Kiểm tra kiến thức học sinh bằng các câu hỏi tự luận để lựa chọn các phương án nhiễu cho hệ thống câu hỏi khách quan nhiều lựa chọn chương I Sinh học 11 ban cơ bản

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
----------

LƢƠNG THỊ QUANG
KIỂM TRA KIẾN THỨC HỌC SINH BẰNG CÁC CÂU HỎI
TỰ LUẬN ĐỂ LỰA CHỌN CÁC PHƢƠNG ÁN NHIỄU CHO HỆ
THỐNG CÂU HỎI KHÁCH QUAN NHIỀU LỰA CHỌN CHƢƠNG I
SINH HỌC 11 BAN CƠ BẢN

LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM SINH HỌC

HÀ NỘI - 2009

1


Lời cảm ơn

Với tấm lòng biết ơn sâu sắc, em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới GSTS Đinh Quang Báo, ng-ời thày đã tận tình chỉ bảo cho em trong suốt quá trình
làm luận văn.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến các thày cô giáo đã nhiệt tình
giảng dạy đặc biệt là các thày cô trong khoa S- phạm, Đại học Quốc Gia Hà Nội
đã tạo mọi điều kiện cho em trong quá trình học tập và làm luận văn.
Xin gửi lời cảm ơn đến các thày cô giáo và các em học sinh tr-ờng THPT
Lê Quý Đôn - Hải Phòng, tr-ờng THPT chuyên Trần Phú đã giúp đỡ tác giả
thực hiện các thực nghiệm s- phạm.
Mặc dù đâ rất cố gắng song bản luận văn không tránh khỏi những thiếu sót
và hạn chế. Tác giả rất mong đ-ợc sự chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của các thày cô
giáo, các nhà khoa học, các bạn đồng nghiệp và những ng-ời quan tâm đến vấn
đề nêu trong luận văn để luận văn đ-ợc hoàn thiện và có giá trị thực tiễn hơn.

Xin chân thành cám ơn!
Hà nội, ngày 15 tháng 5 năm 2009
Tác giả

L-ơng Thị Quang

2


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT
DI

Độ phân biệt

GD - ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

ĐHQG

Đại học quốc gia

ĐHSP

Đại học sư phạm

HS

Học sinh

KT- ĐG

Kiểm tra - đánh giá

MCQ

Trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn

NXB

Nhà xuất bản

PPDH

Phương pháp dạy học

THPT

Trung học phổ thông

TNKQ

Trắc nghiệm khách quan

FV

Độ khó

3


MỤC LỤC

Trang
Phần mở đầu

1

1. Lý do chọn đề tài

1

2. Mục tiêu nghiên cứu

3

3. Phạm vi và đối tượng nghiên cứu

3

4. Khách thể nghiên cứu

3

5. Mẫu khảo sát

3

6. Giả thuyết nghiên cứu

3

7. Phương pháp nghiên cứu

3

8. Luận cứ

4

9. Những đóng góp mới của luận văn

4

10. Cấu trúc của luận văn

5

Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn

6

1.1. Cơ sở lý luận

6

1.1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

6

1.1.1.1. Trên thế giới

6

1.1.1.2. Trong nước

8

1.1.2. Những khái niệm cơ bản về kiểm tra đánh giá.

11

1.1.2.1. Kiểm tra

11

1.1.2.2. Đánh giá.

12

1.1.2.3. Đo

12

1.1.2.4. Lượng giá

12

1.1.3. Vai trò của kiểm tra đánh giá

13

1.1.4. Các hình thức kiểm tra đánh giá

14

4


1.1.5. Quy trình kiểm tra đánh giá.

18

1.1.5.1. Những nguyên tắc trong kiểm tra đánh giá

18

1.1.5.2. Quy trình kiểm tra đánh giá.

19

1.1.6. Những hạn chế trong thực tế về kiểm tra đánh giá

19

1.1.7. Trắc nghiệm dạng MCQ trong dạy học

20

1.1.7.1. Ưu điểm của trắc nghiệm khách quan.

20

1.1.7.2. Ưu điểm của trắc nghiệm khách quan dạng MCQ

23

1.1.8. Vai trò của phương án nhiễu trong xây dựng hệ thống câu
hỏi MCQ

23

1.1.9.Quan hệ giữa câu hỏi tự luận và câu hỏi MCQ

24

1.2 Cơ sở thực tiễn

26

Chƣơng 2. Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận chƣơng I Sinh
học 11 cơ bản

29

2.1. Đặc điểm cấu trúc chương trình Sinh học 11 cơ bản

29

2.2. Xây dựng bảng trọng số chung

30

2.3. Xây dựng bảng trọng số chi tiết

31

2.4. Xây dựng các câu tự luận ngắn bao quát nội dung kiến thức
chương I - Sinh học 11 cơ bản

33

2.4.1. Nguyên tắc xây dựng các câu hỏi tự luận ngắn.

33

2.4.2. Quy trình xây dựng câu tự luận ngắn

35

2.4.3.Kết quả xây dựng các câu tự luận ngắn.

36

2.4.4. Sử dụng câu tự luận ngắn để kiểm tra kiến thức học sinh tìm
ra phương án nhiễu.

44

Chƣơng 3. Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan
cho chƣơng ISinh học 11 cơ bản

86

5


3.1 Tiêu chuẩn một câu hỏi trắc nghiệm, một bài trắc nghiệm dạng
MCQ

86

3.1.1. Tiêu chuẩn của một MCQ

86

3.1.2. Tiêu chuẩn của một bài trắc nghiệm

87

3.2. Các nguyên tắc xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan

88

3.3. Quy trình xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan dạng
MCQ.

91

3.4. Phương pháp xác định các chỉ tiêu định lượng của câu hỏi trắc
nghiệm, bài trắc nghiệm dạng MCQ.

93

3.4.1. Xác định độ khó của câu trắc nghiệm.

93

3.4.2. Xác định độ phân biệt của các câu hỏi

94

3.4.3. Xác định độ tin cậy tổng thể của bài trắc nghiệm

95

3.4.4. Xác định độ tin cậy tổng thể của bộ MCQ

96

3.4.5. Phân biệt độ giá trị và độ tin cậy của bài trắc nghiệm

98

3.5. Thực nghiệm định lượng cho bộ câu hỏi MCQ

99

3.5.1. Phương án tiến hành thực nghiệm

99

3.5.2. Phân tích các chỉ số về độ khó và độ phân biệt

99

3.5.3. Kết quả phân tích tổng thể xác định độ tin cậy, tính giá trị

102

Kết luận và đề nghị

105

Phụ lục

106

6


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Cùng với sự tiến bộ mạnh mẽ của các ngành khoa học cơ bản, khoa học
công nghệ, lí luận dạy học cũng có những bước phát triển đáng kể trong mấy
thập kỉ trở lại đây. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước (20002020), sự thách thức trước nguy cơ tụt hậu trên đường tiến vào thế kỉ XXI bằng

cạnh tranh trí tuệ đang đòi hỏi đổi mới giáo dục, trong đó có sự đổi mới căn bản
về phương pháp dạy và học.
Trong xu thế phát triển chương trình và đổi mới quan niệm về SGK của
giáo dục phổ thông trong khu vực và trên thế giới, từ năm 2001 Bộ Giáo dục và
Đào tạo nước ta đã thực hiện triển khai thực hiện đổi mới chương trình, SGK cho
các bậc học từ tiểu học đến THPT.
Trong những vấn đề cần phải đổi mới của dạy học thì đổi mới phương
thức kiểm tra, đánh giá là rất cấp thiết. Có thể coi kiểm tra đánh giá là công cụ
chủ yếu điều chỉnh hoạt động dạy và học của thày và trò, là động lực để đổi mới
phương pháp, góp phần cải thiện, nâng cao chất lượng đào tạo con người theo
mục tiêu giáo dục. KTĐG trong dạy học giúp làm sáng tỏ mức độ HS đạt và
không đạt về kiến thức, kĩ năng và thái độ, phát hiện những nguyên nhân sai sót,
giúp HS điều chỉnh hoạt động học, tạo cơ hội cho HS phát triển kĩ năng tự đánh
giá, giúp HS nhận ra sự tiến bộ của mình, khuyến khích và thúc đẩy quá trình
học tập, giúp GV có cơ sở thực tế để tự điều chỉnh, tự hoàn thiện hoạt động dạy,
phấn đấu không ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.
Để đáp ứng được mục tiêu đổi mới KTĐG nêu trên, việc lựa chọn và hoàn
thiện hình thức KTĐG phù hợp là rất quan trọng. Có rất nhiều hình thức kiểm tra
đánh giá và hiện nay, một trong những hình thức được quan tâm là bằng câu hỏi
trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (MCQ). Trắc nghiệm khách quan được

7


quan tâm do: có thể đánh giá phạm vi kiến thức rộng hơn hình thức thi tự luận,
số lượng câu hỏi trong một bài kiểm tra nhiều hơn tự luận, mỗi câu lại có nhiều
phương án trả lời nên đề cập được khối lượng kiến thức lớn, có thể bao quát hầu
hết nội dung của chương trình học.
Đề trắc nghiệm khách quan với số lượng câu hỏi nhiều có thể phủ khắp
phạm vi kiến thức của môn học trong chương trình THPT. Vì vậy, bằng câu hỏi

trắc nghiệm khách quan, HS sẽ không học tủ, học lệch mà phải học đầy đủ, toàn
diện và không được bỏ qua bất cứ một kiến thức cơ bản nào có trong chương
trình. Việc chấm và cho điểm dễ bảo đảm khách quan hơn so với trắc nghiệm tự
luận. Có thể dễ dàng ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông để tổ chức
thi, chấm bài một cách nhanh chóng, chính xác và an toàn.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy bộ ngân hàng câu hỏi TNKQ dùng để KTĐG
còn ít về số lượng và chưa hoàn thiện về chất lượng thể hiện ở nhiều khía cạnh,
trong đó các phương án nhiễu thường còn áp đặt, mang nhiều tính chủ quan của
người ra đề, thậm chí có phương án sai không có lý. Cần phải có một bộ ngân hàng
TNKQ bám sát nội dung chương trình sách giáo khoa (SGK), đo được nhiều mức
độ nhận thức khác nhau như: ghi nhớ, hiểu, vận dụng, phân tích, tổng hợp,...
Xuất phát từ việc nhận thức vai trò quan trọng của phương án nhiễu trong
xây dựng câu hỏi trắc nghiệm khách quan (MCQ) chúng tôi chọn đề tài: “Kiểm
tra kiến thức học sinh bằng các câu hỏi tự luận để lựa chọn các phương án
nhiễu cho hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn chương I
sinh học 11 ban cơ bản.”
2. Mục tiêu nghiên cứu:
- Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận ngắn tổng quát về nội dung kiến thức
của chương I sinh học 11 ban cơ bản.

8


- Chấm bài, lập được bảng trọng số về các phương án sai và tỉ lệ từng
phương án sai là bao nhiêu phần trăm trong số các phương án sai mà học sinh
gặp phải.
- Xây dựng câu hỏi trắc nghiệm để sử dụng vào quá trình giảng dạy
chương I sinh học 11 ban cơ bản.
3. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
Các câu MCQ mà các phương án nhiễu được lựa chọn từ các câu trả lời

sai khi học sinh trả lời các bài kiểm tra tự luận ngắn.
4. Khách thể nghiên cứu
Học sinh khối 11 học môn sinh học ban cơ bản.
5. Mẫu khảo sát:
Học sinh khối 11 của 2 trường THPT:
- Trường THPT chuyên Trần Phú - Hải Phòng.
- Trường THPT Lê Quý Đôn - Hải Phòng.
6. Giả thuyết nghiên cứu
Sử dụng hệ thống các câu hỏi tự luận ngắn kiểm tra kiến thức học sinh từ
đó phân tích kết quả làm bài có thể lựa chọn được các phương án nhiễu phù hợp
để xây dựng được các câu hỏi MCQ.
7. Phƣơng pháp nghiên cứu:
Sử dụng phối hợp các phương pháp sau:
7.1. Nghiên cứu lý thuyết
Nghiên cứu văn bản nghị quyết của Đảng và Nhà nước, Bộ giáo dục - Đào
tạo về đổi mới dạy học, kiểm tra đánh giá. Nghiên cứu chương trình dạy bộ môn
Sinh học ở trường THPT.

9


Nghiên cứu tài liệu có liên quan : Lý luận và phương pháp dạy học Sinh
học, Đo lường và đánh giá trong giáo dục, các luận án, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ có
liên quan.
7.2. Phương pháp điều tra
Khảo sát trực tiếp việc KT-ĐG kết quả học tập môn Sinh để thấy được
thực trạng của việc KT-ĐG môn Sinh ở trường THPT hiện nay. Khảo sát bằng
cách dự giờ, sử dụng phiếu điều tra để biết được thực trạng của việc thực hiện
KT- ĐG môn Sinh ở trường THPT hiện nay.
7.3. Phương pháp nghiên cứu thực nghiệm: thực nghiệm bằng cách kiểm tra

học sinh bằng các câu hỏi ngắn để xác định các phương án trả lời mà học sinh
hay nhầm lẫn.
7.4. Phương pháp thống kê toán học
Sử dụng các phép thống kê trong xử lý các số liệu thu được trong các khảo
sát và thực nghiệm.
8. Luận cứ:
+ Hệ thống câu hỏi tự luận ngắn cung cấp nguồn phương án nhiễu hiệu
quả để xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm chất lượng.
+ Câu hỏi trắc nghiệm khách quan là một công cụ để đổi mới phương pháp
dạy và học nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
9. Những đóng góp mới của luận văn
9.1 Xác định thực trạng sử dụng câu hỏi trắc nghiệm MCQ trong dạy học bộ
môn Sinh học 11 ở trường THPT hiện nay.
9.2. Bổ sung, hoàn chỉnh quy trình xây dựng MCQ
9.3. Xây dựng hệ thống câu hỏi tự luận ngắn kiểm tra kiến thức HS để tìm các
phương án nhiễu hiệu quả để xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm chất lượng.

10


9.4. Xây dựng bộ câu hỏi trắc nghiệm MCQ chương I Sinh hoc 11 ban cơ bản
bảo đảm độ tin cậy cao để đưa vào sử dụng trong dạy học Sinh học 11 ở trường
THPT.
10. Cấu trúc của luận văn
- Ngoài phần mở đầu, kết luận và đề nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục,
nội dung chính của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn.
Chương 2: Xây dựng hệ thống các câu hỏi tự luận chương I Sinh học 11
ban cơ bản.
Chương 3: Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa

chọn chương I Sinh học 11 ban cơ bản

11


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Đinh Quang Báo, Nguyễn Đức Thành (1998) - Lí luận dạy học sinh học,
NXB GD.
2. Đinh Quang Báo, Đặng Thị Dạ Thuỷ, Đỗ Thị Phƣợng, Nguyễn Thị
Nghĩa - Một số vấn đề về PP giảng dạy sinh học.
3. Benjamin S. Bloom (1956) - Nguyên tắc phân loại mục tiêu giáo dục,
Đoàn Văn Điều dịch, NXB Giáo dục Hà Nội 1995.
4. Hoàng Đức Cự (2006) - Sinh học thực vật, NXB ĐHQG Hà Nội.
5. Nguyễn Thành Đạt, Nguyễn Văn Vụ (đồng chủ biên) và các tác giả
khác - Tài liệu bồi dưỡng GV thực hiện chương trình thay sách giáo khoa
11 môn sinh học, NXB GD 2007.
6. Vũ Cao Đàm (2005), Phương pháp luận nghiên cứu khoa học, NXB khoa
học kỹ thuật Hà Nội.
7. Nguyễn Thành Đạt, Nguyễn Đức Thành, Nguyễn Xuân Viết - Tài liệu
bồi dưỡng thường xuyên GV THPT chu kỳ 2004 - 2007, NXB ĐHSP.
8. Nguyễn Thành Đạt (tổng chủ biên), Lê Đình Tuấn (chủ biên), Nguyễn
Nhƣ Khanh - SGK và Sách GV Sinh học 11 (ban cơ bản), NXB GD 2007.
9. Trần Bá Hoành (2003) - Lí luận cơ bản về dạy và học tích cực, dự án
phát triển GV THPT, Bộ GD&ĐT.
10. Trần Bá Hoành (1995) - Đánh giá trong giáo dục, NXB GD.
11. Trần Bá Hoành (2006) - Đổi mới PP dạy học, chương trình và sách giáo
khoa, NXB Đại học Sư phạm.
12. Nguyễn Phụng Hoàng, Võ Ngọc Lan (1996) - PP trắc nghiệm trong
kiểm tra ĐG kết quả học tập, NXBGD Hà Nội.
13. Ngô Văn Hƣng, Trần Văn Kiên (2007) - Bài tập sinh học 11, NXB GD.

12


14. Ngô Văn Hƣng (chủ biên), Đỗ Mạnh Hùng, Trần Minh Hƣơng - Đề
thi olympic quốc tế môn Sinh học (1999, 2000, 2001), NXB GD.
15. Nguyễn Thị Hƣờng (2007), Xây dựng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm
khách quan dạng MCQ chương I và chương II sinh học 11 nâng cao
THPT để đánh giá kết quả học tập của học sinh, Luận văn thạc sĩ khoa
học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
16. Trần Đăng Kế (chủ biên), Nguyễn Nhƣ Khanh (2001) - Sinh lý học Thực
vật (tập 1), NXB GD.
17. Nguyễn Nhƣ Khanh (2002) - Sinh học phát triển thực vật, NXB GD.
18. Trần Văn Kiên - Phạm Văn Lập (2000)- Giới thiệu đề thi HS giỏi quốc
gia và olympic quốc tế môn sinh học năm 2004 - 2005, NXBGD.
19. Nguyễn Quang Kính (biên dịch và giới thiệu), Phạm Đỗ Nhật Tiến (hiệu
đính) - Cải cách giáo dục cho thế kỷ XXI bảo đảm để dẫn đầu trong kỷ
nguyên thông tin và toàn cầu hoá, Uỷ ban cải cách giáo dục trực thuộc Tổng
thống Hàn Quốc.
20. Nguyễn Kỳ - Mô hình dạy học lấy người học làm trung tâm, Trung tâm
trường Cán bộ quản lý, Bộ GD&ĐT Hà Nội 1996.
21. Vũ Đình Luận (2005) - Xây dựng và sử dụng câu hỏi TNKQ MCQ để
nâng cao chất lượng dạy học môn di truyền ở trường cao đẳng sư phạm,
luận án tiến sĩ giáo dục.
22. Vũ Đức Lƣu (2007) - Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm sinh học 11
(Chương trình chuẩn và nâng cao), NXB GD.
23. Magumi sichino, NIER, Cải cách giáo dục Nhật Bản hướng tới thế kỷ
XXI, Thông tin KHGD, số 48/95.
24.Vũ Văn Nam (2007), Tường minh hoá mục tiêu bài học bằng hệ thống
câu hỏi trắc nghiệm khách quan nhiều lựa chọn (MCQ) phần chuyển hoá

13


vật chất và năng lượng (Chương I, Sinh học 11 nâng cao), Luận văn thạc
sĩ khoa học giáo dục, ĐHSP Hà Nội.
25. Lƣu Xuân Mới (2000) - Lí luận dạy học đại học, NXB GD.
26. Nguyễn Duy Minh (Chủ biên), Cao Xuân Phan, Kiểm tra đánh giá
thường xuyên và định kì môn Sinh học 11, NXBGD.
27. Lê Đức Ngọc (1997) - Vắn tắt về kiểm tra - đánh giá, NXB ĐHQG Hà
Nội.
28. Lê Đức Ngọc (2001), Đánh giá học lực của học sinh (Trích trong Giáo
dục đại học - Lý luận và thực tiễn), NXB ĐHQGHN.
29. Lê Đức Ngọc (2003), Bài giảng: Đo lường và đánh giá trong giáo dục.
30. Lê Đức Ngọc (2003), Bất cập và giải pháp về đo lường và đánh giá trong
giáo dục (Tham luận tại hội thảo khoa học: Đo lường và đánh giá trong
giáo dục).
31. Lê Đức Ngọc (2004), Ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm khách quan là
công cụ để đảm bảo và nâng cao chất lượng đào tạo đại học, Tạp chí Phát
triển giáo dục số 10.
32. Lê Đức Ngọc (2004), Cơ sở khoa học của đo lường và đánh giá trong
giáo dục (Trích trong Giáo dục đại học - Quan điểm và giải pháp), NXB
ĐHQGHN.
33. Lê Đức Ngọc (2005), xây dựng cấu trúc đề thi và biểu điểm, Tài liệu tập
huấn - nâng cao năng lực cho giảng viên Cao đẳng sư phạm.
34. Patrick Griffin và John Izard - Những cơ sở của kĩ thuật trắc nghiệm,
Lâm Quang Thiệp biên tập và giới thiệu 1994.
35. Đỗ Thị Phƣợng (2004) - Xây dựng và sử dụng câu hỏi - bài tập để tổ
chức HĐ tự lực của HS trong dạy học Sinh thái học THPT, luận văn thạc
sĩ khoa học giáo dục.

14


36. Quentin Stodola, Ph.D. và Kalmer Stordahl, Ph.D - Trắc nghiệm và đo
lường cơ bản trong giáo dục, Bộ GD&ĐT 2000, Nghiêm Xuân Nùng biên
dịch, Lâm quang Thiệp hiệu đính và giới thiệu.
37. Robert J.Marzano - Debra J. Pockering - Jane E. Pollock - Các PP dạy
học hiệu quả (Classroom instruction that works), Hồng Lạc dịch, NXBGD
2005.
38. Nguyễn Đức Thành - Tổ chức HĐ dạy HS học trong trường THPT, giáo
trình cho học viên Cao học.
39. Nguyễn Đức Thành - Tổ chức HĐ học tập trong dạy học Sinh học ở
trường trung học phổ thông, Chuyên đề giảng dạy Cao học, ĐHSP Hà
Nội.
40. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn kỳ, Lê Khánh Bằng, Vũ Văn Tảo (2004)
- Học và dạy cách học, NXB ĐHSP.
41. Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Vũ Văn Tảo, Bùi Trƣờng (1997) Quá trình dạy - Tự học, NXB GD.
42. Dƣơng Thiệu Tống (1998) - Trắc nghiệm theo tiêu chí, NXBGD Hà Nội.
43. Vũ Văn Vụ, Vũ Thanh Tâm, Hoàng Minh Tuấn (1999) - Sinh lý
học thực vật, NXB GD.
44. Vũ Văn Vụ, Phan Tuấn Nghĩa, Ngô Tự Thành, Lê Đình Tuấn - Một
số chuyên đề sinh học bồi dưỡng HS giỏi hệ THPT năm 2006 (tài liệu bồi
dưỡng GV THPT chuyên).
45. Vũ Văn Vụ, Vũ Đức Lƣu, Nguyễn Nhƣ Hiền, Ngô Văn Hƣng, Nguyễn
Đình Quyến, Trần Quý Thắng - Sách giáo khoa sinh học 11 nâng cao, NXB
GD.

15

46. Vũ Văn Vụ, Vũ Đức Lƣu, Nguyễn Nhƣ Hiền, Ngô Văn Hƣng, Nguyễn
Đình Quyến, Trần Quý Thắng - Sách GV sinh học 11, sách nâng cao,
NXB GD.
47. Phạm Viết Vƣợng (2001) - PP luận nghiên cứu khoa học, NXB ĐHQG Hà
Nội .
48. Hải Yến - Xu hướng giáo dục trên toàn thế giới, Giáo dục thời đại, số 99,
năm 2002.

16