LUẬN án TIẾN sĩ QUẢN lý và đào tạo GIÁO VIÊN GIÁO dục QUỐC PHÒNG AN NINH ở các TRƯỜNG đại học HIỆN NAY

MỞ ĐẦU
1. Giới thiệu khái qt về cơng trình nghiên cứu
Giáo dục quốc phòng và an ninh là bộ phận của nền giáo dục quốc dân,
một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân
dân; là mơn học chính khóa trong chương trình giáo dục, đào tạo từ THPT
đến đại học và các trường chính trị, hành chính, đồn thể. Giáo dục quốc
phịng và an ninh góp phần đào tạo con người phát triển tồn diện, có đạo
đức, sức khỏe và kiến thức quốc phòng, an ninh, kỹ năng quân sự, an ninh cần
thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng củng cố nền quốc phịng tồn dân,
sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc.
Để thực hiện nhiệm vụ GDQP&AN cho học sinh, sinh viên trong hệ
thống các nhà trường, đòi hỏi phải đào tạo được đội ngũ giáo viên, giảng viên
GDQP&AN có đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng. Quản lý quá trình đào
tạo giáo viên GDQP&AN là yếu tố quan trọng, quyết định đến chất lượng đào
tạo giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay, góp phần vào việc
đào tạo đội ngũ giáo viên, giảng viên GDQP&AN ở nước ta đáp ứng yêu cầu,
nhiệm vụ của công tác GDQP&AN cho học sinh, sinh viên trong tình hình
mới. Tuy nhiên, QTĐT và QLQTĐT giáo viên GDQP&AN hiện nay vẫn còn
nhiều hạn chế, bất cập cần phải giải quyết. Chính vì vậy, việc nghiên cứu đề
tài “Quản lý quá trình đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở
các trường đại học hiện nay” có ý nghĩa cả về lý luận và thực tiễn.
Luận án tập trung nghiên cứu những nội dung liên quan đến QTĐT
và QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học. Làm rõ cơ sở lý
luận và thực tiễn về QTĐT và QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các
trường đại học hiện nay; đề xuất các biện pháp QLQTĐT giáo viên
GDQP&AN ở các trường đại học có tính khả thi, hiệu quả cao, góp phần
thiết thực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên GDQP&AN
đáp ứng yêu cầu thực tiễn đặt ra.
Luận án sẽ là tài liệu tham khảo phục vụ QTĐT và QLQTĐT giáo viên
GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.

2. Lý do lựa chọn đề tài luận án
Trong giai đoạn hiện nay, trước yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc trong tình hình mới, Đảng ta xác định: “Kiên quyết, kiên trì đấu
tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ
của Tổ quốc; giữ vững mơi trường hịa bình, ổn định để phát triển đất nước;
bảo đảm an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an tồn xã hội” [33, tr.433]. Để thực
hiện được điều này, Đảng ta xác định tăng cường, tuyên truyền giáo dục tinh
thần yêu nước, ý thức dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ chủ quyền, lợi
ích quốc gia và kiến thức quốc phòng, an ninh là một trong những vấn đề
quan trọng hàng đầu. Đồng thời, coi công tác GDQP&AN cho học sinh, sinh
viên ở các trường từ THPT đến đại học vừa là nội dung, nhưng đồng thời
cũng là giải pháp quan trọng giúp cho mọi người “có những hiểu biết ban đầu
về nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân; về truyền thống chống giặc
ngoại xâm của dân tộc, lực lượng vũ trang nhân dân và nghệ thuật quân sự
Việt Nam; có kiến thức cơ bản, cần thiết về phòng thủ dân sự và kỹ năng
quân sự; sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc” [102].
Để thực hiện có hiệu quả vấn đề này, Đảng, Nhà nước ta đã và đang
triển khai thực hiện đồng bộ nhiều chủ trương, nhiệm vụ khác nhau, trong đó
xác định đẩy mạnh cơng tác đào tạo giáo viên, giảng viên GDQP&AN ở các
trường đại học là một trong những vấn đề trọng tâm, quan trọng hàng đầu.
Chính vì thế, trong những năm gần đây, Chính phủ đã ban hành nhiều quyết
định khác nhau xung quanh vấn đề đào tạo đào tạo giáo viên, giảng viên
GDQP&AN. Cụ thể, gần đây nhất, ngày 12/4/2010, Thủ tướng Chính phủ đã
ban hành Quyết định số 472/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án “Đào tạo giáo viên
GDQP-AN cho các trường THPT, trung cấp chuyên nghiệp và trung cấp nghề
giai đoạn 2010 - 2016”; ngày 24/4/2014, Thủ tướng Chính phủ ban hành
Quyết định số 607/QĐ-TTg Phê duyệt Đề án “Đào tạo giáo viên, giảng viên
GDQP&AN cho các trường THPT, trung cấp chuyên nghiệp, trung cấp nghề,
cao đẳng nghề và các cơ sở giáo dục đại học đến năm 2020” với mục tiêu

“Đến năm 2020 bảo đảm đào tạo đáp ứng được 90% nhu cầu giáo viên và 70%


nhu cầu giảng viên GDQP&AN giảng dạy ở các trường THPT, trung cấp
chuyên nghiệp, trung cấp nghề, cao đẳng nghề và các cơ sở giáo dục đại học”
[121]. Các cơ sở giáo dục được giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên GDQP&AN
gồm: “Trường ĐHSP Hà Nội, Trường ĐHSP Hà Nội 2, Trường Đại học Vinh,
Trường ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh, Trường ĐHSP thuộc Đại học Đà
Nẵng, Trường Đại học Chính trị, Trường Đại học Trần Quốc Tuấn, Trường Đại
học Nguyễn Huệ, Trường Đại học Trần Đại Nghĩa, Trường Đại học Ngô
Quyền, Trường Đại học Thông tin liên lạc, Học viện Biên phòng” [121]. Đồng
thời chỉ thị: “Bộ GD&ĐT khẩn trương triển khai thực hiện Đề án đào tạo giáo
viên GDQP&AN để đến năm 2016 các trường THPT, trung cấp chuyên
nghiệp, trung cấp nghề có đủ giáo viên chuyên trách theo yêu cầu” [119].
Thực hiện các Quyết định của Thủ tướng Chính phủ và chỉ đạo của Bộ
GD&ĐT, các trường đại học được giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên
GDQP&AN đã triển khai đào tạo và xác định việc nâng cao hiệu quả
QLQTĐT giáo viên GDQP&AN là một trong những yếu tố quan trọng góp
phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên GDQP&AN, cũng như chất lượng
đào tạo toàn diện của từng nhà trường. Đồng thời, là nền tảng để “đóng góp
quan trọng trong việc nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng
nhân tài, phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh chính trị, tạo điều kiện
cho đất nước tham gia vào quá trình hội nhập quốc tế” [120]. Tuy nhiên, từ
thực tiễn cho thấy, chất lượng QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường
đại học thời gian qua vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, nhất là trong quản lý
vẫn “cịn mang tính bao cấp, ôm đồm, sự vụ và chồng chéo, phân tán; trách
nhiệm và quyền hạn quản lý chuyên môn chưa đi đôi với trách nhiệm, quyền
hạn quản lý về nhân sự và tài chính… Một bộ phận nhà giáo và cán bộ
quản lý chưa đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ giáo dục trong thời kỳ mới.
Đội ngũ nhà giáo vừa thừa, vừa thiếu cục bộ, vừa không đồng bộ về cơ cấu

chuyên môn” [120]. Chất lượng, hiệu quả quản lý ở tất cả các khâu, các
bước của QLQTĐT như: quản lý chương trình, NDĐT; quản lý hoạt động
học tập của người học; quản lý hoạt động dạy của người dạy; quản lý kết


quả học tập của người học… còn chưa cao, chưa thực sự đáp ứng được với
yêu cầu của thực tiễn. Đây chính là ngun nhân chủ yếu dẫn đến tình
trạng “Đội ngũ giáo viên GDQP&AN còn thiếu về số lượng, yếu về chất
lượng, nhiều cơ sở giáo dục chưa có hoặc thiếu giáo viên chuyên trách theo
quy định,… chất lượng môn học GDQP&AN của học sinh, sinh viên ở một
số trường THPT, trung cấp chuyên nghiệp, trung cấp nghề và cao đẳng, đại
học còn nhiều hạn chế” [119].
Để khắc phục những hạn chế trên, thời gian qua đã có nhiều cơng trình
nghiên cứu, đề cập đa chiều, trên nhiều khía cạnh khác nhau xung quanh đến
QLQTĐT giáo viên GDQP&AN, điều này góp phần quan trọng trong cung
cấp những luận cứ, luận chứng khoa học - thực tiễn để từng trường đại học
vận dụng vào việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên GDQP&AN. Tuy
nhiên, trước thực tiễn đào tạo giáo viên GDQP&AN hiện nay đã và đang đặt
ra những u cầu mới, nhưng cho đến nay chưa có cơng trình khoa học nào
nghiên cứu đảm bảo có tính hệ thống, khoa học, chuyên sâu về QLQTĐT giáo
viên GDQP&AN. Xuất phát từ những vấn đề trên, tác giả lựa chọn đề tài:
“Quản lý quá trình đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng và an ninh ở các
trường đại học hiện nay” làm luận án tiến sĩ của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường
đại học có tính khả thi, hiệu quả cao, góp phần thiết thực trong việc nâng cao
chất lượng đào tạo giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học đáp ứng yêu
cầu thực tiễn đặt ra hiện nay.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

- Phân tích, làm rõ những vấn đề lý luận về QTĐT và QLQTĐT giáo viên
GDQP&AN ở các trường đại học.
- Khảo sát, đánh giá thực trạng QTĐT và QLQTĐT giáo viên
GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.
- Đề xuất các biện pháp QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường đại
học hiện nay.


- Khảo nghiệm tính cần thiết, tính khả thi và thử nghiệm các biện pháp
đã đề xuất.
4. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết khoa học
4.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình đào tạo giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.
4.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lý QTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.
4.3. Phạm vi nghiên cứu
* Phạm vi về nội dung
Luận án tập trung nghiên cứu những nội dung liên quan đến QTĐT và
QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học ngoài quân đội hiện
nay theo Quyết định số 607/QĐ-TTg ngày 24/4/2014 của Thủ tướng Chính
phủ với đối tượng đào tạo là sinh viên ngành sư phạm GDQP&AN hệ đào tạo
dài hạn, chính quy tập trung thời gian 4 năm.
* Phạm vi về khách thể khảo sát
Luận án thực hiện khảo sát, tọa đàm, trao đổi với các đối tượng là
CBQL, giảng viên, sinh viên ngành sư phạm GDQP&AN ở 04 trường đại học
ngoài quân đội là: ĐHSP Hà Nội, ĐHSP Hà Nội 2, Đại học Vinh, ĐHSP
Thành phố Hồ Chí Minh.
* Phạm vi về thời gian
Các số liệu sử dụng trong luận án được giới hạn chủ yếu từ năm 2010 đến
nay.

4.4. Giả thuyết khoa học
Trong những năm qua, QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường
đại học đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, chất lượng, hiệu quả
QLQTĐT vẫn chưa thích hợp và cịn nhiều hạn chế, bất cập nhất định. Nếu đề
xuất được hệ thống biện pháp quản lý phù hợp với xu hướng đổi mới căn bản,
tồn diện GD&ĐT và tính đặc thù của lĩnh vực quốc phòng, an ninh, như: Giáo
dục nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý các cấp, ĐNGV về vị trí, vai trị của


việc đào tạo và quản lý quá trình đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng và an
ninh; Xây dựng, kế hoạch đào tạo giáo viên GDQP&AN đảm bảo tính khoa học,
toàn diện, phù hợp với yêu cầu, nhiệm vụ phát triển các trường theo từng giai đoạn;
Chuẩn hoá đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên tham gia QTĐT giáo viên
GDQP&AN; Tăng cường chỉ đạo, thực hiện đổi mới chương trình, NDĐT giáo
viên GDQP&AN theo hướng tiếp cận năng lực; Chỉ đạo chặt chẽ việc lựa chọn và
sử dụng các hình thức, phương pháp đào tạo giáo viên GDQP&AN theo hướng tích
cực, hiện đại; Hồn thiện cơ chế, chính sách, tạo điều kiện thuận lợi cho QTĐT
giáo viên GDQP&AN, thì sẽ đào tạo được đội ngũ giáo viên GDQP&AN có
phẩm chất, năng lực đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận nghiên cứu
* Phương pháp tiếp cận biện chứng
Vận dụng cơ sở lý luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ nghĩa
Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt
Nam về GD&ĐT và GDQP&AN để nghiên cứu, xem xét quá trình vận động và
phát triển môn học GDQP&AN và đào tạo giáo viên GDQP&AN.
* Phương pháp tiếp cận hệ thống - cấu trúc
Môn học GDQP&AN là một trong các mơn học chính khố trong các
nhà trường thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. Đào tạo giáo viên GDQP&AN
có mối quan hệ chặt chẽ với đào tạo các loại hình giáo viên khác trong

chương trình đào tạo ở các trường đại học hiện nay. QTĐT giáo viên
GDQP&AN là một hệ thống bao gồm nhiều thành tố cùng vận động trong các
mối quan hệ qua lại mật thiết với nhau.
* Phương pháp tiếp cận thực tiễn
Trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay, GDQP&AN trong các
nhà trường nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc,
trang bị cho thế hệ trẻ kiến thức quốc phòng, an ninh, kỹ năng quân sự, an


ninh cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng củng cố nền quốc phịng
tồn dân, sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Trong luận án, tác giả vận dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu
khác nhau, cụ thể là các phương pháp nghiên cứu:
* Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết, bao gồm các phương pháp:
phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát, hệ thống hoá các vấn đề qua
nghiên cứu hệ thống tài liệu lý luận, chuyên khảo, các bài báo khoa học thuộc
phạm vi nghiên cứu của đề tài.
* Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn, bao gồm các phương pháp:
- Tổng kết kinh nghiệm: Nghiên cứu các văn bản, báo cáo tổng kết
của các cơ quan quản lý đào tạo giáo viên GDQP&AN, nhất là các cơ
quan quản lý ở các trường đại học được giao nhiệm vụ đào tạo giáo viên
GDQP&AN hiện nay.
- Điều tra xã hội học: Điều tra, khảo sát với 03 đối tượng là CBQL,
ĐNGV và sinh viên ngành sư phạm GDQP&AN ở 4 trường đại học là: ĐHSP
Hà Nội, ĐHSP Hà Nội 2, Đại học Vinh, ĐHSP Thành phố Hồ Chí Minh.
- Phương pháp tọa đàm, trao đổi với 3 đối tượng là CBQL, ĐNGV và
sinh viên ngành sư phạm GDQP&AN ở 4 trường đại học trên; đồng thời, xin ý
kiến của các nhà khoa học trong và ngoài quân đội xung quanh đến các nội
dung của luận án.

- Phương pháp quan sát và nghiên cứu các sản phẩm hoạt động. Tiến hành
quan sát có chủ định các hoạt động của CBQL, giảng viên và sinh viên ngành sư
phạm GDQP&AN trong QTĐT. Nghiên cứu các sản phẩm của hoạt động dạy của
giảng viên và hoạt động học của sinh viên.
- Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm: Xây dựng kế hoạch và tổ
chức khảo nghiệm, thử nghiệm tại Trường ĐHSP Hà Nội 2.
* Phương pháp hỗ trợ: Sử dụng phương pháp toán thống kê được dùng
trong khoa học giáo dục để xử lý các số liệu điều tra.
6. Những đóng góp mới của luận án


- Hệ thống hoá được những vấn đề lý luận về QTĐT và QLQTĐT giáo
viên GDQP&AN ở các trường đại học.
- Trên cơ sở kết quả khảo sát, đã đánh giá, phân tích làm sáng tỏ thực
trạng, đồng thời xác định được các nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế của
QTĐT và QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.
- Đề xuất các biện pháp QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các
trường đại học đảm bảo tính thiết thực, khả thi cao, góp phần nâng cao chất
lượng đào tạo giáo viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay đáp ứng
được với yêu cầu của thực tiễn đặt ra.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
7.1. Ý nghĩa lý luận
Luận án bổ sung, làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về QTĐT và
QLQTĐT, nhất là những vấn đề lý luận về QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở
các trường đại học. Luận án đã đề xuất được những biện pháp QLQTĐT giáo
viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay có tính thiết thực, khả thi cao.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận án, có thể làm tài liệu tham khảo và vận
dụng ngay vào trong thực tiễn QLQTĐT giáo viên GDQP&AN ở các trường
đại học hiện nay. Trên cơ sở đó, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo

viên GDQP&AN ở nước ta đáp ứng được với yêu cầu của thực tiễn công tác
GDQP&AN cho học sinh, sinh viên đã và đang đặt ra hiện nay.
8. Kết cấu của luận án
Kết cấu của luận án gồm: Phần mở đầu; tổng quan tình hình nghiên cứu
có liên quan đến đề tài; 4 chương, kết luận và kiến nghị; danh mục cơng trình
khoa học của tác giả; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.


TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CĨ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI:
“QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN GIÁO DỤC QUỐC
PHÒNG VÀ AN NINH Ở CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC HIỆN NAY”
1. Những cơng trình nghiên cứu về giáo dục quốc phòng và an ninh
Giáo dục quốc phòng và an ninh có vị trí, vai trị hết sức quan trọng đối
với sự tồn tại và phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc. Chính vì vậy, trong lịch sử
phát triển của xã hội loài người, những vấn đề liên quan đến GDQP&AN luôn
được các quốc gia trên thế giới đặc biệt quan tâm và có nhiều tác giả nghiên cứu
trên mọi phương diện khác nhau, cụ thể:
Khi nghiên cứu về GDQP&AN ở các quốc gia trên thế giới, trong bài viết
“Giáo dục quốc phòng ở Mỹ” [40], tác giả Ngụy Nhạc Giang cho rằng, ở Mỹ,
“mục đích GDQP là tập trung giáo dục cho mọi công dân hướng vào: yêu đất
nước, biết phục tùng, trọng đoàn thể, chịu cống hiến” [39]. Nội dung cốt lõi
của GDQP ở Mỹ là giáo dục chủ nghĩa yêu nước theo lập trường giai cấp tư
sản. Theo tác giả: “điểm khác biệt trong nội dung GDQP là khi bồi dưỡng tư
tưởng yêu nước cho công dân, họ không tập trung chú ý vào khu vực cư trú
và quốc dân, mà nặng về hệ thống tư tưởng có liên quan mật thiết với đời
sống xã hội” [40]. Để thực hiện được điều này, GDQP ở Mỹ chủ yếu tập
trung vào 2 đối tượng. Đối tượng thứ nhất là thanh thiếu niên đang học ở bậc
trung học và tiểu học; đối đượng thứ hai là sinh viên các trường đại học và
cao đẳng. “Chính quyền đặt ra một loạt tổ chức và bộ máy tương ứng, trong
các trường tiểu học, trung học, đại học, mở các khóa trình "lợi ích nước Mỹ

trên hết”, khiến cho học sinh có bộ mặt tâm lý đạo đức cần có, và bồi dưỡng
tâm lý đạo đức cho cả lính mới và lính cũ của lực lượng vũ trang Mỹ” [40].
Qua nghiên cứu, tác giả giải thích rằng, điều này xuất phát từ chính lịch
sử ra đời, con đường phát triển mà nước Mỹ đã trải qua tương đối ngắn, hình
thành một quốc gia nhiều dân tộc, những dân tộc đó đều coi nước Mỹ là quê
hương mình. Vì vậy, khái niệm mà họ sử dụng không phải là "tổ quốc”, "quê


hương”, mà là "nước Mỹ”, "lối sống Mỹ”. Do chịu sự giáo dục đó, nên nhiều
cơng dân Mỹ hết sức nhạy cảm với uy danh, với toàn nước Mỹ và rất trung
thành với quốc gia, dù điều đó là đúng hay sai.
Trong bài viết“Giáo dục quốc phòng một số nước” của tác giả Đức
Giang và Quốc Ân [39], khi đề cập đến GDQP ở Trung Quốc, hai tác giả đã
khẳng định: “Mục đích của các khố học GDQP là tăng cường rèn luyện sức
khoẻ, tâm, sinh lý, thể chất cho học sinh, sinh viên qua đó cũng là cách bồi
dưỡng tinh thần dân tộc, yêu nước cho lớp trẻ” [39]. Đồng thời, trong
nghiên cứu này, khi đề cập đến GDQP&AN ở Nhật bản, các tác giả cũng
chỉ rõ: “Chính phủ Nhật Bản thành lập các trung tâm GDQP tại các quân
khu, địa phương để GDQP cho học sinh, sinh viên, lực lượng bán quân sự.
Trung tâm là nơi nghiên cứu các vấn đề quân sự, quốc phòng, hợp tác
quốc tế về quân sự và chính sách giáo dục.” [39]. Để nâng cao chất lượng
GDQP, ngoài việc tăng cường trang thiết bị, hiện đại hóa cơ sở hạ tầng,
các trung tâm tập trung xây dựng chương trình, nội dung, kế hoạch giáo
dục phù hợp; tổ chức huấn luyện thực hành theo phương châm "khó hóa”,
tức là nâng cao các tiêu chuẩn về môi trường quân sự, tăng cường sát
hạch, kiểm tra; tổ chức huấn luyện và tập bài tác chiến hiệp đồng sát với
điều kiện khắc nghiệt của chiến tranh hiện đại.
Đối với GDQP&AN ở Singapore, Nhà nước đầu tư xây dựng và giao
cho Bộ Quốc phòng quản lý các trung tâm GDQP. Theo kế hoạch năm, thanh
niên từ 18 đến 25 tuổi được tập trung tại các trung tâm này để học GDQP với

thời gian 3 tháng [39]. Còn ở Hàn Quốc, việc GDQP được thể hiện rõ trong
các nhà trường đại học và cao đẳng thông qua môn học tự chọn là quân sự.
Theo đó, đối với phần lý thuyết do các trường tự đảm nhiệm. Riêng nam giới
trong độ tuổi từ 18 đến 25 tuổi bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ quân sự tại
các đơn vị quân đội. Tại đây, sinh viên sẽ được trang bị kiến thức phần thực
hành về quân sự, thời gian huấn luyện là 3 tháng [39].


Trong bài viết “Giáo dục quốc phòng trong các nhà trường ở Trung
Quốc” [89], tác giả Nguyễn Nghĩa đã khẳng định GDQP trong các nhà trường
ở Trung Quốc chủ yếu được thực hiện ở các trường đại học và cao đẳng nhằm
giúp cho sinh viên "nắm vững các kỹ năng quân sự, học tập tư tưởng quân sự,
lịch sử quân sự, mưu lược quân sự, v.v.. đồng thời đưa các nội dung này vào
kế hoạch học tập… Đây không những là một hình thức nghĩa vụ tập làm
người lính, mà cịn là một hình thức quan trọng để ổn định tư tưởng, thường
trực sẵn sàng trong mở cửa, tăng cường lực lượng hậu bị cho quốc phòng,
thực hiện hàng vạn người lính trong dân" [89, tr.34]. Chương trình, nội dung
GDQP được thực hiện với thời gian là 8 tuần do Bộ Giáo dục, Bộ Tổng tham
mưu, Tổng cục Chính trị thống nhất. Trong các trường đại học có phịng
nghiên cứu giáo dục quân sự. Lực lượng huấn luyện do Bộ Tổng tham mưu
thống nhất bố trí.
Trong bài viết “Xu hướng xây dựng quốc phòng của một số nước trên
thế giới hiện nay (Tổng hợp qua tài liệu nước ngoài)” của tác giả Trung Hòa
[50], khi đề cập đến các vấn đề xung quanh đến quốc phòng của nước Pháp,
tác giả nhận định: ở Pháp, với quan niệm quốc phòng được hiểu theo nghĩa
rộng nhất, không chỉ là lĩnh vực của qn đợi và chính qùn nhà nước, mà
nó có liên quan đến mọi công dân và mọi lĩnh vực hoạt đợng của đất nước.
Trong khi đó, hệ thống các trường học của Pháp chịu sự quản lý riêng biệt bởi
3 cơ quan khác nhau, cụ thể: Một số trường trực thuộc Chính phủ quản lý;
mợt sớ trường trực tḥc Bợ Giáo dục quản lý; sớ khác trực tḥc Bợ quốc

phịng quản lý. Chính vì vậy, học sinh, sinh viên ở các trường trực thuộc cơ
quan nào, bắt buộc từ độ tuổi 18 đến 25 đều phải học GDQP với thời gian 3
tháng và do chính giảng viên GDQP ở cơ quan đó đảm nhiệm giảng dạy.
Trong nghiên cứu “Mợt sớ dự báo tình hình thế giới trong những năm
đầu thế kỷ XXI”, khi đề cập đến quan niệm quốc phòng ở Malaixia, nghiên
cứu này đã chỉ rõ “Malaixia quan niệm quốc phòng là răn đe, tự lực, tự
cường, thương lượng bao giờ cũng hơn chiến tranh, ḿn quốc phịng tớt thì


kinh tế phải mạnh” [131, tr.13]. Đồng thời, đề cập đến GDQP cho học sinh,
sinh viên, nghiên cứu này cũng cho rằng, hiện nay, Nhà nước Malaixia đã đầu
tư xây dựng 41 trung tâm GDQP cho học sinh, sinh viên. Những trung tâm
này do tư nhân đứng ra quản lý. Theo kế hoạch năm của nhà nước, thanh niên
từ 18 đến 25 tuổi được tập trung tại các trung tâm để học GDQP với thời gian
3 tháng. Các học phần lí thuyết do giảng viên các trường đại học giảng dạy,
các học phần thực hành do sĩ quan quân đội giảng dạy.
Đối với nước ta, ngay trong thời kỳ phong kiến, các triều đại phong
kiến đã biết coi trọng và xác định việc GDQP tồn dân thơng qua chính sách
“ngự binh ư nông”, “khoan thư sức dân”… là kế sách giữ nước trước sự xâm
lăng của mọi kẻ thù. Nhận thức sâu sắc vấn đề đó, ngay từ khi được thành lập
cho đến nay, Đảng ta luôn coi trọng GDQP&AN cho mọi đối tượng cơng dân
và xác định đó là vấn đề mang tính chiến lược trong bảo vệ vững chắc độc lập
chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ và xây dựng thành công chủ nghĩa xã
hội. Đặc biệt, để góp phần cung cấp những luận cứ, luận chứng khoa học và
thực tiễn phục vụ cho hoạt động GDQP&AN, ngay khi đất nước giành được
thống nhất, có rất nhiều cơng trình nghiên cứu của nhiều tác giả, đề cập đa
chiều, trên nhiều khía cạnh khác nhau xung quanh vấn đề này.
Năm 1988, tác giả Lê Đức Anh có bài viết “Đổi mới tư duy quân sự, kiên
trì chấp hành và vận dụng sáng tạo đường lối quân sự của Đảng” [1]. Trong bài
viết này, tác giả đã xác định một số vấn đề chủ yếu trong đổi mới về tư duy, thực

hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc ở nước ta và chỉ rõ: “Trong
lãnh đạo cách mạng nói chung, trong lĩnh vực quân sự nói riêng, việc nhận định,
đánh giá đúng tình hình thực tế khách quan, tình hình địch và ta, dự đốn đúng
khả năng phát triển của các tình huống là vấn đề rất quan trọng, có tính quyết
định. Trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, chiến tranh nhân dân, thực hiện
toàn dân giữ nước và cả nước đánh giặc, lấy lực lượng vũ trang nhân dân làm
nòng cốt, trên cơ sở xây dựng quân đội nhân dân chính quy, ngày càng hiện đại;
xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân ba thứ quân, bao gồm: Bộ đội “chủ lực,
bộ đội địa phương và dân quân tự vệ…” [1, tr.15].


Trong những năm đầu thế kỷ XXI, để khẳng định vị trí, vai trị của
GDQP cho tồn dân, trong bài viết “Tăng cường hơn nữa cơng tác giáo dục
quốc phịng tồn dân trước tình hình mới” [34], tác giả Phùng Khắc Đăng
nhấn mạnh: “GDQP có vị trí rất quan trọng trong chiến lược đào tạo con
người mới của Đảng, nhằm nâng cao dân trí về quốc phịng; đào tạo nhân
lực, bồi dưỡng nhân tài cho nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới”
[34, tr.24]. Đi sâu nghiên cứu GDQP&AN trong các trường đại học, cao
đẳng ở nước ta hiện nay, trong bài viết “Giáo dục quốc phòng – an ninh cho
học sinh, sinh viên - Một nội dung quan trọng của giáo dục, đào tạo trong
thời kỳ mới” [45], tác giả Nguyễn Minh Hiển đã tiếp cận dưới góc độ coi học
sinh, sinh viên chính là nguồn cung cấp cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý các
cấp, cán bộ khoa học, kỹ thuật, trên cơ sở đó nhấn mạnh: “GDQP-AN cho học
sinh, sinh viên là một chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước và là một nội dung
quan trọng không thể thiếu trong mục tiêu đào tạo toàn diện của các nhà
trường” [45, tr.24]. Cũng tiếp cận theo hướng này, tác giả Nguyễn Văn Vọng
cho rằng “GDQP-AN cho học sinh, sinh viên có vị trí to lớn, có tầm quan
trọng đặc biệt trong chiến lược quốc phịng - an ninh giai đoạn mới” [trích
theo 147, tr.34].
Năm 2006, tập thể tác giả Lê Văn Yên, Nguyễn Tế Nhị, Nguyễn Thế

Vỵ đã sưu tầm, biên tập cuốn sách “Tăng cường cơng tác giáo dục quốc
phịng – an ninh trong giai đoạn hiện nay” [147]. Đây là cuốn sách tập hợp
các bài viết của nhiều tác giả khác nghiên cứu về công tác GDQP&AN giai
đoạn hiện nay. Trong cuốn sách, các tác giả đã đề cập trên 3 vấn đề: cơng tác
GDQP&AN nói chung, cơng tác GDQP&AN ở các trường đại học, cao đẳng
và công tác GDQP&AN ở các địa phương. Các bài viết trong cuốn sách đều
nhất quán khẳng định “Để xây dựng nền quốc phịng tồn dân vững mạnh,
một trong những vấn đề quan tâm đầu tiên là phải làm tốt cơng tác GDQP
tồn dân” [147, tr.33]. Bên cạnh đó, đánh giá chung về cơng tác GDQP, các


bài viết cũng khái quát “Chất lượng và hiệu quả GDQP cho các đối tượng
được nâng lên, tạo chuyển biến mới về nhận thức trách nhiệm của cán bộ các
cấp, các ngành và toàn thể nhân dân đối với nhiệm vụ xây dựng nền quốc
phịng vững mạnh, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa” [147, tr.34]. Tuy nhiên, “cơ chế, chính sách chưa đồng bộ, chưa đầy
đủ, nên chưa huy động được mọi tổ chức, mọi người tham gia, chưa xã hội
hóa được cơng tác GDQP” [147, tr.36].
Trong bài viết “Kết hợp giảng dạy lịch sử với giáo dục quốc phòng – an
ninh cho thế hệ trẻ” [72], tác giả Phan Ngọc Liên cho rằng “Ý thức quốc
phòng trong thanh thiếu niên, học sinh thấp, mờ nhạt do không hiểu đầy đủ,
sâu sắc về lịch sử, truyền thống dân tộc… dẫn đến tình trạng khơng xác định
trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ bảo vệ và sự phát triển của Tổ quốc”
[72, tr.15]. Chính vì vậy, nội dung GDQP “khơng chỉ là giáo dục tinh thần
chiến đấu bảo vệ Tổ quốc khi xảy ra chiến tranh mà (quan trọng hơn) là giáo
dục ý thức thường trực gìn giữ, phát triển mọi tinh hoa văn hóa, tinh thần và
vật chất của ơng cha” [72, tr.14].
Năm 2013, khi nghiên cứu về các giải pháp nâng cao chất lượng
GDQP&AN cho học sinh, sinh viên hiện nay, tác giả Nguyễn Thiện Minh có
bài viết “Đẩy mạnh cơng tác giáo dục quốc phòng – an ninh cho học sinh,

sinh viên trong tình hình mới” [82]. Trong bài viết này, tác giả tiếp tục đi vào
phân tích vị trí, vai trò của GDQP&AN đối với học sinh, sinh viên; chỉ rõ
những hạn chế, bất cập trong GDQP&AN cho học sinh, sinh viên hiện nay
như “Một số cán bộ, học sinh, sinh viên nhận thức chưa đầy đủ, sâu sắc về vị
trí, vai trị của mơn học. Đội ngũ giáo viên, giảng viên GDQP&AN còn thiếu
về số lượng, phần lớn chưa được đào tạo cơ bản. Là mơn học chính khóa,
nhưng trên thực tế ở nhiều cơ sở giáo dục, môn học này chưa được đầu tư
tương xứng. Hệ thống trung tâm GDQP&AN thời gian qua được xây dựng và
hoạt động khá hiệu quả, song đang quá tải trước sự gia tăng lưu lượng học
sinh, sinh viên hằng năm. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học cũng


còn bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu đặc thù của mơn học” [82, tr.91]. Trên cơ
sở đó, tác giả đã đề xuất 4 giải pháp khác nhau nhằm nâng cao chất lượng
GDQP&AN cho học sinh, sinh viên, cụ thể: 1) Tiếp tục tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng đối với công tác GDQP&AN cho học sinh, sinh viên; 2) Kiện
toàn, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, giảng viên GDQP&AN, đáp ứng
yêu cầu trước mắt và lâu dài; 3) Tích cực đổi mới nội dung, chương trình,
phương pháp GDQP&AN cho học sinh, sinh viên; 4) Đẩy mạnh đầu tư cơ
sở vật chất, thiết bị dạy học phục vụ cho mơn học [82]. Ngồi ra, trong bài
viết “Tăng cường GDQP-AN cho học sinh, sinh viên trong tình hình mới ”
[83], tác giả Nguyễn Thiện Minh khẳng định: “GDQP&AN cho học sinh,
sinh viên là nội dung học tập đặc thù trong các nhà trường, nhằm nâng cao
nhận thức, ý thức, trách nhiệm cho thế hệ trẻ đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ
quốc. Trong tình hình hiện nay, cơng tác này càng trở nên quan trọng, cấp
thiết” [83, tr.82]. Theo đó, tác giả đề xuất “Để tiếp tục nâng cao chất lượng
công tác GDQP&AN cho học sinh, sinh viên, trong thời gian tới, các cơ sở
giáo dục - đào tạo cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục về vị trí, vai trị của
cơng tác GDQP&AN, trọng tâm là Chỉ thị 12-CT/TW, ngày 03/5/2007 của
Bộ Chính trị về “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác GDQPAN trong tình hình mới”, Luật GDQP&AN trong tồn ngành giáo dục để

thống nhất nhận thức, tư tưởng, hành động” [83, tr.83].
Năm 2015, tác giả Trần Danh Lực có bài viết “Giải pháp nâng cao
chất lượng giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên ở Đại học Quốc gia
Hà Nội” [79]. Theo tác giả, để nâng cao chất lượng GDQP&AN cho sinh
viên, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của môn học, Đại học Quốc gia Hà Nội
cần phải giải quyết tốt 3 vấn đề: 1) Xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên có
đủ số lượng, chất lượng đạt chuẩn hóa; 2) Đẩy mạnh đổi mới nội dung
chương trình, phương pháp dạy - học; 3) Đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất,
từng bước hiện đại hóa trang thiết bị dạy - học [79]. Nghiên cứu các giải pháp
GDQP&AN ở phạm vi rộng hơn, tác giả Đàm Hữu Dũng có bài viết “Một số


giải pháp về GDQP&AN cho sinh viên hiện nay” [28]. Trên cơ sở đánh giá khách
quan, chính xác thực trạng những thành tựu, hạn chế, bất cập của công tác
GDPQ&AN cho học sinh, sinh viên, tác giả cũng đề xuất 4 giải pháp khác nhau
nhằm nâng cao chất lượng GDQP&AN, cụ thể: 1) Chú trọng xây dựng đội ngũ
giảng viên đảm bảo cả về số lượng, chất lượng; 2) Cần nghiên cứu bổ sung nội
dung, chương trình bảo đảm chất lượng và hấp dẫn người học; 3) Cần tiếp tục
đổi mới phương pháp dạy học; 4) Cần đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị
dạy học [28].
Bên cạnh những cơng trình nghiên cứu trên, trong những năm gần đây,
cịn có nhiều bài viết liên quan đến lĩnh vực GDQP&AN, như: “Bồi dưỡng
kiến thức quốc phòng - an ninh cho cán bộ các cấp của Đảng, Nhà nước và
đoàn thể Trung ương” của tác giả Nguyễn Thế Trị [128]; “Giáo dục quốc
phòng trong các trường cao đẳng và đại học - bốn vấn đề bức xúc cần tháo
gỡ từ cơ sở” của tác giả Lê Doãn Thuật [123]; “GDQP-AN cho học sinh, sinh
viên - Một nội dung quan trọng của giáo dục, đào tạo trong thời kỳ mới” của tác
giả Nguyễn Minh Hiển [45]; “Nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng – an
ninh ở Trung tâm giáo dục quốc phòng Hà Nội I” của tác giả Nguyễn Ngọc Hiệp
[49]; “Một số vấn đề về đổi mới, nâng cao chất lượng cơng tác giáo dục quốc

phịng – an ninh hiện nay” của tác giả Nguyễn Thành Đô [35]; “Công tác giáo
dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên ở các trung tâm hiện nay” của tác giả
Lê Thanh Trì [129]; “Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh nâng cao chất
lượng giáo dục quốc phòng và an ninh cho sinh viên” của tác giả Trịnh Tấn Hoài
[53]… Các bài viết trên đề cập đa chiều, trên nhiều góc độ, ở nhiều phạm vi, đối
tượng khác nhau liên quan đến cơng tác GDQP&AN, nhưng nhìn chung các bài
viết này đều khẳng định GDQP&AN thuộc nội dung của nền giáo dục quốc gia,
là nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phịng tồn dân, an ninh nhân dân,
có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa.
Một số bài viết đã khái quát được thực trạng và chất lượng GDQP&AN hiện


nay, trên cơ sở đó, chỉ ra được những phương hướng, giải pháp, yêu cầu để nâng
cao chất lượng GDQP&AN cho từng đối tượng, ở từng phạm vi nhất định.
2. Những cơng trình nghiên cứu về đào tạo, quản lý q trình đào
tạo giáo viên giáo dục quốc phịng và an ninh
Trong cuốn sách “Những quan điểm phương pháp luận về xây dựng học
thuyết giáo dục quân sự ở Nga” của tác giả V.P.Êrêmin xuất bản năm 1996
[38]; cuốn sách “Các vấn đề xã hội của giáo dục quân sự” của 2 tác giả là
E.G.Vapilin và Muliava viết năm 2001 [143], bước đầu đã phản ánh được yêu
cầu bức thiết của việc nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên ở các nhà trường
quân sự để thực hiện tốt nhiệm vụ GDQP cho thế hệ trẻ ở Nga trước sự vận
động, phát triển mau lẹ của tình hình quốc tế và đất nước Nga hiện nay.
Khi nghiên cứu về việc đào tạo giáo viên GDQP&AN ở Pháp, trong bài
viết “Xu hướng xây dựng quốc phòng của một số nước trên thế giới hiện nay
(Tổng hợp qua tài liệu nước ngoài)” [47], tác giả Trung Hòa cho biết, do đặc
thù của hệ thống nền giáo dục Pháp chịu sự quản lý của 3 cơ quan riêng biệt,
cụ thể một số trường trực thuộc Chính phủ quản lý; mợt sớ trường trực thuộc
Bộ Giáo dục quản lý; số khác trực thuộc Bộ quốc phịng quản lý. Chính vì
vậy, việc đào tạo cũng như QLQTĐT giáo viên GDQP ở Pháp do từng cơ

quan riêng biệt này tự đảm nhiệm và tách biệt hẳn với các cơ quan khác. Theo
đó, học sinh, sinh viên ở những nhà trường này khi học GDQP do chính giảng
viên GDQP ở cơ quan đó đảm nhiệm giảng dạy [50].
Trong bài viết“Giáo dục quốc phòng ở Mỹ” [40], tác giả Ngụy Nhạc
Giang nhận định: Ở Mỹ, ngay sau khi Quốc hội Mỹ đã thông qua "Luật
GDQP” năm 1958, GDQP được tổ chức bắt đầu ngay từ bậc tiểu học cho
đến đại học. Trong các trường tiểu học, trung học sẽ có một sĩ quan thường
trú chuyên trách thực hiện. Ở cấp đại học, bất kỳ trường đại học nào cũng
đều có tổ bộ mơn GDQP và cơng việc của người sĩ quan này do từng nhà
trường và phía quân đội cùng quản lý. Để đảm bảo được điều đó, việc đào
tạo giáo viên GDQP nói chung, trong đó có QLQTĐT giáo viên GDQP
được thực hiện chặt chẽ với quy mô lớn hơn so với nhiều quốc gia khác


trên thế giới. Hiện nay, QTĐT giáo viên GDQP ở Mỹ cơ bản do Bộ Quốc
phòng đảm nhiệm. Người học là những sĩ quan quân đội hoặc những người
lính khi hết hạn nghĩa vụ quân sự có nguyện vọng sẽ được học tập tại một
trường chuyên đào tạo giáo viên GDQP. Việc quản lý xây dựng chương
trình, NDĐT của đối tượng này có sự khác nhau tùy theo vị trí giảng dạy
của từng học viên sau khi tốt nghiệp ra trường [40].
Nghiên cứu về việc đào tạo, QLQTĐT giáo viên GDQP ở Trung Quốc,
trong bài viết “Giáo dục quốc phòng trong các nhà trường ở Trung Quốc”
[89], tác giả Nguyễn Nghĩa cho rằng: việc tuyển dụng đội ngũ giáo viên giảng
dạy kiến thức GDQP ở các nhà trường tương đối chặt chẽ, chủ yếu gồm hai
hình thức: 1) Tuyển chọn những người được đào tạo chính quy, hiện đang là
giảng viên giảng dạy ở các học viện, trường đại học quân sự đảm nhiệm; 2)
Những sĩ quan ở từng đơn vị quân đội, sau một thời gian được đào tạo, bồi
dưỡng nghiệp vụ sư phạm quân sự ở các trường quân sự đảm nhiệm [89].
Đi sâu nghiên cứu về QLQTĐT giáo viên GDQP với tư cách là một nội
dung quan trọng của hoạt động GDQP, trong bài viết “Giáo dục quốc phòng

một số nước” [39], tác giả Đức Giang và Quốc Ân đã dành phần lớn nội dung
để bàn về QLQTĐT giáo viên GDQP ở 3 quốc gia là Malaixia, Hàn Quốc,
Nhật Bản. Trong đó, đối với Malaixia và Hàn Quốc, tác giả khẳng định việc
QLQTĐT giáo viên GDQP được thực hiện theo hai mơ hình riêng biệt. Thứ
nhất, từng trường đại học sẽ lựa chọn ĐNGV của trường mình, sau đó bồi
dưỡng những kiến thức chuyên sâu về lý thuyết các hoạt động quân sự ở các
nhà trường quân sự. Thứ hai, Bộ Quốc phòng sẽ lựa chọn những sĩ quan qn
đội có năng lực chun mơn, năng khiếu sư phạm để đưa đi bồi dưỡng thêm về
nghiệp vụ sư phạm. Trên cơ sở đó, nhà nước sẽ đầu tư xây dựng các trung tâm
GDQP cho học sinh, sinh viên; tuy nhiên, tư nhân đứng ra thực hiện quản lý. Các
học phần lý thuyết do giảng viên các trường đại học giảng dạy, các học phần thực
hành do sĩ quan quân đội giảng dạy. Cũng trong nghiên cứu này, khi đề cập đến
quá trình đào tạo giáo viên GDQP ở Nhật Bản, các tác giả cho rằng, ở Nhật Bản


khơng có trường chun biệt đào tạo giáo viên đảm nhiệm nhiệm vụ GDQP cho
học sinh, sinh viên, mà lực lượng này được các trung tâm GDQP trực tiếp tuyển
chọn từ những ứng cử viên là sĩ quan các đơn vị khác nhau thuộc Lực lượng
phòng vệ Nhật Bản hoặc do trực tiếp Bộ Quốc phòng Nhật bản chỉ định.
Ở nước ta, ngay từ những năm 60 của thế kỷ XX, để chuẩn bị cho
thế hệ trẻ có tâm thế, kỹ năng quân sự sẵn sàng tham gia bảo vệ Tổ quốc,
ngày 28/12/1961, Hội đồng Chính phủ (nay là Chính phủ) đã ban hành
Nghị định số 219/CP “Về việc huấn luyện quân sự cho quân nhân dự bị
và dân quân tự vệ” [57]. Theo đó, việc đào tạo giáo viên GDQP thực
hiện theo hai hình thức, tương đương 2 loại đối tượng đầu vào: Một là, sĩ
quan ở các cơ quan quân sự địa phương được đào tạo trở thành giáo viên
GDQP&AN giảng dạy ở các trường THPT và trung cấp chuyên nghiệp.
Hai là, các sĩ quan quân đội biệt phái đào tạo trở thành giáo viên
GDQP&AN giảng dạy ở các trường đại học và cao đẳng. Trên cơ sở đó,
việc nghiên cứu những vấn đề liên quan đến QTĐT giáo viên GDQP từng

bước được các nhà khoa học, những người làm công tác quản lý giáo dục
quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên, trong giai đoạn này, các cơng trình
nghiên cứu chủ yếu mang tính khái lược, đề cập chung chung, chưa có
cơng trình nào thực sự nghiên cứu có tính khoa học, hệ thống, chuyên sâu.
Sau khi đất nước tiến hành công cuộc đổi mới, để đáp ứng với yêu cầu
của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, vấn đề đào tạo giáo viên
GDQP&AN nói chung, QLQTĐT giáo viên GDQP&AN nói riêng từng bước
được quan tâm, coi trọng. Đặc biệt, bước sang thế kỷ 21, vấn đề này ngày
càng thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều lãnh đạo, các chuyên gia
hoạch định chính sách, nhà nghiên cứu và những người làm công tác quản lý
giáo dục ở nước ta, cụ thể:
Năm 2003, trong đề tài khoa học cấp Bộ “Những giải pháp phát triển
giáo viên giáo dục quốc phòng” [60], tác giả Nguyễn Văn Huận khẳng định rõ
vị trí, vai trị của đội ngũ giáo viên là những người quyết định đến chất lượng


GDQP. Trên cơ sở đánh giá thực trạng đội ngũ giáo viên GDQP, đề tài đã xây
dựng 06 nhóm giải pháp khác nhau, trong đó xác định “Giải pháp tạo nguồn giáo
viên GDQP cho các trường đại học, cao đẳng” là giải pháp quan trọng nhất
nhằm phát triển đội ngũ giáo viên GDQP hiện nay. Theo tác giả, để thực hiện
được giải pháp này “Cần đẩy mạnh nhiệm vụ đào tạo chính quy, bồi dưỡng giáo
viên GDQP đáp ứng nhiệm vụ trước mắt và lâu dài của sự nghiệp giáo dục và
bảo vệ Tổ quốc. Muốn vậy, Bộ Quốc phòng, Bộ GD&ĐT phải quan tâm kiện
toàn về tổ chức, chăm lo bồi dưỡng kiến thức, năng lực, bổ sung đủ cán bộ quản
lý, giảng viên để họ có thể hồn thành tốt các nhiệm vụ đặt ra” [60].
Với quan điểm làm tốt QLQTĐT giáo viên GDQP là một trong những
yếu tố quan trọng góp phần nâng cao chất lượng GDQP cho học sinh, sinh
viên, năm 2004, tác giả Hà Văn Cơng đã chủ trì nghiên cứu đề tài khoa học
cấp Bộ “Một số giải pháp nâng cao chất lượng giảng dạy giáo dục quốc
phòng trong các trường đại học, cao đẳng” [23]. Năm 2009, tác giả Lê Văn

Nghệ chủ trì nghiên cứu đề tài khoa học cấp Bộ “Nghiên cứu đề xuất giải
pháp đồng bộ hóa cơng tác quốc phịng, an ninh ở các trường đại học, cao
đẳng và trung tâm GDQP-AN” [87]. Trong hai cơng trình này, các tác giả đều
cho rằng việc đảm bảo tốt ĐNGV giảng dạy GDQP&AN ở các trường đại
học, cao đẳng được coi là yếu tố mang tính quyết định đến nâng cao chất
lượng GDQP&AN cho sinh viên. Theo đó, các trường đại học được giao
nhiệm vụ đào tạo giáo viên GDQP&AN theo Chỉ thị 08/2002/CT-BGDĐT
ngày 20/3/2002 của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT cần phải đặc biệt quan tâm đến
việc nâng cao chất lượng, hiệu quả QLQTĐT giáo viên GDQP&AN.
Năm 2005, trong đề tài khoa học cấp nhà nước “Đổi mới giáo dục
quốc phòng trong hệ thống giáo dục quốc gia” [145] do tác giả Lê Minh Vụ
chủ trì, đã coi giải pháp xây dựng đội ngũ giáo viên GDQP là giải pháp giữ
vai trò đặc biệt quan trọng đến nâng cao chất lượng GDQP trong hệ thống
giáo dục quốc gia. Trong giải pháp này, theo tác giả cần phải kết hợp chặt
chẽ giữa mô hình đào tạo đội ngũ sĩ quan quân đội biệt phái ở các trung tâm


GDQP&AN hiện nay với việc phát triển mơ hình đào tạo giáo viên
GDQP&AN theo hình thức chính quy tập trung. Đây được coi là vấn đề
mang tính chiến lược, lâu dài góp phần quyết định đến phát triển đội ngũ
giáo viên GDQP&AN đáp ứng tốt với thực tiễn GDQP trong hệ thống giáo
dục quốc gia hiện nay.
Trong bài viết “Về xây dựng đội ngũ giáo viên giáo dục quốc phòng
cho học sinh, sinh viên trong các nhà trường hiện nay” [107], tác giả Trần
Đăng Thanh đã đề xuất: “Để xây dựng đội ngũ giáo viên GDQP ngang tầm
với sự phát triển của giáo dục đại học, cần tiếp tục mở rộng đào tạo dài hạn giáo
viên GDQP tại các trường ĐHSP, các trung tâm GDQP, kết hợp với Bộ Quốc
phòng tiến hành đào tạo tại các học viện, nhà trường qn đội để sớm có đội
ngũ giáo viên đủ trình độ, trẻ, khỏe, cống hiến được lâu dài, góp phần từng
bước chuẩn hóa đội ngũ giáo viên GDQP. Tiếp tục đào tạo bổ sung nâng cao

trình độ tương ứng với bậc học để tăng cường giáo viên có học vị cho các
trường đại học và trung tâm GDQP. Ngoài ra, trong quá trình thực hiện cần
tận dụng nguồn tại chỗ, lựa chọn giáo viên các môn Giáo dục công dân, Lịch
sử, Thể chất, hoặc những sĩ quan trong quân đội, những người đã qua quân
ngũ chuyển ngành để đào tạo giáo viên GDQP” [107, tr.102].
Đi sâu vào nghiên cứu về phương pháp giảng dạy môn học GDQP&AN,
năm 2005, tập thể các tác giả Lê Văn Nghệ, Đồng Xuân Quách, Đặng Đức
Thắng đã viết cuốn sách “Phương pháp giảng dạy môn giáo dục quốc phòng”
[85]. Cuốn sách này được các tác giả trình bày theo 4 chương khác nhau, bao
gồm: Chương 1 - Phương pháp giảng dạy GDQP - AN là một khoa học. Chương
2 - Nội dung, chương trình GDQP - AN các trường THPT đến đại học. Chương
3 - Lý luận chung về phương pháp giảng dạy môn GDQP - AN. Chương 4 Hình thức tổ chức và phương pháp giảng dạy các nội dung GDQP - AN. Nhìn
chung, mặc dù không đề cập trực tiếp đến các vấn đề xung quanh đến QLQTĐT
giáo viên GDQP&AN. Tuy nhiên, những nội dung trong cuốn sách được coi là


những định hướng quan trọng trong chỉ đạo đổi mới chương trình, PPĐT giáo
viên GDQP&AN ở các trường đại học hiện nay.
Năm 2011, tác giả Vũ Thanh Tùng có bài viết, nghiên cứu chuyên sâu
về "Quản lý hoạt động dạy học mơn giáo dục quốc phịng - an ninh ở các
trường đại học" [140]. Trong bài viết này, tác giả đã khẳng định rõ vị trí, vai
trị của “Quản lý hoạt động dạy học mơn giáo dục quốc phịng – an ninh là
một nội dung quan trọng đối với các trường đại học hiện nay”. Trên cơ sở đó,
tác giả đã chỉ ra 4 yêu cầu nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý hoạt
động dạy học môn GDQP-AN trên các vấn đề như: xây dựng kế hoạch dạy
học, thiết kế chương trình, nội dung dạy học, nâng cao chất lượng ĐNGV và
quản lý các phương tiện, kỹ thuật dạy học…
Tiếp cận dưới góc độ chuyên ngành Lịch sử Đảng, trong luận án tiến sĩ
“Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo cơng tác giáo dục quốc phịng cho sinh
viên các trường đại học, cao đẳng từ năm 2001 đến năm 2010” [41], tác giả

Trần Hồng Hải đã khái quát rõ nét những chủ trương, quan điểm chỉ đạo của
Đảng ta đối với công tác GDQP&AN trong lịch sử, nhất là giai đoạn 2001 đến
năm 2010. Đặc biệt, tác giả đã đưa ra được 5 bài học kinh nghiệm khác nhau mà
Đảng ta thực hiện nhiệm vụ lãnh đạo công tác GDQP cho sinh viên ở các trường
đại học, cao đẳng. Trong đó, nhấn mạnh tới bài học “Phải ln chăm lo, coi
trọng công tác xây dựng, phát triển ĐNGV GDQP cho sinh viên các trường đại
học, cao đẳng…Việc chăm lo, xây dựng phát triển ĐNGV được tiến hành trên
mọi mặt: phẩm chất, năng lực, chế độ, chính sách, bảo đảm người giáo viên phát
triển toàn diện, phát huy tốt nhất khả năng trong công tác. Đồng thời, phải chủ
động, nắm bắt kịp thời yêu cầu, xu thế của thực tiễn, từ đó khẩn trương đào tạo,
bổ sung và nâng cao trình độ đội ngũ giáo viên, giảng viên giảng dạy môn học
GDQP, đội ngũ CBQL giáo dục trong các trường dạy nghề, trung học chuyên
nghiệp, cao đẳng, đại học” [41].
Nghiên cứu thực tiễn đào tạo giáo viên GDQP&AN ở một trường đại


học cụ thể, tác giả Lê Văn Nghệ có bài viết “Đào tạo giáo viên giáo dục
quốc phòng – an ninh ở Trung tâm giáo dục quốc phòng Hà Nội 2” [88].
Trong bài viết này, tác giả đi sâu vào nghiên cứu những bài học kinh nghiệm
trong đào tạo giáo viên GDQP&AN theo hình thức ghép mơn trình độ đại
học, hệ đào tạo chính quy, tập trung 4 năm và cấp bằng cử nhân sư phạm
ngành Thể dục Thể thao - GDQP và ngành Giáo dục Công dân - GDQP
trong thời gian từ 2004 - 2010. Theo tác giả, để nâng cao chất lượng đào tạo
giáo viên GDQP&AN trong thời gian tới, Trung tâm GDQP Hà Nội 2 cần
phát huy có hiệu quả 4 bài học kinh nghiệm, cụ thể: 1) Cần tập trung xây
dựng ĐNGV có đủ số lượng, chất lượng cao, coi đó là nhiệm vụ quan trọng
hàng đầu và có tính cấp thiết hiện nay; 2) Xây dựng nội dung, chương trình
theo hướng “cơ bản, hiện đại”; 3) Tích cực đổi mới phương pháp dạy học; 4)
Coi trọng công tác đảm bảo cơ sở vật chất [88].
Ở phạm vi rộng hơn, tác giả Nguyễn Thành Đô trong bài viết “Giải

pháp đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng – an ninh” [36] đã khẳng định:
“Việc đẩy mạnh cơng tác đào tạo nhằm chuẩn hóa đội ngũ giáo viên
GDQP&AN là vấn đề cấp thiết hiện nay” [36]. Trên cơ sở đó, tác giả chỉ rõ:
“Để tránh tình trạng sau đào tạo nhiều nơi đủ giáo viên GDQP&AN nhưng
vẫn mất cân đối về cơ cấu, hoặc sinh viên ra trường không được sử dụng hay
sử dụng không đúng nghề, các nhà trường, địa phương cần tiến hành rà soát,
thống kê số lượng, chất lượng đội ngũ giáo viên GDQP&AN, trên cơ sở đó
xây dựng kế hoạch đào tạo khoa học, sát thực tiễn” [36, tr.35].
Tiếp cận dưới góc độ khoa học Quản lý giáo dục, trong luận án tiến sĩ
“Quản lý giáo dục quốc phòng – an ninh cho sinh viên các trường đại học
Việt Nam trong bối cảnh mới” [126], tác giả Hồng Văn Tịng dựa trên việc
xây dựng hệ thống cơ sở lý luận đã làm rõ được thực trạng quản lý
GDQP&AN cho sinh viên các trường đại học, đề xuất 5 giải pháp khác nhau
có tính khả thi, phù hợp với thực tiễn quản lý GDQP&AN trong tình hình
hiện nay. Trong các giải pháp đề xuất, tác giả cho rằng “Quản lý phát triển


đội ngũ cán bộ quản lý, giảng viên GDQP-AN” là một trong những giải pháp
quan trọng hàng đầu. Để thực hiện được giải pháp này, theo tác giả cần đặc
biệt quan tâm đến việc đào tạo giáo viên. Theo đó, nguồn giảng viên được
thực hiện theo hai hướng: 1) Là sĩ quan tốt nghiệp các học viện, trường sĩ
quan thuộc Bợ Quốc phịng có trình đợ chun mơn phù hợp, đã có thời gian
trực tiếp quản lý, giảng dạy tại các nhà trường quân đội và quân hàm thấp
nhất từ đại úy đến trung tá (là phù hợp nhất); 2) Bộ GD&ĐT phối hợp với Bộ
Quốc phịng cùng các Bợ, ngành liên quan mở mã ngành đào tạo giáo viên
GDQP&AN cho các trường đại học, cao đẳng tại một số trường ĐHSP (đào
tạo giai đoạn 1) và học viện, trường sĩ quan (đào tạo giai đoạn 2). Nguồn
tuyển sinh là sinh viên tốt nghiệp các trường đại học được đào tạo thêm 2 năm
và được cấp bằng đại học chính quy thứ 2 ngành GDQP&AN. Đội ngũ này
chuyên trách giảng dạy GDQP&AN, đồng thời, làm cơng tác quốc phịng,

qn sự địa phương tại các nhà trường [126].
Gần đây nhất, trong bài viết “Đào tạo giáo viên, giảng viên giáo dục
quốc phịng và an ninh ở Trường Đại học Chính trị” [112], tác giả Phùng Văn
Thiết nhận định: “đào tạo giáo viên, giảng viên GDQP&AN là nhiệm vụ mới;
đối tượng, phạm vi tuyển sinh liên quan đến nhiều địa phương và cơ sở giáo
dục” [112, tr.85]. Đồng thời, trên cơ sở kết quả đào tạo 5 khóa hệ văn bằng 2,
thời gian đào tạo 18 tháng và 24 tháng; 01 khóa đào tạo hệ 4 năm, tác giả đã
đưa ra một số kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên
GDQP&AN ở Trường Đại học Chính trị, trong đó nhấn mạnh: “Trên cơ sở
chương trình khung của Bộ GD&ĐT, Nhà trường chủ động nghiên cứu, xây
dựng nội dung, chương trình tổng thể, kế hoạch bài giảng, đề cương chi tiết
từng môn học phù hợp với từng đối tượng đào tạo… Trong quá trình tổ chức
đào tạo, Nhà trường thường xuyên rà soát, phát hiện những bất cập trong nội
dung, chương trình đào tạo để kịp thời điều chỉnh, bổ sung cho phù hợp; tập
trung theo hướng tăng thời gian học thực hành, gắn lý luận với thực tiễn, gắn
học tập với rèn luyện, chú trọng truyền thụ kinh nghiệm, rèn luyện các kỹ


năng, phẩm chất của người giáo viên, giảng viên GDQP&AN. Để tạo điều
kiện thuận lợi trong việc tổ chức quản lý, đào tạo, Nhà trường chủ động xây
dựng cho đối tượng này những quy định riêng. Đồng thời, xây dựng lịch huấn
luyện, tổ chức hiệp đồng, điều hành huấn luyện khoa học, hợp lý, tạo điều
kiện cho công tác giảng dạy của các khoa chuyên ngành; giúp học viên học
tập, tiếp thu kiến thức, rèn luyện kỹ năng sư phạm cần thiết đạt hiệu quả cao
hơn, đáp ứng mục tiêu, yêu cầu đào tạo” [112, tr.86 ].
Bên cạnh các công trình tiêu biểu trên, cịn có nhiều cơng trình khác đề
cập đến đào tạo, QLQTĐT giáo viên GDQP&AN. Những công trình này chủ
yếu là đề tài khoa học các cấp, bài tham luận ở các hội thảo khoa học, bài báo
được đăng tải trên các tạp chí khoa học chuyên ngành. Nội dung nghiên cứu
thường đề cập đến đào tạo, QLQTĐT giáo viên GDQP&AN với tư cách là

một trong những giải pháp, yêu cầu, một vấn đề cụ thể nhằm nâng cao chất
lượng GDQP&AN cho các đối tượng ở nước ta hiện nay, như: Đề tài khoa
học cấp cơ sở Viện Khoa học xã hội và nhân văn quân sự - Bộ Quốc phịng
“Giáo dục quốc phịng cho cán bợ, học sinh, sinh viên các trường đại học
hiện nay” [43] do Phạm Xuân Hảo làm chủ nhiệm; bài viết “Giải pháp nâng
cao chất lượng cơng tác giáo dục quốc phịng – an ninh cho học sinh trung
học phổ thông” của tác giả Hồng Văn Tịng [125] … Nhìn chung, các cơng
trình này đều khẳng định sự cần thiết của việc đào tạo giáo viên GDQP&AN
hiện nay. Theo đó, Nhà nước cần phải có chủ trương mở rộng và tăng cường
việc đào tạo giáo viên GDQP&AN giống như đào tạo các ngành giáo viên khác
trong hệ thống giáo dục quốc dân.
3. Khái qt kết quả các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề
tài và những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết
3.1. Khái quát kết quả các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài
Qua tổng quan các cơng trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài, tác
giả luận án rút ra một số vấn đề cơ bản sau:
Một là, việc nghiên cứu các vấn đề liên quan đến GDQP&AN nói chung