Tai chính doanh nghiệp 1 bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG
TÀI CHÍNH DOANH NGHI P
– PH N 1
(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: Th.S Hu nh inh Phát

L u hành n i b - N m 2015

1


Ch

ng 1: T NG QUAN V TÀI CHÍNH DOANH NGHI P

1.1. Vai trò c a tài chính doanh nghi p
1.1.1. Tài chính doanh nghi p
1.1.1.1. B n ch t c a tài chính doanh nghi p

ti n hành s n xu t kinh doanh các doanh nghi p c n có các y u t c
b n c a quá trình s n xu t nh : T li u lao đ ng, đ i t ng lao đ ng, s c lao đ ng.
Trong n n kinh t th tr ng m i v n hành kinh t đ u đ c ti n t hoá vì
v y các y u t trên đ u đ c bi u hi n b ng ti n. S ti n ng tr c đ mua s m
các y u t trên g i là v n kinh doanh.
Trong doanh nghi p v n luôn v n đ ng r t đa d ng có th là s chuy n
d ch c a giá tr chuy n quy n s h u t ch th này sang ch th khác ho c s
chuy n d ch trong cùng m t ch th . S thay đ i hình thái bi u hi n c a giá tr
trong quá trình s n xu t kinh doanh đ c th c hi n theo s đ :
TLL
TL

T - H

- SX - H' - T'...

SL
Nh v y s v n đ ng c a v n ti n t trong quá trình s n xu t kinh doanh
c a doanh nghi p di n ra liên t c, xen k k ti p nhau không ng ng phát tri n.
M t khác s v n đ ng c a v n ti n t không ch bó h p trong m t chu k
s n xu t, mà s v n đ ng đó ho c tr c ti p ho c gián ti p liên quan đ n t t c
các khâu c a quá trình tái s n xu t xã h i (s n xu t - phân ph i - trao đ i - tiêu
dùng). Nh s v n đ ng c a ti n t đã làm hàng lo t các quan h kinh t d i
hình thái giá tr phát sinh các khâu c a quá trình tái s n xu t trong n n kinh
t th tr ng. Nh ng quan h kinh t đó tuy ch a đ ng n i dung kinh t khác
nhau, song chúng đ u có nh ng đ c tr ng gi ng nhau mang b n ch t c a tài
chính doanh nghi p.
Tài chính doanh nghi p là h th ng các quan h kinh t , bi u hi n d i hình
thái giá tr , phát sinh trong quá trình hình thành và s d ng các qu ti n t nh m
ph c v cho quá trình tái s n xu t c a m i doanh nghi p và góp ph n tích lu

v n cho Nhà n

c.

H th ng quan h kinh t d

i hình thái giá tr thu c ph m trù b n ch t

2


tài chính doanh nghi p g m:
- Quan h kinh t gi a doanh nghi p v i Nhà n

c

+ Các doanh nghi p th c hi n ngh a v v i Nhà n
phí, l phí cho ngân sách Nhà n c.

c thông qua n p thu ,

+ Ngân sách Nhà n c c p v n cho doanh nghi p Nhà n c, mua c phi u,
góp v n liên doanh v.v..., c p tr giá cho các doanh nghi p khi c n thi t.
- Quan h kinh t gi a doanh nghi p này v i doanh nghi p khác (th hi n
qua trao đ i) và v i th tr ng tài chính. M i quan h này đ c th hi n thông qua
trao đ i mua bán v t t , s n ph m, hàng hoá, d ch v . Doanh nghi p có lúc là
ng i mua, có lúc là ng i bán.
+ Là ng i mua, doanh nghi p mua v t t , tài s n, hàng hoá, d ch v , mua
c phi u, trái phi u, thanh toán ti n công lao đ ng.
+ Là ng i bán, doanh nghi p bán s n ph m, hàng hoá, d ch v , bán trái

phi u, đ huy đ ng v n cho doanh nghi p.
- Quan h kinh t trong n i b doanh nghi p: m i quan h th hi n quan
h gi a doanh nghi p v i các phòng ban, v i cán b công nhân viên trong
n i b doanh nghi p. Bi u hi n c a m i quan h này là s luân chuy n v n trong
doanh nghi p. ó là s luân chuy n v n gi a các b ph n s n xu t kinh doanh
nh nh n t m ng, thanh toán tài s n v n li ng...
l

- Quan h gi a doanh nghi p v i cán b công nhân viên thông qua tr
ng, th ng và các kho n thu nh p khác cho ng i lao đ ng.
1.1.1.2. V trí c a tài chính doanh nghi p

Tài chính doanh nghi p là m t b ph n c u thành c a h th ng tài chính qu c
gia và là khâu c s c a h th ng tài chính.
N u xét trong ph m vi c a m t đ n v s n xu t kinh doanh thì tài chính doanh
nghi p đ c coi là m t trong nh ng công c quan tr ng đ qu n lý s n xu t kinh
doanh c a đ n v . B i m i m c tiêu, ph ng h ng s n xu t kinh doanh ch có th
th c hi n trên c s phát huy t t các ch c n ng c a tài chính doanh nghi p t vi c
xác đ nh nhu c u v n cho s n xu t kinh doanh, t o ngu n tài chính đ đáp ng nhu
c u đã xác đ nh, khi có đ v n ph i t ch c s d ng h p lý, ti t ki m và có hi u
qu đ ng v n cho đ n vi c theo dõi, ki m tra, qu n lý ch c ch các chi phí s n xu t
kinh doanh, vi c phân ph i l i nhu n c a doanh nghi p…

3


1.1.1.3. Ch c n ng c a tài chính doanh nghi p
đ

a. T ch c huy đ ng - chu chuy n v n, đ m b o cho s n xu t kinh doanh

c ti n hành liên t c.

Doanh nghi p là đ n v kinh t c s có nhi m v s n xu t kinh doanh nên có
nhu c u v v n, tu theo t ng lo i hình doanh nghi p mà v n đ c huy đ ng
t nh ng ngu n sau:
- Ngân sách Nhà n

c c p.

- V n c ph n.
- V n liên doanh.
- V n t b sung.
- V n vay.
N i dung c a ch c n ng này:
- C n c vào nhi m v s n xu t, đ nh m c tiêu chu n đ xác đ nh nhu c u
v n c n thi t cho s n xu t kinh doanh.
- Cân đ i gi a nhu c u và kh n ng v v n: N u nhu c u l n h n kh n ng
v v n thì doanh nghi p ph i huy đ ng thêm v n (tìm ngu n tài tr v i chi phí s
d ng v n th p nh ng đ m b o có hi u qu ).
N u nhu c u nh h n kh n ng v v n thì doanh nghi p có th m r ng
s n xu t ho c tìm ki m th tr ng đ đ u t mang l i hi u qu .
- L a ch n ngu n v n và phân ph i s d ng v n h p lý đ sao cho v i s
v n ít nh t nh ng mang l i hi u qu cao nh t.
b. Ch c n ng phân ph i thu nh p c a tài chính doanh nghi p
Thu nh p b ng ti n t bán s n ph m, hàng hoá, lao v , d ch v , l i t c c
phi u, lãi cho vay, thu nh p khác c a doanh nghi p đ c ti n hành phân ph i
nh sau:
- Bù đ p hao phí v t ch t, lao đ ng đã tiêu hao trong quá trình s n xu t kinh
doanh bao g m:
+ Chi phí v t t nh nguyên v t li u, nhiên li u, đ ng l c, công c lao

đ ng nh ...
+ Chi phí kh u hao tài s n c đ nh.

4


+ Chi phí ti n l

ng và các kho n trích theo l

ng.

+ Chi phí d ch v mua ngoài, chi phí khác b ng ti n (k c các kho n thu
gián thu).
- Ph n còn l i là l i nhu n tr

c thu đ

c phân ph i ti p nh sau:

+ N p thu thu nh p doanh nghi p theo lu t đ nh.
+ Bù l n m tr

c không đ

c tr vào l i nhu n tr

c thu (n u có).

+ N p thu v n (n u có).

+ Tr các kho n chi phí không h p lý, h p l .
+ Chia lãi cho đ i tác góp v n.
+ Trích vào các qu doanh nghi p.
c. Ch c n ng giám đ c đ i v i ho t đ ng s n xu t kinh doanh
Giám đ c tài chính là vi c th c hi n ki m soát quá trình t o l p và s d ng
các qu ti n t c a doanh nghi p.
- C s c a giám đ c tài chính:
+ Xu t phát t tính quy lu t trong phân ph i s n ph m quy t đ nh ( đâu
có phân ph i tài chính thì

đó có giám đ c tài chính).

+ Xu t phát t tính m c đích c a vi c s d ng v n trong s n xu t kinh
doanh. Mu n cho đ ng v n có hi u qu cao, sinh l i nhi u thì t t y u ph i giám
đ c tình hình t o l p s d ng qu ti n t trong doanh nghi p.
- N i dung giám đ c tài chính:
+ Thông qua ch tiêu vay tr , tình hình n p thu cho Nhà n c mà Nhà
n c, Ngân hàng bi t đ c tình hình s d ng v n c a doanh nghi p t t hay
ch a t t.
+ Thông qua ch tiêu giá thành, chi phí mà bi t đ
v t t , tài s n, ti n v n ti t ki m hay lãng phí.

c doanh nghi p s d ng

+ Thông qua ch tiêu t su t l i nhu n (t su t l i nhu n doanh thu, giá
thành, v n) mà bi t đ

c doanh nghi p làm n có hi u qu hay không?

5

1.1.2. Vai trò c a tài chính doanh nghi p
Trong n n kinh t th tr ng có s đi u ti t c a Nhà n
nghi p ngày càng tr nên quan tr ng b i các lý do sau:

c, tài chính doanh

- Ho t đ ng c a tài chính doanh nghi p liên quan và nh h
ho t đ ng c a doanh nghi p.

ng t i t t c các

- Nhu c u v n cho ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p ngày càng l n, do
v y vi c l a ch n và s d ng các công c tài chính đ huy đ ng v n và vi c s
d ng v n nh th nào nh h ng r t l n đ n tình hình và hi u qu kinh doanh c a
doanh nghi p.
- Các thông tin v tình hình tài chính c a doanh nghi p là c s quan tr ng
cho ng i lãnh đ o và các nhà qu n lý doanh nghi p đ ki m soát và ch đ o ho t
đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.
1.1.2.1. Vai trò c a Tài chính doanh nghi p đ i v i ho t đ ng s n xu t kinh
doanh c a doanh nghi p
a. Tài chính doanh nghi p là công c khai thác, thu hút các ngu n tài chính
nh m đ m b o nhu c u v n cho đ u t phát tri n c a doanh nghi p.
Trong n n kinh t th tr ng t n t i nhi u thành ph n kinh t nên c nh tranh
và khát v ng l i nhu n đã th c s tr thành đ ng l c thôi thúc các doanh nghi p
t ng c ng đ u t , đ i m i thi t b công ngh , đ u t vào nh ng ngành ngh m i,
đ u t chi m l nh th tr
n n kinh t .

ng... tình hình trên đây đã làm gia t ng nhu c u v n trong

Trong n n kinh t th tr

ng, s ho t đ ng c a quy lu t cung c p r t m nh m .

đâu, l nh v c nào có nhu c u thì đó s có ngu n cung c p. Vì v y khi các
doanh nghi p có nhu c u v n thì t t y u th tr ng v n s đ c hình thành v i
nh ng hình th c đa d ng c a nó. ây là môi tr ng h t s c thu n l i đ các doanh
nghi p ch đ ng khai thác, thu hút các ngu n v n trong xã h i nh m ph c v cho
các m c tiêu kinh doanh c a doanh nghi p. i u quan tr ng là doanh nghi p ph i
xác đ nh chính xác nhu c u v n, cân nh c, l a ch n các ph ng án đ u t có hi u
qu , l a ch n hình th c thu hút v n thích h p... đ đ s c huy đ ng v n theo
ph ng châm ti t ki m, hi u qu , nâng cao vòng quay và kh n ng sinh l i c a
đ ng v n.

6


b.

m b o s d ng v n ti t ki m và hi u qu .

- Trong đi u ki n n n kinh t th tr ng, các quy lu t kinh t (quy lu t c nh
tranh, quy lu t cung c u, quy lu t giá tr ...) đ t ra tr c m i doanh nghi p nh ng
chu n m c h t s c kh t khe nh : s n xu t không ph i v i b t k giá nào; ph i bán
đ c nh ng gì mà th tr ng c n và ch p nh n ch không ph i bán cái mà doanh
nghi p có... đòi h i ng i qu n lý ph i s d ng v n m t cách ti t ki m, hi u qu ;
th hi n vi c doanh nghi p đánh giá và l a ch n các d án đ u t trên c s phân
tích kh n ng sinh l i và m c đ r i ro c a d án. Vi c huy đ ng k p th i các ngu n

v n có ý ngh a r t quan tr ng, t o đi u ki n cho doanh nghi p ch p đ c các c h i
kinh doanh. M t khác, vi c huy đ ng t i đa s v n hi n có vào ho t đ ng kinh
doanh có th tránh đ c nh ng thi t h i do đ ng v n gây ra, đ ng th i gi m b t
đ c nhu c u vay v n, t đó gi m đ c kho n ti n tr lãi vay (hình thành và s
d ng t t các qu c a doanh nghi p, vi c s d ng các hình th c th ng, ph t v t
ch t m t cách h p lý góp ph n quan tr ng thúc đ y cán b nhân viên g n bó v i
doanh nghi p, nâng cao n ng su t lao đ ng, c i ti n s n xu t kinh doanh, qua đó
nâng cao hi u qu s d ng v n). Tính hi u qu đ c th hi n hai m t:
+ V m t kinh t : v n c a doanh nghi p không ng ng đ c b o toàn và phát
tri n (s d ng các bi n pháp t ng nhanh vòng quay v n, nâng cao kh n ng sinh l i
c a v n kinh doanh)
+ V m t xã h i: các doanh nghi p không ch làm tròn ngh a v c a mình đ i
v i Nhà n c mà còn không ng ng nâng cao m c thu nh p c a ng i lao đ ng.
ây đ c coi là đi u ki n t n t i và phát tri n c a m i doanh nghi p.
c. Vai trò đòn b y kích thích và đi u ti t ho t đ ng kinh doanh.
D a trên các quan h tài chính c a doanh nghi p, doanh nghi p có th s
d ng các công c tài chính nh : đ u t , xác đ nh lãi su t, c t c, giá bán ho c
mua s n ph m, d ch v , ti n l ng... đ kích thích t ng n ng su t lao đ ng,
kích thích tiêu dùng, kích thích thu hút v n... nh m thúc đ y t ng tr
ho t đ ng kinh doanh.
Nh v y tu thu c vào n ng l c c a ng

ng trong

i qu n lý trong vi c v n d ng ch c

n ng phân ph i c a tài chính. N u bi t v n d ng sáng t o, h p quy lu t s làm cho
Tài chính doanh nghi p tr thành đòn b y kích thích ho t đ ng s n xu t kinh doanh
(nh vi c phân ph i thu nh p, phân ph i các qu chuyên dùng, c ch xây d ng

7


giá...). Ng

c l i tài chính doanh nghi p s tr thành "v t c n" gây kìm hãm ho t

đ ng s n xu t kinh doanh.
d. Vai trò là công c
doanh nghi p:

ki m tra các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a

Tình hình tài chính doanh nghi p là m t t m g ng ph n ánh trung th c m i
ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Thông qua vi c phân tích các ch
tiêu tài chính nh : h s n , hi u su t và hi u qu s d ng v n, ch tiêu v kh n ng
thanh toán, kh n ng sinh l i... đ nh n bi t đ c th c tr ng t t, x u c a doanh
nghi p mà k p th i phát hi n, đi u ch nh, giám sát quá trình s n xu t kinh doanh
nh m đ t t i m c tiêu đã đ nh.
1.1.2.2. Vai trò c a Tài chính doanh nghi p đ i v i h th ng tài chính
Tài chính doanh nghi p là khâu c s (khâu kh i đi m) c a h th ng tài chính
vì đó là n i t o ra ngu n thu ban đ u ch y u cho các khâu khác trong h th ng tài
chính nh : t o ngu n thu cho ngân sách Nhà n c qua thu , t o thu nh p cho ng i
lao đ ng... Do v y ho t đ ng Tài chính doanh nghi p lành m nh và đ t hi u qu cao
hay không s nh h ng tích c c hay tiêu c c đ n c h th ng đ c bi t là ngân sách
Nhà n c và các t ch c tài chính trung gian.
1.2. N i dung ch y u c a qu n lý tài chính doanh nghi p
Trong th c ti n, t ch c qu n lý công tác tài chính doanh nghi p có th bao
g m nh ng n i dung c b n sau:
- Tham gia xây d ng và l a ch n ph

t hi u qu nh t;

ng án k ho ch kinh doanh d án đ u

- Xác đ nh nhu c u v n, t ch c huy đ ng các ngu n v n đ đáp ng k p th i
cho các ho t đ ng c a doanh nghi p;
- T ch c s d ng t t s v n hi n có, qu n lý ch c ch các kho n thu, chi,
đ m b o kh n ng thanh toán c a doanh nghi p;
- Th c hi n t t vi c phân ph i l i nhu n, trích l p và s d ng các qu c a
doanh nghi p;
- Ki m tra, ki m soát và phân tích, đánh giá tình hình tài chính c a doanh
nghi p;
- Xây d ng và t ch c th c hi n các k ho ch tài chính c a doanh nghi p.

8


1.3. Nh ng nhân t ch y u nh h

ng t i vi c t ch c tài chính doanh

nghi p
T ch c tài chính doanh nghi p là vi c v n d ng t ng h p các ch c n ng c a
tài chính doanh nghi p đ kh i th o, l a ch n và áp d ng các hình th c và ph ng
pháp thích h p nh m xây d ng các quy t đ nh tài chính đúng đ n v vi c t o l p và
s d ng các qu ti n t , nh m đ t đ c các m c tiêu s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p trong t ng th i k nh t đ nh.
1.3.1. Hình th c pháp lý t ch c c a doanh nghi p
- Theo hình th c pháp lý t ch c doanh nghi p hi n hành,
có các lo i hình doanh nghi p ch y u sau đây:

+ Doanh nghi p nhà n

n

c ta hi n nay

c.

+ Công ty c ph n.
+ Công ty trách nhi m h u h n.
+ Doanh nghi p t nhân.
+ Công ty h p danh.
+ Doanh nghi p có v n đ u t n

c ngoài.

- Nh ng đ c đi m riêng v m c hình th c pháp lý t ch c doanh nghi p gi a
các doanh nghi p trên có nh h ng l n đ n vi c t ch c tài chính c a doanh
nghi p nh :
+ T ch c và huy đ ng v n.
+ Phân ph i l i nhu n.
- D i đây xem xét vi c t ch c qu n lý tài chính c a m t s lo i hình doanh
nghi p ph bi n:
+ Doanh nghi p nhà n

c (DNNN):

DNNN là t ch c kinh t do Nhà n

c n m gi 100% v n đi u l

c đi m c a DNNN: DNNN là t ch c kinh t do nhà n c đ u t v n và
thành l p; DNNN có t cách pháp nhân, đ c nhà n c đ u t v n và có quy n
qu n lý, s d ng v n, tài s n nhà n c đ u t ; quy n đ nh đo t đ c th c hi n theo
qui đ nh c a pháp lu t; DNNN ho t đ ng theo s qu n lý c a nhà n c.

9


+ Doanh nghi p t nhân (DNTN): Là doanh nghi p do m t cá nhân làm ch
và t ch u trách nhi m b ng toàn b tài s n c a mình v m i ho t đ ng c a doanh
nghi p. V n đ u t c a ch doanh nghi p do ch doanh nghi p t đ ng ký và có
quy n t ng và gi m v n đ u t . Tr ng h p gi m v n đ u t th p h n s v n đã
đ ng ký thì ch doanh nghi p ph i khai báo v i c quan đ ng ký kinh doanh. Ch
doanh nghi p toàn quy n quy t đ nh đ i v i t t c ho t đ ng kinh doanh c a doanh
nghi p. Sau khi hoàn thành ngh a v đ i v i NSNN, ch doanh nghi p có toàn
quy n quy t đ nh v vi c s d ng ph n thu nh p còn l i. Ch doanh nghi p có
quy n thuê ng i khác qu n lý, đi u hành ho t đ ng kinh doanh nh ng ph i khai
báo v i c quan đang ký kinh doanh.
+ Công ty c ph n: Là doanh nghi p có t cách pháp nhân, trong đó v n đi u
l đ c chia thành nhi u ph n b ng nhau g i là c ph n. Ng i góp v n d i hình
th c mua c phi u g i là c đông. C đông trong công ty c ph n có th là t ch c,
cá nhân, nh ng s thành viên sáng l p công ty ít nh t là 3 ng i và không h n ch
s l ng t i đa. C đông ch ch u trách nhi m h u h n trong ph m vi s v n đã góp
vào doanh nghi p. Công ty đ c quy n phát hành ch ng khoán ra công chúng. Thu
nh p c a công ty sau khi trang tr i các kho n chi phí b ra và hoàn thành ngh a v
n p thu cho nhà n c, công ty dùng m t ph n l i nhu n đ tái đ u t m r ng s n
xu t và chi tiêu cho m c đích chung. M t ph n khác chia cho các c đông và coi
đây là l i t c c ph n (c t c).
+ Công ty trách nhi m h u h n (TNHH) m t thành viên: Là m t doanh nghi p

do m t thành viên làm ch s h u, thành viên có th là m t t ch c hay m t cá
nhân. Công ty có t cách pháp nhân và không đ c phép phát hành c phi u và ch u
trách nhi m h u h n trong ph n v n góp. Ch s h u công ty có quy n chuy n
nh ng toàn b ho c m t ph n v n đi u l c a công ty cho t ch c ho c cá nhân
khác.
+ Công ty TNHH có t 2 thành viên tr lên: Là doanh nghi p trong đó thành
viên có th là t ch c, cá nhân v i s l ng không v t quá 50 ng i. V n c a
công ty chia ra thành t ng ph n g i là ph n v n góp, các ph n v n góp không th
hi n d i hình th c c phi u và h ph i ch u trách nhi m v các kho n n c a công
ty trong ph n v n góp c a mình. Công ty có t cách pháp nhân và không đ c
quy n phát hành c phi u. Thu nh p c a công ty sau khi bù đ p l i nh ng chi phí
đã b ra và hoàn thành ngh a v n p thu cho nhà n c, ph n còn l i thu c quy n
s h u c a ch doanh nghi p. N u là công ty do nhi u ng

i hùn v n, ph n này sau

10


khi trích l p các qu , s còn l i đ
v n góp c a m i ng

c đem chia cho các ch s h u theo t l ph n

i.

+ Công ty h p danh: Là doanh nghi p trong đó ph i có ít nh t 2 thành viên
h p danh và có th có thành viên góp v n. Thành viên h p danh ph i là cá nhân và
ph i ch u trách nhi m b ng toàn b tài s n c a mình v các ngh a v c a Công ty.
Thành viên góp v n ch ch u trách nhi m h u h n trong ph n v n góp. Công ty h p

danh có t cách pháp nhân k t khi có gi y đ ng ký kinh doanh, và không đ c
phát hành b t k lo i ch ng khoán nào. Thành viên h p danh có quy n qu n lý
công ty, ti n hành ho t đ ng kinh doanh nhân danh công ty. Thành viên góp v n có
quy n đ c chia l i nhu n theo t l theo quy đ nh c a đi u l công ty nh ng không
đ c tham gia qu n lý công ty và ho t đ ng nhân danh công ty.
+ Doanh nghi p có v n đ u t n

c ngoài:

* Doanh nghi p liên doanh: Là doanh nghi p đ c thành l p t i Vi t Nam trên
c s h p đ ng liên doanh ký k t gi a hai bên ho c nhi u bên đ ti n hành đ u t ,
kinh doanh t i Vi t Nam. Công ty liên doanh có t cách pháp nhân và ch ch u trách
nhi m h u h n trong ph n v n góp.
i v i lo i hình này, vi c hình thành v n ban
đ u, quá trình b sung v n, vi c phân chia l i t c, th c hi n ngh a v đ i v i nhà
n c... đ u đ c xác đ nh rõ ràng trong m t v n ki n c th d i hình th c h p
đ ng ho c đi u l b o đ m l i ích cho các bên.
* Doanh nghi p 100% v n đ u t n c ngoài: Là doanh nghi p thu c s h u
c a nhà đ u t n c ngoài, do nhà đ u t n c ngoài thành l p t i Vi t Nam, t
qu n lý và t ch u trách nhi m v k t qu kinh doanh. Doanh nghi p này đ c
thành l p theo hình th c công ty ch u trách nhi m h u h n và có t cách pháp nhân.
* Hình th c H p đ ng h p tác kinh doanh: Là v n b n ký k t gi hai bên
ho c nhi u bên đ ti n hành đ u t , kinh doanh Vi t Nam, trong đó qui đ nh
trách nhi m và phân chia k t qu kinh doanh cho m i bên mà không thành l p
pháp nhân m i. Các hình th c h p đ ng h p tác kinh doanh bao g m hình th c
BOT, BTO và BT.
1.3.2.

c đi m kinh t - k thu t c a ngành kinh doanh

M i ngành s n xu t v t ch t có đ c đi m kinh t - k thu t riêng mang tính
ch t đ c thù (quy mô v n, k t c u trong t ng lo i v n, s l ng v n, k t c u chi
phí s n xu t...). Các doanh nghi p khác nhau v trình đ qu n lý và đ c đi m s n
xu t kinh doanh khác nhau s khác nhau v :

11


 T ch c v n s n xu t kinh doanh: xác đ nh qui mô, s l
bên trong t ng lo i v n, t ng quan gi a các lo i v n...

ng v n, k t c u

 K t c u chi phí s n xu t.
 Ph

ng pháp phân ph i k t qu s n xu t kinh doanh.

 Các hình th c s d ng k t qu đó.
 Ph

ng h

ng t o ngu n tài chính và đ u t .

 Th th c thanh toán chi tr và tiêu th s n ph m hàng hoá...
D i đây xem xét m t s lo i hình t ch c doanh nghi p theo đ c đi m s n
xu t kinh doanh nh sau:
- T ch c tài chính doanh nghi p thu c ngành công nghi p: ây là ngành đòi
h i m c đ đ u t v n l n, chu k s n xu t kinh doanh h u nh ng n (tr ngành

đóng tàu và m t vài ngành c khí), v n s n ph m d dang không nhi u. Vi c s n
xu t và tiêu th s n ph m c ng đ c ti n hành th ng xuyên, nên có m i quan h
ch t ch v i th tr ng hàng hoá và th tr ng v n. ây là ngành t o ngu n thu ch
y u cho NSNN.
- T ch c tài chính doanh nghi p thu c ngành xây d ng: Tài chính ngành xây
d ng có nh ng đ c đi m sau đây:
+ Vì th i gian thi công dài nên ph i t ch c nghi m thu và thanh toán theo
t ng giai đo n, t ng ph n kh i l ng công trình ch không ch đ n khi công trình
hoàn t t m i thanh toán nh trong công nghi p.
+ Ph n l n s v n c a ngành xây d ng b vào nh ng công trình ch a
hoàn thành, vì v y ph i c g ng t p trung ti n v n đ rút ng n th i h n thi công
xây d ng.
+ Vì đi u ki n xây d ng m i công trình không gi ng nhau nên vi c ki m tra
tài chính đ i v i ch t l ng s n ph m không nh ng ch đ i v i công vi c có tính
ch t s n xu t mà ph i đ i v i c nh ng v n ki n d toán, thi t k và nh ng lu n
ch ng kinh t k thu t c a công trình.
- T ch c tài chính doanh nghi p thu c ngành nông nghi p:
chính ngành nông nghi p:

c đi m tài

+ i u ki n s n xu t ph thu c r t l n v đi u ki n t nhiên.

12


+ L i nhu n mang l i không cao, không n đ nh.
- T ch c tài chính doanh nghi p thu c ngành th ng m i (bao g m c n i
th ng và ngo i th ng): Th ng m i là ngành có nhi m v đ a s n ph m t n i
s n xu t đ n n i tiêu dùng. Vì v y qu n lý tài chính ngành th ng m i ph i đ c bi t

quan tâm đ n ch tiêu chi phí mua, bán hàng và t c đ luân chuy n v n l u đ ng.
Trong th ng m i v n đi vay th ng nhi u h n các ngành khác.
- T ch c tài chính doanh nghi p thu c ngành d ch v : chi phí và giá thành
d ch v đ c xem là ch tiêu ch t l ng quan tr ng nh t. Vì v y, tài chính doanh
nghi p có nhi m v ph i qu n lý ch t ch đ i v i ch tiêu này nh m không ng ng
h th p chi phí, giá thành d ch v m t cách h p lý, tích c c, đ t ng l i nhu n
doanh nghi p.
1.3.3. Môi tr

ng kinh doanh

B t c m t doanh nghi p nàp c ng ho t đ ng trong m t môi tr ng kinh
doanh nh t đ nh. Môi tr ng kinh doanh bao g m t t c nh ng đi u ki n bên
ngoài nh h ng t i ho t đ ng c a doanh nghi p. Môi tr ng kinh doanh có tác
đ ng m nh m đ n m i ho t đ ng c a doanh nghi p – trong đó có ho t đ ng tài
chính, c th :
-S

n đ nh c a n n kinh t ;

- nh h

ng c a giá c th tr

- S c nh tranh trên th tr

ng, lãi su t và ti n thu ;

ng và s ti n b khoa h c k thu t công ngh ;

- Chính sách kinh t và tài chính c a nhà n
- S ho t đ ng c a th tr

c đ i v i doanh nghi p;

ng tài chính và h th ng các t ch c tài chính trung

gian.
Khi xem xét tác đ ng c a môi tr ng kinh doanh, không ch xem xét ph m
vi trong n c mà c n phân tích đánh giá c môi tr ng khu v c và th gi i vì bién
đ ng v kinh t - tài chính trong khu v c và trên th gi i tác đ ng không nh đ n
ho t đ ng kinh doanh c a m t n c.

13


Ch

ng 2: V N C

NH C A DOANH NGHI P

2.1. Tài s n c đ nh và v n c đ nh trong doanh nghi p
2.1.1. Tài s n c đ nh
2.1.1.1. Khái ni m, đ c đi m, phân lo i
a. Khái ni m
Tài s n c đ nh là nh ng t li u lao đ ng ch y u tho mãn các tiêu chu n c a
tài s n c đ nh, tham gia vào nhi u chu k s n xu t kinh doanh, g m c nh ng
tài s n c đ nh có hình thái v t ch t (nhà c a, máy móc thi t b , v t ki n trúc...) và
nh ng tài s n c đ nh không có hình thái v t ch t nh : chi phí quy n s d ng đ t,

b n quy n b ng sáng ch , quy n phát hành, ph n m m vi tính...
Nh v y, tài s n c đ nh là nh ng tài s n có th có hình thái v t ch t c
th ho c không có hình thái v t ch t (nh ng doanh nghi p v n xác đ nh đ c
giá tr s d ng) đ th c hi n m t ho c m t s ch c n ng nh t đ nh trong quá
trình s n xu t kinh doanh, có giá tr l n và đ c s d ng trong m t th i gian
dài.
b.

c đi m c b n c a tài s n c đ nh

- TSC có th tham gia tr c ti p ho c gián ti p vào nhi u chu k s n xu t
kinh doanh.
-

i v i TSC

h u hình, khi tham gia vào quá trình s n xu t, m c dù b hao

mòn, song chúng v n gi nguyên đ
h ng, ph i lo i b .

c hình thái v t ch t ban đ u cho đ n khi b h

- Khi tham gia vào quá trình s n xu t kinh doanh, TSC
th i gian và giá tr c a chúng đ
kinh doanh.

b hao mòn theo

c chuy n d ch t ng ph n vào chi phí s n xu t

c. Phân lo i tài s n c đ nh
c.1. Phân lo i tài s n c đ nh ph c v kinh doanh theo hình thái bi u hi n:
Theo cách phân lo i này, TSC c a doanh nghi p chia làm 2 lo i:
- Tài s n c đ nh h u hình
TSC

h u hình là b ph n ch y u trong t ng s tài s n và đóng vai trò quan

tr ng trong ho t đ ng đ u t và kinh doanh c a doanh nghi p, vì v y vi c xác đ nh
m t tài s n có đ c ghi nh n là TSC h u hình hay là m t kho n chi phí s n xu t,

14


kinh doanh trong k s có nh h

ng đáng k đ n báo cáo k t qu ho t đ ng kinh

doanh c a doanh nghi p.
+ nh ngh a v TSC h u hình: Tài s n c đ nh h u hình là nh ng tài s n có
hình thái v t ch t do doanh nghi p n m gi đ s d ng cho ho t đ ng s n xu t, kinh
doanh phù h p v i tiêu chu n ghi nh n TSC h u hình.
+ Tiêu chu n ghi nh n TSC h u hình:
Theo ch đ tài chính hi n hành (thông t s 45/2013/TT-BTC ngày 25 tháng
4 n m 2013 c a B tr ng B Tài chính), t li u lao đ ng là nh ng tài s n h u
hình có k t c u đ c l p, ho c là m t h th ng g m nhi u b ph n tài s n riêng l
liên k t v i nhau đ cùng th c hi n m t hay m t s ch c n ng nh t đ nh mà n u
thi u b t k m t b ph n nào thì c h th ng không th ho t đ ng đ c, n u tho
mãn đ ng th i c ba tiêu chu n d i đây thì đ c coi là tài s n c đ nh:

* Ch c ch n thu đ

c l i ích kinh t trong t

ng lai t vi c s d ng tài s n đó;

* Có th i gian s d ng trên 1 n m tr lên;
* Nguyên giá tài s n ph i đ
30.000.000 đ ng (Ba m

c xác đ nh m t cách tin c y và có giá tr t

i tri u đ ng) tr lên.

Tr ng h p m t h th ng g m nhi u b ph n tài s n riêng l liên k t v i nhau,
trong đó m i b ph n c u thành có th i gian s d ng khác nhau và n u thi u m t b
ph n nào đó mà c h th ng v n th c hi n đ c ch c n ng ho t đ ng chính c a nó
nh ng do yêu c u qu n lý, s d ng tài s n c đ nh đòi h i ph i qu n lý riêng t ng
b ph n tài s n thì m i b ph n tài s n đó n u cùng tho mãn đ ng th i ba tiêu
chu n c a tài s n c đ nh đ c coi là m t tài s n c đ nh h u hình đ c l p.
i v i súc v t làm vi c và/ho c cho s n ph m, thì t ng con súc v t tho mãn
đ ng th i ba tiêu chu n c a tài s n c đ nh đ c coi là m t TSC h u hình.
i v i v n cây lâu n m thì t ng m nh v n cây, ho c cây tho mãn đ ng
th i ba tiêu chu n c a TSC đ c coi là m t TSC h u hình.
+

i v i tài s n c đ nh h u hình, doanh nghi p phân lo i nh sau:

* Lo i 1: Nhà c a, v t ki n trúc: là tài s n c đ nh c a doanh nghi p đ c
hình thành sau quá trình thi công xây d ng nh tr s làm vi c, nhà kho, hàng rào,

tháp n c, sân bãi, các công trình trang trí cho nhà c a, đ ng xá, c u c ng, đ ng
s t, đ ng b ng sân bay, c u t u, c u c ng, tri n đà.

15


* Lo i 2: Máy móc, thi t b : là toàn b các lo i máy móc, thi t b dùng trong
ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p nh máy móc chuyên dùng, thi t b công
tác, giàn khoan trong l nh v c d u khí, c n c u, dây truy n công ngh , nh ng máy
móc đ n l .
* Lo i 3: Ph ng ti n v n t i, thi t b truy n d n: là các lo i ph ng ti n v n
t i g m ph ng ti n v n t i đ ng s t, đ ng thu , đ ng b , đ ng không, đ ng
ng và các thi t b truy n d n nh h th ng thông tin, h th ng đi n, đ ng ng
n c, b ng t i.
* Lo i 4: Thi t b , d ng c qu n lý: là nh ng thi t b , d ng c dùng trong công
tác qu n lý ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p nh máy vi tính ph c v qu n
lý, thi t b đi n t , thi t b , d ng c đo l ng, ki m tra ch t l ng, máy hút m, hút
b i, ch ng m i m t.
* Lo i 5: V n cây lâu n m, súc v t làm vi c và/ho c cho s n ph m: là các
v n cây lâu n m nh v n cà phê, v n chè, v n cao su, v n cây n qu , th m
c , th m cây xanh...; súc v t làm vi c và/ ho c cho s n ph m nh đàn voi, đàn
ng a, đàn trâu, đàn bò…
* Lo i 6: Các lo i tài s n c đ nh khác: là toàn b các tài s n c đ nh khác
ch a li t kê vào n m lo i trên nh tranh nh, tác ph m ngh thu t.
- Tài s n c đ nh vô hình
+ nh ngh a: Là nh ng tài s n không có hình thái v t ch t, th hi n m t
l ng giá tr đã đ c đ u t và do doanh nghi p n m gi , s d ng trong s n xu t,
kinh doanh phù h p v i các tiêu chu n c a tài s n c đ nh vô hình.
+ Tiêu chu n ghi nh n TSC vô hình: M t tài s n vô hình đ c ghi nh n là
TSC vô hình ph i th a mãn đ ng th i: nh ngh a v TSC vô hình; và ba tiêu

chu n ghi nh n tài s n c đ nh nh trên.
M i kho n chi phí th c t mà doanh nghi p đã chi ra tho mãn đ ng th i c ba
đi u ki n quy đ nh trên mà không hình thành tài s n c đ nh h u hình thì đ c coi
là tài s n c đ nh vô hình. Nh ng kho n chi phí không đ ng th i tho mãn c ba
tiêu chu n nêu trên thì đ c h ch toán tr c ti p ho c đ c phân b d n vào chi phí
kinh doanh c a doanh nghi p.
+ Phân lo i tài s n c đ nh vô hình: quy n s d ng đ t, quy n phát hành, b ng
sáng ch phát minh, tác ph m v n h c, ngh thu t, khoa h c, s n ph m, k t qu c a

16


cu c bi u di n ngh thu t, b n ghi âm, ghi hình, ch

ng trình phát sóng, tín hi u v

tinh mang ch ng trình đ c mã hoá, ki u dáng công nghi p, thi t k b trí m ch
tích h p bán d n, bí m t kinh doanh, nhãn hi u, tên th ng m i và ch d n đ a lý,
gi ng cây tr ng và v t li u nhân gi ng.
Ph ng pháp phân lo i này giúp cho nhà qu n lý th y rõ toàn b c c u đ u t
tài s n c đ nh c a doanh nghi p đ có nh ng quy t đ nh đúng đ n v đ u t ho c
đi u ch nh ph ng án đ u t cho phù h p v i tình hình th c t và l nh v c ngành
ngh kinh doanh c a mình.
c.2. Phân lo i theo công d ng và tình hình s d ng TSC trong doanh nghi p,
TSC đ c chia thành:
- Tài s n c đ nh dùng cho m c đích kinh doanh: Là nh ng lo i TSC h u
hình và vô hình tr c ti p tham gia vào ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p g m nhà c a, máy móc thi t b , ph
không có hình thái v t ch t khác.

ng ti n v n t i... và nh ng TSC

- Tài s n c đ nh dùng cho m c đích phúc l i, s nghi p, an ninh, qu c phòng:
Là nh ng tài s n c đ nh do doanh nghi p qu n lý s d ng cho các m c đích phúc
l i, s nghi p, an ninh, qu c phòng trong doanh nghi p.
- Tài s n c đ nh b o qu n h , gi h , c t gi h Nhà n c: Là nh ng tài s n
c đ nh doanh nghi p b o qu n h , gi h cho đ n v khác ho c c t gi h Nhà
n

c theo quy đ nh c a c quan Nhà n

c có th m quy n.

Ph ng pháp phân lo i này s giúp cho nhà qu n lý bi t đ c m t cách t ng
quát tình hình s d ng v s l ng và ch t l ng TSC hi n có, và xác đ nh đ c
TSC nào đ

c trích kh u hao.

c.3. Phân lo i TSC theo ngu n hình thành tài s n c đ nh, tài s n c đ nh
trong doanh nghi p đ c phân thành:
- Tài s n c đ nh đ c hình thành t ngu n v n ch s h u: Là nh ng tài s n
c đ nh do doanh nghi p mua s m, s d ng t ngu n v n ch s h u c a doanh
nghi p, nh t ngân sách Nhà n c c p, t nh n v n góp liên doanh, t s góp v n
c a các c đông...
- Tài s n c đ nh đ

c hình thành t ngu n v n n ph i tr , bao g m:

17

+ Tài s n c đ nh đ

c hình thành t ngu n v n vay: Là nh ng tài s n c đ nh

thu c quy n qu n lý c a doanh nghi p đ
c a các t ch c tín d ng.

c hình thành t ngu n v n vay dài h n

+ Tài s n c đ nh đi thuê, bao g m:
* Tài s n c đ nh thuê tài chính: là nh ng tài s n c đ nh mà doanh nghi
thuê c a công ty cho thuê tài chính. Khi k t thúc th i h n thuê, bên thuê đ c quy
l a ch n mua l i tài s n thuê ho c ti p t c thuê theo các đi u ki n đã th a thu
trong h p đ ng thuê tài chính. T ng s ti n thuê m t lo i tài s n quy đ nh t i h
đ ng thuê tài chính, ít nh t ph i t
ký h p đ ng.

ng đ

p
n
n
p

ng v i giá tr c a tài s n đó t i th i đi m

* Tài s n c đ nh thuê ho t đ ng: Là nh ng tài s n mà doanh nghi p đi thuê
không ph i là thuê tài chính.

Theo cách phân lo i này cho bi t công ty c n có cách qu n lý và s d ng tài
s n c đ nh sao cho hi u qu nh t là tài s n c đ nh hình thành t ngu n v n vay.
2.1.1.2. Xác đ nh nguyên giá tài s n c đ nh
a. Xác đ nh nguyên giá tài s n c đ nh h u hình
Khái ni m: Nguyên giá tài s n c đ nh là toàn b các chi phí mà doanh nghi p
ph i b ra đ có đ c TSC h u hình tính đ n th i đi m đ a tài s n đó vào tr ng
thái s n sàng s d ng.
a1. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình mua s m
- Nguyên giá TSC h u hình mua s m (k c mua m i và c ):

Nguyên
giá TSC
h u hình
mua s m
(k c mua
m i và c )

=

Giá mua
th c t
ph i tr

+

Các kho n
thu
(không bao
g m các
kho n thu

đ c hoàn
l i)

+

Các chi phí liên quan tr c ti p
ph i chi ra tính đ n th i đi m
đ a tài s n c đ nh vào tr ng
thái s n sàng s d ng nh : lãi
ti n vay phát sinh trong quá
trình đ u t mua s m tài s n
c đ nh; chi phí v n chuy n,
b c d ; chi phí nâng c p; chi
phí l p đ t, ch y th ; l phí
tr c b , và các chi phí liên
quan tr c ti p khác...

18


Ví d : Công ty A nh p kh u 1 ô tô 12 ch ng i đ ph c v ho t đ ng s n xu t
kinh doanh v i giá nh p kh u là 300 tri u đ ng, thu su t thu nh p kh u 80%,
thu su t thu TT B 30%, thu GTGT thu su t 10%.
- Chi phí v n chuy n t c ng v công ty giá ch a thu VAT 10% là 10 trđ.
- Phí th th c h i quan: 10 trđ; Phí c p bi n s : 20 trđ;L phí tr c b : 20 trđ.
- Chi phí khác liên quan ch a có thu GTGT (10%) là 20 trđ.
Yêu c u xác đ nh nguyên giá xe ôtô trên bi t doanh nghi p tính thu GTGT
theo ph ng pháp kh u tr ?
Bài gi i:
+ Giá nh p kh u: 300tr

+ Các kho n thu : 300*80% + 300* (1+80%)*30% = 402tr
+ Các chi phí liên quan: 10 + 10 + 20 + 20 + 20 = 80tr
 Nguyên giá ô tô: 300 + 402 + 80 = 782tr
- Tr

ng h p TSC h u hình mua tr ch m, tr góp:

Các chi phí liên quan tr c
ti p ph i chi ra tính đ n
th i đi m đ a tài s n c
Nguyên
Các kho n
Giá mua
đ nh vào tr ng thái s n
giá TSC
thu (không
sàng s d ng nh : lãi ti n
tr ti n
h u hình
bao g m
= ngay t i +
+
vay phát sinh trong quá
mua tr
các kho n
trình đ u t mua s m tài
th i đi m
ch m, tr
thu đ c
mua

s n c đ nh; chi phí v n
góp
hoàn l i)
chuy n, b c d ; chi phí
nâng c p; chi phí l p đ t,
ch y th ; l phí tr c b ...
Ví d : Doanh nghi p A mua tr ch m 1 chi c xe t i v i giá bán tr ch m là
1000 tri u đ ng, tr trong vòng 10 tháng, m i tháng tr 100 tri u đ ng. Bi t giá bán
tr ngay là 800 tri u đ ng, VAT 10%. Biên lai thu l phí c p bi n s : 20 tri u
đ ng, gi y n p ti n l phí tr c b : 20 tri u đ ng, chi phí khác có liên quan: 20
tri u đ ng ch a bao g m VAT 10%. Hãy xác đ nh nguyên giá tài s n c đ nh này
bi t công ty n p thu GTGT theo ph ng pháp kh u tr .
Bài gi i:
+ Giá mua tr ti n ngay: 800 tri u đ ng
+ Các chi phí liên quan: 20 + 20 + 20 = 60 tri u đ ng
 Nguyên giá: 800 + 60 = 860 tri u đ ng
- Tr ng h p mua TSC h u hình là nhà c a, v t ki n trúc g n li n v i quy n
s d ng đ t thì giá tr quy n s d ng đ t ph i xác đ nh riêng và ghi nh n là TSC
vô hình n u đáp ng đ tiêu chu n theo quy đ nh, còn TSC h u hình là nhà c a,

19


v t ki n trúc thì nguyên giá là giá mua th c t ph i tr c ng (+) các kho n chi phí
liên quan tr c ti p đ n vi c đ a TSC h u hình vào s d ng.
- Tr ng h p sau khi mua TSC h u hình là nhà c a, v t ki n trúc g n li n v i
quy n s d ng đ t, doanh nghi p d b ho c hu b đ xây d ng m i thì giá tr
quy n s d ng đ t ph i xác đ nh riêng và ghi nh n là TSC vô hình n u đáp ng đ
tiêu chu n theo quy đ nh; nguyên giá c a TSC xây d ng m i đ c xác đ nh là giá
quy t toán công trình đ u t xây d ng theo quy đ nh t i Quy ch qu n lý đ u t và

xây d ng hi n hành. Nh ng tài s n d b ho c hu b đ c x lý h ch toán theo
quy đ nh hi n hành đ i v i thanh lý tài s n c đ nh.
a2. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình mua d i hình th c trao đ i
- Nguyên giá TSC mua theo hình th c trao đ i v i m t TSC h u hình không
t ng t ho c tài s n khác:
Giá tr h p lý
Các chi phí liên quan
c a TSC h u
tr c ti p ph i chi ra tính
Nguyên giá
hình nh n v ,
đ n th i đi m đ a tài
TSC mua
ho c giá tr
s n c đ nh vào tr ng
Các kho n
theo hình
h p lý c a
thái s n sàng s d ng
thu (không
th c trao đ i
TSC đem
nh : lãi ti n vay phát
bao g m các
v im t
= trao đ i (sau +
+ sinh trong quá trình đ u
kho n thu
TSC h u
khi c ng thêm

t mua s m tài s n c
đ c hoàn
hình không
các kho n ph i
đ nh; chi phí v n
l i)
t ng t ho c
tr thêm ho c
chuy n, b c d ; chi phí
tài s n khác
tr đi các
nâng c p; chi phí l p
kho n ph i thu
đ t, ch y th ; l phí
v )
tr c b ...
Ví d : Công ty X đem thi t b A đi trao đ i v i công ty Y đ nh n thi t b B
có tài li u nh sau
Thi t b A
- Nguyên giá 350tr
- ã kh u hao 100tr
- Giá h p lý hai bên xác đ nh: 260tr,
VAT 10%
- Chi phí v n chuy n, ch y th : 5tr
ch a có VAT

Thi t b B
- Nguyên giá 450tr
- ã kh u hao 150tr
- Giá h p lý hai bên xác đ nh: 300tr,

VAT 10%
- Chi phí v n chuy n, ch y th : 5tr
ch a có VAT

20


Yêu c u: Xác đ nh nguyên giá tài s n c đ nh c a thi t b A và B sau khi trao
đ i cho 2 doanh nghi p trong 2 tr
tr và ph ng pháp tr c ti p?
Bài gi i:

ng h p n p thu GTGT theo ph

ng pháp kh u

- N p thu GTGT theo ph ng pháp kh u tr
Nguyên giá thi t b A: 260 + 5 = 265tr đ;
Nguyên giá thi t b B: 300 + 5 = 305tr đ
- N p thu GTGT theo ph ng pháp tr c ti p
Nguyên giá thi t b A: 260*1,1 + 5*1,1 = 291,5tr đ
Nguyên giá thi t b B: 300*1,1 + 5*1,1 = 335,5tr đ

- TSC h u hình mua theo hình th c trao đ i:
Nguyên giá TSC mua theo hình th c trao đ i v i m t TSC h u hình không
t ng t ho c tài s n khác là giá tr h p lý c a TSC h u hình nh n v , ho c giá tr
h p lý c a TSC đem trao đ i (sau khi c ng thêm các kho n ph i tr thêm ho c tr
đi các kho n ph i thu v ) c ng (+) các kho n thu (không bao g m các kho n thu
đ c hoàn l i), các chi phí liên quan tr c ti p ph i chi ra đ n th i đi m đ a TSC
vào tr ng thái s n sàng s d ng, nh : chi phí v n chuy n, b c d ; chi phí nâng c p;

chi phí l p đ t, ch y th ; l phí tr c b (n u có).
Nguyên giá TSC h u hình mua theo hình th c trao đ i v i m t TSC h u
hình t ng t , ho c có th hình thành do đ c bán đ đ i l y quy n s h u m t tài
s n t ng t là giá tr còn l i c a TSC h u hình đem trao đ i.
a3. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình t xây d ng ho c t s n xu t
- Nguyên giá TSC h u hình t xây d ng:
Nguyên giá TSC h u hình t
xây d ng

=

Giá tr quy t toán công trình khi
đ a vào s d ng

Tr ng h p TSC đã đ a vào s d ng nh ng ch a th c hi n quy t toán thì
doanh nghi p h ch toán nguyên giá theo giá t m tính và đi u ch nh sau khi quy t
toán công trình hoàn thành.
Ví d : Công ty X v a hoàn thành vi c xây d ng 1 nhà x ng, v i giá quy t toán
công trình là 500tr, VAT 10%. Hãy xác đ nh nguyên giá nhà x ng? (Tr ng h p
này không ph i n p l phí tr c b ).
-

Nguyên giá TSC h u hình t s n xu t:

21


Nguyên
giá
TSC

h u
=
hình t
s n
xu t

Giá
thành
th c t
c a
TSC
h u
hình

+

Các chi phí l p đ t ch y th , các chi phí khác tr c ti p
liên quan tính đ n th i đi m đ a TSC h u hình vào
tr ng thái s n sàng s d ng (tr các kho n lãi n i b ,
giá tr s n ph m thu h i đ c trong quá trình ch y th ,
s n xu t th , các chi phí không h p lý nh v t li u lãng
phí, lao đ ng ho c các kho n chi phí khác v t quá
đ nh m c quy đ nh trong xây d ng ho c s n xu t).

Ví d : Công ty hàng h i Y v a hoàn thành vi c ch t o 1 tàu cá, v i giá
thành th c t xác đ nh đ c là 1000tr, chi phí l p đ t ch y th phát sinh 100tr, VAT
10%. Công ty n p thu theo ph ng pháp kh u tr . Hãy xác đ nh nguyên giá c a
tàu cá.
a4. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình do đ u t xây d ng:
Nguyên giá TSC do đ u t xây d ng c b n hình thành theo ph ng th c

giao th u là giá quy t toán công trình xây d ng theo quy đ nh t i Quy ch qu n lý
đ u t và xây d ng hi n hành c ng (+) l phí tr c b , các chi phí liên quan tr c
ti p khác. Tr ng h p TSC do đ u t xây d ng đã đ a vào s d ng nh ng ch a
th c hi n quy t toán thì doanh nghi p h ch toán nguyên giá theo giá t m tính và
đi u ch nh sau khi quy t toán công trình hoàn thành.
i v i tài s n c đ nh là con súc v t làm vi c và/ ho c cho s n ph m, v n
cây lâu n m thì nguyên giá là toàn b các chi phí th c t đã chi ra cho con súc v t,
v n cây đó t lúc hình thành tính đ n th i đi m đ a vào khai thác, s d ng.
Ví d : Doanh nghi p X v a đ c đ n v Y bàn giao, nghi m thu công trình
nhà x ng v i giá quy t toán là 2000tr, ch a có VAT 10%, l phí tr c b 10tr.
Xãy xác đ nh nguyên giá nhà x ng?
a5. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình đ
Nguyên giá
TSC h u
hình đ c
c p, đ c
đi u chuy n
đ n

=

c c p, đ

Giá tr còn l i c a
TSC trên s k toán
đ n v c p, đ n v
đi u chuy n ho c giá
+
tr theo đánh giá th c
t c a t ch c đ nh giá

chuyên nghi p theo
quy đ nh c a pháp lu t

c đi u chuy n đ n

Các chi phí liên quan tr c
ti p mà bên nh n tài s n ph i
chi ra tính đ n th i đi m đ a
TSC vào tr ng thái s n
sàng s d ng nh chi phí
thuê t ch c đ nh giá; chi phí
nâng c p, l p đ t, ch y th …

22


h u hình đi u chuy n gi a các đ n v thành viên

Riêng nguyên giá TSC

h ch toán ph thu c trong doanh nghi p là nguyên giá ph n ánh đ n v b đi u
chuy n phù h p v i b h s c a tài s n c đ nh đó.
n v nh n tài s n c đ nh đó
c n c vào nguyên giá, s kh u hao lu k , giá tr còn l i trên s k toán và b h s
c a tài s n c đ nh đó đ ph n ánh vào s k toán. Các chi phí có liên quan t i vi c
đi u chuy n tài s n c đ nh gi a các đ n v thành viên h ch toán ph thu c không
h ch toán t ng nguyên giá tài s n c đ nh mà h ch toán vào chi phí s n xu t, kinh
doanh trong k .
a6. Nguyên giá tài s n c đ nh h u hình đ
phát hi n th a

Nguyên giá tài s n c đ nh h u
hình đ c tài tr , đ c bi u, đ c
t ng, do phát hi n th a

=

c tài tr , đ

c bi u, đ

c t ng, do

Giá tr theo đánh giá th c t c a
H i đ ng giao nh n ho c t ch c
đ nh giá chuyên nghi p

a7. Tài s n c đ nh h u hình nh n góp v n, nh n l i v n góp
TSC nh n góp v n,
nh n l i v n góp

=

Giá tr do các thành viên, c đông sáng l p đ nh giá
nh t trí; ho c doanh nghi p và ng i góp v n tho
thu n; ho c do t ch c chuyên nghi p đ nh giá theo
quy đ nh c a pháp lu t và đ c các thành viên, c
đông sáng l p ch p thu n

b. Xác đ nh nguyên giá tài s n c đ nh vô hình
Khái ni m: Nguyên giá TSC vô hình là toàn b các chi phí mà doanh

nghi p ph i b ra đ có đ c TSC vô hình tính đ n th i đi m đ a tài s n đó vào
s d ng theo d tính.
b1. Nguyên giá tài s n c đ nh vô hình do mua s m
Nguyên giá TSC vô hình mua s m:
Nguyên
giá TSC
vô hình
mua s m

=

Giá mua
th c t
ph i tr

+

Các kho n thu
(không bao g m
các kho n thu
đ c hoàn l i)

+

Các chi phí liên quan
tr c ti p ph i chi ra
tính đ n th i đi m đ a
tài s n vào s d ng

23

TSC vô hình mua s m theo hình th c tr ch m, tr góp:
TSC vô hình mua s m theo
hình th c tr ch m, tr góp

=

Giá mua tài s n theo ph ng th c tr ti n ngay
t i th i đi m mua (không bao g m lãi tr ch m).

b2. Nguyên giá tài s n c đ nh vô hình mua d

i hình th c trao đ i

Nguyên giá TSC vô hình mua theo hình th c trao đ i v i m t TSC vô hình
không t ng t ho c tài s n khác:
Nguyên giá TSC vô hình mua theo hình th c trao đ i v i m t TSC vô hình
không t ng t ho c tài s n khác là giá tr h p lý c a TSC vô hình nh n v , ho c
giá tr h p lý c a tài s n đem trao đ i (sau khi c ng thêm các kho n ph i tr thêm
ho c tr đi các kho n ph i thu v ) c ng (+) các kho n thu (không bao g m các
kho n thu đ c hoàn l i), các chi phí liên quan tr c ti p ph i chi ra tính đ n th i
đi m đ a tài s n vào s d ng theo d tính.
Nguyên giá TSC vô hình mua d i hình th c trao đ i v i m t TSC vô
hình t ng t , ho c có th hình thành do đ c bán đ đ i l y quy n s h u m t tài
s n t ng t là giá tr còn l i c a TSC vô hình đem trao đ i.
b3. Nguyên giá tài s n c đ nh vô hình đ
Nguyên giá TSC vô hình
đ

c t o ra t n i b
doanh nghi p

c t o ra t n i b doanh nghi p

Chi phí liên quan tr c ti p đ n khâu xây d ng,
=

s n xu t th nghi m ph i chi ra tính đ n th i
đi m đ a TSC đó vào s d ng theo d tính.

Riêng các chi phí phát sinh trong n i b đ doanh nghi p có nhãn hi u hàng
hoá, quy n phát hành, danh sách khách hàng, chi phí phát sinh trong giai đo n
nghiên c u và các kho n m c t ng t không đáp ng đ c tiêu chu n và nh n bi t
TSC vô hình đ

c h ch toán vào chi phí kinh doanh trong k .

b4. Nguyên giá tài s n c đ nh vô hình đ
đi u chuy n đ n

c c p, đ

c bi u, đ

c t ng, đ

c

Nguyên giá TSC vô

Các chi phí liên quan tr c
Giá tr h p lý
hình đ c c p, đ c
=
+
ti p ph i chi ra tính đ n vi c
ban đ u
bi u, đ c t ng
đ a tài s n vào s d ng
Nguyên giá TSC đ c đi u chuy n đ n là nguyên giá ghi trên s sách k
toán c a doanh nghi p có tài s n đi u chuy n. Doanh nghi p ti p nh n tài s n đi u

24


chuy n có trách nhi m h ch toán nguyên giá, giá tr hao mòn, giá tr còn l i c a tài
s n theo quy đ nh.
b5. Nguyên giá quy n s d ng đ t
- Tr

ng h p doanh nghi p đ

Nguyên giá
TSC vô hình là
quy n s d ng
đ t đ c giao

c giao đ t có thu ti n s d ng đ t:

Là toàn b

kho n ti n chi ra
= đ có quy n s
+
d ng đ t h p
pháp

Các chi phí cho đ n bù gi i phóng
m t b ng, san l p m t b ng, l phí
tr c b (không bao g m các chi phí
chi ra đ xây d ng các công trình
trên đ t); ho c là giá tr quy n s
d ng đ t nh n góp v n.

Ví d : Doanh nghi p X đ c giao 1ha đ t và ph i chi ra 500trđ đ có đ c
quy n s d ng đ t h p pháp. Bên c nh đó doanh nghi p còn ph i chi ra các kho n
chi đ san l p m t b ng là 50trđ, l phí tr c b ph i đóng là 2,5trđ. Nh v y
nguyên giá quy n s d ng đ t trong tr ng h p này xác đ nh đ c là 552,5trđ.
- Tr ng h p doanh nghi p thuê đ t thì ti n thuê đ t đ
kinh doanh, không ghi nh n là TSC vô hình. C th :
đ

c tính vào chi phí

+ N u doanh nghi p thuê đ t tr ti n thuê m t l n cho c th i gian thuê thì
c phân b d n vào chi phí kinh doanh theo s n m thuê đ t.

+ N u doanh nghi p thuê đ t tr ti n thuê hàng n m thì h ch toán vào chi phí
kinh doanh trong k t ng ng s ti n thuê đ t tr hàng n m.
b6. Nguyên giá c a TSC vô hình là quy n tác gi , quy n s h u công
nghi p, quy n đ i v i gi ng cây tr ng theo quy đ nh c a Lu t s h u trí tu : là toàn

b các chi phí th c t mà doanh nghi p đã chi ra đ có đ c quy n tác gi , quy n s
h u công nghi p, quy n đ i v i gi ng cây tr ng theo quy đ nh c a pháp lu t v s
h u trí tu .
b7. Nguyên giá c a TSC là các ch
Nguyên giá TSC

c a các ch

ng trình ph n m m

ng trình ph n m m đ

c xác đ nh là toàn b

các chi phí th c t mà doanh nghi p đã b ra đ có các ch ng trình ph n m m
trong tr ng h p ch ng trình ph n m m là m t b ph n có th tách r i v i ph n
c ng có liên quan, thi t k b trí m ch tích h p bán d n theo quy đ nh c a pháp lu t
v s h u trí tu .
Ví d : Tính đ n th i đi m đ a ch ng trình ph n m m di t vi rút vào s
d ng, doanh ngi p này đã ph i chi ra 500trđ đ có đ c ch ng trình ph n m m

25