Lịch sử các học thuyết kinh tế bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG MÔN:

L CH S CÁC H C
THUY T KINH T
(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: Th.S Nguy n Th Huy n

L u hành n i b - N m 2015
0


Ch

ng 1:

IT

NG VÀ CÁC PH

NG PHÁP NGHIÊN C U

1.1 Gi i thi u khái quát h c ph n
H c ph n L ch s h c thuy t kinh t cung c p m t cách có h th ng các quan
đi m, các h c thuy t c a các tr

ng phái, các đ i bi u tiêu bi u trên th gi i g n

li n v i đi u ki n l ch s xu t hi n c a chúng.
C n n m v ng và phân bi t m t s khái ni m sau:
T t
c a con ng

ng kinh t : Là nh ng quan h kinh t đ
i, đ

c con ng

c ph n ánh vào trong ý th c

i quan ni m, nh n th c, là k t qu c a quá trình nh n

th c nh ng quan h kinh t c a con ng

i.

H c thuy t kinh t : Là h th ng quan đi m kinh t c a các đ i bi u tiêu bi u
cho các t ng l p, giai c p trong m t ch đ xã h i nh t đ nh. H th ng quan đi m
kinh t là k t qu c a vi c ph n ánh quan h s n xu t vào ý th c con ng

i trong

nh ng giai đo n l ch s nh t đ nh.
Kinh t chính tr : Là môn khoa h c xã h i nghiên c u nh ng c s kinh t
chung c a đ i s ng xã h i t c là nh ng quan h kinh t trong giai đo n phát tri n
nh t đ nh c a xã h i loài ng

i.

Kinh t h c: Là môn h c nghiên c u nh ng v n đ con ng

i và xã h i l a

ch n nh th nào đ s d ng nhi u ngu n tài nguyên khan hi m, b ng nhi u cách
đ s n xu t ra nhi u lo i hàng hoá.
L ch s t t
t

ng kinh t đ

ng kinh t : Là môn khoa h c nghiên c u s phát tri n c a t
c th hi n qua các chính sách, c

ng l nh, đi u lu t, các tác ph m,

các h c thuy t kinh t ,... c a các giai c p, các t ng l p trong xã h i, trong các giai
đo n l ch s khác nhau, nh m v ch rõ quy lu t phát sinh, phát tri n và thay th l n
nhau c a các t t

ng kinh t .

L ch s các h c thuy t kinh t : Là môn khoa h c xã h i nghiên c u quá trình
phát sinh, phát tri n, đ u tranh và thay th l n nhau c a h th ng quan đi m kinh t
c a các giai c p c b n trong các hình thái kinh t xã h i khác nhau.

1


 N i dung nghiên c u c a h c ph n g m 9 ch
N i dung

STT
1

2

it

M c tiêu

Ch

ng 1:

ng và các

ph

ng pháp nghiên c u

c n thi t ph i nghiên c u môn h c

Ch

ng 2: Các t t

Nghiên c u nh ng t t

ng kinh

t th i c đ i và th i trung c

Khái quát đ i t

ng pháp và s
ng kinh t th i
c1s

đóng góp và nh ng h n ch c a nó trong
Ch

ng 3: H c thuy t kinh t

ch ngh a tr ng th
Ch

4

ng, ph

C đ i và Trung c , t đó th y đ
kho tàng t t

3

ng:

ng

ng kinh t nhân lo i

Gi i thi u v nh ng t t

ng chính c a

h c thuy t ch ngh a tr ng th

ng

ng 4: Các h c thuy t kinh Tìm hi u v quá trình ra đ i và t t

t t b n c đi n

ng

ch y u c a các h c thuy t kinh t t b n
c đi n

Ch

5

ng 5: Các h c thuy t kinh Nghiên c u v s ra đ i, n i dung,

t ti u t s n

nh ng đóng góp và h n ch c a tr

ng

phái kinh t h c Ti u t s n.
Ch
6

ng 6: Các h c thuy t kinh Cung c p ki n th c c b n v s ra đ i,

t c a ch ngh a xã h i không

nh ng quan đi m chính trong h c thuy t

t

kinh t c a ch ngh a xã h i không t

ng

ph

ng tây th k th

Tây Âu th k XIX

19
Ch
7

ng 7: H c thuy t kinh t

ch ngh a Marx Lênin

Tìm hi u quá trình hình thành, phát tri n
và nh ng đóng góp có tính cách m ng
c a Tr

Ch
8

ng 8: H c thuy t kinh t

ng phái kinh t h c Marxist

Nghiên c u v nh ng t t

ng chính

JOHN MAYNARD KEYNES

trong h c thuy t c a keynes và giá tr

Và tr

th c ti n c a h c thuy t cho đ n ngày

ng phái KEYNES

nay.
Ch
9

ng

ng 9: H c thuy t v n n

kinh t h n h p

Gi i thi u v s ra đ i, hình thành và
phát tri n c a h c thuy t v n n kinh t
h nh p

2


1.2.

it

ng và ph

1.2.1

it

ng pháp nghiên c u

ng nghiên c u

Là h th ng các quan đi m kinh t c a các tr

ng phái khác nhau g n v i các

giai đo n l ch s nh t đ nh.
H th ng các quan đi m kinh t là t ng h p nh ng t t
th c ch t c a các hi n t
nh ng t t

t đã đ

ng kinh t nh t đ nh, có m i liên h ph thu c l n nhau và

ng kinh t đó phát sinh nh là k t qu c a s ph n ánh các quan h s n

xu t vào ý th c con ng
it

ng kinh t gi i thích

i.

ng nghiên c u c a l ch s các h c thuy t kinh t là các quan đi m kinh

c hình thành trong m t h th ng nh t đ nh, nh ng quan đi m kinh t ch a

tr thành h th ng nh ng có ý ngh a l ch s thì thu c môn l ch s t t

ng kinh t .

Trong quá trình nghiên c u ph i ch ra nh ng c ng hi n, nh ng giá tr khoa
h c c ng nh phê phán có tính l ch s nh ng h n ch c a các đ i bi u, các tr

ng

phái kinh t h c.
Không d ng l i

cách mô t mà ph i đi sâu vào b n ch t c a v n đ , tìm hi u

quan h kinh t , quan h giai c p đ

c gi i quy t vì l i ích giai c p nào, t ng l p

nào.
C th :
- Trong đi u ki n nào n y sinh lý lu n t t

ng.

- N i dung, b n ch t giai c p c a h c thuy t.
- Hi u đ

c ph

- Hi u đ

c s v n đ ng và phát tri n có tính quy lu t c a h c thuy t.

1.2.2 Ph

ng pháp nghiên c u

- Ph

ng pháp lu n c a tr

ng pháp bi n ch ng duy v t:

quá trình nghiên c u. Là ph

ây là ph

ng pháp chung, xuyên su t

ng pháp nh n th c khoa h c, nh m nghiên c u m t

cách sâu s c, v ch rõ b n ch t c a các hi n t
- Ph

ng phái đ xu t h c thuy t.

ng kinh t -xã h i.

ng pháp lôgíc k t h p v i l ch s : Ph

ng pháp này đòi h i khi

nghiên c u các quan đi m kinh t ph i g n v i l ch s , ph i phân chia thành các giai
đo n phát tri n c a chúng, không dùng tiêu chu n hi n t i đ đánh giá ý ngh a c a
các quan đi m kinh t đó.

3


- M t s ph

ng pháp c th khác

Ví d phân tích, t ng h p, đ i chi u, so sánh,… nh m đánh giá đúng công lao,
h n ch , tính phê phán, tính k th a và phát tri n c a các tr

ng phái kinh t trong

l ch s .
Nguyên t c chung (cho các ph

ng pháp nghiên c u c a l ch s các h c thuy t

kinh t ) là nghiên c u có h th ng các quan đi m kinh t , đ ng th i đánh giá đúng
đ n công lao và h n ch c a các nhà lý lu n kinh t trong l ch s .
M t khác, ph n ánh m t cách khách quan tính phê phán v n có c a các h c
thuy t kinh t , không ph nh n tính đ c l p t
nh h

ng đ i c a các h c thuy t kinh t và

ng c a chúng đ i v i s phát tri n kinh t xã h i.

1.3 Ch c n ng và ý ngh a nghiên c u h c ph n
1.3.1 Ch c n ng c a h c ph n
Môn l ch s các h c thuy t kinh t có 4 ch c n ng là:
- Ch c n ng nh n th c
L ch s các h c thuy t kinh t nghiên c u và gi i thích các hi n t

ng, các quá

trình kinh t nh m phát hi n ra các ph m trù, quy lu t kinh t khách quan c a các
giai đo n phát tri n nh t đ nh. T đó giúp cho vi c nh n th c l ch s phát tri n c a
s n xu t nói riêng và l ch c xã h i loài ng

i nói chung.

- Ch c n ng th c ti n
Nh n th c nh m ph c v cho ho t đ ng th c ti n c a con ng
thuy t kinh t còn ch ra các đi u ki n, c ch hình th c và ph
nh ng t t

i. L ch s h c

ng pháp v n d ng

ng kinh t , quan đi m kinh t , lý thuy t kinh t vào th c ti n đ đ t

hi u qu cao nh t.
- Ch c n ng t t

ng

Th hi n tính giai c p c a các h c thuy t kinh t . M i h c thuy t kinh t đ u
đ ng trên m t l p tr

ng nh t đ nh, b o v l i ích c a giai c p nh t đ nh, phê phán

ho c bi n h cho m t ch đ xã h i nh t đ nh.
- Ch c n ng ph

ng pháp lu n: Cung c p c s lý lu n khoa h c cho các

môn khoa h c kinh t khác nh kinh t chính tr , kinh t h c, qu n lý kinh t , các

4


môn khoa h c kinh t ngành. Cung c p tri th c làm c s cho đ
kinh t c a các n

ng l i chính sách

c.

1.3.2 Ý ngh a c a h c ph n
Qua các ch c n ng c a môn h c mà th y đ
nh m giúp cho ng

c ý ngh a c a vi c nghiên c u

i h c hi u sâu, r ng, có ngu n g c v nh ng v n đ kinh t nói

chung và kinh t chính tr Marx - Lênin nói riêng, giúp cho vi c nghiên c u các v n
đ kinh t hi n đ i.
Vi c nghiên c u l ch s các h c thuy t kinh t giúp cho ng
nâng cao hi u bi t v th tr

i h c m r ng và

ng, đ c bi t nó trang b cho nh ng nhà khoa h c kinh

t c ng nh nh ng nhà qu n lý kinh t nh ng ki n th c c n thi t trong vi c nghiên
c u và xây d ng đ
chi n l

ng l i, chi n l

c kinh doanh trên th

ng tr

c phát tri n kinh t c a đ t n

c c ng nh

ng.

 CÂU H I VÀ BÀI T P
1. Phân bi t t t

ng kinh t và h c thuy t kinh t , l ch s t t

ng kinh t và

l ch s h c thuy t kinh t .
2.

it

ng nghiên c u c a l ch s các h c thuy t kinh t là gì?

3. Ch c n ng c a môn l ch s các h c thuy t kinh t và ý ngh a c a vi c
nghiên c u môn h c này?

5


Ch

ng 2: CÁC T

T

NG KINH T TH I C
TRUNG C

2.1 T t

I VÀ TH I

1

ng kinh t th i k C đ i

2.1.1 B i c nh ra đ i và nh ng đ c tr ng c b n c a các t t

ng kinh t

th i k C đ i
- B i c nh ra đ i
Th i k c đ i b t đ u t khi ch đ công xã nguyên thu tan rã, ch đ chi m
h u nô l ra đ i. Th i k này t n t i và phát tri n cho đ n khi ch đ chi m h u nô
l tan rã, xu t hi n ch đ phong ki n.
Ch đ t h u xu t hi n mà hình th c đ u tiên là ch đ chi m h u nô l .
S xu t hi n c a ch đ chi m h u nô l g n li n v i s ra đ i c a nhà n

c

th ng tr đ u tiên trong l ch s . Mâu thu n gi a giai c p ch nô và nô l d n đ n
hàng lo t cu c kh i ngh a c a nô l và dân nghèo. Tr
xã h i phát tri n, trong đó có t t

c b i c nh đó, các t t

ng

ng kinh t đe do s t n t i c a ch đ chi m

h u nô l .
-

c đi m

+ Coi s t n t i c a ch đ chi m h u nô l là h p lý, coi s phân chia xã h i
thành ch nô và nô l là đ
+

ng nhiên.

ánh giá cao vai trò c a nông nghi p và kinh t t nhiên, ch ng l i s phát

tri n c a kinh t hàng hoá, coi th

ng vai trò c a th công nghi p và th

ng

nghi p.
+ Còn r t s khai.
2.1.2 T t

ng kinh t Hy L p, La mã th i k C đ i

- Hy l p c đ i
 Xenophon (430-345 TCN)
c đi m ch y u trong t t

ng kinh t c a Xenophon là ph n ánh mong

mu n c a giai c p ch nô s d ng t t s phát tri n c a các quan h hàng-ti n. Vì
v y, m t m t ông xem xét ho t đ ng kinh t nh là quá trình t o ra nh ng v t ph m
có ích, t o ra giá tr s d ng. Ông là ng

i đ u tiên trong l ch s đã chú ý đ n phân

PGS.TS Tr n Bình Tr ng, Giáo trình L ch s các h c thuy t kinh t , NXB
2014, trang 15-44

1

6

i h c Kinh t Qu c dân, n m


công lao đ ng xã h i. M t khác, ông l i ch cho các ch nô bi t r ng đ làm giàu
c n ph i có nh ng s n ph m d th a rút ra t vi c tho mãn

m c t i thi u nh ng

nhu c u c a nô l .
Các t t

ng kinh t c a Xenophon:

V phân công lao đ ng xã h i: theo ông, phân công lao đ ng xã h i có vai trò
thúc đ y giao l u hàng hoá gi a các vùng, nâng cao đ

Gi a phân công lao đ ng và quy mô th tr

c ch t l

ng ho t đ ng.

ng có m i liên h ch t ch ,

nh ng n i

trao đ i phát tri n m nh thì phân công lao đông phát tri n m nh.
V giá tr : Ông coi giá tr là m t cái gì đó có ích cho con ng
bi t s d ng đ

i và con ng

i

c l i ích đó.

V ti n t : Do vi c buôn bán phát tri n, Xenophon đã th y đ

c vai trò c a

ti n trong n n kinh t . Theo ông, vàng b c là ti n có nhu c u không gi i h n, vi c
tích tr vàng b c làm cho con ng

i ta giàu có. T đó, ông khuyên cách s d ng nô

l t t nh t là dùng h vào vi c khai thác vàng b c. Theo Xenophon, ti n không ch

là ph

ng ti n trao đ i mà còn có ch c n ng t b n.
V cung-c u, giá c hàng hoá: Xenophon th y đ

c m i liên h gi a giá c

hàng hoá v i cung c u v nó.
V c a c i: Xenophon cho r ng c a c i là nh ng t li u tiêu dùng cá nhân. Nó
đóng vai trò quan tr ng trong vi c ng

i ta có đ

có nhi u c a c i thì ch nô th tho mãn nô l

c các v th trong xã h i. Mu n

m c t i thi u.

 Platon (427-347 TCN)
B

c vào th k IV Hy L p b kh ng ho ng n ng n và các cu c chi n tranh

di n ra h t s c gay g t. Platon đã đ ra cho mình nhi m v c ng c đ a v c a t ng
l p ch nô và th c hi n đ y đ nh t l i ích c a t ng l p đó. V i m c tiêu này, ông
vi t cu n sách “Chính tr hay nhà n
t

ng m i v i nhi u nét không t

c”, trong đó, ông mô t m t nhà n

c lý

ng.

Platon cho r ng vi c xã h i phân chia thành nhi u t ng l p là m t quy lu t c a
t nhiên. Ông chia xã h i thành 3 t ng l p: Các nhà tri t h c qu n lý nhà n
s ; các đi n ch , th th công và th

ng gia.

7

c; binh


Theo ông, t ng l p đ u tiên hình thành lên b máy qu n lý nhà n

c. Hai t ng

l p này không có quy n s h u b t c th gì, quy n s h u thu c v “đám dân
đen”, t c là t ng l p th 3. Platon không coi nô l là công dân và không x p nô l
vào các t ng l p dân c c a xã h i m i. M c dù v y, ông cho r ng ng
v i đi n ch , th th công và th

i nô l cùng

ng gia ph i tho mãn đ y đ nhu c u c a 2 t ng

l p đ u.
Platon gi i thích m i liên h gi a phân công lao đ ng xã h i, th
ti n t v i vai trò n i b t c a các th

ng gia. Marx đánh giá cao ý t

ng m i và
ng này c a

Platon và g i đó là s n i b t thiên tài so v i th i đ i.
Khi nghiên c u v ti n t , ông ch ra ti n t v i hai thu c tính là th
tr và ký hi u giá tr . Ngoài ký hi u giá tr làm ph
ti n còn dùng làm ph

c đo giá

ng ti n l u thông trong n

ng ti n trao đ i gi a Hy L p và các n

c,

c khác. Song ông l i

cho r ng ti n là m t trong nh ng nguyên nhân gây ra s thù h n trong xã h i, vì v y
ông kêu g i ph n đ u đ sao trong nhà n

c lý t

Ông yêu c u h n ch t i đa l i nhu n th

ng không c n dùng đ n vàng b c.
ng m i b ng cách bình n giá c .

ng th i, ông đ ngh c m cho vay n ng lãi đ ch ng l i l i ích c a t ng l p quý
t c.
 Aristoteles (384-322 TCN)
Theo K.Marx, Aristoteles là nhà t
Xenophon và Platon, Aristoteles là ng
th i, ch ng l i l i ích c a ng

t

ng l n nh t th i c đ i. C ng nh

i b o v l i ích c a giai c p ch nô đ

i nô l . Tuy nhiên trong t t

ng

ng kinh t c a ông có

nhi u c ng hi n quý giá.
Theo Aristoteles, “c a c i th c t ” (c a c i t nhiên) là toàn b các giá tr s
d ng. Ông cho r ng t t c các ho t đ ng g n li n v i vi c t o ra giá tr s d ng là
ho t đ ng kinh t .
c ng c n n kinh t chi m h u nô l , Aristoteles coi vi c c ng c giai c p
ch nô b c trung b ng cách b o đ m s trao đ i công b ng nh nhà n

c là quan

tr ng.
Ông là ng
gi

i đ u tiên phân tích giá tr trao đ i thông qua ph

ng= 1 cái nhà”

8

ng trình “5 cái


Theo K.Marx, Aristoteles hi u ti n t m t cách sâu r ng h n Platon, tuy nhiên,
do n n s n xu t hàng hoá ch a phát tri n và cách hi u không đúng v giá tr nên
Aristoteles đánh giá không đúng là hàng hoá đ u có th đo đ m đ

c gi a chúng

v i nhau là nh ti n t .
M t c ng hi n quan tr ng c a Aristoteles là t t

ng v 3 lo i th

ng nghi p

và 3 lo i kinh doanh. Ông chia ho t đ ng kinh doanh thành 2 lo i: kinh t và s n

xu t c a c i.
Ho t đ ng kinh t nh m s n xu t c a c i. Trao đ i ch là ph

ng ti n làm t ng

thêm giá tr s d ng. Lo i kinh doanh này bao g m 2 lo i trao đ i đ u tiên (H-T,HT-H), ông coi đó là h p v i quy lu t.
Ho t đ ng s n xu t c a c i có m c đích là làm giàu. Lo i này có quan h v i
trao đ i làm giàu T-H-T’ (đ i th

ng nghi p). Ông cho r ng lo i kinh doanh này

không phù h p v i quy lu t, c n ph i lo i b .
Nh ng t t

ng c a Aristoteles có nh h

ng đ n s phát tri n kinh t chính

tr c a phái c đi n và c a K.Marx sau này.
- La Mã c đ i
 Carton (234-149 TCN)
Th i k này nhà n

c La Mã ngày càng l n m nh. Trong đó, n n kinh t

chi m h u nô l g n li n v i th tr

ng đóng vai trò ch đ o. Carton là nhà t t

ng

b o v cho n n kinh t chi m h u nô l .
Trong tác ph m “Ngh tr ng tr t”, ông đ ngh “Tiêu dùng ít, dành d m
nhi u”. Carton coi l i nhu n chính là s d th a ngoài giá tr mà giá tr đ

c ông

hi u là nh ng chi phí s n xu t. Ch ng h n, trong vi c s d ng công nhân t do, ông
cho r ng t t c “giá tr là các chi phí v v t t và ti n tr cho công th ”. Vì v y, đ
có đ

c l i nhu n cao ông khuyên hãy “yên tâm ch đ i giá cao”.
Tuy nhiên, Carton là k thù c a vi c s d ng lao đ ng làm thuê. Ông mong

mu n b o đ m thu nh p nh các nô l . Ông chú ý nhi u đ n vi c t ch c lao đ ng
c a nô l . Carton đ ngh duy trì nh ng cu c cãi c gi a nô l v i nhau, b t nô l
làm vi c kh

i h n gia súc.

9


 Granky Tibery (162-132 TCN) và Gai (153-121 TCN)
th k th 2 và 1 TCN, t i qu c gia La Mã b t đ u cu c kh ng ho ng chính
tr và kinh t . Ng

i có ý đ nh ng n ch n cu c kh ng ho ng này là 2 anh em

Granky Tibery và Gai. H yêu c u gi i h n ngay vi c chi m h u đ t đai quá r ng

và n đ nh v trí c a các nông dân

phân tán. Nh ng trong cu c đ u tranh ch ng l i

các đ i đi n ch , 2 anh em đã hy sinh.
2.1.3 T t

ng kinh t Trung Qu c th i k c đ i

 Kh ng t (552-479 TCN)
Trung Qu c, vào th k th VIII-VII TCN đã s d ng r ng rãi các lo i công
c b ng s t, góp ph n phát tri n ngành tr ng tr t và th công ngày càng m r ng
các quan h H-T và đ y m nh th

ng m i. Công xã đ

c hình thành, n n kinh t

chi m h u nô l t nhân t n t i h t s c ph bi n. S đ i kháng gay g t di n ra gi a
các giai c p, ngay c trong giai c p th ng tr .

i u này th hi n trong t t

ng

Kh ng T .
Kh ng T b o v ch đ chi m h u nô l c a t ng l p trung gian, gi a quý t c
và nhân dân. Các quan đi m kinh t xã h i c a ông mang nhi u mâu thu n. Ông
mu n th c hi n đ

c nguyên t c “cân b ng” trong xã h i trong khi đó v n gi

nguy n ch đ nô l .
Kh ng T phân bi t “công s n v đ i” (s h u t p th - công xã nông thôn) và
tài s n t nhân (s h u nô l ). Ông bi n minh cho s phân chia xã h i thành nhi u
giai c p chính là do th

ng đ và thiên nhiên t o ra. Kh ng T xu t phát t ch

ngu n g c c a c a c i v t ch t chính là lao đ ng và c a c i c a nhà vua ph i d a
trên c s c a c i c a nhân dân. Tuy nhiên, Kh ng T ch quan tâm đ n vi c sao
cho c a c i c a các ch nô ngày càng phát tri n.
H c thuy t v Quy n t t y u l n đ u tiên đ

c đ a ra

Trung Qu c- đó là m t

th tri t h c xã h i, đ o đ c và lu t pháp. Theo quan đi m này, Ng c Hoàng th
đ không can thi p vào đ i s ng xã h i c a con ng
vào quy lu t t nhiên do trí tu con ng
các lu t dân s , hay còn đ

i mà đ i s ng xã h i ph thu c

i khám phá ra và đ

c l u truy n nh là

c g i là Quy n t nhiên, Quy n t t y u.

10

ng


H c thuy t này đ

c truy n t th k này sang th k khác nh ng có s thay

đ i n i dung giai c p c a mình. Do b o v ch đ chi m h u nô l nên Kh ng T
có ý đ nh ch ng minh r ng ông không ch ng đ i ch đ c và luôn b o v quy n l i
c a các hoàng t c giàu có. M t khác, ông s hãi s c m nh c a t ng l p giàu có
trung l u ngày càng t ng vì l i ích c a nhân dân. Ông kêu g i nhân dân làm nhi u,
tiêu ít, đ ng th i v i ý nguy n c ng c chính quy n, Kh ng T khuyên nhà vua làm
cách nào đ b t nhân dân ph c tùng mình.
Cu i th k IV TCN, quá trình suy y u c a công xã và phát sinh ch đ chi m
h u nô l

Trung Qu c đã d n t i mâu thu n v quy n l i giai c p: nông dân muôn

duy trì công xã đ kh i b nô d ch, còn giai c p ch nô mu n phá v công xã, đ cao
quy n t h u tài s n đ i v i ru ng đ t. T t

ng kinh t Trung Qu c lúc này n ra

cu c lu n chi n v v n m nh c a công xã. Trong đi u ki n đó, M nh T (372-289
TCN) đã phát tri n t t

ng c a Kh ng T .

M nh T đã đ a ra nh ng đ ngh nh m khôi ph c l i ch đ s h u ru ng đ t
công xã, đòi h n ch s chuyên quy n c a các nhà giàu, đi u ti t vi c s h u ru ng
đ t. Ông đ t dân lên hàng đ u, vua

hàng th , ch ng thu n ng, b o v quy n kh i

ngh a c a dân chúng. Ông ng h vi c phân chia lao đ ng thành lao đ ng trí óc và
lao đ ng chân tay. Tuy nhiên, ông c ng có m t s nh

ng b nh chia ru ng đ t

cho các đ i th n v i tiêu chu n cao h n.
- Lão T
ây là trào l u t t

ng kinh t g n bó v i giai c p ch nô và nông dân giàu

có. Theo phái này, còn th

ng nhân và th th công là nguy hi m đ i v i s t n t i

c a nhà n

c. Phái Lão T không th a nh n vi c làm giàu t nhân vì đi u đó d n

đ n vi c chi m đo t quy n bính. H ch th a nh n s tích lu c a c i trong ngân
kh qu c gia.
Phái Lão T đánh giá cao vai trò c a nhà n
h ng th nh c n có m t nhà n

c. Theo h , đ xã h i bình yên và

c m nh m . H đ i l p nhân dân v i s c m nh, coi

s y u đu i c a nhân dân là ngu n g c s c m nh c a nhà n
i bi u c a phái Lão T là Th

ng

ng, m t t t

c.
ng c a n

c T n. Ông

ti n hành nh ng cu c c i cách ru ng đ t vào nh ng n m 350 TCN, ng h ch đ

11


t h u v ru ng đ t, ch ng l i s h u công xã. Ông ch tr
đi n” do Kh ng T và M nh T đ x

ng xoá b “ch đ t nh

ng, đ y nhanh quá trình xoá b ch đ công

xã và thúc đ y s ra đ i c a ch đ chi m h u nô l .

- “Qu n t lu n”
Lu n chính kinh t t p th “Qu n t lu n” đ

c đ a ra vào th i k ch đ nô

l . Lúc này, các ngh th công và buôn bán đang phát tri n m nh. Nh ng thay đ i
c a đ i s ng xã h i đ
Lao đ ng đ
m tt t

c gi i thích b i Qu n t lu n.

c coi là ngu n s c m nh c a qu c gia và ng

c

ng quan tr ng v trao đ i ngang giá.

Theo h , “vàng là th

c đo c a c i qu c gia, vàng là ph

trao đ i trong nhân dân”. H k t lu n:Nhân dân là ng
ng

i ta đã đ ra đ

i hi u bi t và t o ra l i nhu n cho các th
Nh ng ng

ng ti n l u thông,

i t o ra thu nh p cho nh ng

ng gia.

i so n th o “Qu n t lu n” mu n nhìn th y “qu c gia tr nên giàu

có còn dân chúng tr nên h h ”. Các so n gi đ ngh đi u ch nh giá b t m b ng
cách t o ra qu d tr qu c gia, đ ngh chi các đ a ch vay ti n và thay th các lo i
thu tr c ti p v s t và mu i b ng các lo i thu gián ti p. Khi đó, theo ý ki n c a
các tác gi , s th tiêu đ
bình an, có ngh a đ t đ
2.2 T t

c s đ u c buôn bán làm giàu, trong làng ngoài xóm

c s hoà bình v m t giai c p.

ng kinh t th i k trung c

2.2.1 Hoàn c nh ra đ i và nh ng đ c tr ng c b n c a các t t

ng kinh

t th i Trung c
2.2.1.1 Hoàn c nh ra đ i
Th i đ i trung c (th i đ i phong ki n) b t đ u t cu i th k th IV, đ u th
k th V, t n t i đ n cu i th k XV.

ây là th i k ch đ chi m h u nô l b tan

rã, xu t hi n và phát tri n xã h i phong ki n.
Th i k trung c đ

c chia thành 3 giai đo n: Giai đo n s k t cu i th k

IV đ n th k XI. ây là giai đo n hình thành ch đ phong ki n; giai đo n trung k
t th k XII đ n cu i th k XV là th i k phát tri n c a xã h i phong ki n; giai
đo n su đ i c a xã h i phong ki n t cu i th k XV tr đi.

12


Ph

ng Tây, ch đ phong ki n ra đ i b ng nh ng con đ

M c dù con đ

ng khác nhau.

ng xu t hi n có s khác nhau, phong ki n có đ c tr ng chung là d a

trên c s n n kinh t lãnh đ a, ch đ đ i s h u ru ng đ t c a đ a ch v i hình
th c đ a tô hi n v t.
V i s xu t hi n c a s h u phong ki n, ru ng đ t ch y u t p trung vào tay
quan l i, đ i đ a ch . Nh ng ng

i nông dân t do và th th công có trong tay r t

ít ru ng đ t và t li u s n xu t.

i u đó d n đ n mâu thu n gi a hai hình th c s

h u là đ i s h u phong ki n và s h u c a nông dân t do, th th công cá th . V
m t kinh t , nó ph n ánh mâu thu n gi a kinh t t nhiên c a đ i đ a ch v i kinh t
hàng hoá gi n đ n.
v y c n có t t
t

i u đó đe d a s t n t i c a kinh t đ i s h u phong ki n. Vì

ng kinh t b o v l i ích giai c p đ a ch và quan l i. T đó, t

ng kinh t th i Trung c đáp ng m c đích đó.
2.2.1.2

c đi m t t

ng kinh t th i Trung c

- B o v cho s t n t i c a kinh t t nhiên, ít chú ý đ n nh ng v n đ kinh t
hàng hoá nh giá tr , ti n t . H coi ti n đ n thu n là đ n v đo l

ng, ch có giá tr

danh ngh a.
-

c trình bày trong các b lu t, nh ng đi u l ph

ng h i, pháp ch kinh t

c a các thành ph , s c l nh và lu t l c a nhà vua nh m m c đích b o v l i ích c a
vua chúa, đ a ch , quý t c, các t ng l p giáo s và th th công thành th .
- Ch u nh h

ng c a th n h c, s ki m soát v t t

bi t, đ o c đ c giáo có quy n l c r t cáo và đ

ng c a nhà th .

c

c s d ng r ng rãi ph c v l i ích

c a giai c p chính tr .
2.2.2 Nh ng t t

ng kinh t th i Trung c

ph

ng Tây

 Augustin Siant (353-450)
A.Siant là linh m c ng
C . Ông là ng

i Ý, là m t trong nh ng nhà t t

ng th i k Trung

i đ u tiên đ a ra thu t ng giá c công b ng. Theo ông, giá c công

b ng g m 2 ý ngh a:
- Giá c công b ng phù h p v i giá c trung bình, do đó phù h p v i chi phí
lao đ ng.

13


- Cùng m t hàng hoá có th có giá c công b ng khác nhau tu theo s đánh
giá c a các đ ng c p khác nhau.
=> Nh v y, trong t t

ng giá c công b ng, ông mu n k t h p c hai y u t

chi phí lao đ ng và l i ích s n ph m. Ông kêu g i con ng

i ph i làm vi c và tuyên

truy n kh u hi u: Ai không làm thì không n c a giáo s Pon.
 “Chân lý Sali” (481-511), “Lu t t p ch ng” (Th k V-Th k VI)
Trong th i k đ u Trung c , công vi c đ ng áng là công vi c duy nh t, không
có s phân chia xã h i thành các t ng l p.
“Chân lý Sali” đ

c t o ra

h công xã nguyên thu và bi u t

Pháp, nó là bi u t

ng c a s phân rã các quan

ng c a s phát sinh ch đ phong ki n. Nó b o

v cho ch đ s h u công c ng c a công xã và b o v cho s h u c a t ng thành
ng th i, chân lý Sali c ng ph n ánh quá trình bi t l p hoá c a t ng

viên công xã.

h nông dân. Do đó, chân lý Sali ch ng minh đ

c s phát sinh c a các giai c p.

Các h c gi ph n đ ng đã xuyên t c Chân lý Sali b ng cách ch ng minh tính
c x a c a s h u t nhân và c a các giai c p. Nh ng ch đ n cu i th i k Trung c
ng

i ta m i thi t l p đ

trong đó ng

c các quan h phong ki n và xu t hi n “Lu t t p ch ng”,

i ta b o v s h u phong ki n và ch đ nông nô.

 Thomas d’Aquin (1225-1247)
Thomas d’Aquin xu t thân t m t gia đình quý t c
giáo s theo dòng Dominicanh và ch u nh h

Italia, là đ i bi u c a gi i

ng c a tri t h c duy tâm c a Platon.

Tác ph m “Khái ni m v th n h c” đã tr thành cu n sách t đi n bách khoa c a
đ o thiên chúa. Theo ông, quy n l c c a Giáo hoàng là t i cao. Vua ph i ph c tùng
các giáo s mà tr
T t

c h t là Giáo hoàng La Mã.

ng c a Thomas d’Aquin bênh v c cho l i ích c a đ i đ a ch và nhà

th , b o v ch đ chi m h u đ i đ a ch v ru ng đ t.
Trong các t t

ng kinh t c a mình, ban đ u ông b o v kinh t t nhiên,

ch ng l i ho t đ ng th

ng m i và cho vay n ng lãi. Theo ông, kinh t t nhiên là

c s t n t i c a xã h i. Nông nghi p phù h p v i lòng t thi n vì gi i t nhiên do
Th

ng đ t o ra tham gia vào nông nghi p.

14


Song, do s phát tri n kinh t hàng hoá là t t y u, ho t đ ng kinh t nh m m c
tiêu sinh l i ngày càng r ng rãi làm cho ông ph i thay đ i cách nhìn nh n kinh t
c a mình. Ông s d ng quan đi m c a Aristoteles v 3 lo i th
r ng đ i th

ng nghi p và cho

ng nghi p có th theo đu i m c đích chân lý c n thi t. Vì v y, thu l i

nhu n không mâu thu n v i lòng t thi n.
b o v quan đi m c a nhà th c m thu l i t c nh ng cho phép vi c cho vay
ru ng đ t c m c , ông đ a ra t t

ng v s c n thi t ph i có “t ng ph m cho ti n

vay”. Ông nói “không cho phép l y m t kho n ti n th
nh ng đ

ng nào trong vi c cho vay

c phép l y m t t ng ph m nào đó đ làm ti n công”. Ông g i lãi su t là

m t quà t ng vô t , m t kho n ti n cho nh ng r i ro.
Theo ông, đ a tô, l i nhu n th

ng m i là s tr công cho lao đ ng g n li n

v i vi c qu n lý tài s n ru ng đ t. Vi c thu đ a tô là hoàn toàn h p lý vì đ a tô t
ru ng đ t, mà ru ng đ t là t ng ph m th

ng đ ban cho vua chúa, quan l i.

Trong khi ca ng i kinh t t nhiên, kinh t nông nghi p, phê phán kinh t hàng
hoá, ông cho r ng ru ng đ t có nhi u u th h n so v i ti n t vì:
- Ru ng đ t mang l i thu nh p (đ a tô) nh có s giúp đ c a t nhiên. Trong
khi đó, thu nh p c a ti n t cho vay là s l a d i.
- Ru ng đ t làm cho tinh th n đ o đ c t t lên còn ti n t gây ra nh ng thói h ,
t t x u, lòng tham lam.
- Ru ng đ t có th nhìn th y rõ, không có s l a l c nh ti n t .
Trong th i k Trung c , xã h i phong ki n ngày càng mang tính giai c p rõ
r t. Thomas Aquin b o v quy n l i c a các giai c p, vi c b o v này th hi n trong
vi c gi i thích “giá c công b ng”. Ông x p vi c trao đ i vào lo i hành đ ng ch
quan, đó là s công b ng trong l i ích.
Song song v i vi c gia t ng c a c i v t ch t trong tay các lãnh chúa phong
ki n, c a c i v t ch t c a nhà th c ng t ng lên.

i u này gây ra cu c đ u tranh

ch ng l i gi i tu hành. Các cu c kh i ngh a nông dân báo hi u cu c chi n giai c p
s p x y ra.

15


2.2.3 Nh ng t t

2.2.3.1 T t

ng kinh t th i Trung c

Trung Qu c

ng v ru ng đ t

Trong th i c đ i, ru ng đ t ch y u thu c s h u c a nhà n
Xuân-Thu (722-481 TCN), ch đ Thái p và t nh đi n b
t

c.

n th i

c vào th i k tan rã, hi n

ng mua bán ru ng đ t xu t hi n. Ru ng đ t t h u b t đ u ra đ i. T th i Chi n

qu c v sau, ru ng đ t t ngày càng phát tri n, trong khi ru ng đ t v n ti p t c t n
t i. Do v y, hai hình th c s h u ru ng đ t c a nhà n

c và t nhân t n t i song

song đ n cu i ch đ phong ki n.
- Quan đi m v ru ng đ t c a nhà n
nhà n

c g i là v

c: ru ng đ t thu c quy n qu n lý c a

ng đi n, quan đi n… Do sau các cu c chi n tranh, ru ng đ t

v ng ch nhi u, các tri u đ i phong ki n bi n s ru ng đ t đó thành c a công, do đó
nhà n

cn mđ

c nhi u ru ng công. Lúc này, nhà n

c phong ki n đem bán, c p

cho quý t c làm b ng l c và t ch c thành đ n đi n, đi n trang đ s n xu t hay chia
cho nông dân d

i hình th c quan đi n đ thu thu .

Tuy nhiên, c ng có quan đi m ch ng l i vi c s h u ru ng đ t c a nhà n
vi c nhà n

c,

c ban đ t cho nông dân mà coi ru ng đ t thu c dân cày là m t t t y u.

Ru ng đ t không ph i c a nhà vua mà thu c v tay ng

i dân cày, ng

i cày có

quy n s h u ru ng đ t, không ph i đ i vua phân chia.
- Quan đi m v ru ng đ t t nhân: do ru ng đ t đ
giàu t p trung đ

c nhi u ru ng đ t, ng

c t do mua bán nên ng

i

i nghèo không có đ t.

S phát tri n c a ch đ t h u ru ng đ t nh h

ng đ n s c m nh c a ch đ

phong ki n t p quy n. Do đó, đ c ng c s c m nh phong ki n t p quy n ph i h n
ch vi c gia t ng ru ng đ t c a quan l i, đ a ch . Chu Nguyên Ch
s l

ng đ

ng đã h n ch

c c p cho quan l i, đ a ch . Nh ng nhìn chung, v sau này ru ng đ t

n m ch y u trong tay đ a ch và quan l i.
2.2.3.2 Quan đi m v thu

Th i Tu ,

ng trên c s ch đ quan đi n, nhà n

c b t nông dân ph i

ch u ngh a v ngang nhau v thu khoá.
Do s chi m đo t ru ng đ t c a các giai c p đ a ch , nông dân không ch u n i
m c thu quá cao, vào n m 780, nhà T ng đ t ra chính sách thu m i g i là ‘phép

16


thu hai k ’. N i dung ch y u là: Nhà n

c ch c n c theo s l

tài s n th c có đ đánh thu , đ ng th i thu đ

ng ru ng đ t và

c thu làm hai l n vào 2 v thu

ho ch.
D

i th i phong ki n, ng

5/10 thu ho ch d

i th i T ng đ

2.2.3.3 Quan đi m v th
Các nhà t t

i dân Trung Qu c n p tô r t n ng n , m c thu
c duy trì su t th i k phong ki n.
ng m i

ng phong ki n cho r ng ngh buôn không ph i là c s c a n n

kinh t phong ki n. Theo h s giàu có c a lái buôn làm cho nông dân càng thêm
nghèo kh . Do v y, nhà n

c phong ki n nhìn chung đ u thi hành chính sách ki m

ch s phát tri n kinh t c a h nh thu thu n ng, đ ng th i dìm th p đ a v chính
tr c a h nh không cho làm quan, x p lo i th 4 trong t dân (s -nông-côngth

ng).
Do chính sách coi th

ng ngh buôn, m t s nhà buôn sau khi giàu có l i mua

ru ng đ t và tr thành đ i th

ng gia kiêm đ a ch . Tình hình này đã thúc đ y

nhanh s phát tri n kinh t hàng hoá và n y sinh quan h s n xu t m i.
Tuy nhiên trong th i k này c ng có nh ng t t

Hoàng Tôn Hy, không nên tr ng nông khinh công th

ng đ cao th
ng, công th

ng m i. Theo
ng là ngh g c,

c ng quan tr ng nh nông.
Nh ng nhà t t

ng tiêu bi u:V

ng Mãng, V

ng An Th ch.

 CÂU H I VÀ BÀI T P
Câu 1: Phân tích hoàn c nh ra đ i, đ c đi m c a các t t
c đ i và trung c . Làm rõ nh h
t

ng kinh t th i k

ng c a hoàn c nh ra đ i đ n s hình thành các t

ng kinh t t ng th i k .
Câu 2: Khái quát nh ng t t

ng kinh t th i k c đ i và nh n xét.

17


Ch

ng 3: H C THUY T KINH T CH NGH A TR NG TH

NG

3.1 Hoàn c nh ra đ i và nh ng đ c đi m kinh t c b n c a Ch ngh a tr ng
th

ng
3.1.1 Hoàn c nh ra đ i
Ch ngh a tr ng th

tr

ch t

ng là t t

ng kinh t đ u tiên c a giai c p t s n, ra đ i

Anh vào kho ng nh ng n m 1450, phát tri n t i gi a th k th XVII và

sau đó b suy y u. Nó ra đ i trong b i c nh ph
ng th c s n xu t t

tan rã, ph

ng th c s n xu t phong ki n

b n ch ngh a m i ra đ i.

- V m t l ch s
ây là th i k tích lu nguyên thu c a ch ngh a t b n ngày càng t ng, t c
là th i k t
các n

c đo t b ng b o l c n n s n xu t nh và tích lu ti n t ngoài ph m vi

c Châu Âu, b ng cách c

thu c đ a thông qua con đ

p bóc và trao đ i không ngang giá v i các n

ng ngo i th

c

ng.

- V kinh t
Kinh t hàng hoá phát tri n, th
th

ng nhân t ng c

ng nghi p có u th h n s n xu t, t ng l p

ng th l c. Do đó trong th i k này th

ng nghi p có vai trò

r t to l n. Nó đòi h i ph i có lý thuy t kinh t chính tr ch đ o, h
đ ng th

ng d n ho t

ng nghi p.

- V m t chính tr
Giai c p t s n lúc này m i ra đ i, đang lên, là giai c p tiên ti n có c s kinh
t t

ng đ i m nh nh ng ch a n m đ

c chính quy n, chính quy n v n n m trong

tay giai c p quý t c, do đó ch ngh a tr ng th

ng ra đ i nh m ch ng l i ch ngh a

phong ki n.
- V ph

ng di n khoa h c t nhiên

i u đáng chú ý nh t trong th i k này là nh ng phát ki n l n v m t đ a lý
nh : Crixt p Côlông tìm ra Châu M , Vancôđ Gama tìm ra đ
D

ng sang

n

ng… đã m ra kh n ng làm giàu nhanh chóng cho các n

c ph

-V m tt t

ngh a tr ng th

ng

ng t s n, ch ng l i t t

ng

là th i k

ng, tri t h c: Th i k

ph c h ng, trong xã h i đ

18

xu t hi n ch
cao t t

ng Tây.


đen t i c a th i k trung c , ch ngh a duy v t ch ng l i nh ng thuy t giáo duy tâm
c a nhà th …
3.1.2 Nh ng đ c đi m kinh t c b n ch ngh a tr ng th
Ch ngh a tr ng th
(t ng l p t s n th

ng là nh ng chính sách c

ng l nh c a giai c p t s n

ng nghi p Châu Âu trong th i k tích lu nguyên thu c a ch

ngh a t b n). Nh ng chính sách, c
d ng ngo i th

ng

ng, buôn bán đ c

ng l nh này nh m kêu g i th

ng nhân t n

p bóc thu c đ a và nh m b o v l i ích cho giai

c p t s n đang hình thành.
H th ng quan đi m c a ch ngh a tr ng th

ng bao g m 4 quan đi m c b n

sau đây:
- Th nh t, h đánh giá cao vai trò c a ti n t
H đ ng nh t ti n t v i c a c i, cho r ng ti n t m i là tài s n th c s c a
m t qu c gia, m t n

c càng có nhi u ti n thì càng giàu có, s giàu có tích l y d

hình thái ti n t là s giàu có muôn đ i v nh vi n.
ph

ng ti n nh m gia t ng kh i l

ng th i coi hàng hóa ch là

ng ti n t , m c đích c a m i chính sách kinh t

c a m t qu c gia là làm t ng kh i l
Ch ngh a tr ng th

i

ng ti n t .

ng là tr

ng phái đ u tiên coi tr ng vai trò c a ti n t

trong l ch s kinh t .
- Th hai, quan ni m v ngh nghi p trong xã h i
H cho r ng, ti n là tiêu chu n đ đánh giá m i hình th c ngh nghi p nào
trong xã h i làm gia t ng kh i l
tích c c và ng
Tr

ng ti n t m i là nh ng ngành ngh có ý ngh a

c l i.

ng phái tr ng th

ng không ch đánh giá cao vai trò c a th

th còn nh n m nh vai trò c a ngo i th
con đ

ng ngo i th

d n, ngo i th
c i qua n i th

ng. Kh i l

ng ti n t ch gia t ng b ng

ng, ph i xu t siêu. H cho r ng: “n i th

ng là h th ng ng

ng là máy b m”, “mu n t ng c a c i ph i có ngo i th
ng”. T đó đ i t

ng nghi p c

ng d n c a

ng nghiên c u c a ch ngh a tr ng th

l nh v c l u thông, mua bán trao đ i.
- Th ba, h gi i thích ngu n g c c a l i nhu n th

19

ng nghi p

ng là


H gi i thích r ng l i nhu n c a th

ng nghi p là k t qu c a ho t đ ng trao

đ i không ngang giá (mua r bán đ t), là s l a g t c
tranh. H cho r ng không m t ng

i nào thu đ

p bóc gi ng nh trong chi n

c l i nhu n mà không làm thi t k

khác, trao đ i ph i có m t bên thua đ bên kia đ

c. Dân t c này làm giàu b ng

cách hi sinh l i nhu n c a dân t c khác.
- Th t , ch ngh a tr ng th
Ch ngh a tr ng th

ng r t đ cao vai trò c a nhà n

c

ng ch a bi t đ n và không th a nh n s ho t đ ng c a

các quy lu t kinh t khách quan, do đó h đánh giá r t cao vai trò c a nhà n
d ng quy n l c nhà n

c, s

c đ phát tri n kinh t vì tích lu ti n t ch th c hi n đ

c

nh s giúp đ c a nhà n

c. H cho r ng d a vào nhà n

kinh t . H đòi h i nhà n

c ph i tham gia tích c c vào đ i s ng kinh t đ thu hút

ti n t v n

c mình càng nhi u càng t t, ti n ra kh i n

c m i có th phát tri n
c mình càng ít càng phát

tri n.
Ch ngh a tr ng th
các n

c khác nhau thì có nh ng s c thái dân t c khác nhau. Ví d :

ngh a tr ng th
kim,

ng m c dù có nh ng đ c tr ng c b n gi ng nhau, nh ng

ng k ngh Pháp,

Anh là ch ngh a tr ng th
Tóm l i, ch ngh a tr ng th

Tây Ban Nha là ch ngh a tr ng th
ng tr ng th

s

ng ít tính lý lu n nh ng l i r t th c ti n. Lý lu n

c a chính sách c

nghi m th c ti n thành quy t c, c
th

ng tr ng

ng m i.

còn đ n gi n thô s , nh m thuy t minh cho chính sách c
ph i là c

Pháp ch

ng l nh ch

không

ng l nh. M t khác, đã có s khái quát kinh

ng l nh, chính sách. Có th nói ch ngh a tr ng

ng là hi n th c và ti n b trong đi u ki n l ch s lúc đó.

3.2 Hai giai đo n phát tri n c a Ch ngh a tr ng th
3.2.1 Giai đo n 1: Ch ngh a tr ng th

ng.

ng ti n t (còn g i là giai đo n h c

thuy t ti n t - “B ng cân đ i ti n t ”)
T gi a th k th XV kéo dài đ n gi a th k th XVI, đ i bi u xu t s c c a
th i k này là:
- Starford (ng
- Xcanphuri (ng

i Anh)
i Italia)

20


T t

ng trung tâm c a th i k này là: b ng h th ng (cân đ i) ti n t . Theo

h “cân đ i ti n t ” chính là ng n ch n không cho ti n t
khuy n khích mang ti n t
đ i ti n t ” h ch tr
n

n

c ngoài v .

ra n

c ngoài,

th c hi n n i dung c a b ng “cân

ng th c hi n chính sách h n ch t i đa nh p kh u hàng

c ngoài, l p hàng rào thu quan đ b o v hàng hoá trong n

vay đ kích thích s n xu t và nh p kh u, b t th

ng nhân n

ph i s d ng s ti n mà h có mua h t hàng hoá mang v n

c, gi m l i t c cho

c ngoài đ n buôn bán
ch .

Giai đo n đ u chính là giai đo n tích lu ti n t c a ch ngh a t b n, v i
khuynh h

ng chung là bi n pháp hành chính, t c là có s can thi p c a nhà n

c

đ i v i v n đ kinh t .
3.2.2 Giai đo n 2: Ch ngh a tr ng th
thuy t v b ng cân đ i th

ng th

ng m i (còn g i là h c

ng m i)

T cu i th k th XVI kéo dài đ n gi a th k th XVIII, đ i bi u xu t s c
c a th i k này là:
- Thomas Mun (1571 – 1641), th

ng nhân ng

i Anh, giám đ c công ty

ông n;
- Antonso Serra (th k XVII), nhà kinh t h c ng

i Italia;

- Antoine Montchretien (1575 – 1621), nhà kinh t h c Pháp.
Th i k này ch ngh a tr ng th

ng đ

c coi là ch ngh a tr ng th

s : H không coi “cân đ i ti n t ” là chính mà coi “cân đ i th
chính: c m xu t kh u công c và nguyên li u, th c hi n th

ng th c

ng nghi p” là

ng m i trung gian, th c

hi n ch đ thu quan b o h ki m soát xu t nh p kh u, khuy n khích xu t kh u và
b o v hàng hoá trong n

c và các xí nghi p công nghi p – công tr

ng th công.

i v i nh p kh u: tán thành nh p kh u v i quy mô l n các nguyên li u đ ch bi n
đem xu t kh u.

i v i vi c tích tr ti n: cho xu t kh u ti n đ buôn bán, ph i đ y

m nh l u thông ti n t vì đ ng ti n có v n đ ng m i sinh l i, do đó lên án vi c tích
tr ti n.
So v i th i k đ u, th i k sau có s phát tri n cao h n (đã th y đ
l u thông ti n t và phát tri n s n xu t đ

c vai trò

c quan tâm đ c bi t). Trong bi n pháp

c ng khác h n, không d a vào bi n pháp hành chính là ch y u mà d a vào bi n

21


pháp kinh t là ch y u. Tuy v y v n cùng m c đích: Tích lu ti n t cho s phát
tri n ch ngh a t b n, ch khác v ph

ng pháp và th đo n.

Nhìn chung h c thuy t kinh t c a ch ngh a tr ng th
cho r ng nhi m v kinh t c a m i n
Tuy nhiên các ph

ng

hai giai đo n đ u

c là ph i làm giàu và ph i tích lu ti n t .

ng pháp tích lu ti n t là khác nhau. Vào cu i th k th XVII,

khi n n kinh t c a ch ngh a t b n phát tri n ch ngh a tr ng th
con đ

ng tan rã, s m nh t là

3.3 Ch ngh a tr ng th

ng

ng đã đi vào

Anh.
m ts n

3.3.1 Ch ngh a tr ng th

ng

Pháp, ch ngh a tr ng th

c

Pháp

ng b t r sâu h n vì v m t kinh t , Pháp có đi u

ki n h n đ ti p thu h c thuy t tr ng th

ng và th c hành nó.

- Quan đi m c a nhà kinh t Antoine de Montchretien (1575 – 1629).
+ Quan đi m:
Quan đi m mang màu s c ti u t s n, thông c m v i qu n chúng nhân dân, đ c
bi t là nông dân b đè n ng d

i ách phong ki n, lên án s xa hoa c a gi i quý t c.

Nông dân là ch d a cho Nhà n
kh ng đ nh “tài s n c a đ t n

c và Nhà n

c ph i quan tâm đ n nông dân. Ông

c không ch là ti n t mà còn bao g m c dân s

đ c bi t dân s nông nghi p”.
Ông cho r ng th
nhau. Th

ng m i là m c đích ch y u c a nhi u ngành ngh khác

ng nhân gi vai trò liên k t ng

L i nhu n th

i s n xu t v i nhau.

ng nghi p là chính đáng vì nó bù đ p s r i ro thua thi t trong

vi c giao d ch mua bán.
Ông vi t “h nh phúc c a ng
đ ng” ông lên án s l
n u c n thi t s c

i ta là

s giàu có mà s giàu có là

trong lao

i bi ng, coi đây là ngu n g c c a m i t i l i và cho r ng

ng ch nh ng ng

i trong đ tu i ph i có vi c làm.

+ Bi n pháp:
Hàng hóa n

c ngoài b đ y ra kh i n

đ ng s n xu t trong n

c và ngành th

c Pháp, t ng c

ng m i, đ n

c Pháp có th t cung t c p.

Các nhà s n xu t v i lanh Hà Lan ph i k t thúc ho t đ ng

22

ng thúc đ y ho t

Pháp, c m nh p kh u


s n ph m d t c a Anh. Th m chí sách n

c ngoài c ng b c m đ ng n chúng “đ u

đ c tinh th n chúng tôi”.
Cho thành l p r t nhi u công tr
c an

ng th công s n xu t các s n ph m theo m u

c ngoài nh m t o vi c làm cho ng

i dân lang thang th t nghi p.

- Quan đi m c a nhà kinh t Jean Baptiste Colbert (1619 – 1683)
+ Quan đi m:
Là b tr

ng tài chính n

c Pháp, ông đã xây d ng đ

c cho n

c Pháp m t

chính sách kinh t trong 100 n m. Chính sách kinh t này ph n ánh quan đi m tr ng
th

ng c a ông trong khuôn kh thúc đ y s phát tri n c a công tr

ng th công t

b n nh ng l i không quan tâm đúng m c s phát tri n c a nông nghi p. Theo ông,
ngo i th

ng có kh n ng làm cho th n dân đ

nhu c u c a vua chúa. S v đ i và hùng c

c sung túc và th a mãn đ

ng c a m t qu c gia là do s l

c các
ng ti n

t quy t đ nh.
+ Bi n pháp:
C ng gi ng nh Antoine de Montchretien, m c tiêu c a Jean Baptiste Colbert
c ng là xây d ng m t n n kinh t t cung t c p cho n

c Pháp.

Ông khuy n khích ho t đ ng s n xu t th công nghi p trong n

bi n pháp tr c p và thu quan, quy đ nh m t cách rõ ràng ch t l

c b ng các

ng và giá c c a

s n ph m s n xu t ra. Ông cho thành l p các ngành công nghi p m i, khuy n khích
và đãi ng các nhà khoa h c, m i các nhà khoa h c ho c công nhân có tay ngh
n

c ngoài sang Pháp.
i v i th

ng m i qu c t , ông coi đây là con đ

vì th đ a ra hàng lo t các đ c quy n cho các ch x
D

Ông cho c i thi n ch t l
kh p n

ng đ

c

ng s n xu t hàng xu t kh u.

i s giám sát c a ông, hàng hóa mu n nh p kh u vào n

nhi u quy đ nh v thu quan và ch t l

th

ng làm giàu cho đ t n

c Pháp ph i ch u r t

ng hà kh c.
ng giao thông và h th ng kênh m

ng trên

c Pháp nh m t o đi u ki n t t nh t cho l u thông hàng hóa phát tri n

ng m i.

23


Tuy nhiên, đ i v i ngành nông nghi p, Colbert đã có nhi u sai l m làm cho
nông nghi p b sa sút nh chính sách h giá hàng nông ph m, b t bán lúa g o v i
b t kì giá nào, khi đã mang ra th tr
3.3.2 Ch ngh a tr ng th
Ch ngh a tr ng th

ng

ng

ng thì không đ

c ch v nhà.

Anh

Anh chia làm 2 giai đo n phát tri n:

Giai đo n 1 di n ra trong th k XV-XVI g i là giai đo n h c thuy t ti n t .
Giai đo n 2 di n ra trong th k XVI g i là giai đo n h c thuy t v b ng cân
đ i th

ng m i.

- Giai đo n h c thuy t ti n t .
i bi u c a h c thuy t ti n t c a ch ngh a tr ng th

ng th i kì này là

William Stafford (1554-1612).
Quan đi m tr ng th

ng c a ông đ

c trình bày trong tác ph m “Trình bày

tóm t t m t vài l i kêu ca c a đ ng bào chúng ta” Trong tác ph m này ông cho
r ng nguyên nhân c a s đ t đ n m
th , Nhà N

v n đ kh i l

ng ti n trong n n kinh t . Vì

c c n ph i có các bi n pháp hành chính tác đ ng vào quá trình l u

thông nh m gi kh i l

ng ti n kh i b hao h t.

N i dung ch y u là b ng cân đ i ti n t : ng n ch n không cho ti n ch y ra
n

c ngoài, khuy n khích mang ti n vàng t n

c ngoài v .

Bi n pháp:
+ Quy đ nh ti n c a n

c Anh là vàng

+ Ch ng l i m i hành vi đem ti n ra ngoài; các th
n

c Anh đ

n

c Anh mà ph i mua hàng hóa mang ra.

ng gia n

c khuy n khích mang ti n vào nh ng không đ

c ngoài vào

c mang ti n ra kh i

+ C m nh p kh u nh ng s n ph m không c n thi t.
+ Xâm chi m, m r ng thu c đ a đ tìm ki m th tr

ng xu t kh u.

ây chính là giai đo n tích l y ti n t c a ch ngh a t b n, nhà n
nhi u bi n pháp hành chính đ t i đa hóa tích l y ti n t .
- Giai đo n h c thuy t v b ng cân đ i th

24

ng m i.

c s d ng