Phân tích hoạt động kinh tế bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG
MÔN:PHÂN TÍCH HO T
KINH T

NG

(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: Th.S Nguy n Th Ph

L u hành n i b - N m 2015

0

ng H o


CH

NG 1: NH NG V N

CHUNG V PHÂN TÍCH HO T

NG

KINH T DOANH NGHI P S N XU T
1.1

it

ng, nhi m v phân tích ho t đ ng kinh t

1.1.1 S c n thi t c a phân tích ho t đ ng kinh t
Tr c đây, trong đi u ki n s n xu t kinh doanh đ n gi n và v i quy mô nh ,
yêu c u thông tin cho nhà qu n tr ch a nhi u và ch a ph c t p, công vi c phân tích
th ng đ c ti n hành gi n đ n, có th th y ngay trong công tác h ch toán. Khi s n
xu t kinh doanh càng phát tri n thì nhu c u thông tin cho nhà qu n tr càng nhi u,
đa d ng và ph c t p. Phân tích ho t đ ng kinh doanh hình thành và phát tri n nh
m t môn khoa h c đ c l p, đ đáp ng nhu c u thông tin cho các nhà qu n tr và là
c s cho vi c ra quy t đ nh
“Phân tích, hi u theo ngh a chung nh t là s chia nh s v t và hi n t
trong m i quan h h u c gi a các b ph n c u thành s v t, hi n t ng đó”.1

ng

“Phân tích ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p là quá trình nghiên c u
đ đánh giá toàn b quá trình và k t qu c a ho t đ ng kinh doanh; trên c s đó
đ ra các gi i pháp, ph ng h ng nâng cao hi u qu ho t đ ng kinh doanh c a
doanh nghi p” .2

Phân tích ho t đ ng kinh doanh ngày càng đ c hoàn thi n v h th ng lý
lu n và v n d ng trong th c t , nó hoàn thi n cùng v i s phát tri n c a n n kinh t
và yêu c u qu n lý kinh t . Phân tích ho t đ ng kinh doanh h ng vào ph c v n i
b qu n tr doanh nghi p, r t linh ho t và đa d ng trong các ph ng pháp phân
tích.S li u c a phân tích đôi khi là nh ng bí m t riêng c a doanh nghi p nên không
có trách nhi m pháp lý cung c p r ng rãi nh các báo cáo k toán
1.1.2

it

ng c a phân tích ho t đ ng kinh t

“ i t ng c a phân tích ho t đ ng kinh t chính là k t qu c a quá trình
ho t đ ng kinh doanh và các nhân t nh h ng đ n k t qu c a quá trình kinh
doanh c a doanh nghi p”3[3].

1.PGS. TS. Ph m Thí Gái.2004, Phân tích ho t đ ng kinh doanh. NXB Th ng Kê, Hà N i.Trang 5
2.TS.Ngô Hà T n.2001, Phân tích ho t đ ng kinh doanh ( ph n 1). NXB Giáo d c. Trang 10
3.TS.Ngô Hà T n.2001,Phân tích ho t đ ng kinh doanh (ph n 1).NXB Giáo d c. Trang 16

1


a. K t qu c a quá trình kinh doanh
K t qu c a quá trình kinh doanh theo ngh a r ng không ch là k t qu tài
chính cu i cùng c a doanh nghi p mà còn là k t qu th hi n qua t ng giai đo n
trong quá trình kinh doanh c a doanh nghi p
K t qu kinh doanh thông th ng đ c bi u hi n d i các ch tiêu kinh t .
Ch tiêu kinh t g n li n v i tr s c a ch tiêu. Ch tiêu kinh t có n i dung t ng
đ i n đ nh còn tr s c a ch tiêu kinh t thì thay đ i theo th i gian và không gian.

Tr s c a ch tiêu kinh t có th đ c đo l ng b ng các th c đo khác nhau.
Ch tiêu kinh t bao g m ch tiêu ph n ánh s l ng và ch tiêu ph n ánh ch t
l ng ho t đ ng kinh doanh. Ch tiêu s l ng là ch tiêu ph n ánh quy mô ho c đi u
ki n c a quá trình s n xu t kinh doanh, ch ng h n: các ch tiêu v doanh thu, v v n
kinh doanh, v giá tr s n xu t…Ch tiêu ch t l ng là ch tiêu ph n ánh hi u qu c a
quá trình s n xu t kinh doanh, ch ng h n: n ng su t lao đ ng, giá thành, t su t l i
nhu n…Tuy nhiên, cách phân chia trên ch mang tính t
m c tiêu c a phân tích
b. Các nhân t

nh h

ng đ i và tùy thu c vào

ng đ n k t qu kinh t

Phân tích kinh doanh không ch d ng l i vi c đánh giá k t qu kinh doanh
mà còn đi sâu nghiên c u các nhân t nh h ng, tác đ ng đ n ch tiêu phân tích.
Nhân t là nh ng y u t bên trongc a m i hi n t ng, m i quá trình kinh t ...và
m i bi n đ ng c a nó tác đ ng tr c ti p ho c gián ti p đ n đ l n, tính ch t, xu
h ng và m c đ c a ch tiêu phân tích. Nhân t tác đ ng đ n k t qu c a quá trình
s n xu t kinh doanh có r t nhi u, tùy theo m c đích phân tích có th phân lo i nhân
t theo nhi u tiêu th c khác nhau
- Theo n i dung kinh t c a nhân t , nhân t bao g m:
+ Nh ng nhân t thu c v đi u ki n c a quá trình s n xu t kinh doanh nh :
s l ng lao đ ng, s l ng v t t , ti n v n…nh ng nhân t này nh h ng tr c
ti p đ n qui mô s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p
+ Nh ng nhân t thu c v k t qu s n xu t, nh ng nhân t này th ng nh
h ng dây chuy n t khâu cung ng, s n xu t đ n tiêu th nh : s l ng, ch t
l ng s n ph m s n xu t…

- Theo tính t t y u c a nhân t , có th phân thành 2 lo i
+ Nhân t khách quan: là nhân t phát sinh nh m t t t y u trong quá trình

2


kinh doanh, ngoài vòng ki m soát c a doanh nghi p. Thông th
quan ch u nh h

ng c a môi tr

ng, nhân t khách

ng kinh doanh và đó là nhân t bên ngoài.

+ Nhân t ch quan: là nhân t phát sinh tùy thu c vào s n l c c a b n
thân doanh nghi p, đó th ng là nhân t bên trong
- Theo xu h

ng tác đ ng c a nhân t ,bao g m:

+ Nhân t tích c c là nh ng nhân t tác đ ng t t hay làm t ng đ l n c a
hi u qu kinh doanh.
+ Nhân t tiêu c c là nhân t tác đ ng x u hay làm gi m quy mô c a k t qu
kinh doanh.
- Theo tính ch t c a nhân t , nhân t bao g m:
+ Nhân t s l ng: là nhân t ph n ánh quy mô s n xu t và k t qu kinh
doanh nh : s l ng lao đ ng, v t t , l ng hàng hoá s n xu t, tiêu th ...
+ Nhân t ch t l ng: ph n ánh hi u qu kinh doanh ho c hi u su t s d ng
các y u t kinh doanh nh : Giá thành, t su t chi phí, n ng su t lao đ ng...

Theo ph m vi phát sinh c a nhân t , bao g m:
+ Nhân t bên trong: là nh ng nhân t phát sinh bên trong đ n v .
+ Nhân t bên ngoài: phát sinh bên ngoài doanh nghi p. Các nhân t này
th ng là nh ng nhân t thu c môi tr ng v mô (môi tr ng kinh t , chính tr , xã
h i) và môi tr ng vi mô (khách hàng, th hi u khách hàng, đ i th c nh tranh,...)
Vi c xác đ nh các nhân t

nh h

ng đ n ch tiêu phân tích và đ nh l

ng

chúng là công vi c h t s c c n thi t vì n u ch d ng l i tr s c a ch tiêu phân tích
thì nhà qu n lý s không th phát hi n ra các ti m n ng c ng nh các t n t i trong
ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.
1.1.3 Nhi m v c a phân tích ho t đ ng kinh t

ánh giá gi a k t qu th c hi n đ c so v i k ho ch ho c so v i tình hình
th c hi n k tr c, các doanh nghi p tiêu bi u cùng ngành ho c ch tiêu bình quân
n i ngành và các thông s th tr ng;
 Phân tích nh ng nhân t n i t i và khách quan đã nh h
th c hi n k ho ch

3

ng đ n tình hình


 Phân tích hi u qu các ph

dài h n

ng án kinh doanh hi n t i và các d án đ u t

 Xây d ng k ho ch d án trên k t qu phân tích
 Phân tích d báo, phân tích chính sách và phân tích r i ro trên các m t ho t
đ ng c a doanh nghi p
 L p báo cáo k t qu phân tích, thuy t minh và đ xu t bi n pháp qu n tr .
Các báo cáo đ c th hi n b ng l i v n, b ng bi u và các lo i đ th hình t ng,
thuy t ph c.
1.2. Ph

ng pháp phân tích ho t đ ng kinh t

1.2.1 Nguyên t c phân tích ho t đ ng kinh t
- Ph i l y s k ho ch (ho c s th c hi n k tr c) làm c n c tiêu chu n,
ph i d a vào các ch tiêu bình quân n i ngành (n u có) ho c là các tài li u, s li u
h ch toán th ng nh t theo ch đ Nhà n c đã ban hành.
- Khi phân tích ph i b t đ u t vi c bao quát đánh giá chung sau đó m i đi sâu
c th vào phân tích t ng m t, t ng nhân t theo t ng th i gian và đ a đi m c th .
- Khi phân tích ph i phân lo i các nhân t m t cách có khoa h c đ tìm ra
nhân t nh h ng ch y u, th y u, nhân t mang tính tích c c ho c tiêu c c.
- Khi phân tích ph i xem xét m i quan h ràng bu c gi a chúng v i nhau,
nh t là m i quan h ba m t: t ch c – kinh t - k thu t.
1.2.2 Các ph
1.2.2.1 Ph
Ph

ng pháp phân tích ho t đ ng kinh t ch y u

ng pháp so sánh

ng pháp so sánh là ph

ng pháp s d ng ph bi n trong phân tích kinh

doanh đ đánh giá k t qu , xác đ nh v trí và xu h ng bi n đ ng c a các ch tiêu
phân tích. V n d ng ph ng pháp này c n ph i n m các v n đ sau:
a) Tiêu chu n so sánh: tiêu chu n so sánh là ch tiêu g c đ

c ch n làm c n

c đ so sánh. Tu theo m c đích nghiên c u mà l a ch n g c so sánh cho thích
h p. Các g c so sánh có th là:
- S g c c a n m tr c (k tr
các ch tiêu qua hai hay nhi u k

c) nh m đánh giá xu h

ng phát tri n c a

- S g c là s k ho ch (k ho ch, d đoán, đ nh m c) nh m đánh giá tình

4


hình th c hi n so v i k ho ch, d đoán và đ nh m c.
- S g c là s trung bình c a ngành, c a khu v c kinh doanh; nhu c u ho c
đ n đ t hàng c a khách hàng... nh m kh ng đ nh v trí c a doanh nghi p so v i
trung bình ti n tri n c a ngành và kh n ng đáp ng nhu c u.

Các tr s c a ch tiêu k tr
tr s k g c. Các ch tiêu c a k đ
k phân tích

c, k ho ch ho c trung bình ngành g i chung là
c ch n so sánh v i k g c đ c g i là ch tiêu

b) Ði u ki n so sánh đ c: Ð ph ng pháp này có ý ngh a thì các ch tiêu ph i
đ ng nh t c v th i gian và không gian
* V th i gian: là các ch tiêu đ c tính trong cùng m t kho ng th i gian h ch
toán và ph i th ng nh t trên 3 m t sau:
- Ph i ph n ánh cùng n i dung kinh t .
- Các ch tiêu ph i cùng s d ng m t ph
- Ph i cùng m t đ n v đo l

ng.

* V không gian: các ch tiêu c n ph i đ
ki n kinh doanh t

ng pháp tính toán.

c quy đ i v cùng quy mô và đi u

ng t nh nhau.

c) K thu t so sánh:
* So sánh b ng s tuy t đ i: là hi u s gi a tr s k phân tích và tr s k
g c c a ch tiêu kinh t . Vi c so sánh này cho th y m c đ đ t đ c v kh i l ng,
quy mô c a ch tiêu phân tích

M c bi n đ ng tuy t đ i = Tr s k phân tích - Tr s k g c
* So sánh b ng s t
S t

ng đ i:

ng đ i:

- Là t l ph n tr m (%) gi a tr s k phân tích so v i tr s k g c c a ch
tiêu kinh t đ th hi n m c đ hoàn thành
- Là t l c a s chênh l ch tuy t đ i so v i ch tiêu g c đ nói lên t c đ
t ng tr

ng

- Có nhi u lo i s t
phù h p

ng đ i, tùy theo yêu c u c a phân tích mà s d ng cho

- So sánh m c bi n đ ng t

ng đ i đi u ch nh theo h

5

ng quy mô chung: (áp


d ng khi so sánh các y u t đ u vào): là k t qu so sánh gi a tr s k phân tích v i

tr s c a k g c, nh ng đã đ c đi u ch nh theo m t h s c a ch tiêu có liên
quan, mà ch tiêu có liên quan này quy t đ nh quy mô c a ch tiêu phân tích.
M c bi n đ ng tuy t đ i = K th c hi n – (K g c x h s đi u ch nh)
Hay ∆C = C1 – C0x H
M c bi n đ ng t

ng đ i: t 

C x100(%)
C xH
1

0

Trong đó: C0 : Chi phí s n xu t k g c
C1 : Chi phí s n xu t k th c hi n
H: H s đi u ch nh(H s đi u ch nh th
t l t ng tr ng s n l ng…)

ng là t l hoàn thành doanh thu,

N u: t  100% và ∆C  0: doanh nghi p s d ng ti t ki m các y u t đ u vào
t >100% và ∆C > 0: doanh nghi p lãng phí các y u t đ u vào
* So sánh b ng s bình quân: S bình quân là d ng đ c bi t c a s tuy t đ i,
bi u hi n tính ch t đ c tr ng chung v m t s l ng, nh m ph n nh đ c đi m
chung c a m t đ n v , m t b ph n hay m t t ng th chung có cùng m t tính ch t.
1.2.2.2. Ph

ng pháp lo i tr (ph

ng pháp phân tích theo nhân t

nh h

ng)

Ph ng pháp lo i tr đ c áp d ng r ng rãi đ xác đ nh xu h ng và m c đ
nh h ng c a t ng nhân t đ n ch tiêu phân tích khi lo i tr nh h ng c a các
nhân t còn l i. Ph ng pháp này th hi n qua ph ng pháp thay th liên hoàn và
ph

ng pháp s chênh l ch
a) Ph

ng pháp thay th liên hoàn

Là ph ng pháp dùng đ xác đ nh m c đ nh h ng c a t ng nhân t đ n
ch tiêu phân tích khi gi đ nh các nhân t còn l i không thay đ i b ng cách l n l t
thay th t ng nhân t t k g c sang k phân tích. Trên c s đó, t ng h p l i m c
đ nh h ng c a t t c các nhân t đ i v i đ i t ng phân tích
Các b
*B

c ti n hành:
c 1: Xây d ng ch tiêu phân tích:

Xác đ nh ph ng trình kinh t bi u th m i quan h các nhân t
đ n ch tiêu phân tích.

6

nh h

ng


G i : Q là ch tiêu c n phân tích;
a, b, c trình t là các nhân t
Gi s có ph

nh h

ng đ n ch tiêu phân tích

ng trình kinh t : Q = a . b . c

t Q1: Ch tiêu k phân tích, Q1= a1 . b1. c1
Q0: Ch tiêu k g c, Q0 = a0 . b0 . c0
*B

c 2: Xác đ nh đ i t

ng phân tích:

Xác đ nh chênh l ch gi a giá tr ch tiêu k phân tích v i giá tr ch tiêu k
g c, chênh l ch có đ c đó chính là đ it ng phân tích.
it
*B

ng phân tích: Q =Q1 – Q0 = a1 . b1 . c1 – a0 . b0 . c0

c 3: Xác đ nh m c đ

nh h

Trình t thay th các nhân t
- Nhân t s l

ng c a các nhân t .

nh h

ng thay đ i tr

ng theo nguyên t c sau:

c, nhân t ch t l

ng thay đ i sau

- Trong tr ng h p có nh h ng c a nhân t k t c u thì nhân t s l
thay đ i tr c tiên, đ n nhân t k t c u và cu i cùng là nhân t ch t l ng
- Tru ng h p có nh h

ng c a nhi u nhân t s l

ng

ng và nhân t ch t

l ng thì nhân t ch y u thay th tr c, nhân t th y u thay th sau. Nhân t ch

y u là nhân t nh h ng m nh h n đ n ch tiêu phân tích
L u ý: Nhân t đã thay
- Thay th b
M cđ

nh h

c gi nguyên cho b

c sau thay th

c thay th b ng a1 . b0 . c0

ng c a nhân t a là:Q(a) = a1 . b0 . c0 – a0 . b0 . c0

nh h

c thay th b ng a1 . b1 . c0

ng c a nhân t b là:Q(b) = a1 . b 1 . c0 – a1. b0 . c0
c 3 (Cho nhân t c):a1 . b1 . c0 đ

nh h

T ng h p m c đ
*B

c ph i đ

c 2 (cho nhân t b): a1 . b0 . c0 đ

- Thay th b
M cđ

ctr

c 1 (cho nhân t a): a0 . b0 . c0 đ

- Thay th b
M cđ

b

c thay th b ng a1 . b1 . c1

ng c a nhân t c là:Q(c) = a1 . b1 . c1 – a1 . b1 . c0
nh h

ng c a các nhân t :Q = Q(a) +Q(b)+ Q(c)

c 4: Tìm nguyên nhân làm thay đ i các nhân t :

N u do nguyên nhân ch quan t doanh nghi p thì ph i tìm bi n pháp
đ kh c ph c nh ng nh c đi m, thi u xót đ k sau th c hi n đ c t t h n.

7


*B

c 5:

a ra các bi n pháp kh c ph c nh ng nhân t ch quan nhh

không t t đ n ch t lu ng kinh doanh và đ ng th i xây d ngph

ng h

ng

ng cho k sau.

Ví d : M t doanh nghi p th ng m i kinh doanh m t lo i s n ph m có s
li u v s n l ng, đ n giá bán và doanh thu qua 2 n m nh sau:
CH TIÊU
S nl

ng tiêu th

n giá bán(1.000 đ ng/s n ph m)
Doanh thu (1.000 đ ng)
Yêu c u: Hãy phân tích các nhân t

nh h

=

Q

Doanh thu n m N:

N m N+1

100

200

80

70

8.000

14.000

ng đ n doanh thu bán hàng qua 2 n m

Ch tiêu phân tích: Doanh thu = S n l
S

N mN

ng tiêu th x

n giá bán

x P
S0 = Q0 x P0 = 100 x 80 = 8.000 (đ ng)

Doanh thu n m N+1 : S1 = Q1 x P1 = 200 x 70 = 14.000 (đ ng)

it

ng phân tích: S = S1 - S0= 14.000 – 8.000 = + 6.000 (đ ng)

Xác đ nh m c đ

nh h

ng c a các nhân t

Khi s n l ng tiêu th thay đ i t k g c sang k phân tích, gi s giá bán
không thay đ i k phân tích thì doanh thu:
S(Q) = Q1P0 = 200 x 80 = 16.000 (đ ng)
M cđ

nh h

ng c a nhân t s n l

ng

∆S(Q) = S(Q) – S0 = Q1P0 - Q0P0 = 16.000 – 8.000 = + 8.000 (đ ng)
Khi giá bán thay đ i t k g c sang k phân tích, s n l
k phân tích thì doanh thu:

ng không thay đ i

S(P) = Q1P1 = 200 x 70 = 14.000 (đ ng)
M cđ

nh h

ng c a nhân t giá bán

∆S(P) = S(P) – S(Q) = Q1P1 - Q1P0 = 14.000 – 16.000 = - 2.000 (đ ng)
T ng h p m c đ

nh h

ng cu các nhân t

∆S = ∆S(Q) + ∆S(P) = 8.000 + (-2.000) = +6.000 (đ ng)

8


Nh n xét: b ph n bán hàng đã ho t đ ng khá hi u qu trong n m N, đ a ra
nh ng ph ng án khá linh ho t nh m gia t ng s n l ng tiêu th
m c giá th p
này. Do đó, ph n gi m c a doanh thu do chính sách gi m giá đ c bù b i ph n t ng
c a doanh thu do vi c gia t ng s n l ng tiêu th mang l i.
b) Ph

ng pháp s chênh l ch

Th c ch t c a ph ng pháp này là tr ng h p đ c bi t c a ph ng pháp
thay th liên hoàn. Ph ng pháp này c ng th c hi n đ y đ các b c nh v y, tuy
ch khác đi m sau: khi xác đ nh nhân t nh h ng đ n ch tiêu phân tích, thay vì ta
ti n hành thay th s li u mà s dùng s chênh l ch c a t ng nhân t đ tính nh
h ng c a t ng nhân t .

Ví d : L y s li u ví d trên
nh h

ng c a nhân t s n l

ng

S(Q) = (Q1 – Q0) x P0 = ( 200 – 100) x 80 = + 8.000 (đ ng)
nh h

ng c a nhân t giá bán

S(P) = Q1x (P1 – P0) = 200 x (70 – 80) = - 2.000 (đ ng)
T ng h p m c đ

nh h

ng cu các nhân t

∆S = ∆S(Q) + ∆S(P) = + 8.000 + (-2.000) = +6.000 (đ ng)
Nh v y, ph ng pháp s chênh l ch ch có th th c hi n đ c khi các nhân
t có quan h b ng tích s và th ng s đ n ch tiêu phân tích mà thôi.
1.2.2.3 Ph

ng pháp cân đ i

Liên h cân đ i là ph ng pháp mô t và phân tích các hi n t ng kinh t khi
mà gi a chúng t n t i m i quan h cân b ng, hay nói cách khác m i liên h cân đ i
có c s là cân b ng v l ng gi a hai m t c a các y u t và qúa trình s n xu t kinh
doanh. M t l ng thay đ i trong m i nhân t s làm thay đ i trong ch tiêu phân

tích đúng m t l ng t ng ng.Nh ng liên h cân đ i th ng g p trong phân tích
nh : Tài s n và ngu n v n; gi a nhu c u thanh toán và kh n ng thanh toán, cân đ i
hàng t n kho; đ ng th c quá trình kinh doanh; nhu c u v n và s d ng v n v.v..
1.3. T ch c công tác phân tích ho t đ ng kinh t
1.3.1 Trình t t ch c phân tích ho t đ ng kinh t
Xu t phát
t yêu c u
qu n lý

Thu th p
d li u

Xây
d ng ch
tiêu

9

X lý d
li u

Báo cáo


1.3.2 Hình th c t ch c phân tích ho t đ ng kinh t
qu n lý toàn b các ho t đ ng trong doanh nghi p, c n k t h p nhi u
hình th c phân tích. C n c vào các tiêu th c khác nhau ng i ta chia hình th c
phân tích thành nhi u hình th c khác nhau.
Theo th i đi m phân tích, phân tích ho t đ ng kinh t bao g m:
- Phân tích tr

c khi ti n hành s n xu t kinh doanh.

- Phân tích đ ng th i v i quá trình s n xu t kinh doanh.
- Phân tích k t qu th c hi n k ho ch s n xu t kinh doanh.
Theo n i dung phân tích, phân tích ho t đ ng kinh t bao g m: Phân tích
chuyên đ và phân tích toàn di n.
Theo ph m vi phân tích, phân tích ho t đ ng kinh t đ

c chia ra thành: Phân

tích đi n hình và phân tích t ng th .
1.3.3 Trách nhi m t ch c phân tích ho t đ ng kinh t
Trên th c t t i các doanh nghi p th ng không có b ph n ch c n ng
chuyên th c hi n các công vi c v phân tích ho t đ ng kinh t . Trong đi u ki n đó
c n ph i có s k t h p ch c n ng c a các b ph n đ phân rõ ch c n ng c a t ng
phòng, ban, th c hi n t ng công vi c ho c t ng khâu phân tích. C th , l c l ng
phân tích có th đ c t ch c và ch u trách nhi m nh sau:
- B ph n thông tin kinh t , nghi p v hàng ngày g m cán b th ng kê, ho c
cán b kinh doanh kiêm nhi m có nhi m v thông tin nhanh, k p th i, các ch tiêu
ti n đ và ch t l ng công vi c h ng ngày t i đ n v .
- Các b ph n ch c n ng đ m nhi m th c hi n các khâu phân tích c n có s
phù h p v i l nh v c công tác c a mình k c phân tích tr c, phân tích đ ng th i
v i quá trình s n xu t kinh doanh, phân tích sau khi th c hi n k ho ch s n xu t
kinh doanh.
- H i đ ng phân tích c a doanh nghi p có nhi m v giúp Giám đ c toàn b
công tác t ch c phân tích kinh t t vi c xây d ng n i qui, qui trình phân tích đ n
h ng d n th c hi n các qui trình và t ch c h i ngh phân tích

10

CÂU H I ÔN T P CH
Câu 1: Nêu đ i t

NG 1

ng c a phân tích ho t đ ng kinh t ?

Câu 2: Các ph ng pháp phân tích ho t đ ng kinh t ? Nêu vai trò, ý ngh a
c a t ng ph ng pháp trong vi c nghiên c u đ i t ng c a phân tích ho t đ ng
kinh doanh
Câu 3: Khi s d ng ph

ng pháp so sánh c n chú ý đ n nh ng v n đ gì?

Câu 4: Trình t thay th các nhân t trong ph
d a trên nh ng c n c nào?
Câu 5: Nhân t nh h
phân lo i nhân t nh h ng

ng pháp lo i tr ? Trình t đó

ng trong phân tích ho t đ ng kinh t là gì? Các cách

11


CH

NG 2: PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH S N XU T

2.1 Ý ngh a, nhi m v c a phân tích tình hình s n xu t
2.1.1 Ý ngh a
Ho t đ ng s n xu t là ho t đ ng ch y u c a doanh nghi p s n xu t. Qua
ho t đ ng s n xu t s n ph m v t ch t cung c p cho xã h i s th hi n công s c c a
doanh nghi p đóng góp vào k t qu s n xu t xã h i. M t khác, ho t đ ng s n xu t
chi ph i nhi u m t ho t đ ng khác c a doanh nghi p nh : chu n b lao đ ng, t li u
lao đ ng, cung ng các đ i t ng lao đ ng… ng th i, k t qu ho t đ ng s n xu t
c ng có quan h m t thi t v i ho t đ ng tiêu th và tình hình l i nhu n c a doanh
nghi p. Do v y, phân tích ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p s n xu t ph i b t
đ u t phân tích k t qu s n xu t đ đánh giá k t qu đ t đ c v s n xu t c a
doanh nghi p trong t ng th i k nh t đ nh (th ng là 1 n m). K t qu s n xu t c a
doanh nghi p ph i đ

c phân tích v các n i dung sau:

 Phân tích k t qu s n xu t v m t kh i l

ng

 Phân tích k t qu s n xu t v m t ch t l

ng

Qua các n i dung phân tích trên s đánh giá đ c k t qu s n xu t đã đ t đ c
v i nh ng m t tích c c, tiêu c c c a nó. Nh ng k t qu phân tích này s là c s
cho đ nh h ng v k ho ch s n xu t c ng nh các bi n pháp th c hi n quá trình
s n xu t đ c đúng đ n.
2.1.2 Nhi m v

- Thu th p các thông tin, s li u v các ch tiêu ph n ánh k t qu s n xu t t
các b ph n th ng kê, k toán, các phòng nghi p v c a doanh nghi p.
- Phân tích tình hình hoàn thành k ho ch t ng ch tiêu ph n nh k t qu s n
xu t; t đó phân tích tìm ra các nguyên nhân nh h ng đ n tình hình hoàn thành k
ho ch t ng ch tiêu
- Cung c p tài li u phân tích k t qu s n xu t, các d báo tình hình kinh
doanh s p t i, các ki n ngh đ n lãnh đ o và b ph n qu n lý.
2.2 Phân tích tình hình th c hi n các ch tiêukh i l

ng s n xu t

2.2.1 Phân tích tình hình th c hi n ch tiêu giá tr s n xu t công nghi p
* Ch tiêu phân tích:
Giá tr s n xu t công nghi p (GSX) là bi u hi n b ng ti n c a toàn b s n ph m

12


hay công vi c mà doanh nghi p ti n hành s n xu t trong k , không phân bi t s n
ph m hay công vi c đó đã hoàn thành ch a.
Ch tiêu giá tr s n xu t công nghi p bao g m các y u t sau:
- Giá tr thành ph m, bán thành ph m đ
li u c a doanh nghi p (GT)

c s n xu t ch bi n b ng nguyên v t

- Giá tr nh ng công vi c có tính ch t công nghi p làm cho bên ngoài (GC)
- Giá tr c a ph ph m, th ph m, ph ph m, ph li u thu h i(GF)
- Giá tr c a ho t đ ng cho thuê thi t b máy móc trong dây chuy n s n xu t
công nghi p c a doanh nghi p (GM)

- Giá tr chênh l ch gi a cu i k và đ u k c a n a thành ph m, s n ph m
đang ch t o d dang trong công nghi p (GL)
Công th c xác đ nh ch tiêu giá tr s n xu t công nghi p:
GSX = GT + GC + GF + GM + GL
n

Hay G SX =

Q  P .
i 1

i

i

Trong đó:

Q :là s
i

l ng s n ph m i s n xu t trong k (k c hoàn thành và ch a hoàn thành).

P : là giá đ
i

* Ph

n v s n ph m i

ng pháp phân tích

- Phân tích chung tình hình th c hi n k ho ch (t ng tr

ng) kh i l

ng s n xu t:

So sánh giá tr s n xu t công nghi p k phân tích v i k g c, c đ nh giá đ n v
s n ph m k g c đ đánh giá chung tình hình th c hi n s n xu t v m t kh i l ng
+ T l hoàn thành k ho ch kh i l
+ M c bi n đ ng kh i l

ng s n xu t: T 

ng s n xu t:  G SX =

Q1i x Pki -

Trong đó: T: t l hoàn thành k ho ch giá tr s n xu t
Q1i : s n l

ng s n xu t th c t c a m t hàng i

13

Q x P
Q x P
1i

ki

ki

ki

x100

Qki x Pki


Qki: s n l

ng s n xu t k ho ch c a m t hàng i

Pki: đ n giá c đ nh (ho c k ho ch) đ tính giá tr s n xu t
N u: T  100% thì doanh nghi p hoàn thành k ho ch kh i l

ng s n xu t.

T < 100% thì doanh nghi p không hoàn thành k ho ch kh i l

ng s n xu t

Ví d : Có tài li u v tình hình s n xu t c a m t doanh nghi p
S n
ph m

S l

ng s n ph m (cái)

n giá s n ph m (1.000đ)

K ho ch

Th c t

K ho ch

Th c t

A

100

150

20

22

B

200

150

30

28

C

100

120

50

45

T s li u trên, l p b ng phân tích tình hình hoàn thành k ho ch kh i l
s n xu t nh sau:
S n
ph m

Giá tr s n xu t s n ph m (1.000đ)

ng

K ho ch

Th c hi n

Chêch l ch
GTSX (1.000đ)

A

2.000

3.000

+1.000

150%

B

6.000

4.500

-1.500

75%

C

5.000

6.000

+1.000

120%

T ng

13.000

13.500

+500

103,84%

% hoàn thành
k ho ch

Qua b ng phân tích trên ta th y doanh nghi p đã hoàn thành k ho ch s n
xu t s n ph m là 103,84%. V t k ho ch 3,84% , t ng ng v i m c v t là
500.000 đ. Tuy nhiên, xét theo m t hàng thì ch có s n ph m A và C v
còn s n ph m B ch a hoàn thành k ho ch, m i ch đ t 75%

t k ho ch,

- Phân tích các y u t c u thành đ tìm nguyên nhân gây nên s bi n đ ng v
giá tr s n xu t:So sánh các y u t c u thành nên ch giá tr s n xu t đ th y m c đ
nh h ng c a t ng nhân t đ n vi c th c hi n giá tr s n xu t công nghi p

14


2.2.2. Phân tích tình hình th c hi n k ho ch s n xu t m t hàng ch y u
Nh ng m t hàng đ c coi là m t hàng ch y u là nh ng m t hàng chi n
l c, n đ nh c a doanh nghi p. Ngoài ra, m t s doanh nghi p chuyên s n
xu ttheo đ n đ t hàng ho c theo ch tiêu k ho ch Nhà n c giao nh các doanh
nghi p qu c phòng.
i v i nh ng m t hàng này, vi c không hoàn thành k ho ch

s n xu t m t m t hàng nào đó s nh ng nh h ng đ n h p đ ng v i khách hàng,
nh h ng đ n ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p và các đ n v h u
quan.
Ph ng pháp phân tích:
m t hàng ch y u có th dùng th

phân tích tình hình th c hi n k ho ch s n xu t
c đo b ng hi n v t, giá tr .

- Khi dùng th c đo b ng hi n v t: so sánh s n l ng th c t v i k ho ch c a
t ng lo i m t hàng ch y u. N u t t c các lo i m t hàng đ u hoàn thành k ho ch
s n xu t thì doanh nghi p hoàn thành k ho ch s n xu t các m t hàng ch y u. N u
có m t lo i s n ph m nào đó mà không hoàn thành k ho ch thì k t lu n là doanh
nghi p không hoàn thành k ho ch s n xu t các m t hàng ch y u.
-Khi dùng th c đo b ng giá tr :
so sánh tình hình th c hi n k ho ch s n
xu t các m t hàng ch y u gi a th i k hay so sánh gi a các doanh nghi p có cùng
đ c đi m s n xu t c n ph i dùng th c đo giá tr đ phân tích.Phân tích tình hình
s n xu t m t hàng ch y u đ c phân chia thành hai tr ng h p
Tr ng h p 1: i v i nh ng m t hàng có giá tr s d ng khác nhau (không
phân chia thành th h ng)
Nguyên t c:không đ

cl ys v

t k ho ch c a m t hàng này bù cho s

không đ t k ho ch c a m t hàng kia.

Q x P

sau: Tm 
Q x P
k

Công th c tính nh

1i

ki

ki

ki

x100

Trong đó: Tm : T l hoàn thành k ho ch s n xu t m t hàng ch y u

Q

k

1i

Q

ki

:S nl

ng s n xu t th c t trong gi i h n k ho ch c a m t hàng i

:S nl

ng k ho ch c a m t hàng i

Pki :

n giá k ho ch c a m t hàng i

15


Do ph n giá tr v

t k ho ch c a các m t hàng ch y u không tính vào t s

c a ch tiêu nên giá tr c a ch tiêu này luôn nh h n ho c b ng 100%
N u Tm = 100%: doanh nghi p hoàn thành k ho ch s n xu t v m t hàng ch y u
N u Tm< 100%: doanh nghi p không hoàn thành k ho ch s n xu t v m t hàng ch
y u
Ví d : Có tài li u v tình hình s n xu t t i doanh nghi p A nh sau:
Tên m t hàng

S nl

ng s n xu t (SP)

Giá bán đ n v (1.000đ)

K ho ch

Th c hi n

K ho ch

Th c hi n

A

200

210

140

145

B

150

140

80

80

C

100

100

75

70

60

60

90

90

1. M t hàng ch y u

2. M t hàng không ch y u
(D)
Yêu c u:

ánh giá tình hình th c hi n k ho ch s n xu t m t hàng ch y u

c a doanh nghi p
Áp d ng công th c ta có:

T

m



(200 x140)  (140 x80)  (100 x75)
x100  98,3%
(200 x140)  (150 x80)  (100 x75)

Nh n xét: C n c vào k t qu tính toán trên có th th y r ng: Trong k đ n v
ch th c hi n đ c 98,3% k ho ch s n xu t m t hàng ch y u, h t 1,7% so v i k
ho ch. i u này ch ng t đ n v đã không hoàn thành k ho ch s n xu t m t hàng
ch y u. C th : i v i s n ph m A doanh nghi p đã s n xu t v t 10 s n ph m so
v i k ho ch, trong khi đó s n ph m B l i h t 10 s n ph m so v i k ho ch. Vì A và
B là hai lo i s n ph m có giá tr s d ng khác nhau, do đó không th l y ph n v t k
ho ch c a s n ph m A đ bù cho ph n không đ t c a s n ph m B.

16


N u ph n v

t k ho ch c a s n ph m A đ

c tiêu th h t, đáp ng đ

c u c a khách hàng thì đây là bi u hi n t t. Ng c l i, n u s n
không tiêu th h t s d n đ n tình tr ng t n kho hàng hóa, gây đ
B thi u h t có th s không đáp ng đ c nhu c u c a khách hàng.
gây khó kh n cho vi c s n xu t, tiêu th c a doanh nghi p trong t

c yêu

ph m A s n xu t
ng v n. M t hàng
i u này có th s
ng lai

i v i nh ng m t hàng có giá tr s d ng gi ng nhau (đ
Tr ng h p 2:
phân chia thành th h ng ph m c p
Nguyên t c: đ

c

c bù tr gi a các h ng ph m c p trên c s quy đ i v s n

l ng tiêu chu n (th ng là lo i I). Vi c quy đ i s n l ng v s n ph m tiêu chu n
d a trên c s các thông s k thu t, kinh t ho c h s giá bán c a t ng th h ng
ph m c p so v i giá bán c a s n ph m đ t tiêu chu n.
Ví d : Gi s có tài li u v tình hình s n xu t t i doanh nghi p X nh sau:
Tên m t
hàng

A

Th h ng
ph m c p

S nl

ng s n xu t (cái)

Giá bán đ n v (1.000đ)

K ho ch

Th c hi n

K ho ch

Th c hi n

Lo i I

6.000

7.000

300

320

Lo i II

2.000

2.000

270

290

Lo i III

2.000

1.000

150

165

Lo i I

4.000

3.000

80

95

Lo i II

1.000

2.000

70

80

B

Yêu c u: ánh giá tình hình th c hi n k ho ch s n xu t m t hàng ch y u
t i doanh nghi p
phân tích tình hình s n xu t v m t hàng ch y u ta c n ph i xác đ nh s
l ng s n ph m qui đ i v s n ph m lo i I. Các s n ph m th h ng đ c qui đ i v
s n ph m lo i I theo giá k ho ch
Xác đ nh s l

ng s n ph m t

ng đ

ng

S n ph m A:
K ho ch: 6.000  ( 2.000 

270
150
)  8.800
)  ( 2.000 
300
300

17


Th c hi n: 7.000  ( 2.000 

270
150
)  9.300
)  (1.000 
300
300

S n ph m B:
K ho ch: 4.000  (1.000 

70
)  4.875
80

Th c hi n: 3.000  ( 2.000 

70
)  4.750
80

T l hoàn thành k ho ch s n xu t m t hàng ch y u :
Tm 

8.800  300  4.750  80
x100  99,66%
8.800  300  4.875  80

So v i nhi m v đ t ra doanh nghi p v n ch a hoàn thành k ho ch s n xu t
m t hàng ch y u. Th c t doanh nghi p ch th c hi n đ c 99.66% so v i k

ho ch, h t 0,37%. Nguyên nhân là do ch t l ng s n ph m c a m t hàng B đã gi m
(s l ng s n ph m lo i II t ng 1.000 s n ph m, s l ng s n ph m lo i I gi m
1.000 s n ph m) đã làm cho s n l ng t ng đ ng c a s n ph m B gi m so v i k
ho ch. Trong khi đó s n ph m A đã s n xu t v t so k ho ch. Vì A và B là nh ng
s n ph m có giá tr s d ng khác nhau nên không th l y ph n v t c a s n ph m
này đ bù cho ph n không đ t c a s n ph m kia
2.3 Phân tích tình hình v ch t l
2.3.1
ph m c p

ng s n ph m s n xu t

i v i doanh nghi p mà s n ph m đ

c chia thành th

h ng

Doanh nghi p thu c lo i này th ng g m: doanh nghi p ch bi n chè, v i
may m c, đ sành s , th y tinh…s n ph m có th phân chia thành nhi u th h ng
khác nhau tùy theo ch t l ng và đ u đ c tiêu th trên th tr ng. S n ph m ch t
l ng lo i 1 có giá bán s cao h n lo i 2, giá bán c a s n ph m lo i 2 s cao h n
s n ph m lo i 3. i v i nh ng s n ph m có th phân lo i th h ng này, quá trình
phân tích ch t l ng s n ph m có th s d ng m t trong các ch tiêu sau:
* Ch tiêu h s ph m c p bình quân:
- Ch tiêu phân tích:

Hp

Q x P

Q x P
i

ki

i

k1

18


Trong đó:

Hp : H s ph m c p bình quân
Qi: Kh i l

ng s n ph m theo c p b c ch t l

ng.

Pki:

n giá k ho ch c a h ng ph m c p i.

Pkl:

n giá k ho ch c a h ng có c p b c ch t l

ng cao nh t.

N u Hp = 1 thì toàn b s n ph m đ u là lo i 1 (ho c lo i s n ph m không
phân c p theo c p b c ch t l ng).
l

N u Hp< 1: H s này càng nh h n 1 bao nhiêu thì đi u đó ch ng t kh i
ng th h ng s n ph m th p càng nhi u b y nhiêu.

Ph ng pháp phân tích: So sánh gi a h s ph m c p k th c t v i k ho ch
(ho c k tr c)
Hp = Hp1 – Hpk
N u : Hp > 0 ch ng t ch t l

ng s n ph m t ng.

Hp < 0 ch ng t ch t l

ng s n ph m k th c t gi m th p.

Hp = 0 ch ng t ch t l

ng s n ph m không thay đ i

T h s ph m c p bình quân có th xác đ nh s nh h
s n ph m đ n tình hình hoàn thành k ho ch s n xu t nh sau:

ng c a ch t l

G   Q x P1k x( H p1  H pk )
i1

Trong đó:

G: m c t ng, gi m c a giá tr s n xu t s n ph m
Qi1: s l

ng s n ph m th c t c a ph m c p h ng i

P1k : đ n giá k ho ch c a ph m c p h ng I
Ví d : M t doanh nghiêp trong n m N có tài li u v s n xu t s n ph m A nh sau:
Ph m
c p

S l

ng s n xu t trong k

K ho ch

Th c hi n

n giá c đ nh
(đ ng)

Lo i I

700

800

20.000

Lo i II

200

100

18.000

Lo i III

100

100

16.000

19

ng


Yêu c u:C n c tài li u trên, phân tích tình hình ch t l

ng s n xu t s n ph m

c a doanh nghi p
Tr

c h t, ta xác đ nh h s ph m c p bình quân

H pk 

(700 x 2 0.000)  (200 x18 .000)  (100 x16.000)
 0, 96
(700 x 20 .000)  (200 x 20 .000)  (100 x 20.000)

H p1 

(8 0 0 x 2 0 .0 0 0 )  (1 0 0 x1 8 .0 0 0 )  (1 0 0 x 1 6 .0 0 0 )
 0, 97
(8 0 0 x 2 0 .0 0 0 )  (1 0 0 x 2 0 .0 0 0 )  (1 0 0 x 2 0 .0 0 0 )

So sánh h s ph m c p bình quân th c t v i k ho ch
∆Hp = Hp1- Hpk = 0,97 – 0,96 = +0,01
H s ph m c p bình quân th c t t ng so v i k ho ch là 0,01. Ta k t lu n:
Ch t l ng s n xu t s n ph m A đã đ c th c hi n v t k ho ch
Giá tr s n xu t s n ph m t ng do nh h ng c a h s ph m c p bình quân
t ng đ c tính là: (800+100+100) x 20.000 x 0,01 = 200.000đ
* Ch tiêu giá đ n v bình quân:
Trong tr ng h p s n ph m đ c chia thành các th h ng ph m c p thì s n
ph m th h ng càng cao s có giá bán càng cao. Do đó, ta có th s d ng giá đ n v
bình quân tính cho t ng lo i s n ph m v i các th h ng ph m c p khác nhau đ
phân tích ch t l ng s n ph m s n xu t
- Ch tiêu phân tích:
P

Q x P
Q

i

ki

i

Trong đó: P : Giá đ n v bình quân
Qi : S l
Pki :
Ph

ng s n ph m ph m c p h ng i
n giá k ho ch ho c giá c đ nh c a ph m c p h ng i

ng pháp phân tích: so sánh đ n giá bình quân k th c t v i k k ho ch
P 

P P
1

k

N u P  0 : ch t l

ng s n ph m s n xu t không đ i

N u P  0 : ch t l

ng s n ph m s n xu t gi m

20


ng s n ph m s n xu t t ng

N u  P > 0 : ch t l

V nh h ng c a ch t l ng s n ph m s n xu t đ n giá tr s n xu t qua bi n
đ ng t ng gi m c a ch tiêu này đ c tính theo công th c sau:
G   Q x( P1  Pk )
i1

Trong đó: P1, PK : Giá đ n v bình quân th c t , k ho ch
Qi1: S l

ng s n ph m th c t c a ph m c p h ng i

V i ví d trên, ta phân tích thông qua giá đ n v bình quân nh sau:
Tính giá đ n v bình quân s n ph m A
Pk 

700  20.000  200  18.000  100  16.000
 19.200
700  200  100

P1 

800  20.000  100  18.000  100  16.000
 19.400
800  100  100

So sánh giá đ n v bình quân th c t v i k ho ch
 P  P1  Pk  19.400  19.200  200

K t lu n: ch t l
đ

ng s n xu t s n ph m A th c t t ng h n so v i k ho ch

Giá tr s n xu t s n ph m A t ng do nh h
c tính là: 200 x (800+100+100) = 200.000đ

ng c a giá đ n v bình quân t ng

* Ch tiêu t tr ng s n ph m c a t ng th h ng
Ch tiêu này đ

c tính theo công th c:
Ti 

Qi
 Qi

Trong đó:Ti : T tr ng c a s n ph m th h ng i
Qi : S l

ng s n ph m th h ng i

Ch tiêu này đ c dùng đ phân tích trong tr ng h p s n ph m ch đ c phân
chia thành hai th h ng: h ng I và h ng II, ho c lo i t t và lo i th ng. V i nh ng

s n ph m ch có hai th h ng nh v y, ta dùng ch tiêu này thì vi c tính toán s có
ph n đ n gi n h n
Ph ng pháp phân tích: so sánh t tr ng s n ph m t ng th h ng th c t v i
k ho ch (ho c k tr c). N u t tr ng s n ph m h ng I t ng h n (t c t tr ng s n

21


ph m h ng II gi m xu ng) ta k t lu n là ch t l
so v i k ho ch (ho c k tr

c) và ng

ng s n ph m s n xu t th c t t ng

cl i

S t ng, gi m v ch t l ng s n xu t s n ph m th hi n qua phân tích trên là
do t ng h p c a nhi u nguyên nhân khác nhau. Có th nêu m t s nguyên nhân sau:
+ Tình tr ng k thu t c a máy móc thi t b s n xu t
+ Quy cách, ch t l

ng c a nguyên v t li u dùng vào s n xu t

+ Trình đ tay ngh c a công nhân s n xu t
+ Trình đ t ch c, qu n lý quá trình s n xu t
+ Tình hình áp d ng các thành t u khoa h c, k thu t vào s n xu t…
2.3.2
ph m c p

i v i doanh nghi p mà s n ph m không chia thành th h ng

Các doanh nghi p thu c nhóm này th ng bao g m nh : doanh nghi p s n
xu t các linh ki n đi n t , s n xu t máy công c , d c ph m... S n ph m đ c s n
xu t ra n u không đ m b o tiêu chu n ch t l ng quy đ nh thì không đ c phép
tiêu th . Hay nói đúng h n là ch phân tích cho nh ng s n ph m s n xu t ra ch có
thành ph m hay ph ph m. Ð i v i nh ng s n ph m này, khi phân tích ng
d ng ch tiêu t l sai h ng.

i ta s

2.3.2.1. Ch tiêu phân tích
* Ch tiêu t l sai h ng cá bi t (ti): là t l sai h ng tính riêng cho t ng lo i
s n ph m. Do v y, ch tiêu này có th đ c tính b ng th c đo hi n v t ho c th c
đo giá tr
Tr

ng h p tính b ng th

T l sai h ng
(hi n v t)

=

S l

c đo hi n v t, ta có ch tiêu:
S l ng s n ph m h ng
x 100(%)
ng s n ph m t t + S l ng s n ph m h ng

Ch tiêu trên nói lên c s n xu t 100 s n ph m thì có bao nhiêu s n ph m b
sai h ng. Khi t l sai h ng càng l n thì ph n nh tình hình qu n lý s n xu t càng
kém, và ng c l i
Tr

ng h p tính b ng giá tr , ta có ch tiêu:

Công th c tính:
T l sai h ng
( giá tr )

=

Chi phí v s n ph m h ng
T ng giá thành s n xu t s n ph m

22

x 100 (%)


Trong đó, chi phí v s n ph m h ng bao g m chi phí s n xu t s n ph m h ng
không s a ch a đ c và chi phí s a ch a s n ph m h ng có th s a ch a đ c
Công th c này cho th y: ch t l ng s n ph m càng t t thì t l ph ph m càng gi m
và ng c l i.
* Ch tiêu t l sai h ng bình quân (T): là ch tiêu tính t ng h p toàn b chi
phí v s n ph m h ng so v i t ng giá thành s n xu t c a t t c các lo i s n ph m
T ng chi phí sai h ng c a t t c các s n ph m
T ng giá thành c a t t c các s n ph m

T l sai h ng
=
bình quân

T

Z xt
Z
i

i

x 100 (%)

x100(%)

i

Trong đó: T : T l sai h ng bình quân
Zi :T ng giá thành s n xu t s n ph m i
ti : T l sai h ng cá bi t c a s n ph m i
Trong công th c trên, n u ta đ t kilà t tr ng v t ng giá thành s n xu t c a
s n ph m i trong t ng giá thành s n xu t t t c s n ph m
ki =

Zi
x100(%)
Zi

Ta có th vi t l i công th c trên nh sau: T =
2.3.2.2. Ph

ng pháp phân tích

i v i t l sai h ng cá bi t: Ph

-

ki x ti

t1i > toi : ch t l

ng pháp so sánh

ng s n xu t s n ph m i càng kém

i v i t l sai h ng bình quân: Áp d ng ph
hoàn. nh h ng đ n ch tiêu này g m 2 nhân t :

ng pháp thay th liên

+ Nhân t k t c u s n ph m (tính b ng t ng giá thành s n xu t)
+ Nhân t t l sai h ng cá bi t t ng lo i s n ph m.
it

ng phân tích: T = T1 – T0 =

k1ix t1i -

k0ix t0i

+ nh h

ng nhân t k t c u:T(k)=

+ nh h

ng nhân t t l sai h ng cá bi t: T(t)=

k1ix t0i -

k0ix t0i
k1ix t1i - k1ix t0i

T ng h p: T = T(k) +T(t)
Ví d : Có s li u v giá thành s n xu t và chi phí sai h ng c a m t doanh nghi p

23


S n ph m

T ng giá thành s n xu t (1.000đ) Chi phí sai h ng (1.000đ)
K tr

c

K này

A

25.000

B
T ng

K tr

c

K này

75.000

500

1.725

50.000

75.000

2.600

3.750

75.000

150.000

3.100

5.475

Yêu c u: phân tích tình hình saih ng s n ph m trong s n xu t c a doanh nghi p
S n
ph m

K t c u v giá thành
s n ph m i (%) (ki)

T l sai h ng (%) (ti)

K tr

K tr

c

K này

c

K này

A

33,3

50

2

2,3

B

66,7

50

5,2

5

T ng

100

100

4,13

3,65

Qua s li u ta th y: t l sai h ng c a s n ph m A t ng so v i k tr c, t l
sai h ng s n ph m B gi m so v i k tr c và t l sai h ng bình quân gi m so v i
k tr c. N u d ng l i các s li u này ta không th đánh giá đ c tình hình sai
h ng s n ph m k này t t h n hay kém h n so v i k tr

tích nh sau:
it

c. Ta ph i ti n hành phân

ng phân tích: 3,65% - 4,13% = - 0,48%

Xác đ nh nh h

ng c a các nhân t :

+ Nhân t k t c u s n ph m:
 T ( k )  (50 % x 2  50% x 5, 2)  4,1 3%  3, 6%  4,13 %   0, 53%

+ Nhân t t l sai h ng cá bi t:
 T (t )  3, 6 5 %  3, 6 %   0 , 0 5 %

T ng h p:  T ( k )   T ( t )  0, 53 %  0, 05%   0, 4 8%
Qua phân tích xác đ nh các nhân t

nh h

24

ng trên ta th y