Tai chính doanh nghiệp 2 bài giảng, giáo trình dành cho sinh viên đại học, cao đẳng

TR

NG

I H C PH M V N

NG

KHOA KINH T

BÀI GI NG
TÀI CHÍNH DOANH NGHI P
– PH N 2
(Dùng cho đào t o tín ch )

Ng

i biên so n: Th.S Nguy n Th Huy n

L u hành n i b - N m 2015


Ch

ng 6: CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH VÀ GIÁ THÀNH S N
PH M C A DOANH NGHI P

6.1. CHI PHÍ S N XU T KINH DOANH C A DOANH NGHI P
6.1.1. Khái ni m và n i dung chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh
nghi p
6.1.1.1 Khái ni m

Trong quá trình kinh doanh, doanh nghi p ph i b ra nh ng chi phí nh t đ nh.
Trong đó ch y u là chi phí s n xu t, kinh doanh. Ngoài ra còn có nh ng chi phí có
tính ch t riêng bi t, không th ng xuyên.
Chi phí s n xu t kinh doanh liên quan đ n công tác qu n lý s n xu t kinh
doanh c a doanh nghi p, có nh h ng đ n l i nhu n và vi c xác đ nh giá c s n
ph m, hàng hóa.
Chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p là toàn b các kho n chi phí
đ s n xu t và tiêu th s n ph m hàng hóa c a doanh nghi p đ c bi u hi n b ng
ti n trong m t th i k nh t đ nh.
Trong b t k m t doanh nghi p nào c ng c n phân bi t chi phí và chi tiêu. Vì
chi phí s n xu t kinh doanh trong th i k không trùng v i chi tiêu đ u t k đó. Có
nh ng kho n đã chi tiêu trong k nh ng không đ c tính là chi phí s n xu t kinh
doanh k đó (chi phí tr tr c) ho c có nh ng kho n ch a chi tiêu trong k nh ng
l i đ c tính là chi phí s n xu t kinh doanh k đó (chi phí ph i tr ).
Chi phí là bi u hi n b ng ti n c a toàn b hao phí v lao đ ng s ng và lao
đ ng v t hoá c n thi t cho quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh. Nh v y, ch
đ c tính là chi phí c a k h ch toán nh ng hao phí v tài s n và lao đ ng có liên
quan đ n kh i l ng s n ph m s n xu t ra trong k ch không ph i m i kho n chi
ra trong k h ch toán.
Chi tiêu là s gi m đi đ n thu n các lo i v t t , tài s n, ti n v n c a doanh
nghi p b t k nó đ c dùng vào m c đích gì. T ng s ch tiêu trong k c a doanh
nghi p bao g m chi tiêu cho quá trình cung c p( chi mua s m v t t , hàng hoá…)
chi tiêu cho quá trình s n xu t kinh doanh( cho cho s n xu t, ch t o s n ph m,
công tác qu n lý…) và chi tiêu cho quá trình tiêu th ( chi v n chuy n, b c d ,
qu ng cáo…)
Chi phí và chi tiêu là hai khái ni m khác nhau nh ng có quan h m t thi t v i
nhau. Chi tiêu là c s phát sinh c a chi phí, không có chi tiêu thì không có chi phí.
T ng s chi phí trong k c a doanh nghi p bao g m toàn b giá tr tài s n hao phí
ho c tiêu dùng h t cho quá trình s n xu t kinh doanh tính vào k này.

-1-


6.1.1.2. N i dung chi phí s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p
Chi phí s n xu t kinh doanh trong k g m có: Chi phí ho t đ ng kinh doanh
và chi phí khác.
- Chi phí ho t đ ng kinh doanh g m chi phí liên quan đ n ho t đ ng s n
xu t, tiêu th s n ph m và chi phí tài chính.
+ Chi phí liên quan đ n ho t đ ng s n xu t, tiêu th s n ph m g m:
 Chi phí nguyên, nhiên, v t li u, đ ng l c;
 Chi phí kh u hao TSC ;
 Chi phí ti n l ng và các kho n ph c p có tính ch t l ng;
 Các kho n trích n p theo quy t đ nh c a Nhà n c nh b o hi m xã h i,
BHYT, BHTN, KPC ;
 Chi phí d ch v mua ngoài;
 Chi phí b ng ti n khác.
+ Chi phí ho t đ ng tài chính: là chi phí cho vi c:
 Liên doanh, liên k t;
 Chi phí v tr lãi vay cho s v n huy đ ng trong k ;
 Chi phí cho thuê tài s n;
 Chi phí mua bán trái phi u, c phi u, k c kho n t n th t trong đ u t (n u
có)…;
 Kho n d phòng gi m giá đ u t ch ng khoán;
 Giá tr ngo i t bán ra, chênh l ch t giá ngo i t ;
 Chi phí chi t kh u thanh toán ;
 Chi phí ho t đ ng tài chính khác.
+ Chi phí khác
 Chi phí liên quan đ n vi c thanh lý, nh ng bán tài s n c đ nh;
 Chi phí v ti n b ph t do vi ph m h p đ ng kinh t ;
 Chi phí đ thu ti n ph t;

 Chi phí cho vi c thu h i các kho n n đã xoá s k toán (n u có);
 Các kho n chi phí ho t đ ng khác…
6.1.2. Phân lo i chi phí s n xu t kinh doanh
- C n c vào n i dung chi phí, đ c chia thành 5 y u t chi phí
+ Chi phí v nguyên v t li u (hay chi phí v t t ): g m toàn b nguyên v t li u
chính, v t li u ph , nhiên li u, đ ng l c... mua ngoài dùng cho s n xu t kinh doanh.
+ Chi phí kh u hao tài s n c đ nh là toàn b s ti n kh u hao tài s n c
đ nh dùng cho s n xu t kinh doanh.
+ Chi phí nhân công bao g m:
Chi phí ti n l ng, ph c p có tính ch t ti n l ng, k c ti n n ca ph i tr

-2-


cho ng i lao đ ng tham gia vào ho t đ ng kinh doanh c a doanh nghi p.
BHXH, BHYT, KPC , BHTN là các kho n đ c tính trên c s qu l ng
c a doanh nghi p theo ch đ hi n hành c a Nhà n c.
+ Chi phí d ch v mua ngoài là các kho n chi mà doanh nghi p thuê, mua
t bên ngoài nh chi phí s a ch a tài s n c đ nh thuê ngoài, chi phí ti n đi n
n c, ti n hoa h ng đ i lý, môi gi i, ti n u thác xu t nh p kh u, thuê ki m
toán, t v n và các d ch v khác.
+ Chi phí khác b ng ti n là các kho n chi phí ngoài các chi phí đã qui đ nh
trên nh : thu môn bài, thu s d ng đ t, ti n thuê s d ng đ t, thu tài nguyên;
Chi ti p tân, qu ng cáo, ti p th , chi phí h i ngh , chi tr lãi vay v n kinh doanh
(đ c v n hoá) chi qu d phòng tr c p m t vi c làm, chi th ng t ng n ng
xu t, th ng sáng ki n c i ti n k thu t, th ng ti t ki m v t t ; Chi đào t o b i
d ng nâng cao tay ngh , n ng l c qu n lý, chi cho c s y t , các kho n h tr
giáo d c, chi b o v môi tr ng và các kho n chi khác b ng ti n.
c đi m c a cách phân lo i này ch d a vào ngu n g c phát sinh chi phí
ch a th bi t đ c chi phí đó dùng vào đâu. H n n a nh ng y u t chi phí v

đ i t ng lao đ ng ch tính đ n đ i t ng mua ngoài.
Qua cách phân lo i này xác đ nh tr ng đi m qu n lý và xác đ nh m i quan h
v i các b ph n k ho ch khác (k ho ch cung ng v t t , k ho ch kh u hao, k
ho ch giá thành).
- C n c vào công d ng kinh t và đ a đi m phát sinh chi phí đ c
chia thành 5 kho n m c
+ Chi phí nguyên v t li u tr c ti p g m nguyên v t li u, nhiên li u, đ ng
l c dùng tr c ti p cho s n xu t s n ph m.
+ Chi phí nhân công tr c ti p bao g m các kho n tr cho công nhân s n
xu t s n ph m (ti n l ng, ti n công, BHXH, BHYT, KPC , BHTN, ti n n ca...
) c a công nhân s n xu t s n ph m.
+ Chi phí s n xu t chung g m các kho n chi phí theo y u t phát sinh t i
các phân x ng s n xu t (chi phí nhân viên phân x ng, chi phí v t li u, d ng c
phân x ng s n xu t, chi phí kh u hao, chi phí d ch v mua ngoài, chi phí khác
b ng ti n phát sinh t i phân x ng).
+ Chi phí bán hàng g m toàn b chi phí liên quan đ n tiêu th s n ph m hàng
hoá d ch v nh chi phí tr c ti p tiêu th s n ph m; chi phí ti p th là chi phí đi u
tra nghiên c u th tr ng, qu ng cáo gi i thi u s n ph m, chi phí b o hành s n
ph m...
+ Chi phí qu n lý doanh nghi p g m các kho n chi phí qu n lý kinh doanh,
chi phí qu n lý hành chính, chi phí chung khác có liên quan đ n ho t đ ng c a c
doanh nghi p nh : chi phí ti n l ng, các kho n ph c c p, b o hi m xã h i, kinh
-3-


phí công đoàn c a nhân viên qu n lý doanh nghi p, chi phí v t li u, d ng c , đ
dùng cho v n phòng, kh u hao TSC , thu môn bài, thu nhà đ t, các kho n l phí,
các kho n chi v TSC , đi n tho i, đi n tín, ti p khách, h i ngh , công tác phí…
L u ý: Ba kho n m c đ u là t ng chi phí s n xu t s n ph m hay d ch v .
Qua cách phân lo i này giúp doanh nghi p tính đ c các lo i giá thành s n

ph m, phân tích đ c nguyên nhân t ng gi m giá thành đ khai thác kh n ng
ti m tàng trong n i b doanh nghi p, nh m h th p giá thành s n ph m.
- C n c vào l nh v c ho t đ ng trong doanh nghi p, chi phí s n xu t
kinh doanh đ c chia thành 2 lo i
Chi phí ho t đ ng kinh doanh g m t t c các chi phí liên quan đ n ho t đ ng
kinh doanh c a doanh nghi p (chi phí v t t , chi phí v n chuy n, chi phí kh u
hao tài s n c đ nh, chi phí d ch v mua ngoài, chi phí khác b ng ti n, chi phí tài
chính....)
Chi phí khác là nh ng chi phí c a các ho t đ ng ngoài các ho t đ ng s n
xu t kinh doanh t o ra doanh thu c a doanh nghi p nh các kho n l b t th ng,
chi phí b b sót …
- C n c vào quan h tính chi phí vào giá thành s n ph m, chi phí s n
xu t kinh doanh đ c chi thành 2 lo i
Chi phí tr c ti p là chi phí có quan h tr c ti p đ n vi c s n xu t s n ph m
g m chi phí nguyên v t li u tr c ti p, chi phí nhân công tr c ti p.
Chi phí gián ti p là nh ng chi phí không liên quan tr c ti p đ n vi c ch t o
s n ph m, mà có quan h đ n ho t đ ng s n xu t chung c a phân x ng, c a
doanh nghi p, nên đ c tính vào giá thành s n ph m m t cách gián ti p ph i
phân b theo nh ng tiêu chu n thích h p g m: chi phí s n xu t chung, chi phí
bán hàng, chi phí qu n lý doanh nghi p.
- C n c vào m c đ ph thu c c a chi phí vào s n l ng và doanh thu,
chi phí s n xu t kinh doanh đ c chia thành
Chi phí c đ nh là nh ng chi phí không b bi n đ i ho c ít b bi n đ i theo s
bi n đ i c a s n l ng, doanh thu g m chi phí kh u hao, ti n thuê đ t, chi phí
qu n lý, lãi vay, thu : thu môn bài, thuê tài chính, phí b o hi m...
Chi phí bi n đ i là chi phí thay đ i theo s thay đ i c a s n l ng, doanh thu
nh chi phí v t t , chi phí nhân công ...
6.1.3. K t c u chi phí s n xu t – kinh doanh
K t c u chi phí là t l gi a m t y u t chi phí nào đó so v i t ng chi phí.
Nghiên c u k t c u chi phí đ :

- Ki m tra giá thành và xác đ nh ph ng h ng h giá thành

-4-


- Bi t đ c t tr ng c a chi phí nhân công chi m trong t ng s đ đánh giá
trình đ k thu t
K t c u không ph i là c đ nh, khoa h c k thu t càng ti n b thì t tr ng v
chi phí v t t càng t ng lên và t tr ng v chi phí nhân công càng gi m xu ng
 Ph ng pháp l p d toán chi phí s n xu t kinh doanh
B ng d toán chi phí s n xu t g m 2 ph n:
- Ph n I: T ng h p chi phí SX phát sinh trong k g m 5 y u t .
- Ph n II: Ph n đi u ch nh b t đ u t y u t th 6 tr đi nh m m c đích
cu i cùng là xác đ nh t ng giá thành s n ph m.
B NG D TOÁN CHI PHÍ S N XU T
Y ut
S ti n
1. NVL mua ngoài (NVL chính, VL ph , nhiên li u…)
2. Nhân công (Ti n l ng, ph c p; BHXH, KPC ,
BHYT,BHTN)
3. Kh u hao TSC
4. Các kho n d ch v mua ngoài
5. Các chi phí khác b ng ti n
A. C ng chi phí s n xu t, chi phí phát sinh
6. Tr ph li u thu h i
7. Tr chi phí không n m trong t ng s n l ng
8. C ng (tr ) chênh l ch s d đ u k , cu i k chi phí tr tr c
9. C ng (tr ) chênh l ch s d cu i k , đ u k chi phí ph i tr
B. C ng chi phí s n xu t t ng s n l ng s n ph m
10. C ng (tr ) chênh l ch s d đ u k , cu i k chi phí c a s n

ph m d dang
C. Giá thành s n xu t s n ph m hàng hóa
11. Chi phí bán hàng
12. Chi phí qu n lý doanh nghi p
D. Giá thành toàn b s n l ng hàng hóa tiêu th
Có nhi u cách l p b ng d toán chi phí SX
* Ph ng pháp 1: C n c vào các b ph n khác đ l p d toán chi
phí s n xu t
- Chi phí NVL mua ngoài = đ nh m c tiêu hao * đ n giá k ho ch*s l ng
s n ph m s n xu t.
- Ti n l ng, các kho n trích theo l ng theo quy đ nh.
- Hao mòn TSC theo k ho ch kh u hao
- Chi phí khác d a vào d toán chi tiêu

-5-


x

* Ph ng pháp 2: C n c vào d toán chi phí s n xu t c a các phân
ng, đ n v , b ph n
- L p d toán chi phí s n xu t cho phân x ng ph , l p d toán chi phí qu n

lý
- L p d toán cho phân x ng SX chính
- T ng h p thành chi phí SX chung toàn DN
* Ph ng pháp 3: C n c vào k ho ch giá thành theo kho n m c
đ l p d toán chi phí SX
L p d toán trên c s đ nh m c tiêu hao NVL, gi công trong giá thành SX
s n ph m, chi phí phát sinh, chi phí tr tr c, chi phí ph i tr đ tính chi phí SX

trong k , đi u ch nh:
- Tr ph li u thu h i: Vì giá tr c a ph li u thu h i có th đ c s d ng l i,
bán ra ngoài ho c s d ng s n xu t s n ph m ph nên c n ph i lo i tr kh i chi phí
s n xu t t ng s n l ng.
- Tr chi phí không n m trong t ng s n l ng ho c giá thành t ng s n l ng
không ph i gánh ch u nh chi phí bán hàng, chi phí qu n lý doanh nghi p…
- + (-) chênh l ch đ u n m, cu i n m c a chi phí tr tr c (còn g i là chi phí
đ i phân b ): Vì s d đ u n m c a chi phí tr tr c là s chi phí n m tr c đã chi
nh ng chuy n sang n m nay đ tính vào chi phí s n xu t, nên ph i c ng thêm vào.
S d cu i n m c a chi phí tr tr c là s chi n m nay nh ng s phân b vào giá
thành c a nh ng n m sau nên ph i tr kh i chi phí s n xu t n m nay.
- + (-) chênh l ch đ u n m, cu i n m các kho n chi phí ph i tr hay còn g i là
chi phí trích tr c là do các kho n s d đ u n m đã đ c tính vào giá thành k
tr c nên ph i lo i ra trong giá thành k k ho ch, ng c l i s d cu i n m phát
sinh trong k k ho ch nên đ c tính vào giá thành k ho ch.
- T m c B chi phí s n xu t t ng s n l ng, c ng hay tr s d chênh l ch s
d đ u k , cu i k chi phí s n ph m d dang ta đ c giá thành s n xu t c a s n
ph m hàng hóa (m c C)
Ví d 6.1 C n c vào nh ng tài li u sau đây: Hãy l p b ng d toán chi
phí s n xu t kinh doanh cho doanh nghi p công nghi p A n m k ho ch.
1/ N m k ho ch doanh nghi p s n xu t ba lo i s n ph m A, B và C, s n
l ng s n xu t c n m c a s n ph m A là: 250.000 h p, s n ph m B là: 230.000
cái, s n ph m C là: 120.000 chi c.
2/ nh m c tiêu hao cho m t đ n v s n ph m nh sau:
nh m c tiêu hao cho m i sp
Kho n m c
n giá
A
B
C

Nguyên v t li u chính
10.000
26kg
17kg
40kg

-6-


V t li u ph
4.000
15kg
10kg
18kg
Gi công s n xu t
3.000
21gi
14gi
26gi
3/ D toán chi phí s n xu t chung cho t ng lo i s n ph m, chi phí cho công
vi c gia công bên ngoài nh sau:
Chi phí SXC
Chi phí công nghi p
Kho n m c
làm cho bên ngoài
A
B
C
1. V t li u ph
100 200

150
50
2. Nhiên li u
150 150
170
150
3. Ti n l ng
300 500
400
8
4. BHXH, BHYT, KPC ,
x
x x
x
5. Kh u hao TSC
300 450
400
6,39
6. Chi phí d.v mua ngoài
150 250
170
7. Chi phí khác b ng ti n
200 200
180
20
4/ S d chi phí s n ph m d dang, chi phí tr tr c (chi phí ch phân b ) và
chi phí ph i tr b ng ti n nh sau:
Kho n m c
S d đ un m
S d cu i n m

1. Chi phí SX d dang
174.000.000
791.000.000
2. Chi phí tr tr c
100.000.000
200.000.000
3. Chi phí ph i tr
110.000.000
188.000.000
5/ D tính t ng ph li u thu h i c n m c a các phân x ng là 76 tri u đ ng.
Bi t:
- Các phân x ng s n xu t đ c l p v i nhau.
- S n ph m d dang đ c tính vào giá tr s n xu t công nghi p
- Toàn b nguyên li u chính, v t li u ph , nhiên li u doanh nghi p mua t bên
ngoài.
- BHXH, BHYT, KPC , BHTN theo quy đ nh hi n hành.
6.2. GIÁ THÀNH S N PH M VÀ H
DOANH NGHI P

GIÁ THÀNH S N PH M TRONG

6.2.1. Giá thành s n ph m
6.2.1.1. Khái ni m
Giá thành s n ph m là bi u hi n b ng ti n toàn b hao phí v lao đ ng s ng
và lao đ ng v t hoá đ hoàn thành vi c s n xu t và tiêu th m t kh i l ng s n
ph m nh t đ nh.
6.2.1.2. Phân lo i giá thành
- C n c vào ph m vi tính toán và n i phát sinh chi phí, giá thành đ c
chia làm hai lo i
Giá thành s n xu t (Zsx) là toàn b chi phí c a doanh nghi p b ra đ hoàn

-7-


thành s n xu t s n ph m hay d ch v g m chi phí v t li u tr c ti p, chi phí nhân
công tr c ti p, chi phí s n xu t chung.
Giá thành tiêu th (Ztt) hay giá thành toàn b g m toàn b chi phí mà doanh
nghi p đã b ra đ hoàn thành s n xu t và tiêu th s n ph m.
Ztt = Zsx + Chi phí bán hàng và chi phí qu n lý doanh nghi p.
- C n c vào c s s li u đ tính, giá thành đ c chia thành ba lo i
Giá thành k ho ch (ZKH) đ c tính tr c khi b t đ u s n xu t kinh doanh
c a k k ho ch, đ c xây d ng trên c s đ nh m c kinh t , k thu t trung bình
tiên ti n và d toán chi phí s n xu t c a k k ho ch.
Giá thành đ nh m c (Zđm) đ c tính tr c khi ti n hành s n xu t kinh
doanh và xây d ng trên c s đ nh m c t i th i đi m nh t đ nh trong k k
ho ch. Giá thành đ nh m c luôn thay đ i cho phù h p v i quá trình th c hi n k
ho ch.
Giá thành th c t (Zt) là chi phí th c t phát sinh mà doanh nghi p b ra đ
hoàn thành vi c s n xu t và tiêu th s n ph m trong k nh t đ nh.
6.2.2. H giá thành s n ph m
6.2.2.1. Ý ngh a h giá thành s n ph m
H giá thành trong ph m vi c n c là ngu n v n quan tr ng đ m r ng
tái đ u t xã h i. Trong đi u ki n giá c n đ nh, giá thành s n ph m càng h thì
tích lu ti n t càng t ng, do đó ngu n v n đ m r ng tái s n xu t càng nhi u.
H giá thành s n ph m làm cho l i nhu n c a doanh nghi p t ng, t o đi u
ki n đ m r ng s n xu t và nâng cao đ i s ng cho ng i lao đ ng trong doanh
nghi p.
H giá thành s n ph m t c làm gi m b t v n l u đ ng chi m dùng và ti t
ki m v n c đ nh, v n l u đ ng trong m t đ n v s n ph m.
H giá thành là c n c đ doanh nghi p h giá bán s n ph m t o l i th cho
doanh nghi p c nh tranh đ ng v ng trên th tr ng.

6.2.2.2. Bi n pháp h th p giá thành s n ph m
a. Nâng cao n ng su t lao đ ng
Nâng cao n ng su t lao đ ng có th làm cho s gi công tiêu hao đ s n
xu t m t đ n v s n ph m đ c gi m b t ho c làm cho đ n v s n ph m làm ra
trong m t đ n v th i gian đ c t ng thêm. K t qu c a vi c nâng cao n ng xu t
lao đ ng s làm cho chi phí v ti n l ng trong m t đ n v s n ph m đ c h
th p. Nh ng sau khi n ng su t lao đ ng đ c nâng cao, chi phí ti n l ng trong
m t đ n v s n ph m đ c h th p nhi u hay ít ph thu c vào chênh l ch gi a
t c đ t ng n ng su t lao đ ng và t c đ t ng ti n l ng. Khi xây d ng và qu n lý

-8-


qu l ng ph i quán tri t nguyên t c t c đ t ng n ng su t lao đ ng ph i v t quá
t c đ t ng ti n l ng bình quân. K t qu s n xu t do vi c t ng n ng su t lao
đ ng đ a l i, m t ph n đ t ng l ng, m t ph n khác đ t ng thêm l i nhu n c a
doanh nghi p. Có nh v y m i có th v a đ m b o s n xu t v a nâng cao m c
s ng công nhân viên
b. Ti t ki m nguyên v t li u tiêu hao
Nguyên v t li u chi m t tr ng r t l n trong giá thành s n ph m c a doanh
nghi p s n xu t th ng kho ng 60-70%. B i v y, ra s c ti t ki m nguyên v t li u
tiêu hao có ý ngh a quan tr ng đ i v i vi c h th p giá thành s n ph m.
t ng n ng su t lao đ ng và ti t ki m nguyên v t li u c n ph i chú ý 2
bi n pháp sau:
- T ng c ng c i ti n máy móc, trang thi t b theo h ng ngày càng hi n
đ i, t n d ng các thành t u khoa h c k thu t c a th gi i.
- Nâng cao trình đ chuyên môn c a m i cán b công nhân viên trong
doanh nghi p, b trí công vi c phù h p v i trình đ chuyên môn c a t ng ng i,
th c hi n t t đòn b y ti n l ng, ti n th ng.
c. T n d ng công su t máy móc thi t b

T n d ng t i đa công xu t máy móc thi t b t c là s d ng t t các lo i thi t
b s n xu t kinh doanh, phát huy kh n ng hi n có c a chúng đ có th s n xu t
đ c nhi u s n ph m h n. K t qu c a vi c t n d ng công su t thi t b s khi n
cho chi phí kh u hao và m t s chi phí c đ nh khác đ c gi m b t trong m i đ n
v s n ph m.
Bi n pháp t n d ng công su t máy móc thi t b :
- Ch p hành đúng đ nh m c s d ng thi t b .
- Ch p hành nghiêm ch nh ch đ b o qu n, b o d ng, s a ch a th ng
xuyên máy móc thi t b .
- T ch c s n xu t, t ch c lao đ ng ph i cân đ i v i n ng l c s n xu t
trong dây chuy n s n xu t...
d. Gi m b t chi phí thi t h i trong s n xu t
Trong quá trình s n xu t n u s y ra s n ph m h h ng ho c ng ng s n
xu t đ u d n đ n s lãng phí v nhân l c, v t t và chi phí s n xu t s b nâng
cao, b i v y ph i ra s c gi m b t nh ng chi phí này. Trong quá trình tiêu th
s n ph m gi m b t các kho n hao h t c ng có ý ngh a t ng t .
Bi n pháp gi m chi phí thi t h i:
- Gi m b t s l ng s n ph m h ng, th c hi n ch đ trách nhi m v t ch t
khi x y ra s n ph m h ng.
- Gi m tình tr ng ng ng s n xu t b ng cách cung c p nguyên v t li u đ u
đ n, ch p hành ch đ ki m tra, s a ch a máy móc đúng k ho ch, kh c ph c
-9-


tính th i v trong s n xu t.
đ. Ti t ki m chi phí qu n lý hành chính
Chi phí qu n lý bao g m nhiêu lo i chi phí nh l ng c a công
qu n lý, chi phí v v n phòng, n loát b u đi n, ti p tân, khánh ti t...
các kho n này ph i chú ý tinh gi m biên ch , nghiêm ng t cân nh c hi
m i kho n chi.

Bi n pháp tích c c đ ti t ki m các kho n chi này là t ng thêm
s n xu t và t ng doanh thu tiêu th c a doanh nghi p.

nhân viên
Ti t ki m
u qu c a
s n l

ng

6.3. L P K HO CH GIÁ THÀNH S N PH M
6.3.1. N i dung giá thành s n ph m d ch v
6.3.1.1. Giá thành s n xu t c a s n ph m và d ch v g m
a. Chi phí v t t tr c ti p: là nh ng chi phí tiêu dùng tr c ti p cho s n xu t s n
ph m và d ch g m
+ Chi phí v nguyên li u
+ Chi phí v v t li u
+ Chi phí v nhiên li u và đôïng l c
b. Chi phí nhân công tr c ti p, g m có
+ L ng, ph c p theo l ng
+ Ph c p vùng
+ Ph c p đ c h i
+ B o hi m xã h i
+ B o hi m y t
+ B o hi m th t nghi p
+ Kinh phí công đoàn
+ Ti n n gi a ca c a công nhân tr c ti p s n xu t
c. Chi phí s n xu t chung, g m
+ Ti n l ng, các kho n trích theo l ng (BHXH, BHYT, BHTN, KPC ),
ph c p, ti n n gi a ca c a nhân viên phân x ng

+ Kh u hao tài s n c đ nh
+ Chi phí d ch v mua ngoài
+ Chi phí b ng ti n khác
6.3.1.2. Giá thành toàn b c a s n ph m, d ch v d ki n tiêu th g m
a. Giá thành s n xu t s n ph m và d ch v d ki n tiêu th
b. Chi phí bán hàng: là nh ng chi phí phát sinh trong quá trình tiêu th s n
ph m, nh :
+ L ng, ph c p theo l ng
+ Ph c p vùng
-10-


+ Ph c p đ c h i
+ B o hi m xã h i
+ B o hi m y t
+ B o hi m th t nghi p
+ Kinh phí công đoàn
+ Ti n n gi a ca
+ Hoa h ng đ i lý
+ Hoa h ng môi gi i
+ Ti p th
+ óng gói
+ V n chuy n
+ B o qu n
+ Kh u hao TSC
+ Chi phí v t li u
+ B o hành
+ Qu ng cáo
+ D ch v mua ngoài
c. Chi phí qu n lý doanh nghi p, g m có

+ L ng, ph c p theo l ng
+ Ti n n gi a ca
+ B o hi m xã h i
+ B o hi m y t
+ B o hi m th t nghi p
+ Kinh phí công đoàn c a Ban giám đ c và nhân viên các phòng ban
+ Chi phí v t li u
+
dùng cho v n phòng
+ Kh u hao TSC
+ Các kho n thu : thu môn bài ,thu nhà đ t
+ Các kho n phí, l phí
+ Chi phí d ch v mua ngoài
+ Chi phí ti p tân, khánh ti t
+ Chi phí nghiên c u khoa h c, đ i m i công ngh
+ Chi phí đào t o nâng cao tay ngh công nhân, n ng l c qu n lý
+ Chi y t , b o v môi tr ng
+ Trích n p kinh phí cho t ng công ty c p trên

-11-


6.3.2. C n c l p k ho ch giá thành
-C nc
m c tiêu th )
-C nc
-C nc
-C nc
-C nc
6.3.3. Ph

vào k ho ch s n xu t và tiêu th s n ph m ( n đ nh m c s n xu t và
vào chi phí tr c ti p cho m i đ n v s n ph m
vào d toán chi phí s n xu t chung
vào d toán chi phí bán hàng
vào d toán chi phí qu n lý doanh nghi p
ng pháp l p k ho ch giá thành s n ph m

6.3.3.1. Xác đ nh giá thành s n xu t
* Ph ng pháp gi n đ n: B ng vi c xác đ nh 3 kho n m c giá thành s n
xu t đ n v s n ph m nh sau:
◊ Kho n m c chi phí nguyên v t li u tr c ti p.
nh m c tiêu hao NVL cho
Chi phí NVL tr c ti p
*
n giá NVL
=
m i đ n v sp
cho m i đ n v sp
- nh m c nguyên v t li u: c n c vào đ nh m c do c p có th m quy n
ban hành và tình hình c th c a doanh nghi p đ xây d ng h th ng đ nh m c tiêu
hao v t t cho phù h p. Trong quá trình s n xu t n u có th thu h i đ c ph
li u thì c n ph i lo i tr giá tr ph li u ra kh i chi phí.
- Giá nguyên v t li u g m :
Giá hoá đ n + Chi phí thu mua - Chi t kh u th ng m i, gi m giá...
(trong công tác k ho ch th ng d ki n ho c d a vào tình hình th c hi n
n m báo cáo đ đi u ch nh cho phù h p).
◊ Kho n m c chi phí nhân công tr c ti p
nh m c gi công cho m i
n giá m i

Chi phí ti n l ng tr c
*
=
đ n v sp
gi công
ti p cho m i đ n v sp
. Chi phí ti n n ca ch t i đa = l ng c b n m t tháng, n u đ n v chi v t
ph i tr vào l i nhu n sau thu .
. BHXH, KPC , BHTN tính theo ch đ hi n hành
◊ Kho n m c chi phí s n xu t chung
Chi phí s n xu t chung đ c t p h p chung cho t ng phân x ng, sau đó c n
c vào tiêu chu n thích h p đ phân b cho m i đ n v s n ph m s n xu t trong
k theo tiêu chu n thích h p nh ti n l ng, gi công, gi máy ch y... theo
công th c sau:
pci=

-12-

PC * l i
L


Trong đó:
pci: Chi phí s n xu t chung phân b cho s n ph m i
PC: T ng chi phí s n xu t chung
L: T ng s c a tiêu th c phân b
li: là tiêu th c phân b tính cho s n ph m i
Nh ng kho n có tiêu chu n đ nh m c thì c n c vào tiêu chu n đ nh m c đ
tính, các kho n khác thì d a vào k báo cáo k t h p v i tình hình c th k k
ho ch đ d tính.

Sau khi xác đ nh t ng kho n m c, t ng h p l i ta đ c t ng giá thành s n
xu t c a s n ph m.
Sau khi tính riêng m i kho n m c tr c ti p và chi phí chung, t ng c ng l i ta
có giá thành s n xu t m t đ n v c a s n ph m .
em giá thành s n xu t c a đ n v s n ph m nhân v i s n ph m hàng hoá k
ho ch ta có k ho ch giá thành s n xu t c a s n ph m hàng hoá.
Chú ý: Khi l p k ho ch giá thành ch tính nh ng chi phí h p lý, h p l
Sau khi xác đ nh các kho n m c chi phí s n xu t, l p b ng k ho ch giá
thành s n xu t đ n v và k ho ch giá thành s n xu t s n ph m hàng hoá
B NG TÍNH GIÁ THÀNH THEO KHO N M C CHI PHÍ
n v tính:
KHO N M C
S N PH M A
S N PH M B
1. Chi phí NVL tr c ti p
2. Chi phí nhân công tr c ti p
3. Chi phí s n xu t chung
Trong đó: chi phí kh u hao
GIÁ THÀNH S N XU T
*Ph ng pháp h s
Tr ng h p m t quy trình công ngh , cùng s d ng m t lo i nguyên v t
li u nh ng thu đ c nhi u lo i s n ph m khác nhau. Trình t tính giá thành
đ c áp d ng theo ph ng pháp h s . Theo ph ng pháp này, tr c h t:
- Xác đ nh h s tính giá thành cho t ng lo i s n ph m thông th ng do b
ph n k thu t xác đ nh.
- Quy đ i s n l ng s n xu t c a m i lo i theo h s giá thành làm tiêu
chu n phân b .
- Tính t ng s n l ng quy đ i =
(S n l ng s n xu t x h s Z)i

 Qqđ =

n

Q
i 1

-13-

sx

*Z


- Tính h s phân b giá thành cho t ng lo i s n ph m
S l ng quy đ i thu c lo i sp th i
Hzi
=
T ng s n l ng quy đ i
Hzi=

Qqđ i

Q

qđ

- Tính Zsx c a t ng lo i s n ph m
Zsx c a lo i s n ph m th i =

Zsx trong k x Hz phân b Z s n ph m th i
Z sx   Z sx * H zi

Ví d 6.2
M t doanh nghi p s n xu t trong cùng m t quy trình công ngh đ ng th i
thu đ c ba lo i s n ph m A,B,C v i s li u c a n m k ho ch nh sau:
1/ K ho ch s n xu t:
+ S n ph m A: 15.000 t n
+ S n ph m B: 20.000 t n
+ S n ph m C: 10.000 t n
2/ D toán chi phí s n xu t nh sau:
a) Chi phí v t t tiêu hao :
Kho n m c
Nguyên v t li u chính
N ng l

ng

V t t đóng gói

n giá
(nghìn đ ng)

T ng m c tiêu hao v t t

3.200

40.000 t n

0,7

1.000.000 kg

2,0

150.000 kg

b) n giá ti n l ng tr cho m i t n s n ph m:
- S n ph m A: 1.000.000 đ ng
- S n ph m B: 1.500.000 đ ng
- S n ph m C: 900.000 đ ng
BHXH, BHYT, BHTN, KPC trích theo quy đ nh hi n hành.
3/ D toán chi phí s n xu t chung: 6.740.000.000 đ ng.
4/ H s giá thành s n xu t tính cho s n ph m A:1; s n ph m B:1,2; s n
ph m C: 0,9.
5/ D toán chi phí qu n lý doanh nghi p là: 52.800 tri u đ ng và chi phí bán
hàng 30.500 tri u đ ng. Các chi phí này phân b theo s l ng s n ph m tiêu th trong k .
-14-


Bi t r ng: Không có hàng t n kho đ u kì.
Yêu c u: Tính giá thành s n xu t cho m i t n s n ph m A, B, C.
6.3.3.2 Xác đ nh giá thành tiêu th (hay giá thành toàn b ).
b1 . Xác đ nh giá thành s n xu t c a s n ph m tiêu th (hay giá v n
hàng bán).
Giá v n hàng bán = Q tt x Zsx đ n v s n ph m.
- N u đ n v tính giá hàng xu t kho theo ph ng pháp nh p tr c xu t tr c (FIFO): Theo ph ng pháp này ph i xác đ nh đ c đ n giá th c t
nh p kho c a t ng l n và gi đ nh hàng nh p kho tr c đ c xu t tr c, nh v y
giá th c t thành ph m t n kho cu i k là giá th c t c a các l n nh p sau cùng.
- N u đ n v tính giá hàng xu t kho theo ph ng pháp nh p sau xu t tr c:

t c là hàng nh p sau s xu t tr c, hàng nào nh p tr c nh t s xu t sau cùng.
- N u đ n v tính giá hàng xu t kho theo PP bình quân gia quy n ( cu i
k ).
Giá th c t s n ph m xu t kho = Q xu t kho x
n giá bình quân
Giá tr hàng t n đ u k +Giá tr hàng nh p trong k
n giá bình quân =
S l ng hàng t n đ u k + S l ng hàng nh p trong k
- N u đ n v tính giá hàng xu t kho theo ph ng pháp giá th c t đích danh:
Ph ng pháp này đòi h i doanh nghi p ph i qu n lý theo dõi c th giá th c t
c a t ng lô hàng khi nh p, khi xu t kho c n c vào s l ng xu t và đ n giá th c
t c a lô hàng đó đ tính giá xu t kho. Ph ng pháp này ch áp d ng cho doanh
nghi p nh p, xu t hàng theo lô, theo ki n.
Ví d 6.3
Có tài li u v nh p xu t hàng A trong tháng 4 nh sau:
Ngày
Di n gi i
n giá
S l ng
Thành ti n
1/4
T n đ u tháng
2.000
500
1.000.000
2/4
Nh p
2.050
5.000
10.250.000

4/4
Xu t
5.200
12/4
Nh p
2.100
1.500
3.150.000
17/4
Nh p
2.020
3.000
6.060.000
24/4
Xu t
4.000
Yêu c u: Tính tr giá hàng xu t kho trong tháng 4
b2 . Xác đ nh chi phí bán hàng và chi phí qu n lý doanh nghi p tính cho
s n ph m tiêu th
Chi phí mua hàng, bán hàng là chi phí phát sinh trong quá trình mua bán s n
ph m hàng hóa ho c cung ng d ch v . Chi phí này bao g m: ti n l ng và các
kho n ph c p theo l ng c a nhân viên mua bán hàng, nhân viên đóng gói, b c
-15-


vác, v n chuy n, chi phí v v t li u, d ng c , đ d ng ph c v cho vi c mua bán
hàng, đóng gói s n ph m hàng hóa; kh u hao TSC , chi phí s a ch a TSC ph c
v mua bán hàng; chi tr ti n hoa h ng cho các đ i lý bán hàng…
Chi phí qu n lý doanh nghi p g m các kho n chi phí qu n lý kinh doanh, chi
phí qu n lý hành chính, chi phí chung khác có liên quan đ n ho t đ ng c a c doanh

nghi p nh : chi phí ti n l ng, các kho n ph c c p, b o hi m xã h i, kinh phí công
đoàn c a nhân viên qu n lý doanh nghi p, chi phí v t li u, d ng c , đ dùng cho
v n phòng, kh u hao TSC , thu môn bài, thu nhà đ t, các kho n l phí, các kho n
chi v TSC , đi n tho i, đi n tín, ti p khách, h i ngh , công tác phí…
Ph ng pháp l p d toán đ i v i b ph n này c ng gi ng nh d toán đ i v i
các kho n chi phí chung. C th là n u kho n nào có đ nh m c, tiêu chu n thì tính
theo đ nh m c tiêu chu n. Kho n nào không có thì d a vào s th c t k báo cáo đ
c tính.
Tuy nhiên trong quá trình ho t đ ng s n xu t kinh doanh không ph i toàn b
chi phí s n xu t kinh doanh đ u g n v i ho t đ ng trong k . Vì v y đ tính chính
xác và h p lý k t qu kinh doanh c n ph i phân b chi phí s n xu t kinh doanh cho
hàng tiêu th trong k .
Ztb = Zsx + chi phí BH + chi phí QLDN
M c dù chi phí bán hàng và qu n lý doanh nghi p đ u có liên quan đ n c 2 b
ph n hàng trong doanh nghi p (hàng d tr và hàng bán ra) nh ng do chúng ch
chi m t l r t nh so v i toàn b chi phí s n xu t kinh doanh, h n n a nh ng chi
phí này có liên quan tr c ti p đ n hàng bán ra nên đ đ n gi n cho vi c qu n lý
ng i ta th ng phân b toàn b chi phí này cho hàng đã bán ra trong k .
Ví d : (Ti p theo s li u ví d s 16) B sung thêm tài li u sau: N u h s tiêu
th s n ph m A là 1; s n ph m B là 0,9 và s n ph m C là 0,8
Yêu c u:
Tính giá thành tiêu th tính cho m i t n s n ph m A, B, C là bao nhiêu?
CÂU H I VÀ BÀI T P
 CÂU H I
1. Phân bi t chi phí s n xu t kinh doanh và giá thành toàn b c a doanh
nghi p.
2. Các bi n pháp h giá thành s n ph m c a doanh nghi p?
 BÀI T P
Bài 1

Có tài li u sau đây t i công ty An Ph c:
1. N m k ho ch công ty s n xu t 4.000 SPA và 1.000 SPB
2.
nh m c tiêu hao cho 1 đ n v s n ph m:
-16-


Kho n m c

M tiêu hao đ n v
SP A
SP B
5kg
2kg
2kg
1kg
0,2lít
1,5 lít
5 gi
4 gi
c phân b theo ti n l ng công nhân s n

n giá (đ ng)

NVL chính
500.000
VL ph
100.000
Nhiên li u
50.000

Ti n l ng
200.000
3. D toán chi phí SX chung đ
xu t nh sau:
- VL ph : 800.000.000 đ ng
ng l c mua ngoài: 150.000.000 đ ng
- Ti n l ng: 200.000.000 đ ng
- BHXH, BHYT, KPC , BHTN: xx
- Kh u hao TSC : 1.100.000.000 đ ng
- Chi phí khác: 670.000.000 đ ng
4. S d chi phí v s n ph m d dang đ c tính vào giá tr s n l ng nh sau:
VT: đ ng
Chi phí tr c ti p
S d đ un m
S d cu i n m
NVL chính
200.000.000
300.000.000
VL ph
100.000.000
160.000.000
Ti n l ng
120.000.000
40.000.000
5. Chi phí gia công cho bên ngoài:
- V t li u ph : 420.000.000 đ ng
- Ti n l ng: 200.000.000 đ ng
- BHXH, BHYT, KPC , BHTN: xxx
- Chi phí khác: 100.000.000 đ ng
- Ph li u thu h i t nguyên v t li u chính c a s n ph m B: 80.000.000 đ ng

6. S d chi phí trích tr c (chi phí ph i tr )
+ S đ u n m: 120.000.000 đ ng
+ S cu i n m: 160.000.000 đ ng
7. S d chi phí tr tr c:
+ S đ u n m: 40.000.000 đ ng
+ S cu i n m: 20.000.000 đ ng
Yêu c u:
1. L p k ho ch giá thành s n xu t đ n v s n ph m A, B theo kho n m c chi
phí.
2. L p d toán chi phí s n xu t k k ho ch.

-17-


Bài 2
Có tài li u d ki n v tình hình s n xu t và tiêu th s n ph m c a Công ty S n
xu t hàng tiêu dùng trong n m k ho ch nh sau:
1. Tình hình s n xu t: Công ty s n xu t 3 lo i s n ph m A, B, C và s n l ng
s n xu t c n m c a s n ph m A là 35.000 h p, s n ph m B là 60.000 cái, s n ph m
C là 40.000 chi c.
2. nh m c tiêu hao v t t và lao đ ng cho m i s n ph m nh sau:
Kho n m c
Nguyên li u chính
V t li u ph
Gi công s n xu t

nh m c tiêu hao cho m i s n ph m
A
B
C

25kg
19kg
30kg
19kg
9kg
13kg
30gi
24gi
16gi

n giá
(1000 đ)
40
6
30

3. D toán chi phí s n xu t chung cho t ng phân x
doanh nghi p nh sau: VT: Trđ

ng và chi phí qu n lý

Chi phí s n xu t chung
SP A
SP B
SP C
80
200
150
60
150

170
400
350
300
xx
xx
xx
300
450
300
150
250
170
200
170
180

Kho n m c
1. V t li u ph
2. Nhiên li u
3. Ti n l ng
4. BHXH,BHYT, BHTN, KPC
5. Kh u hao TSC
6. Chi phí d.v mua ngoài
7. Chi phí khác b ng ti n

Chi phí
QLDN

4. S d chi phí s n xu t s n ph m d dang nh sau. ( VT: Trđ)

Tên s n ph m
S n ph m A
S n ph m B
S n ph m C

S d đ un m
60
130
100

750
180
xx
550
400
840

S d cu i n m
100
110
90

5. Chi phí bán hàng tính b ng 40% chi phí qu n lý công ty.
6. D tính t ng ph li u thu h i t nguyên li u chính c n m c a phân x ng
A là 60trđ, phân x ng B là 30trđ; phân x ng C là 30trđ.
7. Tình hình t n kho thành ph m đ u n m, cu i n m k ho ch và giá thành s n
xu t trong n m báo cáo nh sau:
Tên s n ph m
S l ng SP t n kho n m k ho ch Giá thành s n xu t đ n v
un m

Cu i n m
n m BC so KH
S n ph m A
8.000
6.000
T ng 5%
S n ph m B
4.000
2.000
Gi m 2%
S n ph m C
4.000
5.000
Gi m 4%
Tài li u b sung
- Các phân x ng s n xu t đ c l p nhau và toàn b chi phí s n xu t chung
phân b h t cho s n ph m s n xu t trong n m.
-18-


- BHXH, BHYT, BHTN, KPC tính theo quy đ nh hi n hành.
- Chi phí bán hàng phân b theo s l ng s n ph m tiêu th .
- Chi phí qu n lý công ty phân b theo giá v n c a s n ph m tiêu th .
Yêu c u
1.Hãy tính và l p b ng giá thành s n xu t cho m i lo i s n ph m trong n m k
ho ch?
2.Hãy tính và b ng giá thành tiêu th cho n m k ho ch trong các tr ng h p
sau:
a.Công ty h ch toán hàng t n kho theo ph ng pháp nh p sau xu t tr c.
b.Công ty h ch toán hàng t n kho theo ph ng pháp nh p tr c xu t tr c.

c.Công ty h ch toán hàng t n kho theo ph ng pháp bình quân gia quy n.

-19-


Ch

ng 7: TIÊU TH S N PH M VÀ PH
NG PHÁP L P K
HO CH TIÊU TH S N PH M C A DOANH NGHI P

7.1. TIÊU TH S N PH M C A DOANH NGHI P
7.1.1 Khái ni m
Trong n n kinh t th tr ng, các doanh nghi p không nh ng có nhi m v s n
xu t ra s n ph m mà còn ph i t ch c tiêu th s n ph m đó.
Tiêu th thành ph m hay còn g i là bán hàng, là quá trình doanh nghi p
chuy n quy n s h u s n ph m, hàng hoá cho khách hàng đ ng th i nh n đ c
quy n thu ti n ho c thu đ c ti n t khách hàng, đây là quá trình trao đ i đ th c
hi n giá tr c a thành ph m, t c là đ chuy n hoá v n c a doanh nghi p t hình thái
hi n v t sang hình thái giá tr ( H-T). Nh v y:
Tiêu th s n ph m là quá trình ng i bán giao hàng cho ng i mua và thu
đ c ti n v ho c đ c ng i mua ch p nh n tr ti n.
Thành ph m đ c xác đ nh là tiêu th ch khi DN đã thu đ c ti n t khách
hàng ho c đ c khách hàng ch p nh n thanh toán cùng v i các ch ng t ch ng
minh cho quá trình tiêu th đó nh : hoá đ n bán hàng, hoá đ n GTGT, h p đ ng
mua hàng hoá… Ch khi đó doanh nghi p m i đ c h ch toán doanh thu.
Khi hoàn thành vi c tiêu th s n ph m c ng có ngh a là doanh nghi p có
doanh thu tiêu th s n ph m. Doanh thu c a doanh nghi p là s ti n mà khách hàng
ch p nh n tr . ây là b ph n th ng chi m t tr ng l n trong t ng doanh thu c a
doanh nghi p. Nh v y, vi c tiêu th s n ph m c a doanh nghi p luôn g n ch t v i

tình hình bi n đ ng c a th tr ng. i u đó cho th y: vi c l a ch n s n ph m kinh
doanh, ch n th tr ng tiêu th , vi c ch n th i đi m tiêu th c ng nh các quy t
đ nh v giá c c a doanh nghi p liên quan ch t ch đ n doanh thu tiêu th s n ph m
và thu nh p c a doanh nghi p.
7.1.2 Các ph

ng th c tiêu th s n ph m

tiêu th s n ph m hàng hóa, hi n nay các doanh nghi p th ng v n d ng
các ph ng th c tiêu th sau:
- Ph ng th c giao hàng tr c ti p: Theo ph ng pháp này bên khách hàng
u quy n cho cán b nghi p v đ nh n hàng t i kho c a doanh nghi p bán. Ng i
nh n hàng sau khi ký vào ch ng t bán hàng c a doanh nghi p thì hàng hoá đ c
xác đ nh là tiêu th (hàng đã chuy n quy n s h u).
- Ph ng th c bán hàng qua đ i lý, g i hàng: theo ph ng pháp này, đ nh
k doanh nghi p g i hàng cho khách hàng trên c s đã tho thu n trong h p đ ng
mua bán hàng gi a hai bên và giao hàng t i đ a đi m đã qui c trong h p đ ng.
Khi xu t kho g i đi hàng v n thu c quy n s h u c a doanh nghi p, ch khi nào

-20-


khách hàng đã tr ti n ho c ch p nh n thanh toán thì khi đó hàng m i chuy n quy n
s h u và đ c ghi nh n là doanh thu bán hàng.
- Ph ng th c hàng đ i hàng: đây là tr ng h p doanh nghi p đem s n
ph m c a mình đ đ i l y v t t , hàng hoá v , doanh thu đ c ghi nh n trên c s
giá trao đ i gi a doanh nghi p và khách hàng.
7.2. DOANH THU C A DOANH NGHI P
7.2.1 Khái ni m
Doanh thu là t ng giá tr các l i ích kinh t doanh nghi p thu đ c trong k

phát sinh t ho t đ ng s n xu t kinh doanh thông th ng c a doanh nghi p góp
ph n làm t ng v n ch s h u.
Doanh thu ch bao g m t ng giá tr các l i ích kinh t doanh nghi p đã thu
đ c ho c s thu đ c trong k (t c đ c khách hàng ch p nh n, thanh toán).
Các kho n thu h bên th 3 không ph i là ngu n l i ích kinh t , không làm
t ng v n ch s h u c a doanh nghi p không đ c coi là doanh thu.
Ch ng h n đ i lý thu h ti n bán hàng cho đ n v ch hàng không đ c coi là
doanh thu mà doanh thu ch tính là ti n hoa h ng.đ c h ng.
Các kho n v n góp c a c đông, c a ch s h u làm t ng v n ch s h u
nh ng không tính doanh thu.
Chú ý:
i v i doanh nghi p n p thu GTGT kh u tr thì doanh thu không bao
g m thu GTGT đ u ra.
i v i doanh nghi p n p thu GTGT theo ph ng pháp tr c ti p thì
doanh thu g m c thu GTGT (t ng giá thanh toán).
i v i m t hàng ch u thu tiêu th đ c bi t khi tiêu th trong n c thì
doanh thu bao g m c thu tiêu th đ c bi t (giá thanh toán).
*Phân lo i doanh thu
- C n c vào v n đ u t , doanh thu bao g m:
+ Doanh thu t vi c bán hàng và cung c p d ch v
Doanh thu bán hàng là toàn b s ti n thu đ c xác đ nh theo giá tr h p lý c a
các kho n đã thu ho c s thu đ c t bán s n ph m hàng hóa sau khi tr đi các
kho n gi m giá hàng bán, chi t kh u th ng m i, giá tr hàng bán b tr l i.
Doanh thu bán hàng còn bao g m: Các kho n phí thu thêm ngoài giá bán (n u
có), tr giá ph thu theo quy đ nh c a Nhà n c mà doanh nghi p đ c h ng, trao
đ i tiêu dùng n i b nh đi n s n xu t ra dùng trong s n xu t đi n, xi m ng thành
ph m đ s a ch a trong doanh nghi p s n xu t xi m ng, ...
Doanh thu cung c p d ch v là toàn b s ti n thu đ c ho c s thu đ c t
các giao d ch cung c p d ch v cho khách hàng. Tr ng h p cho thuê tài s n, nh n

-21-


tr c ti n cho thuê c a nhi u n m thì doanh thu là t ng s ti n thu đ c chia
đ u cho s n m cho thuê tài s n.
+ Doanh thu ho t đ ng tài chính g m t ng s ti n thu t ti n lãi, ti n b n
quy n, c t c, l i nhu n đ c chia và doanh thu ho t đ ng tài chính khác c a
doanh nghi p.
+ Thu nh p khác là các kho n thu t các ho t đ ng s y ra không th ng
xuyên c a doanh nghi p nh thu v bán v t t th a đ ng, bán công c d ng c
phân b h t giá tr đã h h ng, thu ti n ph t vi ph m h p đ ng thanh toán, thu t
thanh lý nh ng bán tài s n c đ nh, n khó đòi đã x lý...
- C n c vào yêu c u qu n tr
Doanh thu c a doanh nghi p đ c chia thành 02 lo i:
+ Doanh thu bán hàng
+ Doanh thu thu n: là ch tiêu c b n làm c s đ tính k t qu kinh doanh.
Các kho n gi m tr (Chi t kh u th ng m i,
Doanh
Doanh
gi m giá hàng bán, thu xu t kh u, thu tiêu th
thu bán
thu
=
đ c bi t, thu GTGT (pp tr c ti p) và doanh s
hàng
thu n
bán hàng b tr l i)
7.2.2 Ý ngh a c a ch tiêu doanh thu tiêu th s n ph m
- Doanh thu l n hay nh ph n ánh quy mô c a quá trình tái s n xu t trong
doanh nghi p.

- Doanh thu là c s đ bù đ p chi phí s n xu t đã tiêu hao trong s n xu t và
th c hi n n p các kho n thu cho Nhà n c.
- Doanh thu đ c th c hi n là k t thúc giai đo n cu i cùng c a quá trình
luân chuy n v n t o đi u ki n đ th c hi n quá trình tái s n xu t ti p theo.
7.2.3 Các nhân t

nh h

ng doanh thu tiêu th s n ph m

- Kh i l ng s n ph m s n xu t, tiêu th ho c lao v d ch v cung
ng: vì trong đi u ki n giá bán không đ i thì kh i l ng s n ph m s n xu t ho c
lao v d ch v cung ng càng nhi u thì doanh thu càng cao.
- K t c u m t hàng: doanh nghi p có nhi u m t hàng v i nhi u ch ng
lo i khác nhau, vì v y t ng t tr ng m t hàng d tiêu th thì doanh thu s thay đ i.
- Ch t l ng s n ph m: ch t l ng s n ph m và d ch v càng đ c nâng
cao không nh ng nh h ng đ n giá bán mà còn nh h ng đ n kh i l ng
s n ph m tiêu th . S n ph m có ph m c p cao, giá bán c ng s cao. Nâng cao
ch t l ng s n ph m và ch t l ng cung ng d ch v s t ng thêm giá tr s n
ph m, t o đi u ki n tiêu th s n ph m d dàng, nhanh chóng thu đ c ti n bán
hàng và t ng doanh thu bán hàng.
- Giá bán s n ph m: trong đi u ki n các nhân t khác không đ i, vi c
-22-


thay đ i giá bán có nh h ng tr c ti p đ n vi c t ng, gi m doanh thu bán
hàng. Thông th ng giá c do quan h cung c u trên th tr ng quy t đ nh, tr m t
s m t hàng có tính ch t chi n l c đ i v i n n kinh t qu c đân thì do Nhà n c
đ nh giá.
- Công tác tiêu th và ph ng th c thanh toán.

y m nh công tác ti p th nh nghiên c u th tr ng, qu ng cáo gi i thi u
s n ph m...c ng nh l a ch n ph ng th c thanh toán thích h p s t ng kh i
l ng s n ph m tiêu th do đó làm t ng doanh thu.
7.3. L P K HO CH DOANH THU TIÊU TH S N PH M
7.3.1. V trí, ý ngh a c a l p k ho ch
Hàng n m, các doanh nghi p đ u ph i l p k ho ch tiêu th s n ph m, trên c
s đó xác đ nh doanh s v bán hàng và cung c p d ch v trong n m.
Ch tiêu doanh thu bán hàng là m t ch tiêu tài chính quan tr ng, nó cho bi t
kh n ng v vi c ti p t c quá trình tái s n xu t c a doanh nghi p. K ho ch doanh
thu bán hàng l p có chính xác hay không s nh h ng đ n k ho ch l i nhu n và
các k ho ch khác c a doanh nghi p.
Tóm l i, vi c l p k ho ch doanh thu bán hàng có m t ý ngh a quan tr ng đ n
tình hình tài chính c a doanh nghi p. Chính vì v y, doanh nghi p c n ph i quan tâm
và không ng ng c i ti n vi c l p ch tiêu k ho ch này.
7.3.2. Ph

ng pháp l p k ho ch doanh thu tiêu th s n ph m

Có 02 ph ng pháp l p k ho ch doanh thu bán hàng:
* Ph ng pháp l p k ho ch doanh thu bán hàng c n c vào k ho ch
kinh doanh c a doanh nghi p
- T ng doanh thu (DT)
Doanh thu bán hàng ph thu c vào s l ng s n ph m hàng hóa tiêu th ho c
d ch v cung ng và giá bán đ n v s n ph m hay c c phí đ n v :
DT=  (Gi * Qti  Fi )
DT: Là doanh thu v bán hàng k k ho ch
i: lo i s n ph m tiêu th ho c d ch v cung ng
Gi:
n giá s n ph m ho c đ n giá ti n công ph c v (ch a k VAT) c a s n
ph m i

Qti: S l ng s n ph m tiêu th trong k
Fi: ph thu, phí thu thêm ngoài giá bán c a s n ph m th i (x ng d u, đi n…)
Trong tr ng h p bán hàng xu t kh u, tùy theo h p đ ng mà giá bán có th là
giá FOB, CIF, CIP..và vi c thanh toán ph i b ng ngo i t . Lúc này doanh thu b ng
ngo i t ph i quy đ i ra đ ng Vi t Nam theo t giá giao d ch trên th tr ng t i th i

-23-


đi m phát sinh nghi p v .
+ Xác đ nh kh i l
Qđi, Qci là s l

ng s n ph m tiêu th c a t ng lo i trong k .
Qti = Qđi + Qxi – Qci
ng s n ph m k t d đ u, cu i k k ho ch

ng s n ph m s n xu t trong k k ho ch

Qxi s l

Qđi = Qc 30/9 + Qxq4 – Qtq4
Qc30/9 s n ph m k t d đ n 30/9 n m báo cáo
Qxq4 s l

ng s n ph m s n xu t qúi 4 n m báo cáo

Qtq4 s l

ng s n ph m tiêu th quí 4 n m báo cáo

Qxi: s l

ng s n ph m s n xu t k k ho ch

Qci s l ng s n ph m k t d cu i k g m: thành ph m t n kho và thành
ph m g i bán c th :
Qci = Qtk31/12 + Qgb31/12
Qtk31/12 k KH đ
Qgb31/12 =

c tính theo đ nh m c v n thành ph m cu i quí 4 k KH
Kh i l ng s n ph m g i bán bình quân
Qsx bình quân
quý 3 k báo cáo
m i ngày quý 4 *
Kh i l ng s n xu t bình quân m i ngày
k KH
quý 3 k báo cáo

Ví d 7.1
C n c vào tài li u d i đây, hãy tính s l ng s n ph m k t d đ u, cu i n m
k ho ch và s l ng s n ph m tiêu th trong n m k ho ch
1. S l ng s n ph m s n xu t quý 3 và s
tháng trong quý 3 n m báo cáo nh sau:

s n ph m g i bán c a các
vt: cái

S s n ph m xu t g i bán quý 3

30/ 6

31/ 7

31/ 8

30/ 9

S s n ph m t n
kho đ n 30/ 9

270

7

5

8

12

5

B

810

18

10

18

50

60

C

450

12

3

6

8

6

Tên
SP

S sp
SX Q3

A

2. K ho ch s n xu t và tiêu th quý 4 n m báo cáo:

Tên s n ph m
SL s n ph m s n xu t
SL s n ph m tiêu th
A

300

303

B

900

910

C

600

595
-24-