Các giải pháp để hoàn thiện chuẩn mực kế toán thuế thu nhập doanh nghiệp theo hướng tiếp cận chuẩn mực kế toán quốc tế

.

.

80 GIAO DUC VA DAO TAO
.
TRU'ONG D~I HQC KINH TE TPHCM

VU MINH NGQC

cAc GIAI PHAP DE HOAN THlf:N CHUAN Ml/C KE TOAN THUE
THU NH~P DOANH NGHI~P THEO HU'ONG TlEP C~N
CHUAN Ml/C KE TOAN QUOC TE

Chuyen nganh: K~ toan
Ma sA: 60340301

LU~N VAN TH~C Si KINH TE

NGU'OI HU'ONG DAN KHOA HQC:

TS. NGUYEN NGQC DUNG

TP.HB Chi Minh, Nam 2012


LOICAMDOAN

Lu~n van nay la kSt qua nghien Clru d9c l~p cua hQC vien va chua duqc cong

bfl trong bfrt Icy Cong trinh khoa h9c nao.

•

I
I

I

;;;


MUCLUC
•
•
'

.

LOI CAM DOAN ..................................................................................................... c
MVC LVC ................................................................................................................. d
?

"

DANH MVC BANG BIEU ...................................................................................... g
DANH MVC

so BO ................................................................................................ g
•

1

.... ,

.c

.::.

DANH MVC CHU VIET TAT ............................................................................... h
'

•

?

•

!l

LOI MO DA U ........................................................................................................... 1
CHUONG 1: M(>T

I

.

I

I

;

I

SO VAN DE CHUNG VE KE TOAN THUE TNDN ......... 4

1.1
THUE TNDN ................................................................................................ 4
1.1.1 Khai ni~m ..................................................................................................... 4
1.1.2 Vai tro, tac dvng ........................................................................................... 5
1.1 ~2.1 T~ui TND!'f Ia .c6ng. c~;~ ~uan f[9ng '!_ha nuac thl!c hi¢n chuc nang tai
phan phaz thu nhqp, aam baa cang bang xa h9l ................................................... 5
1.1.2.2 Thui TNDN Ia ngu6n thu quan tr9ng cua ngan sach Nha nuac . ............. 5
1.1. 2. 3 Thui TNDN Ia c6ng c~;~ quan tr9ng ad gop phdn khuyin khich, thuc ady
sa.~ xud~, ki~~ da~nh p~at t~idn thea chiiu huang ki haqch, chiin lu(lc, phat
trzen taan du;n cua Nha nuac . .............................................................................. 6
1.1.3 Tac d9ng cua thu€ TNDN den ho?t d9ng cua doanh nghi~p ....................... 6
1.2 KE TOAN THuE TNQN .............................................................................. ?
1.2.1 Mvc tieu cua k~ toan thu€ TNDN ................................................................ 7
1.2.2 N9i dung thong tin cua thu~ TNDN ............................................................. 8
1.2.2.1 Thui TNDN Ia m(jt khaan chi phi cua daanh nghi¢p ............................... 8
1.2.2.2 Chi phi thui TNDN hi¢n hanh va chi phi thui TNDN haiin lqi ................ 9
1.3
CHUAN Ml)'C QUOC TE VE THuE TNDN ............................................ 12
1.3 .1 Chu~n ml)'c k~ to an qu6c t~ v~ thu~ TNDN -lAS 12 ............................... 12
1. 3.1.1. /AS 12 ghi nhqn ca chi phi thui TNDN hi¢n hanh va thui TNDN haiin
lai: ....................................................................................................................... 12
3.1. 2 Ghi nhqn thea phuong phap n9' phai tra tiip cqn thea bang can a6i ki
taan: .................................................................................................................... 13
1.3.1.3 Ghi nhqn thui TNDN haiin lqi phai tra: ................................................. 17

1.3.1.4 Ghi nhan tai san thui TNDN haiin lqi .................................................... 19
1. 3.1. 5 Trinh bay va c6ng b6 .............................................................................. 21
1.3.2 Chu~n ml)'c k~ toan thu~ TNDN cua Hoa Ky (US GAAP) ....................... 22
KET LU!N CHUONG 1 ................................................................................... 28

!i

i.


CHUONG 2: TiM HIEU VA DANH GIA KE TOAN THUE TNDN T~I
VI~T NAM ............................................................................................................. 30
2.1
LlCH Slr KE TOAN THUE TNDN T ~I VL$T NAM ............................... 30
2.1.1 Tru6c khi c6 chu~n m\fc k€ tmin thu€ TNDN nam 2005 ........................... 30
2.1.2 Sau khi c6 chu~n m\fc k€ toan thu€ TNDN nam 2005 .............................. 31
2.2
cAc QUY DlNH PHAP L YVE KE TOAN THUE TNDN ...................... 32
2.2.1 Chu~n m\fc k€ toan thu€ TNDN VAS 17 .................................................. 32
2.2.2 Ch€ d9 k€ toan: .......................................................................................... 35
2.2.2.1 Thui TNDN hi¢n hanh ............................................................................ 35
2.2.2.2 Thui TNDN hoiin lc;d ............................................................................... 37
,- 2.~
MQT SO DANH GIA .................................................................................. 41
' 2.3 .1 D6i v6'i chu~n ID\fC k€ toan ....................................................................... .41
" 2. 3.1.1 Khac bi¢t vai lAS 12 ............................................................................... 41
2. ~.1. ~ Ch~dn mlfc .~hong_ a~ C:cJP tinh kh6ng ch&c ch&n trong thui ................. .41
C~c va~ ,~e tro:;zg Vl?C ghz nhfn ......................................................................... .42
Cach gzaz quyet trong thlfc te .............................................................................. 43
2.3 .2 D6i v6'i huang dfrn ap dvng ...................................................................... .45

2.3.2.1 Kh6ng th6ng nhdt trong cac huang ddn ................................................ .45
2.3.2.2 Ap dljng chudn mlf'C vito thlf'C tiln tr;d Vi?t Nam con hr;m chi. ............... .46
2.3.3 Khao sat tinh hinh ap dvng chu~n ill\fC k€ toan thu€ TNDN t~i thanh ph6
H6 Chi Minh va cac tinh Hin c~n ........................................................................ 46
KET LUAN CHVdNG 2 ................................................................................... 47
CHUONG 3: cAc GIAI PHAP HOAN THI~N CHUAN MVC KE TOAN
THUE TNJ?N THEO HUONG TIEP C~N CHUAN MVC QUOC TE .......... 48

.-

'-~

•

I

I

•

I

-

..t

,

,

3.1
DlNH HVONG HOAN THIEN .................................................................. 48
3.1.1 Ti€p c~n chu~n m\fc k€ toan qu6c t€ d~ nang cao tinh h9i nh~p .............. .48
3.1.2 Phu hqp v6i moi tru(mg phap ly Vi~t Nam .............................................. .48
3.2
GIAI PHAP HOAN THIEN CHUAN M1)'C KE TOAN THUE TNDN .... 49
3 .2.1 Hoan thi~n n9i dung chu~n ID\fC ................................................................ 49
3. 2.1.1 Giam Slf khac bi¢t vai lAS 12 .................................................................. 49
3. 2.1. 2 Hr;tch toan ai ghi nh(in tinh kh6ng ch&c ch&n trong thui ....................... 49
3 .2.2 Hoan thi~n thong tu huang dfrn thu€ TNDN- d~ nghi quy trinh xac dinh
thu€ TNDN trong k€ toan ........ , .......................................................................... 53
Buac 1: Tinh thui TNDN hien hanh ................................................................... 54
Buac 2: Xac ajnh gia tri sJ ~ach va ca sa tinh thui ........................................... 55
Buac 3: Xac ajnh chenh l¢ch tr;tm thai.. .............................................................. 55
Buac 4: Xac ajnh cac lor;ti trit ............................................................................. 57
Buac 5: Xem xet ghi nh(in tai san thui TNDN cho: ........................................... 57
Buac 6: xac ajnh thui sudt su dlfng cho tung khoan mlfc .................................. 57
Buac 7- Thui TNDN hoiin lai ........................................................................... 53
Bu&c 8: L(ip d¥ phong cho ti~h kh6ng ch&c ch&n trong thui ............................ 60
Bu&c 9: Xem xet trinh bay tren baa cao tai chinh va thuyit minh baa cao tai
chinh .................................................................................................................... 60


3.3
KIEN NGHJ ................................................................................................. 61
3.3.1 V6'iQu6cH()i ............................................................................................. 61
3.3.2 V&i B9 Tai Chinh ....................................................................................... 65
KET LUAN CHVdNG 3 ................................................................................... 66
LOI KET ................................................................................................................. 67
TAl LI"f:U THAM KHAO ..................................................................................... 68

i

PHV LVC 1: BANG KHAO SAT TINH HINH AP DVNG CHUAN MV'C KE
TOAN THUE THU NH~P DOANH NGHI"f:P (TNDN) .................................... 69
PHV LVC 2 cAc BANG BIEU TRONG THONG Tl120/2006 VE KE TOAN
THUE TNDN T ~I VI"f:T NAM ............................................................................. 71
Ph 'I} l1JC 3- lAS 12 .................................................................................................. 77

I

I

•

I

I

!

•

I

I

I

•

I


DANH MUC
BANG BIEU
•
Bang 1- Tom t~t each xac dinh loc;ti chenh l~ch va thuS TNDN hoan lc;ti
Bang 2 - So sanh lAS 12 va US GAAP

i

Bang 3- So sanh lAS 12 va kS toan thuS TNDN tc;ti Vi~t Nam
Bang 4 - Cac khoan ml)c doanh thu, chi phi thuemg c6 tinh khong ch~c chim
tc;ti

Vi~t

Nam

DANH MUC
SO DO
•
I

I
•

1

Sa d6 1: hc;tch to an chi phi thuS TNDN
Sa d6 2: hc;tch toan chi phi thuS TNDN hoan lc;ti

I

•

!
I
I

I


DANH MUC
CHUVIET TAT
•

ASC 740: Accounting Standard Codification 740
FASB: Financial Reporting Standards Board
FIN 48: FASB Interpretation No. 48
IASB: International Accounting Standards Board
lAS 12: International Accounting Standard No. 12
SFAS 109: Statement of Financial Accounting Standard No. 109
ThuS TNDN: thuS TNDN
TNHH: tnich

nhi~m

hfru h;;m

Thong tu 20/2006: Thong tu 20/2006/TT-BTC duqc ban hanh ngay 20
thang 3 nam 2006 huang dfin thi hanh chuAn m\fc kS tmin thu~ TNDN
hoan ll;li
US GAAP: United States Generally Accepted Accounting Principles
VAS 17: Vietnam Accounting Standard No. 17- ChuAn m\fc k~ tmin thu~
I

I

-

I

I

I

.

I

TNDN s6 17


1

LOIMODAU
Tinh cAp thi~t cua lu~n van
Chuiin mvc k€ tmin thu€ thu nh~p doanh nghi~p (TNDN) Qu6c t€ lAS 12 ra dai kha sam (nam 1979) va duqc sua d6i nhi€u lfin tir d6 d€n

nay. Trong d6, k€ toan thu€ TNDN la m9t trong nhfrng v~n d€ duqc dem ra
ban cai, sua d6i nhi€u nh~t. M~c du v~y, k€ toan thu€ TNDN v~n luon la
m()t trong nhfrng v~n d€ kh6 hi~u va c6 nhi€u

y ki€n trai chi€u v€ each do

luang, ghi nh~n. f)~c bi~t, vi cac quy djnh v€ thu€ thuang khong ro rang
t~i cac nuac tren th€ giai, tinh khong ch~c ch~n trong thu€ TNDN luon t6n
t~i. Lam th€ nao d~ h~ch toan m()t each phu hqp tinh khong ch~c trong

thu€ TNDN la m9t trong nhfrng v~n d€ dang tranh cai. Nam 2009, Uy ban
so~n thao Chuiin mvc k€ toan qubc t€ (IASB) da c6 ban dv thao nhfrng sua

d6i chwin mvc k€ toan thu€ TNDN - thu€ TNDN hoan l~i. Ban dv thao da
d€ xu~t nhfrng thay d6i quan trQng trong h~ch to an thu€ TNDN. Tuy nhien,
ban dv thao da bi tri hoan d€n nay.
T~i Vi~t Nam, chuiin mvc k€ toan thu€ TNDN hoan l~i duqc ban

hanh nam 2005 va Thong tu 20/2006/TT-BTC duqc ban hanh ngay 20
thang 3 nam 2006 huang d~n thi hanh. Chuiin mvc khong co thay d6i dang

k~ tir h1c ban hanh d€n nay. M~c du c6 m()t s6 khac bi~t nh~t dinh, da phfin
con l~i chuiin mvc k€ toan Vi~t Nam v€ thu~ TNDN hoan l~i gibng vai
chuiin mvc qubc t~ lAS 12 truac day. Vi~c ap d1,mg trong thvc ti~n v~n rfit
kh6 khan. Trong d6, m9t trong nhfrng v~n d€ chinh la lam th~ nao d~ xac
•

I

dinh gia tri thu~ hoan l~i d~ h~ch toan vao tai khoan. Tinh khong ch~c

ch~n trong thu~ TNDN cling khong duqc d€ c~p.


2

Vi v~y, vi~c nghien c(ru chu~n mvc thu~ TNDN va "Cac giai phap
d~ hoan thi~n chu~n mvc k~ tmin thu~ TNDN theo huang ti~p c~n chu~n

mvc k~ toan qu6c t~" la c~n thi~t trong giai do~n hi~n nay.
Mvc dich nghien crru
Nguai vi~t chQn d€ tai nay nhftm mvc dich hoan thi~n chu~n mvc k~

toim thu~ TNDN Vi~t N am theo hu&ng ti~p c~n cac chu~n mvc k~ toan
qu6c t~ v€ thu~ TNDN d~ giam sv khac bi~t, tu d6 nang cao tinh h()i nh~p
cua chu~n mvc k~ to an thu~ TNDN Vi~t N am. B6ng thai, cac thay d6i d~
hoan thi~n c~n phu hqp v&i moi truang phap ly t~i Vi~t Nam. PhuO'ng
pbap nghien
I

I

•

I

CtfU

Lu~n van duqc thvc hi~n tu vi~c nghien c(ru chu~n mvc qu6c t~ v€

thu~ TNDN. Nguai vi~t tham khao va so sanh cac chu~n mvc k~ toan v€
thu~ TNDN cua qu6c t~, chu~n mvc cua Hoa Ky va chu~n mvc Vi~t Nam.

B6ng thai, nguai vi~t cling khao sat tinh hinh ap dvng thvc t~ cua chu~n
mvc vao Vi~t Nam. Vi~c danh gia s6 li~u lu~n van dva tren phuang phap
th6ng ke, tbng hqp, so sanh va phan tich
K~t cAu lu~n van
Lu~n van g6m 3 ph~n:

ChuO'ng 1 - M(>T
•

I
I
I
I

SO

VAN DE CHUNG VE KE TOAN

THUE TNDN - tim hieu v€ cac khai ni~m n€n tang cua chudn mvc thu~
TNDN va cac chu~n mvc qu6c t~ v€ thu~ TNDN ( chudn mvc qu6c t~ lAS
12 va chudn mvc thu~ TNDN cua Hoa Ky (US GAAP).
ChuO'ng 2 - TiM HlEU VA DANH GIA KE TOAN THUE

TNDN T~l VI~T NAM- Nguai vi~t tim hi~u chudn mvc thu~ TNDN


3

t;;1i Vi~t Nam

tu cac quy djnh den vi~c ap dvng trong thgc ti~n. D6ng thai,

nguai viet d~ c~p nhfrng t6n t;;1i trong chufrn mgc thu€ TNDN t;;1i Vi~t Nam
ChU'O'ng 3 - cAc GIAI PHAP HOAN THI~N cHuAN

MVc

KE TOAN THUE TNDN THEO HUONG TIEP C~N CHUAN

MVC QUOC TE- nguai vi€t dua ra djnh huang va cac giai phap C\1 th€
d€ hoan thi~n chufrn mgc thu€ TNDN cung4 nhu d€ vi~c ap dvng chufrn
mgc k€ toan thu€ TNDN hoan l;;1i t;;1i Vi~t Nam dugc r<)ng rai hon.
Ben c;;1nh d6, nguai vi€t c6 trinh bay cac phv Ivc d€ lam ro han cac
vAn d~ trong lu~n van va d€ nguai dQc ti~n trong vi~c tham khao.

I
I
I

•

I
I
I
•

I

I


4

CHUONG 1: MOT
•

SO VAN DE CHUNG VE KE

TOAN THUE TNDN
1.1 THUE TNDN
1.1.1 Khai

ni~m

Thu€ TNDN la m()t lo~i thu€ tn,rc thu danh vao lqi nhu~n cua cac doanh
nghi~p.

Thu€ TNDN xufrt hi~n rfrt s6m trong ljch sir phat tri~n cua thu€ duqc
th~ hi~n thong qua nhieu hinh thuc khac nhau. Hi~n nay

a cac nu6c phat trien,

thu€ TNDN gifr vai tro d~c bi~t quan trQng trong vi~c dam bao 6n djnh ngu6n
thu ngan sach Nha nu6c va thvc hi~n phan ph6i thu nh~p. Muc thu€ cao hay
thfrp ap d1,mg cho cac chu th€ thu()c d6i tuqng n()p thu€ TNDN la khac nhau,
dieu do ph1,1 thUQC vao quan di€m dieu ti€t thu nh~p va ml)C tieu d~t ra trong
phan ph6i thu nh~p cua tirng qu6c gia trong timg giai do~ ljch sir nhfrt djnh.
Thu€ TNDN ra dai b~t ngu6n tu cac ly do chu y€u sau:

Thu€ TNDN ra dai b~t ngu6n tu yeu cfiu thvc hi~n chuc nang tai
phan ph6i thu nh~p, dam baa cong b&ng xa h()i.
Sv ra dai cua thu€ TNDN xufrt phat tu nhu cfiu tai chinh cua Nha
I

nu6c.

I
I

-

I
I

I,
I
•

I

0 Vi~t Nam, tien than cua thu€ TNDN la thu€ lqi tire duqc ap d1,1ng vao
tru6c nhfrng nam 90 cua th€ kY XX va ap d1,1ng cho cac ca sa kinh t€ ngoai
qu6c doanh ( cac ca

sa

kinh t€ qu6c doanh ap dl)ng ch€ d9 trich n()p lqi

nhu~). Tu nam 1990, Qu6c h()i ban hanh lu~t thu€ Lqi tuc ap d1,1ng th6ng

-·------·

-·----

5

nh~t chung d6i v6i t~t ca cac t6 chuc, ca nhan c6 ho~t d()ng san xu~t, kinh

doanh thuoc mQi thanh ph~n kinh t~. Thu~ lqi tuc duqc thu d\fa tn!n ca sa lqi
nhu~ thu duqc trong qua trinh san xu~t kinh doanh cua d6i tuqng n()p thu~.

Ngay 10/511997, Qu6c hoi da thong qua lu~t thu~ TNDN, c6 hi~u l\fc
thi hanh ke tu ngay 01/01/1999. Ngay 17/6/2003, Qu6c h()i da thong qua lu~t

thu~ TNDN sira d6i c6 hi~u l\fc tu ngay o1/0112004. Ngay 3/6/2008 Qu6c hoi
da ban hanh lu~t thu~ TNDN m6i c6 hi~u l\fc ke tu ngay 01101/2009.
1.1.2 Vai tro, tac dt}ng
1.1.2.1 Thui TNDN Ia cling

Cfl

quan tr(Jng di Nha nuuc thlfc hifn chuc

niing ttii phan ph6i thu nh{ip, diim biio cling bdng xii hpi.

Trong di€u ki~n n€n kinh t~ thi truang 6 nu6c ta, t~t ca cac thanh
phAn kinh t~ d€u c6 quy€n tl! do kinh doanh va binh d~ng tren CO' s6 phap lu~t.

Thu~ TNDN ap d1,mg cho t~t ca cac doanh nghi~p. Doanh nghi~p nao c6 lqi
nhu~n thi dong thu~ TNDN.

Thu~ TNDN thu duqc tir cac doanh nghi~p c6 lqi nhu~, nhiing nganh
c6 lqi nhu~n cao se duqc phan ph6i cho cac nganh cong c()ng, phvc vvlqi ich
xa h()i nhung it lqi nhu~n, it nha dAu tu.
1.1.2.2 Thui TNDN Ia nguJn thu quan tr(Jng cua ngan stich Nha nU'O'c.

Thu~ TNDN chi~m

d

Vi~t Nam,

cy trQng 16n trong ca c~u thu ngan sach nha nu6c.

cy trQng thu~ TNDN trong t6ng s6 thu Ngan sach nha nu6c la

28,4% nam 2009 va 28,7% nam 2010.
N en kinh t~ thi truang nu6c ta ngay cang phat trien va 6n djnh, tang
tru6ng kinh t~ duqc giu vilng ngay cang cao, cac doanh nghi~p cang phat
trien ca v€ s6 luqng cling nhu quy mo t6 chtrc, nang l\fC quan ly, tai chinh Va


6

phc;im vi hoc;it d<)ng san xuftt, kinh doanh, djch V\1 ngay cang mang lc;ii nhi~u lqi
nhu~n thi kha nang huy d()ng ngu6n Uti chinh cho ngan sach Nha nu6c thong

qua thu~ TNDN ngay cang d6i dao.

1.1.2.3 Thui TNDN Ia cong C(l quan trpng tli gop phOn khuyin khich, thuc
tidy siin xudt, kinh doanh phat triin theo chiJu huting ki ho{lch, chiin
lu(J'c, phat triin toan di~n cua Nha nuuc.
Xuftt phat tir ban chftt va chuc nang cua minh nen thu~ (trong d6 c6
thu~ TNDN) duqc sir dl,lng lam cong C\l d€ phat tri€n kinh t~ va dam bao cong
b~ng xa h<)i. Trong qua trinh phat tri€n kinh t~, thu~ thu01lg duqc sir dl,lng d€
khuy~n khich dfru tu, g6p phfrn thuc d~y san xuftt. Thu~ suftt hqp ly va cac uu

dai v~ thu~ trong dfru tu c6 tac d<)ng rftt 16n d6i v6i cac quy~t djnh dfru tu m6i
hay mer r<)ng san xuftt kinh doanh cua cac doanh nghi~p. Vi d\l thu~ suftt thu~
TNDN thftp, uu dai nh~m khuy~n khich S\f phat tri€n cua cac nganh ngh~ cfrn
khuy~n khich phat tri€n nhu nganh cong nghi~p ca khi, cong ngh~ cao, ch~

bi~n nang san v.v, hay thu hut dfru tu vao nhfrng vling c6 kh6 khan d€ dam

bao S\f phat tri€n dbng d~u, tl;\0 S\f cong b~ng gifra cac Vtmg trong quf>c gia df>i
v6i cac thanh qua cua tang truang kinh t~. Hay gfrn day, d€ h6 trq doanh
nghi~p vira va nh6 ( cac doanh nghi~p c6 vai tro h~t sue quan trQng 6 nhfrng

qu6c gia dang phat tri€n nhu Vi~t Nam) vu<,Yt qua thai

kY kinh t~ kh6 khan,

Nha Nu6c ban hanh quy~t djnh giam 30% thu~ TNDN phai n<)p cho cac
doanh nghi~p nay.
•

I

1.1.3 Tac d{lng cua tho~ TNDN d~n ho~t d{lng cua doanh nghi~p
Thu~ TNDN thu tren thu nh~p cua doanh nghi~p sau khi da trir di
nhfrng chi phi d€ tc;io ra thu nh~p trong m6i

kY tinh thu~, sf> thu~ cao hay thftp

tac d<)ng tf\l'C ti~p d~n hi~u qua kinh doanh cua doanh nghi~p, vi~c tinh thu~
cfrn d\fa vao cac chu~ m1Jc k~ toan, g~n v6i cac quy ch~ quan ly tai chinh cua


7

m6i doanh nghi~p, ... Vi v~y, thu~ TNDN c6 y nghTa nhu m()t cong

cv giup

doanh nghi~p Umg cuemg cong tac qufm ly n()i b() d~ dong thu~ dung va hqp
ly.
Thu~ la cong C\1 nha nu6c d~ di€u hanh n€n kinh t~ vi mo. Theo cac

giai do~n khac nhau, Nha nuac ban hanh cac chinh sach thu~ khac nhau.
Doanh nghi~p cAn can d6i, xac djnh chi~n luqc kinh doanh trong tUng thai
d~ duqc hu6ng lqi ich

kY

tu cac chinh sach thu~.

1.2KE TOAN THUE TNDN
1.2.1 Ml}c tieu cua k~ toan thu~ TNDN

Theo IAS 12, mvc tieu cua k~ toan thu~ TNDN la dua ra nhfrng nguyen
t~c, phuong phap k~ toan thu~ TNDN d~ phc:'m anh cac khmin mvc lien quan
d~n thu~ TNDN m()t each hqp ly, phu hqp vai cac nguyen t~c chung cua k~

to an
K~ toan thu~ TNDN la k~ toan la k~ toan nhfrng nghi~p V\1 do anh

huang cua thu~ TNDN trong nam hi~n hanh va trong tuong lai cua:
a)

Vi~c thu h6i ho~c thanh toan trong tuong lai gia trj ghi s6 cua cac

khoan mvc tai san

ho~c

nq phai tra da duqc ghi

nh~n

trong Bang can

d6i k~ toan cua doanh nghi~p;
b)

Cac giao djch va S\f

ki~n

khac trong nam

hi~n t~i

da duqc ghi

nh~n

trong bao cao tai chinh cua doanh nghi~p.
V € nguyen t~c, khi ghi nh~n m()t tai san hay nq phai tra trong bao cao
tai chinh thi doanh nghi~p phai d\f tinh khoan thu h6i hay thanh toan gia tri
ghi s6 cua tai san hay khoan nq phai tra d6. Khoan thu h6i hay thanh toan d\f
tinh thuang lam cho s6 thu~ TNDN phai tra trong tuong lai Ian hon ho~c nho


8

hon so v6i s6 thu~ TNDN phai n<)p trong nam hi~n hanh m~c du khoan thu
h6i ho~c thanh tmin nay khong c6 anh hu6ng d~n t6ng s6 thu~ TNDN. ChuAn
•

mlJc nay yeu cfiu doanh nghi~p phai ghi nh~n khoan thu~ TNDN hoan ll;li phai

I

tra ho~c tai san thu~ TNDN hoan ll;li, ngo(;li tru m9t s6 truemg hqp nh~t dinh.
D6ng thai doanh nghi~p con ghi nh~n tai san thu~ TNDN hoan ll;li phat
sinh tu cac khoan

16 tinh thu~ chua sir dvng ho~c tu cac uu dai v~ thu~ TNDN

chua sir dvng; vi~c trinh bay thu~ TNDN trong bao cao tai chinh va vi~c giai
trinh cac thong tin lien quan t6i thu~ TNDN.
1.2.2 Nqi dung thong tin ctia thue TNDN

1.2.2.1 Thui TNDN Iii mvt khoim chi phi cua doanh nghifp
Tru6c day, thu~ TNDN dugc coila m9t khoan phan ph6i lgi nhu~n. N6
dugc xem tuong tlJ nhu m9t khoan c6 tile. K~ toan ghi nh~ khoan thu~
r

I

TNDN b~ng each ghi giam lgi nhu~ giu ll;li va tang khoan ng phai tra thu~
TNDN. Gia tri ghi nh~n dung b~ng khoan thu~ TNDN phai n<)p cho Nha
Nu6c tinh theo qui dinh cua thu~. Theo d6, khoan chenh l~ch t(;lm thai do
khac bi~t giua lu~t thu~ va lu~t k~ toan se khong anh hu6ng d~n bao cao tai
chinh cua doanh nghi~p.
Quan di~m nay khong phu hqp vi giua thu~ TNDN va c6 tile c6 nhfrng
di~m khac bi~t nh~t dinh. Do d6, hi~n nay, nguai ta xem thu~ TNDN nhu la

m<)t khoan chi phi. Chi phi theo lAS Framework la: "cac khoan IQi ich kinh
te giam xuBng do giam tai san ho~c tang khoan nv phai tra lam cho van
chti sO' hfru giam xuBng nhrrng khong phai do phan phBi vBn". Nhu v~y,
chi phi khong nh~t thi~t phai phat sinh trong qua trinh t(;lo thu nh~p. Di~u ki~n
ghi nh~n chi phi la khi c6 lgi ich kinh t~ tuong lai giam xu6ng lien quan d~n
giam tai san ho~c tang ng phai tra va s6 ti~n c6 th~ xac djnh m<)t each dang tin


9

c~y. ThuS TNDN, vi v~y, dap tmg du yeu cfiu d~ duqc xem nhu m()t khmln

chi phi. Khi n€n kinh tS thi truquan trQng. ThuS la m()t ySu t6 chi phi quan trQng va t~t ySu khi xem xet va ra
cac quySt dinh ctfiu tu cua cac nha qmln tri.
Tu quan di~m nay, kS toan thuS TNDN da c6 Sl)' thay d6i can ban. Cach
h~ch toan khong ghi giam tfl)'c tiSp

tu lqi nhu~n gifr l~i nhu tru6c day rna thay

vao d6 la ghi vao chi phi thuS TNDN va gia tri ghi nh~n ciing khong chi dl)'a
vao s6 thuS phai tra cho Nha Nu6c theo quy dinh cua lu~t thuS (tren ta khai
quySt toan thuS). Theo each ghi nh~n nay, khoan chenh l~ch t~m thai do khac
bi~t giua lu~t thuS va lu~t kS toan se anh huang ctsn bao cao tai chinh cua

doanh nghi~p.

1.2.2.2 Chi phi thui TNDN hifn hanh va chi phi thui TNDN hoiin l{li
Chi phi tho~ TNDN hi~n hanh la s6 thuS TNDN phai n()p (ho~c thu
hbi duqc) tinh tren thu nh~p chiu thuS va thuS su~t thuS TNDN cua nam hi~n
hanh.
Tuy nhien, chi ghi nh~n chi phi thuS TNDN trong

kY

theo s6 thuS

TNDN phai n()p theo lu~t thuS hi~n hanh la chua du. Chi phi thu~ TNDN
hoan l~i cfin phai duqc ghi nh~n la d~ phan anh m()t each trung thl)'c tac d()ng
cua thu~ trong tuang lai d€n tai san ho~c nq phai tra trong tuang lai cua doanh

nghi~p. N~u khong k~ toan thu~ TNDN hoan l~i c6 th~ dfin t6i th~t b~i trong
vi~c:

Bao cao s6 li~u su dvng d~ tinh chi s6 EPS, PIE
Dua ra chinh sach chia c6 tuc thich hqp.
Tuan theo vi~c k€ toan theo ca sa dbn tich.


10

Bao cao m<)t khm\n nq thu~ se phat sinh trong tuong lai.
D€ th~y nh~t hl n~u khong k~ toan thu~ hoan l~i,

zy 1~ chi phi thu~ /lqi

nhu~n k~ toan tru6c thu~ thay d6i, khong phan anh dung muc thu~ su~t.
f)~ lam ro hO'n, co th~ xem vi dt}. san:

Gia sir doanh nghi~p khong c6 cac khoan chenh l~ch giua lqi nhu~n k~
toan va thu nh~p chiu thu~ nao khac ngoai khoan chenh l~ch do m<)t tai san c6
dinh c6 thai gian trich kh~u hao theo k~ toan la 2 nam va theo thu~ la 4 nam,
tai san c6 dinh c6 nguyen gia la USD8,000.
Truang hqp doanh nghi~p khong k~ toan thu~ TNDN hoan l~i:
Nam

LQ'i
nhn~n

tnr6'c
khAn

bao va
tbn~

Chi phi
khAn
hao
theo
tbne"

Thn
nh~p

chjn
tbne
TNDN

"

C=A-B

Thn@ TNDN Khdn
LQ'i
hao
(25°/o)
nhn~n
theo k~ trU'6'c
to an
thue"
theo k@
to an

A

B

D = C*25°/o

1

5,000

2,000

3,000

750

2

8,500

2,000

6,500

1,625

3

9,000

2,000

7,000

4

10,000

2,000

8,000

E

T7
Y,.
thne/LQ'i
nhn~n

toan
tbn~

·~

k~
trU'6'c

F=A-E

G=D/F*l00°/o

4,000

1,000

75%

4,000

4,500

36%

1,750

9,000

19%

2,000

10,000

20%


11

Tru

Nam

Gia
CO' sO' Chenh
trj tai tinh
l~ch t,m
san
thoe"
thiri
dtrQ'C
theo
khftotrir
sA k~
toan

I

H

K=H-1

Tai san Chi
tho~
phi
tho~
TNDN
hoan I,i TND
COOl
N
nam

hoan
.,i

"·

L=
25%*K

TAng
LQ'i
chi phi nhofn
tho~
tru6'c
TNDN tho~
theo k~
(hi~n
hanh + to an
hoan
I,i)

M

N=
M+D

F

Ty
tho~/LQ'i

·~

nhOfn k~
toan tru6'c
tho~

=
NIF*lOO%

1

4,000

6,000

-2,000

500

(500)

250

1,000

25%

2

0

4,000

-4,000

1,000

(500)

1,125

4,500

25%

3

0

2,000

-2,000

500

500

2,250

9,000

25%

4

0

0

0

0

500

2,500

10,000

25%

Trong vi dv tren, khi c6 tinh thu€ TNDN hoan l~i thi chi phi thu€ luon
chi€m 25% lqi nhu~ tru6c thu€. Trong khi d6, n€u khong tinh thi

cy

1~ nay

thay d6i kha Ian du thu€ suAt khong d6i la 25%.
Nhu v~y, c6 th~ thAy r~ng vi~c k€ toan thu€ TNDN hoan l~i la di€u h€t

sue c~n thi€t d~ pharr anh dung tinh hinh kinh doanh cua doanh nghi~p; nhAt
la trong trukhi doanh nghi~p duqc huang nhi€u uu dai v€ thu€.
Thu€ TNDN hoan l~i c6 th~ la m<)t khm1n tai san ho~c nq phai tra va c6
tac d<)ng den k€t qua ho~t d<)ng cua doanh nghi~p trong tuong lai.
Thu~ TNDN hoan laJi phai tra: La thu€ TNDN se phai n<)p trong

tuong lai tinh tren cac khoan chenh l~ch t~m thai chju thu€ TNDN trong nam
hi~n

hanh.


12

Tai san thu~ TNDN hoan l~i: La thuS TNDN se duqc hoan 1~i trong
tuang 1ai tinh tn!n cac khoan:
a)

Chenh 1~ch t~m thai duqc khfiu trir;

b)

Gia tri duqc khfiu trir chuy~n sang cac nam sau cua cac khoan 16 tinh
thuS chua Slr d\}ng; va

c)

Gia tri duqc khfiu trir chuy~n sang cac nam sau cua cac khoan uu dai
thuS chua su d\lng.

1.3CHUAN Ml/C QUOC TE

VE THUE TNDN

1.3.1 ChuAn mvc k~ toan quAe t~ v~ thu~ TNDN- lAS 12
Chufin m\fc kS toan qu6c tS thuS TNDN lAS 12 hi~n nay 1a tren phien
ban 1996 va c~p nh~t cac 1frn sua d6i sau d6. Trong d6, lAS 12 da quy dinh:
•

I

- /AS 12 ghi nhgn ca chi phi TNDN hi?n hanh va thui TNDN hoiin lr;li.
- /AS 12 ghi nht;ln thea phuang phap n(J phai tra tidp cgn thea bang din
a6ikitoan

1.3.1.1. lAS 12 ghi nh~n cti chi phi thui TNDN hifn hanh va thui TNDN
hoiin l{li:
Chi phi thuS TNDN 1a t6ng chi phi thuS TNDN hi~n hanh va chi phi
thuS TNDN hoan 1~i khi xac dinh 1qi nhu~ ho~c 16 cua m<)t k)'.
Chi phi thuS TNDN hi~n hanh 1a thuS TNDN phai n<)p tinh tren thu
nh~p chiu thuS va thuS sufit thuS TNDN trong nam hi~n hanh.


13

Nhu v~y, gia tri ghi nh~n tren tai khoc'm chi phi thu~ TNDN se khac v6i
gia tri thu~ TNDN tinh theo quy dinh cua lu~t thu~. Sl,l khac bi~t chu y~u tren
duqc th€ hi~n trong chi phi thu~ TNDN hoan l~i.
j

1.3.1.2 Ghi nh~n theo phuung phap n(l phai tra tilp c~n theo bang can d6i
ki toan:
Theo phuong phap nay, ke toan se tinh chenh l~ch t~m thai b~ng each
xac djnh chenh l~ch gifra gia trj sf> sach va

CO'

sa tinh thu~ cua tai san ho~c nq

phai tra.

Gia tri sJ sach cua tai san I n(l phai tra la gia tri duqc sir dl)ng d€ ghi
chep tren s6 sach k~ toan, n6

tuan theo cac chufrn ml,fc k~ toan v~ gia tri ghi

nh~n.

CO' sii tfnh thui TNDN cua mpt tai san hay n(l phai tra la gia tri tinh
cho tai san ho~c nq phai tra cho ml)c dich xac dinh thu~ TNDN.
~ CO' siJ' tfnh thui TNDN cua mpt tai san: La gia trj se au(Yc khcfu

trir cho ml;IC afch thui TNDN, au(YC trir khoi cite l()i fch kinh

ti mit

doanh

nghi¢p se nh{in au(Yc va phai chju thui TNDN khi gia trj ghi sJ cua tai san a6

iJU(YC thu hJi.

t

sO' tinh thu~ cua tai san

Vi d\1 -

CO'

Doanh

nghi~p

,

A mua m<)t tai san co dinh - may m6c gia

tri

USDIO.OOO. Khfiu hao cua tai san trong su6t qua trinh sir dl)ng cho ml)c dich
kinh doanh cua doanh nghi~p se duqc khfiu trir khi tinh thu~ TNDN. Doanh
nghi~p

c6

y djnh sir dl)ng tai san cho

ho~t

d<)ng kinh doanh thuang ngay cua

minh. Nhu v~y, ca sa tinh thu~ TNDN cua tai san nay la USD 10.000.


14

~ Cu sii' tinh thui TNDN ciia m{jt khoiin n(J' phiii trii:

ghi

La gia trt

s6 cua no trir ai (-) gia trt se GU()'C khdu trir cho ml;IC aich thui TNDN cua

khocm n(! phai tra a6 trong cac kj; tuang lai.
Vi dl} - CO' sO' tinh tho~ cua m{)t khoan nQ' phai tra
Doanh nghi~p A c6 m()t khoan nq phai tra USD5.000 luang cho nhan
vien. Ti~n luang cho nhan vH!n se duqc kh~u trir cho ml)c dich tinh thu~
TNDN cua doanh nghi~p. Nhu v~y, ca sa tinh thu~ cua khoan nq phai tra nay
la gia trj s6 sach (USD5.000) trir (-) gia trj duqc kh~u trir (USD5.000)

=

0.

~ M{jt sa cdc khoiin m{IC co Cd sii' tinh thui nhlfng khong co giti

tri tren bang can a6i ki toan
Nguai lam cong tac k~ tmin cling cfin c6 m()t s6 khoan ml)c c6 ca sa

tinh thu~ nhung khong c6 gia trj tren bang can d6i k~ toan nhu 16 duqc k~t
chuyen cac

kY sau va thu6ng b~ng quy~n ch9n mua c6 phi~u (share options).

Cac khofm ffil)C nay vfin phai duqc xem xet khi tinh thu~ TNDN hoan l~i
gi6ng nhu cac khoan ffil)C tai san I nq phai tra tren bang can d6i k~ tmin.
Vi dl} - cac khoan ml}c co cO' sO' tinh thu~ nhU'ng khong co gia trj
tren bang din dtli k~ toan
Doanh nghi~p A c6 quy djnh se thu6ng 100.000 quy~n ch9n mua c6
phi~u cua doanh nghi~p cho nhan vi en c~p quan ly. Quy~n ch9n c6 hi~u h.rc

ngay. Gia m6i quy~n ch9n hi~n t~i la USD 1/quy~n chQn. Doanh nghi~p se ghi
nh~n 1 khoan chi phi USD100.000 vao chi phi va tang ngu6n v6n len tuang

(mg. Theo lu~t thu~ TNDN, chi phi chi duqc trir khi quy~n ch9n duqc thl)'c
hi~n. Nhu v~y, khoan USD100.000 c6 ca sa tinh thu~ nhung khong c6 tai san

nao ghi nh~n tren bang can d6i k~ toan.


15

Chenh [fCh t{lm thili la chenh l~ch gifra gia tri ghi s6 va CO' sa tinh thu~

cua m()t tai san hay nq phai tra.

» Chenh lech
. tam
. thili chiu

. thui TNDN: la cac khoan chenh lech
.
tr;~m thai lam phat sinh thu nh(ip chtu thui khi xac atnh thu nh(ip chtu thui

TNDN trong tucmg lai khi rna gia trj ghi s6 cua cac khoan m1:1c tai san ho(lc
n(l phai tra lien quan au(lc thu h6i hay au(lc thanh toan.

»

Chenh [fch t{lm thili illf(IC khdu trit thui TNDN: la cac khoan

chenh l?ch tr;~m thai lam phat sinh cac khoan GU(!C khdu trir khi xac ajnh thu
nh(ip chtu thui TNDN trong tucmg lai khi rna gia tri ghi s6 cua cac khoan
ml:IC tai san ho(lc n(l phai tra lien quan GU(!C thu hJi hay GU(!C thanh toan.

Xac dinh chenh l~ch t~m thai cho tai san va nq phai tra duqc tom tit
trong bang sau:
Bang 1 - Tom tAt each xac djnh lo~i chenh l~ch va thu~ TNDN hoan l~i
TAISAN
Gia trj ghi so

Chenh

l~ch t~m

thai chiu thue Chenh l~ch t~m thai duqc
khAu trir

>

cO' sO' tinh thu~
Gia trj ghi sa
<

cO' sO' tinh thu~

N<}PHAITRA

Thu~ TNDN hoan l~i phai tra

Tai san thue TNDN hoan l~i

Chenh l~ch t~ thai duqc

Chenh

l~ch t~m

thai chiu thue

khAu trir
Tai san thu~ TNDN hoan l~i

Thu~ TNDN hoan l~i phai tra


16

Vi dv - Chenh I~ch t~m thm dU'Q'C khiu trir tbue TNDN
Doanh

nghi~p

A trich tru&c chi phi m<)t khoan USD3.000 cho chi phi

ki~m tm1n trong nam. Theo lu~t thu~ TNDN, chi phi chi duqc trir cho mvc
i

dich tinh thu~ TNDN khi c6 h6a don. V~y, khoan trich tru&c nay c6 ca sa tinh
thu~ la 0 (gia tri s6 sach USD3.000 - gia tri duqc trir trong tuong lai, khi c6

h6a don USD3.000). Gia tri s6 sach USD3.000. Vi v~y, chenh l~ch t~m thai
duqc kh~u trir la USD3.000.
Vi dv - Chenh I~ch t~m thOi chju thue TNDN
Doanh nghi~p A c6 m<)t tai san c6 djnh c6 gia tri con l~i la USD8.000,
trich kh~u hao trong 4 nam thea k~ to an. Nhung theo lu~t thu~ TNDN, tai san
nay chi duqc trich kh~u hao t6i da 2 nam. CufJi nam 1: gia tri s6 sach:
USD6.000, ca

sa tinh thu~:

USD4.000. Nhu v~y, chenh l~ch t~m thai chju

thu~ la USD2.000.

Thui TNDN hotin l{li
Thu~ TNDN hoan l~i duqc tinh nhu sau:

Tbue TNDN hoan l~i = chenh l~ch t~m thOi x tbue suit tbue TNDN
Tai san thu~ TNDN hoan l~i va thu~ TNDN hoan l~i phai tra cfin duqc

xac djnh theo thu~ su~t dg tinh se ap d\mg cho nam tai san duqc thu h6i hay
nq phai tra duqc thanh toan, dga tren cac muc thu~ su~t (va cac lu~t thu~) c6

hi~u lgc t~i ngay k~t thuc nien d9 k~ toan.

Vi dv: Doanh nghi~p A trong vi dv tren (Vi dv v€ chenh l~ch t~m thai
chju thu~ TNDN) dang chufin hi

ta khai cho nam 2012. Thu~ su~t hi~n hanh

la 25%. Theo ban dg thao v€ lu~t thu~ TNDN dang trinh qu6c h<)i, thu~ su~t
thu~ TNDN se giam xu6ng con 20% trong nam t&i.

Ban dg thao da duqc hfiu


17

h~t h<)i d6ng thong qua va se dv dinh ban hanh trong gifra nam t6i. Trong vi

dv nay, thu~ sudt sir dvng d~ tinh la 20%.

1.3.1.3 Ghi nh~n thul TNDN hoiin lfli phai tra:
Thu~ TNDN hoan l1;1i phai tra duqc ghi nh~n cho tdt ca cac chenh l~ch

t1;1m thai chiu thu~.
Ca

sa cua vi~c ghi nh~n m<)t tai san la gia tri ghi s6 cua tai san d6 se

duqc thu h6i thong qua hinh thfrc doanh nghi~p se nh~n duqc lqi ich kinh t~
trong tuang lai. Khi gia tri ghi s6 cua tai san vuqt qua ca

sa tinh thu~ TNDN

cua n6 thi gia tri cua lqi ich kinh t~ phai chju thu~ TNDN se vuqt qua gia tri
se duqc phep khdu tru cho mvc dich tinh thu~. Bay la chenh l~ch t1;1m thai
chju thu~ va nghia vv phai tra cho khoan thu~ TNDN do chenh l~ch nay t1;1o ra
trong tuang lai chinh la thu~ TNDN hoan l1;1i phai tra. Khi doanh nghi~p thu
h6i gia tri s6 cua tai san d6 thi khoan chenh l~ch t1;1m thai chiu thu~ se hoan
nh~p va doanh nghi~p se c6 lqi nhu~n chju thu~ TNDN. Lqi ich kinh t~ cua

doanh nghi~p se bi giam di do phai n<)p thu~ TNDN.
M<)t s6 truang hqp lo1;1i tru, khong ghi nh~n thu~ TNDN hoan l1;1i phai
tra cho nhfrng khoan phat sinh tir:
Ghi nh~n ban dfru cua lqi th~ thuang m1;1i
Ghi nh~n ban dfru cua m<)t tai san hay nq phai tra trong m<)t giao
djch khong phai la hqp tac kinh doanh va giao djch nay khong anh
huang lqi nhu~n k~ toan hay lqi nhu~n chju thu~ t1;1i thai di~m phat
sinh giao djch.
Bfru tu vao cong ty con, chi nhanh va cac cong ty lien k~t, hay c6
phfrn trong cong ty lien doanh khi rna cong ty m~, nha dfru tu/ben
hqp tac c6 th~ ki~m soat thai di~m hoan nh~p cac khoan chenh


18

l~ch
nh~p

tc;lm thai va cac khmin chenh

l~ch

tc;lm thai nay se khong hoan

trong tuong lai.

Vi d\1: Lo~i trir do phat sinh tir ghi nh~n ban dftu ctia IQi th~
thmrng

m~i

Doanh nghi~p A mua doanh nghi~p con B. Lqi th~ thuong mc;1i la
USD150.000. Lqi th~ thuong mc;1i nay chi duqc ghi nh~ trong bao cao hqp
nh~t. Lqi th~ thuong mc;1i thuang khong duqc kh~u trir cho ml)c dich tinh thu~.

Nhu

v~y,

phat sinh chenh

l~ch.

Nhung chenh

l~ch

nay khong duqc ghi

nh~

thu~ TNDN hoan lc;1i.

Vi d\): Lo~i trir do ghi nh~n ban dftu tai san
Doanh

nghi~p

A c6 m9t toa nha gia tri thi truang

hi~n

tc;1i USD5.000

khong sfr dl)ng. Toa nha duqc gifr d€ ban. Theo lu~t thu~ TNDN, nha d€ ban
khong duqc kh~u trir gia tri g6c vao chi phi khi tinh thu~ TNDN. Vi v~y, c6
chenh l~ch tc;1m thai nhung chenh l~ch nay khong duq ghi nh~n thu~ TNDN
hoanlc;1i.

Vi d\): Lo~i trir do doanh nghi~p co the Idem soat thOi diem hoan
nh~p

cac khoan chenh

nay se khong hoan
Doanh

l~ch t~m

nh~p

nghi~p

thiri va cac khoan chenh

l~ch t~m

thiri

trong fU'(Yng lai

A mua 100% Doanh

nghi~p

B ngay 111/2012 v6i gia

USD300.000. D~n ngay 31/12/2012, doanh nghi~p B c6 lqi nhu~n chua phful
ph6i USD50.000. Khong c6 giam gia lqi th~ thuang mc;1i. Ca sa tinh thu~ cim
khoan dAu tu vao doanh nghi~p B la gia g6c. V~y, vao ngay 31112/2012, gia
tri s6 sach cua khoan dAu tu cua doanh nghi~p B la: USD300.000 +
USD50.000

=

USD350.000. Ca sa tinh thu~: USD300.000 => Chenh l~ch