Chuyên Đề Xây Dựng Hệ Thống Câu Hỏi Cho Bài Soạn Ngữ Văn 12

XIN KÍNH CHÀO QUÝ THẦY CÔ
TỔ CHUYÊN MÔN VĂN - ANH


NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ:
XÂY DỰNG HỆ THỐNG CÂU HỎI CHO
BÀI SOẠN NGỮ VĂN 12


1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Chuẩn bị bài là một yêu cầu quan trọng trong
việc dạy và học môn Ngữ văn (Lẽ dĩ nhiên đây
là yêu cầu chung cho tất cả các môn học, tuy
nhiên đối với môn Ngữ văn đây lại là yêu cầu
mang tính đặc thù). Có chuẩn bị bài tốt thì học
sinh (HS) mới có thể lĩnh hội tốt kiến thức trong
quá trình Đọc - hiểu văn bản. Song trên thực tế
giảng dạy và học tập môn Ngữ văn hiện nay cho
thấy, HS chuẩn bị bài trên cơ sở câu hỏi Hướng
dẫn học bài trong sách giáo khoa (SGK) chỉ để
đối phó, chiếu lệ, hợp thức hóa.


1. ĐẶT VẤN ĐỀ

Theo tôi có nhiều nguyên nhân dẫn đến thực trạng
này.
Trước tiên phải kể đến nguyên nhân xuất phát từ
chính hệ thống câu hỏi Hướng dẫn học bài trong
SGK .Thứ hai là do năng lực học văn của học sinh

còn hạn chế rất nhiều.
Xuất phát từ thực trạng ấy, tôi đề xuất việc xây
dựng một hệ thống câu hỏi giúp HS chuẩn bị bài ở
nhà. Hệ thống câu hỏi này được thiết kế trên cơ sở
năng lực của HS đang được GV trực tiếp giảng
dạy.


2. THỰC TRẠNG
Một thực tế có thể dễ dàng nhận thấy trong
chươ ng trình Ngữ văn 12 có nhiều văn bản
có dung lượ ng lớn nhưng thời lượ ng cho tiết
dạy lại ít cho nên khá nhiều GV lúng túng,
thườ ng phải chạy theo bài dạy nếu không
muốn "cháy giáo án". Thế nên nhiều tiết dạy
đã không đạt được yêu cầu như mong muốn.


2. THỰC TRẠNG
Là một giáo viên trực tiếp giảng dạy Ngữ
văn, bản thân tôi cũng như các đồ ng chí
chắc hẳn không khỏi trăn trở. Tôi thiết nghĩ
không có một mục đích nào khác là mong
muốn cho HS tiếp nhận tác phẩm một cách
trọn vẹn. Và cũng chính bởi sự tâm huyết ấy
mà bản thân GV đã cố gắng cung cấp cho
HS thật nhiều thông tin về tác giả, tác phẩm
và lẽ dĩ nhiên như thế thì đã trễ lại càng trễ.

2. THỰC TRẠNG
Trong không khí của công cuộc đổi mới trong
công tác giảng dạy hiện nay, một trong những
điều mà mọi người đang quan tâm đó là làm thế
nào để khơi dậy tiềm lực nội tại trong mỗi HS
trong quá trình học tập. Tạo điều kiện để các em
có thể tự học, tự tiếp cận tri thức. Đây là xu
hướng giáo dục tích cực đang được đặc biệt chú
trọng. Vậy nên, trong quá trình giảng dạy, yêu
cầu chuẩn bị bài một cách nghiêm túc đã trở
thành một công việc thật sự hữu ích cho quá
trình học tập của mỗi HS.


2. THỰC TRẠNG
Với môn Ngữ văn, yêu cầu này càng trở nên cấp
thiết hơn bởi lẽ để tiếp cận một tác phẩm văn học
cần phải hội tụ nhiều kĩ năng, phải có sự tiếp cận bề
mặt văn bản trên cơ sở đó cảm nhận những giá trị
thẫm mĩ ẩn chứa sau từng con chữ. Việc HS chuẩn bị
tốt bài ở nhà là đã làm tốt công việc tiếp cận bề
mặt văn bản. Đây có thể nói là yếu tố "nền" để khi
lên lớp kết hợp với những tri thức của GV cung cấp,
HS sẽ có một cái nhìn tươ ng đố i trọn vẹn về tác
phẩm văn học đượ c học (ở mức độ phổ thông).


2. THỰC TRẠNG
Nhưng thực tế cho thấy, hệ thống câu hỏi gợi
ý ở một số bài trong SGK còn quá chung,

thậm chí ở một số văn bản thì hệ thống câu
hỏi đã không đi theo sự lôgic của văn bản.
Vì vậy, HS gặp nhiều khó khăn trong việc
soạn bài tại nhà mà nhất là đố i với đố i
tượ ng học sinh của lớp có năng lực học tập
yếu kém như lớp 12/3.


Sau đây xin nêu hệ thống câu hỏi hướng dẫn
1.Nêu
hoànbài
cảnh
sáng
tácBắc
bài của
thơ vTố
à phân
sắc
học
bài cho
thơ
Việt
Hữutích
trong
tháiNgữ
tâm văn
trạng,
i đố i đ114
áp của nhân vật trữ tình
SGK

12lốtrang
trong đoạn trích.
2.Qua hồi tưở ng của chủ thể trữ tình, vẻ đẹ p của
cảnh và ngườ i Việt Bắc hiện lên như thế nào?
3.Khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc trong chiến
đấu, vai trò của Việt Bắc trong cách mạng và kháng
chiến đã đượ c Tố Hữu khắc họa ra sao?
4.Nhận xét về hình thức nghệ thuật đậ m đà tính
dân tộc trong đoạn trích.


Rõ ràng hệ thống câu hỏi trên còn quá chung,
chưa thể hiện đượ c ý đồ tiếp cận tác phẩm
theo hệ thống. Trong khi ở câu 1, câu 2, câu 3,
câu 4 của SGK thì yêu cầu HS tiếp cận đoạn
trích theo lối "bổ dọc" thì ở sách hướ ng dẫn
thực hiện chuẩn kiến thức kỹ năng môn Ngữ
văn 12 lại đị nh hướ ng tiếp cận theo lối "bổ
ngang". Hơn thế nữa, câu hỏi số 3 quá khó so
với trình độ HS của chúng ta, đặ c biệt với HS
lớp 12/3. Đây là một câu hỏi rất khó, HS phải
có một sự am hiểu rất sâu mới có thế giải quyết
được vấn đề này.


Tất cả những điều đã trình bày ở trên chính
là nguyên nhân khiến HS soạn bài "đố i phó"
với GV bằng loại sách "Học tốt" đượ c bày
bán trên thị trườ ng. Điều này đã triệt tiêu khả
năng tư duy cũng như khả năng độ c lập trong

việc tiếp cận văn bản của HS, từ đó đã làm
giảm sự hứng thú trong những giờ học Ngữ
văn của các em.


Xuất phát từ thực tế đó, tôi thiết nghĩ trên nền tảng gợi
ý của hệ thống câu hỏi trong SGK, GV giảng dạy Ngữ
văn có thể biên soạn một hệ thống câu hỏi khác cụ thể
hơn, gắn liền với bài giảng của mình hơn. Đây chính
là điều kiện thuận lợi để HS có thể chuẩn bị bài tốt
hơn và GV có thể tiết kiệm đượ c nhiều thời gian trên
lớp. Như vậy nếu thực hiện tốt công việc này, tôi nghĩ
bài toán "cháy giáo án" trong giảng dạy Ngữ văn sẽ
phần nào đượ c giải. Đồ ng thời từ hệ thống những câu
hỏi ấy thì GV sẽ giúp học sinh nâng dần khả năng tự
tiếp cận tác phẩm, thoát li dần và không còn phụ thuộc
một cách thụ độ ng với những sách "học tốt". Vậy nên
từ những điều đã trình bày trên, tôi mạnh dạn đề xuất
nên xây dựng hệ thống câu hỏi cho bài soạn Ngữ văn 12
chươ ng trình Chuẩn đố i với học sinh của trườ ng
PTDTNT Nướ c Oa.


3. GIẢI PHÁPCHUNG
3.1 Việc xây dựng hệ thống câu hỏi cho bài soạn ngữ văn 12
Tôi dự kiến sẽ soạn thảo hệ thống câu hỏi dựa trên nền tảng gợi ý
trong sách giáo khoa (SGK) tuy nhiên, tôi chú trọng phương thức
quy nạp khi xây dựng hệ thống câu hỏi đồng thời cố gắng đi theo
trình tự lôgíc của kết cấu văn bản. Hệ thống câu hỏi mới sẽ cụ thể
hơn, chi tiết hơn, mức độ gợi ý sẽ tuỳ thuộc vào năng lực chung của

HS trong lớp học đang được GV trực tiếp giảng dạy. Đồng thời, GV
có thể yêu câu Nhóm học tập có thể thảo luận trước một số câu hỏi
cần phải thảo luận nhóm.
3.2 Cách thức sử dụng Hệ thống câu hỏi cho bài soạn ngữ văn 12:
HS được GV cung cấp Hệ thống câu hỏi cho bài học mới sau mỗi tiết
dạy. Cũng trong hệ thống câu hỏi ấy, GV giảng dạy cũng lưu ý với
HS những câu hỏi nào sẽ được sử dụng cho hoạt động thảo luận
Nhóm để các Nhóm chuẩn bị trước( đối với lớp khá). Trong quá
trình tìm hiểu, nếu gặp khó khăn HS có thể trình bày với cán sự bộ
môn Ngữ văn của lớp
( đối với lớp khá) hoặc gặp trực tiếp GV
giảng dạy Ngữ văn ( lớp yếu).


Sau đây là hệ thống câu hỏi minh họa cho một bài cụ thể, bài

VIỆT

BẮC

I/Phần tìm hiểu chung:

- Dựa vào Tiểu dẫn, hãy nêu hoàn cảnh sáng tác
bài thơ?
- Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ cho ta biết
được tâm trạng gì của các nhân vật trữ tình?
Câu thơ nào tập trung nói rõ điều đó?
Nội dung của đoạn trích này thể hiện điều gì?
- Diễn biến tâm trạng được tổ chức như thế nào
trong bài thơ?

- Lời hỏi và cả lời đáp đều mở ra những gì?
- Theo em đây có phải thực sự là lời của hai
nhân vật không? Nếu không thì đó là lời của ai?


II/Phn c -hiu vn bn
1/Khung cnh chia tay v tõm trng ca con ngi

Tâm trạng của ngời ở lại đợc diễn tả nh thế nào?
Việc ngời ở lại liên tiếp đặt câu hỏi cho ngời ra
đi có ý nghĩa gi ?
Em có nhận xét gì về nghệ thuật diễn tả của tác
giả trong đọan thơ ?
Phân tích lời đối đáp giữa ngời ra đi và ngời ở
lại.
Cảm nhận của em về cuộc chia tay của đồng
bào Vit Bc và cán bộ miền xuôi?


2/Nhng k nim v Vit Bc hin
lờn trong hoi nim
Mời hai câu tiếp là lời của ai.?
Ngời ở lại hỏi để gợi nhớ, gợi nhắc cho ngời ra
đi những kỉ niệm gì?
Trớc những lời nhắn nhủ chân thành tha thiết
của ngời ở lại, ngời ra đi đã nói lên tâm tình gì
của mình? Bằng những thủ pháp nghệ thuật nào
? Tác dụng ca th phỏp ngh thut y?
Ngời ra đi đã nhớ những gì khi rời xa Việt Bắc?

2/Nhng k nim v Vit Bc hin
lờn trong hoi nim
Trong lòng ngời ra đi, 15 năm sống và chiến
đấu tại Việt Bắc là những năm tháng nh thế
nào?
Nét độc đáo của cảnh và ngời Việt Bắc ?
Phong cảnh bốn mùa ở Việt Bắc đợc miêu tả nh
thế nào?
Con ngời Việt Bắc có những vẻ đẹp gì?
Cảm nhận ca em về giá trị đoạn thơ?


2/Những kỷ niệm về Việt Bắc hiện
lên trong hoài niệm
- Khung cảnh hùng tráng của Việt Bắc đã
được Tố Hữu khắc hoạ ra sao?( Về không
gian, hoạt độ ng, hình ảnh, âm thanh?)
- Đoạn thơ thể hiện cảm hứng gì?
-Tìm những câu thơ thể hiện vai trò đặ c sắc
của Việt Bắc?
-Sức mạnh nhât đị nh của Việt Bắc là gì?
- Cảm nhận của em về đoạn thơ cuối(“Ở đâu
u ám quân thù...quê hương cách mạng dựng
nên cộng hoà”)?


3.Giá trị nghệ thuật:
- Các em đã học phong cách thơ Tố Hữu,
vậy qua đoạn trích này các hãy em tìm ra nét

nghệ thuật độc đáo của tác giả thể hiện trong
bài thơ?
-Em hãy chứng minh đoạn trích thể hiện
nghệ thuật đậm đà tính dân- tộc?
-Sau khi tìm hiểu về nội dung và nghệ
thuật, em thử rút ra chủ đề của đoạn trích?


Tng kt:
ý nghĩa của văn bản?
Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của
đoạn trích.


CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ ĐÃ
CHÚ Ý THEO DÕI
NHÂN KỶ NIỆM 81 NĂM NGÀY THÀNH LẬP
HỘI LIÊN HIỆP PHỤ NỮ VIỆT NAM
THÂN GỞI TẶNG CÁC CÔ BÓ HOA TƯƠI
THẮM VÀ KHÔNG QUÊN LỜI CHÚC SỨC
KHỎE, HẠNH PHÚC VÀ THÀNH ĐẠT