
con ng

ng h i v i uá

i
nh

n ng c ng các h m ch

ng con ng

n h m âm lý v

nh

c h nh h nh v

âm Nh v y ho

c bi u hi n

uá

nh n y âm lý c

ong uá

h ho

nh v

âm

ng v o h gi i hách u n

m nh

c bi u hi n
âm lý hác
v

ng:

iv

há

i n

o

uá

n h m

hí b n hân N i cách hác âm lý ý

ng

c h nh h nh v

há

i n b ng ho

ng
T

c

Ho
o

h
ng l

nh ngh :
uá

n h m h

con ng

nh ác

ng u l i gi

m n nhu c u c

con ng

m nh Ho

i v hi n h c hách uan

ng l

h

ng h c

n

ic

i
Nh ng
Ho

c nl m

c i mc

ho

ng b o gi c ng l ho
c n l nh h i m

nh l h nh nh âm lý v n
Ho
h l m

ng :

m

i

ng

i
n

ong âm lý v h c

ng b o gi c ng c ch
h y nhi u ng

ng c

h ho

i

16

ng

i

i ong ho
y ho
ng do ch

ng
h

ng l cái con ng

i

ng m

i

hác

n

ng c
h c hi n ch

h c


Ho
hân ch

ng b o gi c ng c m c ích
ng con ng

i gián i

ác

i v n h nh h o nguyên

ng

u hông u ngôn ng

n hách h

n h m ho c bi n

ng:

Xé v

ng di n há

ng

h

c gián i

ong ho

hông u h nh nh âm lý c

công c l o

2.2.2.2 Các lo i ho
ho

o

i b n

h
Ho

ng

l

ng con

ch ng

ong

ng

i n cá h c ho

ng: vui ch i h c

l o

ng

h i ngh ng i

Xé v

h

ng di n

n h m:

Ho

ng h c i n: H

ng v o v

h h y con ng

i o

n h m v ch

l ch y u.
Ho

ng lý lu n: T o

n h m inh h n

Cách hân lo i hác:
Ho

ng bi n

Ho

ng nh n h c

Ho

ng

Ho

ng gi o i

2.2.2.3 C u

i

nh h

cc

ng giá

ho

ng:

A.N. éonchi v nêu lên c u
Phí ch

h : Ho

Phí

i

m

âm lý c

cc

ng- h nh

ng:

ho

ng g m

ng- h o ác m

ng c - m c ích- h

ho

Ch
Ho

h

ng:
i

ng

c

hu c

ho

ng i n n i dung

ng
Dòng các ho

h nh

ng

ng c

17

i

u n h ch ch
ng
ng c

ho

ng


H nh

ng

c ích
Ph

Thao tác

ng i n

n h m
Ho

ng h

b i các h nh

h c hi n b ng các h o ác ho

ng
ng h

m c ích chung m c ích cu i c ng c
h

h nh nh ng m c ích b
h

ng i n m h nh

ng

nv c
ng v o
ho

ho

ng m i h nh

ng c

n m ong

i

ng m c ích chung n y

h n m h nh

ng h

ng v o

ng

c

ng

l

cc

h

y h o i u i n

c h c hi n b ng nh ng h o ác n y h y nh ng h o ác

khác.
ác
i

ng

ng u l i gi
o

ch

n h m ho

h v
ng

i

ng gi

n h mc v

n v h o ác v n i dung
hí

hách h c v

hí ch

h
2.2.3ăGiaoăti păvàătâmălý.
Khái ni m gi o i :
Gi o i
o

iv

l

i

c âm lý gi

hông in v c m

hác: Gi o i

l ho

hóa các u n h

h i gi

cv

ng ác l
ch

ng

nh h

i v i ng

i hông u

ng u l i ác

v n h nh các u n h

h n y v i ch

h

con ng

i

ng v i nh u Nói cách
ng

i - ng

i hi n h c

hác

H nh h c gi o i : Cá nhân – Cá nhân
Cá nhân - nhóm
Nhóm - c ng

ng

2.2.3.2 Các lo i gi o i :
Th o h
Gi o i
h y gi o i

c

Gi o i

ng i n gi o i :
v ch : Gi o i
con v i ng

hông u m
i l n: T

hi ngôn ng : Gi o i

-

d ng v ch n o
v – ng

il n

b ng c ch ánh m

18

ng ho

n c

i

u


Gi o i

ngôn ng : Gi o i

b ng ngôn ng

n i vi

Th o ho ng cách:
Gi o i
i

c i : Gi o i

“m

i m ” các

i

ng ch

h

i giác

c

l n nh u
- Gi o i

ho i

gián i : Gi o i

các

i

ng ch

hông u

h

hông h

h

ng i n n o

i giác

c i

vi

h

g i i n

l n nh u

Theo quy cách:
Gi o i
gi

chính h c: l gi o i

nh ng ng

i c ng c

Gi o i

nh

2.2.3.3 u n h gi

gi o i
gi o i

nh c m gi
v ho

hông h o m
nh ng ng

uy cách n o v

hông

i hân nh

ng:

u n i m

Gi o i
c nh ho

l m

d ng ho

ng

c bi v gi o i

c

y

các h nh

c u

ng

Gi o i
cu c

nh gi o i

u n c ng h c hi n nhi m v chung

hông chính h c: Gi o i

c n i dung ác
C

h o uy cách v n i dung ác

v ho

ng con ng

ng l h i h m

ng

ng c

u n h v i nh u ong

i

C

ng h

: Gi o i

C

ng h

: Ho

l

i u i nc

ng l

i u i n

ho

ng

h c hi n m i u n h gi o i

2.2.4ăTâmălýălàăs năph măc aăho tăđ ngăvàăgiaoăti p.
Tâm lý c ngu n g c
m i ng

bên ngo i

h gi i hách u n chuy n v o ong n o

i T ong h gi i hách u n h nên v n h

ng âm lý ng

u nh

h i uy

i

Tâm lý ng
hông u ho
Ho

h i

il

inh nghi m

h i -l ch

chuy n h nh inh nghi m cá nhân

ng v gi o i
ng v gi o i

h nh h nh há

c ng m i u n h gi

i n v bi u l

âm lý

19

ch ng l

uy lu

ng uá c


CỂ ăH IăỌNăT P
1. T nh b y v i
2. Ho
3. Gi o i

c

n o

ng l g ? Nêu c u
l g?

4. Phân ích v i

h n

c chung c

i u n h gi
c

ho

di uy n
gi o i

ng v gi o i

lý.

20

ho

iv i

há

i n âm lý

ng

v ho
iv i

ng?
h nh h nh

há

i n âm


Ch

ngă3. S ăHÌNHăTH NHăV ăPHÁTăTRI NăTỂMă ụ,ăụăTH C

3.1ăS ăhìnhăthànhăvàăphátătri nătâmălý
3.1.1ăS ăhìnhăthànhătâmălýăv ăph
3.1.1.1Tiêu chu n ác

nh

n y inh v
ng v c ng

há

ch

c

b

c

nguyên inh b

i n âm lý g n li n v i uá

i nc

h âm lý c ng há

inh gi i.
i n

b o h n inh ho c m ng h n inh hân án h
ính ch u ích hích: c

c h

h n inh m u h ch c

á l i nh ng ích hích
u iên c

c

h n ng á l i nh ng

h

c i

há

ng c

ch m i c
Th i

ng

i giác: Xu
ng v

môi

n y

ng v

ng ính nh y c m l m m

ng v
h

hông

ng ích hích iêng l

c c m giác v c m giác
n o gi

n gi n nh

h n ánh âm lý: lo i ng

c m giác: c

Th i

c

i n âm lý: é h o

Xé h o m c
l i

ho c gián i

h n ng

d n d n há

i n các ho

h n

3.1.1.2 Các h i

h n ng

ính c m ng nh y c m c

u hi n cách ây 00 n m

ng âm lý

ng âm lý h c

Th i

c i

âm lý

T hi n

lo i l

nh há

n vong
ng v

m ng

n y inh âm lý:

b c cao, h h n inh c ng h c

ng v
n

ngădi năloài.

i hác
hi n

i

i u

ng

ng

h i

u:
n y

i nc ov

ng v
ng

c

i

h n ng á l i m

i

i giác

h n inh h nh ng v i
h

y

các ích hích g i l

i m c há ho n ch nh
ng âm lý c

ng

c o:

ng v v
i giác T

i i giác m ng b n

duy ý h c

duy:

T duy b ng

y: C

h n ng d ng “ b n y”

lo i v

u

ng v

lo i cá H

các hi n

h i

i v i các lo i há

c

h m gi c

ng di n

n ng

i nh võ n o há

gi i uy các nh hu ng c

21

h

i n m nh lo i n y c
cm


T duy b ng ngôn ng : Ch c
con ng

ic

ính m c ích ính

con ng

i Nh

ho ch gi

duy ngôn ng m ho

con ng

ng

i hông ch nh n h c m c n

c i o ho n c nh
Xé h o ngu n g c n y sinh hành vi:
há

i n âm lý

Th i

lo i côn

ng b n n ng con ng
o:

h n ng bi n
Th i

h nh vi

h h

h nh vi í u :
v

m n nhu c u c

i hác v ch

do

ê

uy n nh m h

ov i

luy n m c

h nh vi
n ng

o h c

ng v

oc

h n

i nh ng ch y u

h h nh vi í u

nh n h c các m i u n h
c i

o v h nh vi í

m n
h

ính m m d o

il n

H nh vi í u c
c

: b n n ng

h

Th i
v

h i

b n n ng: l h nh vi m ng ính b m inh di

nh ng nhu c u c
C

i u

b n ch

uy lu

o ho n c nh H nh vi í u c

ng

ng

o

gi i uy

nh ng nh hu ng

i n y inh ong ho

c

v

hi n

ng nh m

ng

hích ng v

i g n li n v i ngôn ng v l h nh vi có ý

h c
3.1.2ăS ăphátătri nătâmălýăv ăph
3.1.2.1 Th n o l
há
c

c

há
nc

hác

ic

há

ic nc v o h i i mm

Ho

ch

l

nh chuy n
ng m i v

i liên

uân theo

há

i n âm lý c

bi n

ác

i n âm lý

A N l onch v l i c n c v o ho
g n li n v i

m ng m

uá

c h

X V go
nh h i

i n âm lý:

i n âm lý di n u nhi u gi i o n l m

n y

các uy lu

ngădi năcáăth

há

i n ho

ng ch

oc

ng ch

o v cho

ng ong h c i n
m

i

ng

há

ng

0–1t : gi o l u c m

c

c i

Tu i h c inh: H c
Th nh niên v ng

i

ng h nh:

o

22

i n âm lý

ng v ho

ng

h i

v i ng

il n


3.1.2.2 Các gi i o n há
Gi i o n u i
T 0–

i n âm lý h o l

u i:

inh v h i nhi:

háng

inh

T 2 – 12 tháng (hài nhi)
Gi i o n

c u i h c:

T

–

u i V

T

–

u i

n
u giáo

Gi i o n u i i h c:
H c inh i u h c:
H c inh THC

–

:

u i

–

u i

H c inh PTTH : 15 – 8 u i
Sinh viên

: 18 –

Gi i o n u i

u i
ng h nh:

Gi i o n u i ng

i gi :

u i

lên

– 0 u i

3.2ăS ăhìnhăthànhăvàăphátătri năýăth c
3.2.1ă

năch tăvàăc uătrúcăc aăýăth c.
Khái ni m ý h c
“ụ h c”

c hi u v i nh ng ý ngh

m é Ch ng

h

“ý h c”

ch

iv im

ng

c hi u l “ inh h n hái
i

ng

ng n o

”

Ví d : ý h c

lu

c o nh

u:

c bi u hi n b ng h nh vi c
ý h c

c

h

h n ánh âm lý ý h c ch

i
o ánh h i hi n

ng

di n h nh vi hông c m
c

y hu c v o ng c nh g c

d ng “ý h c” v i h i ngh c b n

T ong Tâm lý h c ý h c l c
c

hác bi

hác bi v ch

c c n con h h
cho h h

T

u: con h
hác bi

ch

áng
l

ué nh v m

ng

n o nh ng é

i ué nh T ên b nh
ên b nh di n âm lý h

hác nh u v ính m c ích con ng

hông v c ng v i n l

h n ng i u hi n

i h

i u ch nh h nh vi

v i m c ích Nh v y c ng h c hi n h nh vi nh nh u nh ng con

23


ng

i hác v i

ng v

ch con ng

i hi u v l m ch h nh vi c

m nh Kh n ng

chính l ý h c
ụ h cl
h cl

h n ng con ng

h n ánh c

h n ánh l

N u c m giác

i giác

i hi u

c cái con ng

n i

i h c hi u bi c

duy

m l i cho con ng
c i h c

hi u bi h y

n i

nh Tâm lý h c coi ý h c
h nh ”

i uc nl uýl

nh âm lý
âm lý
h n

v

m l m

ng di n

i

uá

h m gi c

ng v v con ng

âm h nh” c n con ng

i

ý h c gi

i i h c v hi n h c
h coi l

i

h h i” oi v o “con m

nh n b ng con m
h h i gi

ng hi n” Ngh

u ngh

i h hi u

h n ánh , ý

c nh n h c

n ý h c con m

nh “

hu

V h ý h cc

nh “con m

hông h i ch ng

c h nh nh âm lý v

i

c nh n h c

hách u n h ý h c l n ng l c hi u
h cc

i

l

v

hi u

c h nh

ng y ong chính uá

hi u

hu
nh

c h nh nh âm lý ch ng

c i ng n i nh ng
c c n i dung c

h nh

ng v ch ngh

n –ý h c

o

c “v

v chính l

n i dung y
ụ h c h m gi v o
ch

hác h n

ng v

c các ho

ng âm lý l m cho âm lý ng

ính ý h c

Các hu c ính c b n c

ý h c:

ụ h c h hi n n ng l c nh n h c c o nh c
ụ h c h hi n hái

con ng

i

con ng

i v h gi i

i v i h gi i

ụ h c h hi n n ng l c i u hi n i u ch nh h nh vi c
Kh n ng
3.2.1.2 C u

cc

ụ h cc c u
gi i âm h n c
v i nh u

i m ng ính

con ng

i

ý h c
ý h c:
c h c
con ng

bao g m nhi u m
im

i u hi n h nh

ch

l

l m

ch nh h m ng l i cho h

ng m i ụ h c c

ng c ý h c c

con ng

m

h ng nh

h uc

i

nh n h c:
ây l

nh n h c c

ý h c hi u bi c

24

hi u bi

o g m h i uá

nh: