Thực trạng về phân loại và xử lý ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại Khoa cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn 012011-102011

Header Page 1 of 126.

ĐẶT VẤN ĐỀ
Suy hô hấp là một tình trạng bệnh lý thường gặp, nguyên nhân có thể do tại cơ quan
hô hấp hoặc tại các cơ quan khác gây ra. Một số trường hợp suy hô hấp có thể điều trị
dễ dàng và hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị sớm.
Suy hô hấp có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Trong suy hô hấp cấp đặc trưng bởi sự
rối loạn khí máu và toan kiềm đe dọa tính mạng người bệnh. Suy hô hấp mạn thường
biểu hiện không rõ ràng, kín đáo và yên lặng.
Mặc dù có nhiều bước tiến quan trọng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị, song suy
hô hấp cấp (SHHC) vẫn là nguyên nhân chủ yếu trực tiếp gây tử vong ở các đơn vị
chăm sóc tích cực (ICU). Rất khó đưa ra một con số thống nhất về tỷ lệ SHHC, do còn
tồn tại nhiều quan niệm, định nghĩa và phân loại khác nhau, nhưng thường chiếm 1015% các trường hợp nhập ICU và là biến chứng của 50-75% bệnh nhân nằm ICU trên
7 ngày. Tỷ lệ tử vong do suy hô hấp cấp trong khoảng 6-40%[1]. Khoảng cách dao
động này có liên quan đến tính không đồng nhất trong các tập hợp thống kê nghiên cứu
của các tác giả khác nhau.
Theo nghiên cứu của tác giả Phan Hữu Duyệt và cộng sự, tại thành phố Hồ Chí
Minh có : 1775 ca phải vào cấp cứu do suy hô hấp trong đó độ I: 18,6%, độ II: 65,4%,
độ III 16,5%[1]. Một số nghiên cứu của khoa cấp cứu Viện Phụ Sản TW (1984-1990)
thì tỷ lệ tử vong do bệnh hô hấp chiếm 40,5% và trong đó số trẻ em tử vong trong tình
trạng suy hô hấp là trên 50%.
Khoa Cấp Cứu bệnh viện Thanh Nhàn là nơi tiếp nhận và xử trí gần như tất cả các
trường hợp bệnh nhân suy hô hấp cấp, vì vậy việc nghiên cứu về phân loại ban đầu tình
trạng suy hô hấp cấp là rất cần thiết….Cho tới nay chưa có một nghiên cứu nào về vấn
đề này. Do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài :
“ Thực trạng về phân loại và xử lý ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa
Cấp Cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011” với mục tiêu :

1

Footer Page 1 of 126.

Header Page 2 of 126.

1- Mô tả phân loại mức độ và xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa cấp
cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011.
2- Mô tả một số yếu tố liên quan đến mức độ suy hô hấp cấp ở bệnh nhân tại khoa
cấp cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011.

2

Footer Page 2 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 3 of 126.

CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN
1.1 Sinh lý hô hấp: Chức năng thông khí phổi
Không khí trong phế nang được thường xuyên đổi mới nhờ quá trình thông khí
(ventilation). Máu được đưa lên phổi nhờ tuần hoàn phổi được gọi là quá trình tưới
máu (perfusion). Quá trình trao đổi khí ở phổi xảy ra liên tục là nhờ không khí phế
nang thường xuyên được đổi mới và máu qua phổi cũng thường xuyên được đổi
mới[2].
Không khí di chuyển từ nơi áp suất cao đến nơi áp suất thấp. Các động tác hô
hấp tạo ra sự chênh lệch áp suất khí giữa phế nang và không khí bên ngoài làm cho
không khí ra vào phổi, dẫn đến khí phế nang thường xuyên đổi mới[2].
1.1.1 Các động tác hô hấp.
- Động tác hít vào.

+ Hít vào bình thường được thực hiện do các cơ hít vào thông thường co lại làm
tăng kích thước của lồng ngực theo cả ba chiều: Chiều thẳng đứng, chiều trước sau và
chiều ngang. Động tác hít vào là động tác chủ động vì đòi hỏi co cơ. Do kính thước
lồng ngực tăng theo cả ba chiều nên dung tích lồng ngực tăng lên làm cho áp suất âm
trong khoang màng phổi càng âm hơn, kéo phổi giãn ra theo lồng ngực, áp suất không
khí ở phế nang thấp hơn áp suất ở khí quyển và không khí từ ngoài tràn vào phổi[2].
+ Khi hít vào gắng sức, đầu và tay trở thành điểm tỳ và cơ co sẽ nâng xương sườn
lên thêm nữa; đường kính của lồng ngực tăng, phổi giãn ra nhiều hơn và khí vào phổi
nhiều hơn. Động tác hít vào tối đa là động tác chủ động[2].
- Động tác thở ra.
+ Thở ra thông thường: Cuối thì hít vào, các cơ hít vào giãn ra làm các xương
sườn hạ xuống, cơ hoành lồi lên phía lồng ngực, thể tích của lồng ngực giảm đi áp
suất màng phổi bớt âm, phổi co lại, dung tích phổi giảm, áp suất trong phế nang cao
hơn áp suất khí quyển, không khí từ phổi ra ngoài. Động tác thở ra thông thường là
động tác thụ động[2].
3

Footer Page 3 of 126.


Header Page 4 of 126.

+ Thở ra gắng sức: Thở ra gắng sức là động tác chủ động vì cần co thêm một số
cơ chủ yếu là cơ thành bụng. Những cơ này co sẽ kéo các xương sườn xuống thấp
nữa đồng thời ép vào các tạng ở bụng, đẩy cơ hoành lồi lên thêm về phía lồng ngực
làm dung tích lồng ngực giảm thêm, dung tích phổi cũng giảm thêm, áp suất phế
nang tăng cao hơn nữa nên không khí ra ngoài nhiều hơn[2].
1.1.2 Các thể tích và dung tích thở.
- Các thể tích thở.
+ Thể tích khí lưu thông: Ký hiệu là TV (Tadal Volume) là thể tích khí của một

lần hít vào hoặc thở ra bình thường. Ở người trưởng thành bình thường, thể tích khí
lưu thông khoảng 0,5 lít, bằng 12% dung tích sống[2].
+ Thể tích khí dự trữ hít vào: Ký hiệu là IRV (Inspiratory Reserve Volume) là thể
tích khí hít vào thêm được tối đa sau khi hít vào bình thường. Thể tích này ở người
bình thường khoảng 1,5 - 2 lít, chiếm khoảng 56% dung tích sống[2].
+ Thể tích khí dự trữ thở ra: Ký hiệu là ERV (Expiratory Reserve Volume) là thể
tích khí thở ra tối đa thêm được sau khi thở ra bình thường. Thể tích này ở người
bình thường khoảng 1,1 - 1,5 lít, chiếm 32% dung tích sống[2].
+ Thể tích khí cặn: Ký hiệu là RV (Residual Volume) là thể tích khí còn lại trong
phổi sau khi đã thở ra tối đa. Bình thường thể tích khí cặn khoảng 1 - 1,2 lít[2].
-

Các dung tích thở.
Dung tích là tổng của hai hoặc nhiều thể tích. Ký hiệu dung tích là C (Capacity).

+ Dung tích sống: Ký hiệu VC (Vital Capacity). Dung tích sống là thể tích khí
thở ra tối đa sau khi đã hít vào tối đa. Dung tích sống bao gồm thể tích khí lưu
thông, thể tích khí dự trữ hít vào và thể tích khí dự trữ thở ra (VC = TV + IRV +
ERV). Dung tích sống thể hiện khả năng tối đa của một lần hô hấp. Người Việt
Nam trưởng thành bình thường có dung tích sống khoảng 3,5 - 4,5 lít ở nam giới và
2,5 - 3,5 lít ở nữ giới. VC phụ thuộc vào tuổi, giới, chiều cao. VC ở nam giới cao
hơn nữ giới ở cùng tuổi. VC giảm theo tuổi, tăng theo chiều cao. VC tăng lên nhờ
luyện tập, giảm nhiều ở một số bệnh phổi hay bệnh ở lồng ngực như tràn dịch màng
phổi, u phổi, gù, vẹo cột sống[2].
4

Footer Page 4 of 126.

Thang Long University Library

Header Page 5 of 126.

Dung tích sống dùng để đánh giá thể lực, đánh giá sự phục hồi chức năng phổi và
dùng đánh giá hạn chế hô hấp.
+ Dung tích hít vào: Ký hiệu là IC (Inspiratory Capacity) là thể tích khí hít vào tối
đa sau khi đã thở ra bình thường. IC thể hiện khả năng hít vào, bao gồm thể tích khí
lưu thông và thể tích khí dự trữ hít vào (IC = TV + IRV). Bình thường dung tích
cặn chức năng khoảng 2 lít. Dung tích cặn chức năng có ý nghĩa quan trọng vì
chính lượng khí này được pha trộn với lượng khí mới hít vào tạo hỗn khí có tác
dụng trao đổi với máu. Dung tích cặn chức năng càng lớn thì khí hít vào được pha
trộn càng ít, nồng độ oxy trong phế nang càng thấp, hiệu suất trao đổi khí với máu
càng thấp. Dung tích cặn chức năng tăng trong một số bệnh gây khí phế thũng như
các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh hen phế quản, bụi phổi ở giai đoạn nặng[2].
+ Dung tích toàn phổi: Ký hiệu là TLC (Total Lung Capacity) là thể tích khí chứa
trong phổi sau khi đã hít vào tối đa, bao gồm dung tích sống và thể tích khí cặn (TLC =
VC + RV). Bình thường, dung tích toàn phổi khoảng 5 lít, thể hiện khả năng chứa đựng
tối đa của phổi[2].
1.2Đại cƣơng về suy hô hấp:
SHHC là tình trạng hệ thống hô hấp đột ngột giảm cấp tính chức năng trao đổi khí hoặc
thông khí,gây ra thiếu oxy máu, có hoặc không có kèm theo tăng cacbonic (CO2 )máu,
được biểu hiện qua kết quả đo khí máu động mạch.
-

Suy hô hấp cấp là một trong những cấp cứu thường gặp nhất tại các khoa phòng

trong bệnh viện.
- Suy hô hấp làm suy kém hoặc đe dọa chức năng các cơ quan sinh tồn như não,
tim…
- Theo bệnh sinh có 3 dạng suy hô hấp :

+ Thiếu oxy máu khi PaO2 ≤ 50-60 mmHg
+ Tăng CO2 máu khi PaCO2 ≥ 50 mmHg kèm theo tình trạng toan máu
pH < 7,37

5

Footer Page 5 of 126.


Header Page 6 of 126.

+ Thể hỗn hợp là vừa có giảm oxy máu và tăng CO2 máu – dạng hay gặp trên bệnh
nhân nặng
- Suy hô hấp có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Trong suy hô hấp cấp đặc trưng bởi sự
rối loạn khí máu và toan kiềm đe dọa tính mạng người bệnh. Suy hô hấp mạn thường
biểu hiện không rõ ràng, kín đáo và yên lặng[13].
- Suy hô hấp cấp là một cấp cứu nội khoa, trong trường hợp nguy kịch phải xử lý cấp
cứu ngay tại chỗ, tại nhà, trên xe vận chuyển cũng như tại các đơn vị cấp cứu ở các
mức độ khác nhau , vì thiếu oxy nặng rất nhanh dẫn đến tử vong hay mất vỏ, mất
não[12].
Mặc dù có nhiều bước tiến quan trọng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị, song
suy hô hấp cấp (SHHC) vẫn là nguyên nhân chủ yếu trực tiếp gây tử vong ở các đơn vị
chăm sóc tích cực (ICU). Rất khó đưa ra một con số thống nhất về tỷ lệ SHHC, do còn
tồn tại nhiều quan niệm, định nghĩa và phân loại khác nhau, nhưng thường chiếm 1015% các trường hợp nhập ICU và là biến chứng của 50-75% bệnh nhân nằm ICU trên
7 ngày. Tỷ lệ tử vong do suy hô hấp cấp trong khoảng 6-40%[1]. Khoảng cách dao
động này có liên quan đến tính không đồng nhất trong các tập hợp thống kê nghiên cứu
của các tác giả khác nhau.
Theo nghiên cứu của tác giả Phan Hữu Duyệt và cộng sự, tại thành phố Hồ Chí
Minh có : 1775 ca phải vào cấp cứu do suy hô hấp trong đó độ I: 18,6%, độ II: 65,4%,
độ III 16,5%[1]. Một số nghiên cứu của khoa cấp cứu Viện Phụ Sản TW (1984-1990)

thì tỷ lệ tử vong do bệnh hô hấp chiếm 40,5% và trong đó số trẻ em tử vong trong tình
trạng suy hô hấp là trên 50%.
1.3 Nguyên nhân suy hô hấp cấp
1.3.1 SHHC do những nguyên nhân tại cơ quan hô hấp :
- Các rối loạn ở đường thở : các bệnh lí tắc nghẽn đường thở cao (bạch hầu, hít phải
dị vật, viêm phù thanh môn, hẹp thanh quản...) hoặc đường thở thấp (COPD, hen phế
quản, ...) [10]
- Các tổn thương phế nang và mô kẽ phổi: viêm phổi, phù phổi cấp, ARDS, ngạt
6

Footer Page 6 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 7 of 126.

nước, đụng dập phổi, viêm kẽ phổi, tràn dịch hoặc tràn khí màng phổi... [10]
- Các bất thường tại mao mạch phổi: thuyên tắc mạch phổi[10]
1.3.2 SHHC do những nguyên nhân ngoài cơ quan hô hấp :
- Tổn thương trung tâm hô hấp: tai biến mạch não, chấn thương sọ não, ngộ độc
thuốc, hôn mê chuyển hóa...
- Rối loạn dẫn truyền thần kinh - cơ: bệnh nhược cơ, hội chứng Guillain-Barré, viêm
đa rễ thần kinh, chấn thương cột sống - tủy sống, ... [9]
- Bất thường về cơ xương thành ngực: gãy nhiều xương sườn, gù vẹo cột sống, gãy
xương ức, mệt mỏi cơ hô hấp, bệnh cơ chuyển hoá, dùng thuốc dãn cơ, phẫu thuật
vùng bụng cao, ...
1.4 Chẩn đoán :
1.4.1 Chẩn đoán xác định
Chẩn đoán bệnh nhân SHHC trên thực tế phải căn cứ vào những triệu chứng :

* Lâm sàng
- Khó thở : triệu chứng báo hiệu quan trọng và nhạy cảm.
+ Có thể khó thở nhanh tần số >25 chu kỳ/ phút, rút lõm, co kéo cơ hô hấp phụ.
+ Có thể khó thở chậm tần số < 12 chu kỳ/ phút và hoàn toàn không có rút lõm co
kéo cơ hô hấp như trong ngộ độc thuốc ngủ.
+ Rối loạn nhịp thở kiểu Kussmaul hay Chayne – Stockes
Mức độ khó thở và kiểu rối loạn nhịp thở lại không tương xứng với mức độ SHHC.
- Tím: xuất hiện khi Hb khử > 5g/l, là biểu hiện của suy hô hấp nặng.
+ Sớm : tím quanh môi, môi, đầu chi.
+ Nặng, muộn : tím lan rộng ra toàn thân.
+ Không có tím hoặc tím xuất hiện muộn khi ngộ độc khí CO
+ Với thể tăng CO2 (hypercapnia) thường lại có da đỏ tía
- Vã mồ hôi
- Rales ở phổi : SHHC do các bệnh ở phổi thường dễ dàng phát hiện đuợc rales
các loại tương xứng khi tiến hành thăm khám, nhưng mức độ và kiểu loại rales chỉ
giúp ích cho việc truy tìm nguyên nhân hơn là xác định mức độ SHHC .
7

Footer Page 7 of 126.


Header Page 8 of 126.

- Rối loạn tim mạch : Thường kết hợp triệu chứng suy hô hấp và suy tuần hoàn.
+ Mạch nhanh, có thể có rối loạn nhịp
+ Huyết áp tăng, nếu nặng có thể tụt huyết áp.
- Rối loạn thần kinh và ý thức : là triệu chứng nặng của suy hô hấp.
+ Nhẹ : lo lắng, hốt hoảng, thất điều.
+ Nặng : vật vã hoặc ngủ gà, lờ đờm hôn mê, co giật.
* Cận lâm sàng

- Phân tích kết quả khí máu động mạch : giúp xác định chẩn đoán, phân biệt thể
loại SHHC, đánh giá mức độ nặng, tác động ảnh hưởng của SHHC đến chuyển
hóa.
- Chụp X Quang phổi : Cần phải làm ngay tại chỗ cho tất cả các bệnh nhân bị
SHHC giúp tìm nguyên nhân gây SHHC và phân biệt loại SHHC có tổn thương tại
phổi hay không. Tuy nhiên không dễ dàng để chụp X Quang phổi tiêu chuẩn cho
một bệnh nhân đang có SHHC.

Hình 1.1: Phim X Quang tim phổi ở bệnh nhân viêm phổi cấp
- Điện tim : giúp chẩn đoán một số bệnh tim và tìm các dấu hiệu điện tim của bệnh
lý phổi, các rối loạn nhịp tim do suy hô hấp….
- Các xét nghiệm khác : tùy theo trường hợp cụ thể và tình trạng nặng của bệnh
nhân có cho phép hay không : Siêu âm tim, Chụp CT scanner phổi, Định lượng Ddimer
8

Footer Page 8 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 9 of 126.

1.4.2 Chẩn đoán mức độ
Bảng 1.1 Phân loại mức độ suy hô hấp
Yếu tố

Trung bình

Nặng

Nguy kịch

Glasgow

15

13-15

< 13, lờ đờ, hôn mê

Mạch

100-120

121-140

>140

Nhịp thở

25-30

30-40

>40 hoặc <10

Nói

Câu dài

Câu ngắn

-

Tím

+

++

+++

Vã mồ hôi

+

++

+++

HA

Bình thường

Tăng

Giảm

pH

7,35-7,45

7,25-7,35

<7,25

PaO2

>60

55-60

<55

PaCO2

45-55

55-60

>60

1.5 Xử trí cấp cứu ban đầu :

lưu đồ xử trí suy hô hấp

9

Footer Page 9 of 126.

Header Page 10 of 126.

1.5.1 Đảm bảo đƣờng thở :
Là "chìa khóa", là công việc đầu tiên phải làm, phải xem xét cho tất cả các BN cấp cứu,
đặc biệt đối với SHHC ngay từ giây phút đầu tiên khi tiếp xúc[9].
- Đặt BN ở tư thế thuận lợi cho việc hồi sức và lưu thông đường thở:
+ Nằm nghiêng an toàn cho BN hôn mê chưa được can thiệp.
+ Nằm ngửa cồ ưỡn cho BN ngưng thở ngưng tim.
+ Nằm Fowler cho BN phù phổi, phù não và phần lớn các BN SHHC[2].
- Khai thông khí đạo hay thiết lập đường thở cấp cứu:
+ Nghiệm pháp Heimlich cho BN bị dị vật đường hô hấp trên.

10

Footer Page 10 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 11 of 126.

Hình 1.2: Nghiệm pháp Heimlich ở người lớn
+ Đặt canun Guedel hay Mayo cho BN tụt lưỡi.
+ Móc hút đờm rãi, thức ăn ở miệng họng khi Bn ùn tắc đờm hay ói hít sặc.
+ Đặt ống nội khí quản (NKQ) hay mở khí quản (MKQ), thậm chí chọc kim lớn qua
màng giáp nhẫn. [7]
1.5.2 Oxy liệu pháp
- Nguyên tắc : đảm bảo oxy hóa máu SpO2 > 90%
- Dụng cụ thở :

+ Canuyn mũi : là dụng cụ có dòng oxy thấp 1-5 l/p. Nồng độ oxy dao động từ 24%48% . Thích hợp cho các bệnh nhân có mức độ suy hô hấp trung bình, bệnh nhân
COPD hoặc các nguyên nhân suy hô hấp không có shunt hoặc shunt trong phổi thấp[5].

Hình 1.3: Cho bệnh nhân thở oxy bằng canuyn mũi(oxy gọng kính).
11

Footer Page 11 of 126.


Header Page 12 of 126.

+ Mặt nạ oxy : là dụng cụ tạo dòng oxy thấp 5-10l/p. Nồng độ oxy dao động 35%60%. Thích hợp cho bệnh nhân suy hô hấp mức độ trung bình do tổn thương màng phế
nang mao mạch ( ALI,ARDS) [8]
+ Mặt nạ không thở lại : là dụng cụ tạo dòng oxy thấp 8-15l/p. Nồng độ oxy dao
động ở mức cao 60%-100% tùy thuộc vào nhu cầu dòng của bệnh nhân và độ kín của
mặt nạ. Thích hợp cho bệnh nhân suy hô hấp mức độ nặng do tổn thương màng phế
nang mao mạch ( phù phổi, ALI, ARDS), bệnh nhân viêm phổi nặng[7].
+ Mặt nạ venturi : là dụng cụ tạo oxy dòng cao, có thể đáp ứng được nhu cầu dòng
của bệnh nhân. Nồng độ oxy từ 24%-50%. Ưu điểm dùng cho những bệnh nhân cần
nồng độ oxy chính xác ( COPD) [3]
1.5.3 Thông khí nhân tạo
- Thông khí nhân tạo không xâm nhập áp lực dương : hỗ trợ thông khí cho bệnh
nhân qua mặt nạ ( mũi, mũi miệng, toàn bộ mặt…)[5].
Chỉ định : Suy hô hấp do phù phổi cấp huyết động, đợt cấp COPD và hen phế quản khi
+ Suy hô hấp nặng có dấu hiệu mệt cơ : thở gắng sức + tần số thở > 30l/p
+ Toan hô hấp cấp ( pH< 7,25-7,30)
+Tình trạng oxy hóa máu tồi đi ( tỉ lệ PaO2/ FiO2 < 200)
Chống chỉ định :
+ Ngừng thở.
+ Tình trạng nội khoa không ổn định ( tụt huyết áp hay thiếu máu cục bộ cơ tim không

kiểm soát được)
+ Mất khả năng bảo vệ đường thở.
+ Đờm dãi quá nhiều.
+ Vật vã hay không hợp tác.
+ Tình trạng bệnh nhân không cho phép đặt mặt nạ hay không đảm bảo tình trạng kín
khít của mặt nạ.
-Thông khí nhân tạo xâm nhập : Khi thông khí nhân tạo không xâm nhập có chống
chỉ định hoặc thất bại.
1.5.4 Điều trị thuốc
12

Footer Page 12 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 13 of 126.

-Thuốc giãn phế quản : chỉ định với suy hô hấp do có co thắt phể quản (COPD, hen phế
quản) Nên ưu tiên dùng đường khí dung trước, nếu không đáp ứng thì chuyển sang
truyền tĩnh mạch.
-Corticoids : đợt cấp COPD, hen phế quản.
-Lợi tiểu : suy tim xung huyết, phù phổi cấp huyết động, quá tải thể tích.
-Vận mạch : trong trường hợp nguy kịch, có dấu hiệu suy tuần hoàn.
1.6. Vấn đề điều dƣỡng
- Nhận định: Khi đón tiếp một bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa cấp cứu thì việc
người điều dưỡng chủ động nhân định tình trạng bệnh nhân để xử trí kịp thời là rất
quan trọng :
+ Nhận định về toàn trạng bệnh nhân, dấu hiệu sinh tồn, tri giác của bệnh nhân.
+ Nhận định tình trạng hô hấp ở bệnh nhân:

 Đặc điểm của tình trạng khó thở
 Nguyên nhân gây khó thở
 Mức độ khó thở
 Kiểu xuất hiện tình trạng khó thở, hoàn cảnh xuất hiện khó thở.
+ Nhận định tình trạng tím:
 Tím môi, đầu chi hay toàn thân.
 Có thể không tím hoặc tím xuất hiện muộn hoặc chỉ có da đỏ tía.
+ Bệnh nhân có vã mồ hôi hay không.
+ Có rối loạn tim mạch, rối loạn ý thức không ?
+ Tình trạng rales ở phổi
-Khai thác tiền sử, bệnh sử của bệnh nhân trước khi đến bệnh viện:
Việc hỏi tiền sử, bệnh sử của bệnh nhân trước khi được đưa đến cấp cứu có vai trò
quan trọng trong việc xác định nguyên nhân gây nên tình trạng suy hô hấp của bệnh
nhân để xử trí cấp cứu.
13

Footer Page 13 of 126.


Header Page 14 of 126.

-Chẩn đoán điều dƣỡng:
Việc chẩn đoán điều dưỡng dựa trên những phản ứng của người bệnh. Nó đóng vai
trò quan trọng và cần thiết đến chất lượng chăm sóc người bệnh những ngày tiếp theo.
Đối với bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu có một số chẩn đoán như :
+ Suy hô hấp liên quan đến tình trạng khó thở.
+ Kiểu thở không hiệu quả liên quan đến tăng tiết dịch phế quản.
+ Thiếu oxy máu liên quan đến giảm trao đồi khí ở phổi.
+ Đường thở không thông thoáng liên quan đến co thắt phế quản, tăng tiết dịch phế
quản.

-Lập và thực hiện kế hoạch chăm sóc:
Người điều dưỡng khi lập kế hoạch chăm sóc phải xác định rõ được nó phù hợp
với từng bệnh nhân.
Đối với những bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu: Lập kế hoạch đặt bệnh nhân ở
tư thế thuận lợi, đảm bảo đường thở được thông thoáng và hỗ trợ oxy cho bệnh nhân
cùng với việc theo dõi sát huyết áp, mạch, nhịp thở, nhiệt độ và can thiệp y lệnh cấp
cứu.
-Đánh giá:
+ Tất cả bệnh nhân suy hô hấp cấp vào khoa cấp cứu đều được đảm bảo đường thở
và hỗ trợ oxy liệu pháp.
+ Đa số bệnh nhân trong nhóm nghiên cứu được cấp cứu kịp thời và chuyển vào
khoa điều trị theo dõi tiếp.

14

Footer Page 14 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 15 of 126.

CHƢƠNG 2: ĐỐI TƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU
2.1. Địa điểm nghiên cứu - thời gian nghiên cứu:
- Nghiên cứu được tiến hành tại Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện Thanh Nhàn số 42
đường Thanh Nhàn – Hai Bà Trưng – Hà Nội.
- Thời gian nghiên cứu: Từ tháng 01/2011 đến tháng 10/2011
2.2 Đối tƣợng nghiên cứu
Các bệnh nhân được chẩn đoán suy hô hấp cấp vào Khoa Cấp Cứu Bệnh Viện

Thanh Nhàn từ 01/2011-10/2011
2.2.1 Tiêu chuẩn chọn
- Dựa vào các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng.
- Bệnh nhân được làm khí máu để chẩn đoán
- Bệnh nhân đồng ý tham gia nghiên cứu
2.2.2 Tiêu chuẩn loại trừ :
BN được chẩn đoán SHH do Lao phổi.
Bn được chẩn đoán SSH do nguyên nhân ngoại khoa.
BN không đồng ý tham gia nghiên cứu.
BN không có kết quả khí máu.
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu :
2.3.1. Thiết kế nghiên cứu : Nghiên cứu mô tả cắt ngang..
2.3.2 Cỡ m u
Cách tính : áp dụng công thức tính cỡ mẫu

n=
trong đó :
n : là cỡ mẫu
: hệ số tin cậy, với độ tin cậy 95% ( = 1,96)
P : tỷ lệ bệnh nhân có các yếu tố nguy cơ xuất hiện ước lượng 10 % (p=0,1)
15

Footer Page 15 of 126.


Header Page 16 of 126.

q=1-p
d : là sai số chấp nhận được (d=0,05)
Thay vào công thức trên ta được : n = 138

Vậy n ≥ 138
2.3.3 Chọn m u :
Chọn mẫu dựa vào công thức tính cỡ mẫu và theo tiêu chuẩn chọn.
2.4. Công cụ nghiên cứu:
Mẫu bệnh án do người nghiên cứu thiết kế (theo mẫu bệnh án phụ lục 1).
2.5 Nội dung nghiên cứu :
2.5.1 Nghiên cứu phân loại, xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp :
-Đánh giá mức độ suy hô hấp cấp
-Xử trí ban đầu SHHC
2.5.2 Nghiên cứu nguyên nhân và một số yếu tố liên quan.
-Tìm nguyên nhân SHHC :
+ Nguyên nhân tại cơ quan hô hấp
+ Nguyên nhân ngoài cơ quan hô hấp
- Một số yếu tố liên quan.
2.6 Các bƣớc tiến hành
Bước 1: Xây dựng, hoàn thiện công cụ nghiên cứu
Bước 2: Chuẩn bị tiến hành nghiên cứu
- Tiếp xúc bệnh nhân
- Chọn bệnh nhân vào nghiên cứu
- Loại trừ những bệnh nhân không đủ tiêu chuẩn
Bước 3: tiến hành nghiên cứu: phỏng vấn theo mẫu bệnh án nghiên cứu
* Khám lâm sàng:
-Khai thác bệnh sử:
+ Tuổi, giới, nghề nghiệp.
+ Diễn biến bệnh: thời gian khởi phát khó thở
16

Footer Page 16 of 126.

Thang Long University Library

Header Page 17 of 126.

-Tiền sử BN:
- Khám thực thể: Khám lâm sàng: khám tỷ mỷ để phát hiện các dấu hiệu lâm
sàng của SHHC. Phát hiện các rối loạn về: mạch, huyết áp, nhịp thở…
* Cận lâm sàng: Điện tâm đồ, X quang tim phổi, công thức máu, sinh hoá, khí
máu
Bước 4: Ghi kết quả vào bảng thu thập số liệu
Bước 5: tham khảo hồ sơ bệnh án.
2.7. Hạn chế sai số :
- Các thông tin được thu thập dựa trên mẫu bệnh án nghiên cứu thống nhất.
- Các thông tin thu thập được kiểm tra và giám sát thường xuyên.
2.8.Xử lý số liệu :
- Số liệu được xử lý theo các thuật toán thống kê y học (phần mềm SPSS15.0),
2.9.Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu:
- Nghiên cứu được thực hiện với sự cho phép của Ban giám đốc Bệnh viện
Thanh Nhàn.
- Các thông tin thu được trong nghiên cứu này được giữ bí mật và chỉ nhằm
phục vụ cho mục đích nghiên cứu

17

Footer Page 17 of 126.


Header Page 18 of 126.

CHƢƠNG 3 : KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1 Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu
Bảng 3.1 Đặc điểm bệnh nhân suy hô hấp cấp theo độ tuổi
Nhóm tuổi Nam

Nữ

Tổng

Số BN

Tỉ lệ%

Số BN

Tỉ lệ%

Số BN

Tỉ lệ%

1 th - 15 t

8

57

6

43

14

100

16-50 t

16

42

22

58

38

100

>50 t

56

64

32

36

88

100

Tổng

80

57

60

43

140

100

Nhận xét : Bệnh nhân ở nhóm tuổi >50 gặp nhiều nhất.
Biểu đồ 3.1 Đặc điểm bệnh nhân suy hô hấp cấp theo giới

Nhận xét : Bệnh nhân nam gặp nhiều hơn bệnh nhân nữ.
Bảng 3.2 Đặc điểm bệnh nhân theo nghề nghiệp
Nghề nghiệp

Số lƣợng

Tỷ lệ %

Học sinh

20

14,29

Trí thức

20

14,29

Công nhân

43

30,72

Làm ruộng

18

12,85

Nghề tự do

39

27,85

Tổng

140

100

18

Footer Page 18 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 19 of 126.

Nhận xét : Công nhân và Nghề tự do là 2 đối tượng hay gặp nhất.
3.2 Đánh giá phân loại, xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp
Bảng 3.3 Mức độ suy hô hấp ở bệnh nhân suy hô hấp cấp dựa theo lâm sàng
Mức độ suy hô hấp

Số lƣợng

Tỷ lệ %

Trung bình

87

62,14

Nặng

40

28,57

Nguy kịch

13

9,29

Tổng

140

100

Nhận xét : Bệnh nhân ở mức độ suy hô hấp trung bình là chủ yếu.
Bảng 3.4 Mức độ suy hô hấp ở bệnh nhân suy hô hấp cấp dựa theo khí máu

7,25-

<

7,45

7,35

7,25

TỔNG

N

100

27

13

140

TỶ

71,4

19,3

9,3

100 71,4

>60

100

55-60 < 55

45-55

55-

>60

60

TỔNG

7,35-

PaCO2
TỔNG

PaO2

PH

27

13

140

100

27

13

140

19,3

9,3

100

71,4

19,3

9,3

100

LỆ
%

Nhận xét : Đánh giá mức độ suy hô hấp nguy kịch trên lâm sàng và qua khí máu là như
nhau
Bảng 3.5 Đặc điểm thời gian nhập viện khi xuất hiện dấu hiệu suy hô hấp cấp ở
đối tƣợng nghiên cứu.

19

Footer Page 19 of 126.


Header Page 20 of 126.

Thời gian nhập viện

Số lƣợng

Tỷ lệ %

≤1h

23

16,42

>1h

117

83,5

Tổng

140

100

Nhận xét : Bệnh nhân chủ yếu nhập viện khi có biểu hiện suy hô hấp trên 1h.
Bảng 3.6 xử trí trƣớc khi nhập viện của bệnh nhân suy hô hấp cấp
Gia đình xử trí

Số lƣợng

Tỷ lệ %

Tự điều trị

95

67,86

Gọi cấp cứu cơ động

14

10.00

Đến ngay viện

31

22,14

Tổng

140

100

Nhận xét : Bệnh nhân thường tự điều trị tại nhà, khi không có kết quả mới nhập viện.
Bảng 3.7 xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa Cấp Cứu
Xử trí ban đầu

Số lƣợng

Tỷ lệ %

Đảm bảo đường thở

140

100

Oxy liệu pháp

140

100

Điều trị thuốc

140

100

Thông khí nhân tạo

13

9,28

Nhận xét : Tất cả bệnh nhân đều được đảm bào đường thở và xử trí oxy liệu pháp, hầu
hết phải kết hợp thuốc trong điều trị.
Bảng 3.8 Hƣớng xử trí tiếp theo sau cấp cứu tại khoa Cấp cứu
Hƣớng xử trí tiếp theo

Số lƣợng

Tỷ lệ %

Điều trị tại HSTC

49

35

Điều trị tại chuyên khoa

72

51.43

Đơn về, khám chuyên khoa

19

13.57

Tổng

140

100

20

Footer Page 20 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 21 of 126.

Nhận xét : Bệnh nhân phải nhập viện điều trị chiếm đại đa số 86.43%.

3.3 Nguyên nhân và các yếu tố liên quan.
Bảng 3.9 Đánh giá ban đầu nguyên nhân suy hô hấp cấp
Nguyên nhân

Số BN

Tỷ lệ %

Tại cơ quan hô hấp

125

89

Ngoài cơ quan hô hấp

15

11

Tổng

140

100

Nhận xét : Nguyên nhân chủ yếu của suy hô hấp cấp là bệnh lý tại cơ quan hô hấp.
Biểu đồ 3.2 Một số nguyên nhân suy hô hấp cấp do bệnh lý tại cơ quan hô hấp(
theo các chƣong bệnh ICD 10)

Nhận xét : Đợt cấp COPD và Viêm phổi là 2 nguyên nhân chủ yếu trong bệnh lý tại cơ
quan hô hấp gây suy hô hấp cấp.
21

Footer Page 21 of 126.


Header Page 22 of 126.

Biểu đồ 3.4. Một số nguyên nhân suy hô hấp cấp do bệnh lý ngoài cơ quan hô
hấp(theo các chƣơng bệnh ICD 10)

Nhận xét : Tổn thương trung tâm hô hấp là nguyên nhân chính trong bệnh lý ngoài cơ
quan hô hấp gây suy hô hấp cấp.
Bảng 3.11 Mối liên quan giữa nhóm tuổi và mức độ suy hô hấp ở bệnh nhân suy
hô hấp cấp
Mức độ suy hô hấp
Trung bình Nặng và nguy Tổng

p

kịch
Nhóm tuổi
<=50

51

11

62

>50

46

42

88

87

53

140

Tổng

< 0,05

Nhận xét : Trong nhóm >50 tuổi thì suy hô hấp cấp ở mức độ nặng và nguy kịch là

hay gặp

22

Footer Page 22 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 23 of 126.

Bảng 3.12 Mối liên quan giữa nguyên nhân và mức độ suy hô hấp ở bệnh nhân
Mức độ suy hô
hấp
Trung bình

Nặng

Nguy kịch

Tổng

84

35

6

125

5

7

15

40

13

140

p

Nguyên nhân
Tại cơ quan hô hấp

Ngoài cơ quan hô 3

< 0,05

hấp
Tổng

87

Nhận xét : Bệnh nhân có nguyên nhân do bệnh lý ngoài cơ quan hô hấp thường dẫn
đến mức độ suy hô hấp nặng và nguy kịch.

23

Footer Page 23 of 126.


Header Page 24 of 126.

Biểu đồ 3.5

Mối liên quan giữa thời tiết và số lƣợng bệnh nhân.

Nhận xét : Bệnh nhân vào khoa nhiều nhất là vào những tháng mùa đông khi thời tiết
lạnh.

24

Footer Page 24 of 126.

Thang Long University Library


Header Page 25 of 126.

CHƢƠNG 4 : BÀN LUẬN
4.1 Đặc điểm chung của đối tƣợng nghiên cứu
Chúng tôi tiến hành thu thập số liệu từ 140 bệnh nhân được chẩn đoán SHHC vào
khoa Cấp Cứu bệnh viện Thanh Nhàn từ tháng 01 đến tháng 10 năm 2011.
4.1.1 Tuồi
Theo nghiên cứu của chúng tôi, sự phân bố không đồng đều ở các nhóm tuổi, gặp
nhiều nhất ở nhóm tuổi già >50 tuối chiếm 62,85 % tổng số bệnh nhân nghiên cứu.
Kết quả này tương tự như kết quả nghiên cứu một số bệnh lý về phổi của Ngô Quý

Châu 59,42% [5], Nguyễn Đình Tiến 61,28%[9], Ngô Thị Thu Hương 65,14% [3]
Tuổi cao là một yếu tố tiên lượng quan trọng vì đi kèm theo là sự lão hóa các cơ
quan, suy yếu sức đề kháng của cơ thể với các tác nhân gây bệnh.
Vì vậy, người cao tuổi nên thường xuyên đi kiểm tra sức khỏe để được chẩn đoán
bệnh và điều trị kịp thời.
4.1.2 Giới
Gặp ở bệnh nhân nam nhiều hơn, chiếm tỷ lệ 57%.
Theo nghiên cứu của chúng tôi nguyên nhân gây suy hô hấp cấp do bệnh lý tại cơ
quan hô hấp chiếm 89%, trong đó chủ yếu là đợt cấp COPD (56,7%) – Đây là bệnh hay
gặp ở nam giới những người có tiền sử hút thơ [3].
4.1.3 Nghề nghiệp
Theo nghiên cứu của chúng tôi nghề hay gặp nhất là công nhân và nghề tự do. Khác
với nghiên cứu của Trần Hoàng Thành [8] là nghề làm ruộng và nghề tự do.
Bởi lẽ bệnh nhân nhập chủ yếu sinh sống tại khu vực thuộc quận Hai Bà Trưng – Hà
Nội đa số làm nghề công nhân và tự do.
+ Có 43 bệnh nhân làm nghề công nhân. chiếm 30,72 %
+ Có 39 bệnh nhân làm nghề tự do chiếm 27,85%
4.2 Phân loại, xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp
4.2.1 Mức độ suy hô hấp theo lâm sàng
25

Footer Page 25 of 126.