37 dự đoán tăng trưởng can thiệp tăng trưởng

SSO -Tự học chỉnh nha
sso.
ysem
www
inar
.bsc
.vn
hinh
nha
.com

© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng Can thiệp tăng trưởng
Câu hỏi luôn khiến các bác sỹ chỉnh nha đau đầu, đó là "khi nào thì bắt đầu
điều trị giai đoạn 1". Để trả lời được câu hỏi này chúng ta phải hiểu được các
giai đoạn tăng trưởng của trẻ.

I. Dự đoán tăng trưởng
1. Nghiên cứu
Việc sử dụng phim tia X xương cổ tay và đốt sống cổ (có thể thấy được trên phim sọ
nghiêng thường quy) được đưa ra để xác định thời gian can thiệp điều trị tăng trưởng
Đường cong tăng trưởng thiết lập cho 47 bé trai và 27 bé gái dựa theo các nghiên cứu
dọc từ năm 1961 đến 1971 ở miền Bắc nước Úc. Nghiên cứu phải có ít nhất 3 phim
xương cổ tay và 4 phim sọ nghiêng, và đo chiều cao (vóc người) trong suốt quá trình

theo dõi. Sự hóa xương cổ tay và đốt sống cổ được biểu thị trên những đường cong tăng
trưởng này, cần chú ý đến những thay đổi có liên quan đến đỉnh tăng trưởng ở tuổi dậy
thì. Trẻ em trưởng thành ở các độ tuổi khác nhau.
Các tác giả trích dẫn các tài liệu nghiên cứu về sự trưởng thành của xương cổ tay và đốt
sống cổ của nhiều dân tộc trên thế giới, bao gồm Mexicô, Tây Ban Nha, Nhật Bản và
Bắc Mỹ. Phát hiện của họ phù hợp với những tài liệu này. Các nhà nghiên cứu đã tranh
cãi về tính chính xác khi dự đoán tăng trưởng, nhưng các tác giả này cảm thấy bác sĩ
chỉnh nha không cần sự chính xác như vậy, thay vào đó họ chỉ muốn biết dấu hiệu nhận
biết sự tăng trưởng trong suốt quá trình điều trị và dùng để xác định thời gian điều trị
hạng II. Cần có một phương pháp đánh giá nhanh sử dụng cho các phim tia X trên lâm
sàng.
Dự đoán đỉnh tăng trưởng có thể hữu ích khi sử dụng các khí cụ chỉnh hình như
headgear (và các khí cụ chức năng) để chỉnh sửa hạng II, và dự đoán nhằm quyết định
khí cụ chỉnh hình nào sẽ được sử dụng. Phương pháp phổ biến là hạn chế sự phát triển

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

PAGE

2

hàm trên với headgear trong khi hàm dưới phát triển tự do, nhằm cải thiện hạng II răng và
xương, nhưng dĩ nhiên để thành công phải phụ thuộc vào tăng trưởng.
Ghi chú: Dự đoán tăng trưởng cũng có thể sử dùng trong điều trị hạng III để đánh giá những
yếu tố không thẩm mỹ trên mặt có thể có và yêu cầu điều trị phẫu thuật. Thông tin này có thể

là một phần trong tư vấn với bố mẹ về tăng trưởng hạng III của trẻ. Tôi cũng sử dụng thông tin
tăng trưởng này để xác định việc điều trị quá mức hạng III sang khớp cắn hạng II 1-2mm để
tính toán sự tăng trưởng của hàm dưới trong giai đoạn duy trì.
Tốc độ tăng trưởng chiều cao được tính bằng cách chia nhỏ sự thay đổi về chiều cao của bệnh
nhân theo từng khoảng thời gian để xác định “tốc độ” tăng trưởng. Ví dụ, nếu bệnh nhân cao
9cm trong khoảng 13-14 tuổi, thì tốc độ tăng trưởng là 9cm một năm ở 13.5 tuổi.
Xác định đỉnh tăng trưởng rất quan trọng trong việc hình thành đường cong tốc độ tăng trưởng,
và đạt được ở tuổi trung bình là 11.8 cho nữ và 13.8 cho nam. Các bé trai này tăng trưởng với
tốc độ 10.3cm/năm và bé gái là 8.5cm/năm, với tốc độ tăng trưởng tối đa của hàm dưới tương
ứng với những thay đổi về chiều cao.
Trên phim sọ nghiêng, sự đo đạc tiến hành trên
1) Articulare đến Pogonion
2) Pogonion đến Gonion
3) Articulare đến Gonion để xác định mặt phẳng hàm dưới theo đề nghị của Bjork.

2. Phim cổ tay
Các cấu trúc xương cổ tay được dùng để xác định sự hóa xương là:
1.Sự hóa xương sơ khởi của xương đậu. Điều này xuất hiện trước đỉnh tăng trưởng ở hầu
hết các trẻ.
2.Sự hóa xương ban đầu của xương trụ và đốt xương vừng ngón cái. Điều này có thể thấy
được ở đỉnh tăng trưởng.
3.Đạt được sự hoàn tất đầu xương tại đốt gần của ngón đầu tiên (“bản tăng trưởng” theo
suy nghĩ đơn giản của tôi). Sự hoàn tất đầu xương xảy ra gần đỉnh tăng trưởng, nhưng ở
đoạn giảm của đường cong.
4.Hoàn tất hợp nhất đầu xương ở đốt xa của ngón thứ ba. Giai đoạn đỉnh tăng trưởng xảy
ra ngay sau đó ở hầu hết trẻ em.

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |

© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng

Khoáng hóa xương vừng và xương đậu có liên quan đến tốc độ tăng chiều cao, trung bình là
1.3 năm đối với khoáng hóa xương đậu và 0.3 năm (ở nam), 0.5 năm (ở nữ) đối với khoáng hóa
xương vừng trước đỉnh tăng trưởng chiều cao. Hoàn tất và hợp nhất đầu xương (dấu hiệu 3+4 ở
trên) xuất hiện ở giai đoạn “giảm tốc” của đường cong tăng trưởng.

3. Phim đốt sống cổ
Thời gian dựa trên đốt sống cổ (C2, C3, C4) xác định dựa vào mặt lõm của bờ dưới cũng như
hình dạng của C3/C4 như sau:
1) Hình thang,
2) Hình chữ nhật ngang,
3) Hình vuông hoặc chữ nhật dọc,
Theo nghiên cứu của Baccetti.
Có một quá trình gia tăng độ sâu các mặt lõm bên dưới C2/C3/C4 khi bệnh nhân qua khỏi đỉnh
tăng trưởng dậy thì. “Các giai đoạn CVM” được chia thành:

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

PAGE

4

a. CVM giai đoạn 1: hình thang (nhỏ tuổi).
Các đốt sống “phẳng” ở bờ dưới, có thể lõm nhẹ ở bờ dưới C2. Hình dạng C3 và C4 là hình
thang.

b. CVM giai đoạn 2: C2 bây giờ có một mặt lõm ở bờ dưới với mặt lõm nhẹ ở C3. Hình dạng
C3 và C4 là hình thang hoặc chữ nhật ngang. Chiều dọc đốt sống tăng lên.

c. CVM giai đoạn 3: Bây giờ có thể nhìn thấy được mặt lõm ở tất cả các đốt sống với C2 lõm
sâu. Các đốt sống giờ có hình chữ nhật ngang (tức chiều dài nhất của hình chữ nhật nằm theo
hướng ngang).

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

PAGE

5

d. CVM giai đoạn 4: Độ lõm của 3 đốt sống càng sâu hơn cùng với hình dạng ngày càng
vuông. Có thể C4 vẫn có hình chữ nhật ngang (chiều cao không tăng nhiều để chuyển sang
hình vuông).

e. CVM giai đoạn 5: Chiều cao đốt sống tăng, làm cho hình dạng C3 thành hình chữ nhật dọc
(cạnh dài nhất của hình chữ nhật nằm dọc). C4 có thể vẫn là hình vuông hoặc cũng có thể trở
thành hình chữ nhật dọc. Độ lõm của C4 ngày càng sâu hơn.

Các giai đoạn CVM 1+2 trước thời kỳ đỉnh tăng trưởng. Các giai đoạn 3-4-5 ở nữ xảy ra sau
đỉnh tăng trưởng. Ở nam, giai đoạn 4+5 chắc chắn sau đỉnh tăng trưởng, giai đoạn 3 có thể thay
đổi.
Các dấu hiệu của xương cổ tay và đốt sống cổ được đánh dấu trên đường cong tốc độ tăng
chiều cao ở cả nam và nữ, liên hệ với toàn bộ giai đoạn tăng trưởng dậy thì bộc phát. Sự kết
hợp dấu hiệu về xương cổ tay và CVM có thể thấy được khi đến đỉnh tăng trưởng.

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

PAGE

6

III. Can thiệp tăng trưởng
Các dấu hiệu của xương cổ tay và đốt sống cổ được đánh dấu trên đường cong tốc độ tăng
chiều cao ở cả nam và nữ, liên hệ với toàn bộ giai đoạn tăng trưởng dậy thì bộc phát. Sự kết
hợp dấu hiệu về xương cổ tay và CVM có thể thấy được khi đến đỉnh tăng trưởng.

Nữ
Nam

Sự phát triển hàm dưới sau đó được ghi nhận ở cả nam và nữ và cũng liên quan đến X-quang
cổ tay và các giai đoạn CVM. Đỉnh tăng trưởng của hàm dưới được lưu ý với mỗi dấu hiệu.
Đỉnh tăng trưởng hàm dưới cùng lúc với đỉnh tăng chiều cao, vì vậy cần công cụ chẩn đoán
thực tế.

Sự phát triển hàm dưới ở nam

Sự phát triển hàm dưới ở nữ

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

Nam phát triển sớm (sự phát triển hàm dưới)

PAGE

7

Nam phát triển muộn (hàm dưới)

Một loạt phim X-quang cổ tay và thông tin về chiều cao có thể được ghi nhận trên lâm sàng để
đánh dấu giai đoạn tăng tốc, đỉnh, và giảm tốc của sự tăng trưởng dậy thì.Sự khác nhau giữa trẻ
em theo tuổi là một chức năng của “trưởng thành sớm” hoặc “trưởng thành muộn”.
Điều trị hạng II có thể bắt đầu sớm, nhưng có một quan niệm rằng điều trị “một giai đoạn”
trong suốt thời kì thanh niên thì hiệu quả hơn (so với điều trị pha I+II). Đánh giá mức độ hợp
tác của bệnh nhân kết hợp với dự đoán tăng trưởng rất quan trọng khi lập kế hoạch điều trị.
Các tác giả đề nghị tiến trình sau đây để bắt đầu điều trị hạng II ở đỉnh tăng trưởng dậy thì.

CVM giai đoạn 1: chờ ít nhất 1 năm trước khi chụp phim sọ nghiêng khác.
Kết hợp xương đậu (bàn tay) + CVM giai đoạn 2: trì hoãn điều trị chỉnh hình.
Kết hợp xương vừng + CVM giai đoạn 2 ở nữ: bắt đầu điều trị

Kết hợp xương vừng + CVM giai đoạn 3 ở nam: bắt đầu điều trị

Thêm phim X-quang cổ tay vào đánh giá làm gia tăng thêm phơi nhiễm phóng xạ, nhưng ít sai
sót hơn các giai đoạn CVM trên lâm sàng. Khó có thể nhìn thấy những thay đổi về độ lõm ở
đốt sống. Cẩn thận để không làm lẫn đốt sống với cổ áo chì bảo vệ tuyến giáp. Đánh giá sự
tăng trưởng tốt nhất phải kết hợp nhiều phương pháp, nhưng sẽ phơi nhiễm phóng xạ nhiều.
X-quang cổ tay là tốt nhất nếu chỉ có một lựa chọn để thấy rõ các dấu hiệu. X-quang bàn tay cổ tay cũng có thể dùng để ước lượng phát triển chiều cao.

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |


© Bản quyền thuộc Y company

Tháng 10 - Tuần 2: Dự đoán tăng trưởng!

PAGE

8

Tác giả đề nghị bệnh nhân nên chỉnh nha từ sớm để bắt đầu “giai đoạn chuẩn bị”. Bác sỹ chỉnh
nha cần tìm hiểu về tính chất gia đình và chụp phim sọ nghiêng cũng như phim toàn cảnh
(không phải phim cổ tay). Giải thích việc đánh giá đốt sống cổ cho ba mẹ bệnh nhân với thời
gian thích hợp nhất để bắt đầu điều trị CVM giai đoạn 2, sau đó mang khí cụ trong thời gian
ngắn (tiết kiệm chi phí).
Bệnh nhân sau đó sẽ đặt lịch hẹn, và chụp phim x-quang cổ tay nếu quá trình tăng trưởng chiều
cao (được ghi nhận ở mỗi lần hẹn) cho thấy giai đoạn tăng tốc sắp xảy ra. Kết hợp đánh giá
xương cổ tay và phim sọ nghiêng có thể được dùng làm dữ liệu trước giai đoạn điều trị chỉnh
hình (có thể là khí cụ chức năng hoặc headgear với mắc cài để làm thẳng răng).
Sau thời gian 15 tháng, cần xem xét lại việc nhổ răng (nếu hạng II vẫn còn), khi đó sẽ chụp
phim sọ nghiêng và toàn cảnh mới. Đánh giá tăng trưởng ở thời điểm này chỉ dựa trên đốt sống

cổ (nếu kết thúc tăng trưởng thì cần phải nhổ răng).
CVM giai đoạn 5 (cuối thời kỳ tăng trưởng) có thể là yếu tố ảnh hưởng trong giai đoạn duy trì
và trong trường hợp cấy ghép implant.
Kế hoạch điều trị bao gồm đánh giá tăng trưởng cũng góp phần thêm sự tự tin để hoàn tất điều
trị (cho cả bác sỹ và bệnh nhân). Hiệu quả lâm sàng cũng tăng lên bằng cách kiểm soát trên
lâm sàng đường cong tăng trưởng.
* McGann nhận xét:
Không thể phủ nhận sự tăng trưởng là một phần không thể thiếu của điều trị chỉnh nha và nên
được cân nhắc trong quản lý lâm sàng và kế hoạch điều trị những ca hạng II và III. Đánh giá
tăng trưởng có thể làm tăng hiệu quả điều trị và thành công toàn diện. Lợi ích thêm nữa là sự
tự tin về kết quả tốt trước bệnh nhân và đồng nghiệp có thể khích lệ chúng ta thêm thông tin
này vào chẩn đoán. Bài viết này trình bày một cách tiếp cận thực tế để thực hiện tại phòng
mạch bận rộn.

Chịu trách nhiệm chương trình: Y company | BS. Lê Yến Minh | BS. Hồ Mộng Thùy Dương |