Giáo án Hồi trống cổ Thành

Ngày soạn: 10/03/2015
Tiết 79: Đọc văn

HỒI TRỐNG CỔ THÀNH
(Trích hồi 28 – Tam quốc diễn nghĩa)
LA QUÁN TRUNG
A. Mục tiêu:
Giúp học sinh:
- Hiểu được tính cách bộc trực, nóng nảy, ngay thẳng của Trương Phi, cũng như tình
nghĩa vườn đào cao đẹp của ba anh em Lưu, Quan, Trương – một biểu hiện riêng biệt
của lòng trung nghĩa.
- Giúp cho học sinh củng cố được kĩ năng tìm kiếm, khai thác và tổng hợp thông tin; Rèn
luyện kĩ năng làm việc nhóm.
- Giúp cho học sinh cảm nhận được không khí chiến trận qua đoạn trích, biết quý trọng
tình cảm anh em, sống chung thủy với bạn bè.
B. Phương pháp:
Giáo viên kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, nêu vấn đề, trao đổi, phân tích, thảo luận
nhóm, tích hợp.
C. Tiến trình:
1. Ổn định lớp: (5 phút)
2. Kiểm tra bài cũ: không
3. Bài mới:
∗ Giới thiệu bài: (1 phút)
Các em thân mến! Mỗi quốc gia đều có một nền văn học mang đậm bản sắc và dấu ấn
riêng. Nếu như văn học Hy Lạp tự hào vì có sử thi Ô đi xê, văn học Ấn Độ cổ đại tự hào vì có
Ramayana, thì văn học Trung Quốc tự hào vì có kho tiểu thuyết Minh Thanh đồ sộ và có giá
trị. Trong đó tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa của tác giả La Quán Trung là tác phẩm vừa có
giá trị lịch sử, vừa có giá trị quân sự, lại mang tính nhân văn sâu sắc.
Bài học hôm nay, cô và các em sẽ cùng tìm hiểu một trong những đoạn trích tiêu biểu của
tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa, đó là đoạn trích Hồi trống Cổ Thành.
∗ Tổ chức dạy: (34 phút)

HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1: Giáo viên hướng
dẫn học sinh tìm hiểu chung. (15 phút)
GV chuyển ý: Trước khi đi vào bài mới
chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu đôi nét về
tác giả La Quán Trung và tác phẩm “Tam
quốc diễn nghĩa.”
I.Tìm hiểu chung:

1


GV hỏi: Em nào có thể trình bày những 1. Tác giả: (Sgk)
nét cơ bản nhất về tác giả La Quán
Trung?
HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại ý
chính.
a. Cuộc đời:
- La Quán Trung ( 1330- 1400?)
tên là La Bản, hiệu Hồ Hải tản nhân,
người Thái Nguyên, tỉnh Sơn Tây.
- Ông là người có nguyện vọng
phò vua giúp nước nhưng bất đắc chí.
- Tính tình cô độc, lẻ loi, thích
ngao du.
b. Sự nghiệp:
- Một số tác phẩm tiêu biểu: Tam
quốc diễn nghĩa, Tùy Đường lưỡng triều
chính truyện, Tấn Đường ngũ đại sử diễn

nghĩa, Bình yêu truyện,…
- La Quán Trung là người đầu tiên
→ La Quán Trung là người đầu tiên
có đóng góp xuất sắc cho trường phái có đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu
tiểu thuyết lịch sử thời Minh – Thanh ở thuyết lịch sử thời Minh – Thanh ở Trung
Trung Quốc.
Quốc.
GV cho HS xem bản đồ thời Tam quốc.
GV hỏi: Em nào có thể khái quát những
nét cơ bản nhất về tác phẩm “Tam quốc
diễn nghĩa”?
HS trả lời. GV nhận xét và chốt lại.

GV giới thiệu về tác phẩm Tam quốc
diễn nghĩa:
Khi đó đất nước hình thành thế
chân vạc: Bắc Ngụy có Tào Tháo, Tây
Thục có Lưu Bị và Đông Ngô có Tôn
Quyền. Sau đó vì nhiều lý do, lần lượt

2. Tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”:
- Thể loại: tiểu thuyết lịch sử
- Ra đời vào đầu thời Minh (1368 –
1644), dựa trên những câu chuyện Tam
quốc lưu truyền trong nhân dân.
- Gồm 120 hồi, kể lại cuộc phân
tranh giữa ba tập đoàn phong kiến quân
phiệt: Ngụy, Thục, Ngô trong gần 100 năm.

2

những người đứng đầu đều chết. Ngụy,
Thục, Ngô dần dần lụi tàn. Cuối cùng Tư
Mã Viêm một viên tướng nước Thục
thống nhất đất nước lập ra nhà Tấn. Tác
phẩm được coi là một trong bốn bộ tiểu
thuyết kinh điển của tiểu thuyết Minh
Thanh.
GV chuyển ý: Trở lại với bài học, ta cùng
tìm hiểu đoạn trích “Hồi trống Cổ
Thành”
GV giới thiệu về đoạn trích.
3. Đoạn trích “Hồi trống Cổ Thành”:
Thuộc hồi 28: Chém Sái Dương, anh
GV kể lại một cách vắn tắt nguyên nhân em hòa giải. Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn
dẫn đến sự thất lạc giữa 3 anh em kết
viên.
nghĩa Trương Phi, Lưu Bị và Quan Công
nên từ đó mới xuất hiện hồi thứ 28 này.
Đọc truyện Tam quốc diễn nghĩa,
ta thấy Lưu Bị quả là tuyệt nhân, Quan
Công tuyệt nghĩa, còn Trương Phi mặc
dù cương trực, phục thiện nhưng tính
tình lại có phần nóng nảy, thô lỗ. Ba
người, ba tính cách khác nhau, ấy vậy mà
họ lại mang trong mình cùng một chí
hướng đó là tìm kiếm một minh chủ vừa
có tài, có đức, cống hiến hết sức mình,
mang lại ấm no cho nhân dân. Thế nên,

tại Đào viên họ đã bày tiệc kết nghĩa,
nguyện: dù không sinh cùng ngày, cùng
tháng, cùng năm nhưng nguyện chết
cùng năm, cùng tháng, cùng ngày. Từ đó
họ gắn bó với nhau cho đến lúc chết.
Trước hồi 28, ba an hem Lưu,
Quan, Trương thấy Tào Tháo là anh hùng
nên nương nhờ, chọn làm minh chủ.
Nhưng sau đó nhận ra bản chất gian
hùng của Tào Tháo, ba anh em tìm cách
bỏ đi. Tháo cho quân đuổi đánh, ba anh
3


em mỗi người một ngả. Lưu Bị sang
Viên Thiệu, Trương Phi ở Cổ Thành, còn
Quan Công vì phải hộ tống hai chị dâu
nên tạm hàng Tào Tháo với hai điều
kiện: hàng Hán chứ không hàng Tào, hễ
nghe tin anh ở đâu sẽ đi ngay. Tào Tháo
vốn quý mến Quan Công nên tìm mọi
cách để mua chuộc. Nhưng Quan Công
vừa nghe tin Lưu Bị ở Viên Thiệu lập tức
trả hết mọi thứ, lên đường đi tìm anh.
Quan Công vượt qua 5 cửa quan, bất ngờ
gặp Quan Công ở Cổ Thành.
GV chuyển ý: Và cuộc gặp gỡ của 2 anh
em Quan – Trương diễn ra như thế nào,
chúng ta hãy cùng tìm hiểu đoạn trích.
Hoạt động 2: Giáo viên hướng dẫn học

II. Đọc – hiểu văn bản:
sinh đọc – hiểu văn bản. (19 phút)
1. Đọc – tóm tắt:
GV hỏi: Em nào có thể tóm tắt đoạn trích
Hồi trống Cổ Thành?
HS trả lời. GV chốt ý.
Tóm tắt đoạn trích theo những sự việc
chính sau:
- Quan Công đến Cổ Thành
- Trương Phi kết tội Quan Công
- Sái Dương xuất hiện
- Em đánh trống, anh chém đầu
tướng giặc
- Anh em đoàn tụ
GV chuyển ý: Tiếp theo chúng ta cùng đi
2. Phân tích:
phân tích tác phẩm
GV hỏi: Em nào cho cô biết đoạn trích
có mấy nhân vật? Nhân vật nào là nhân
vật chính?
HS trả lời. GV chốt ý.
Đoạn trích có 9 nhân vật ( Châu Thương,
Quan Công, Trương Phi, người địa
phương, Tôn Càn, Cam phu nhân, Mi
4


phu nhân, Sái Dương, tên lính của Sái
Dương) Nhân vật chính nổi bật là
Trương Phi ( Quan Công chỉ là nhân vật

phản chiếu để làm nổi bật Trương Phi).
GV chuyển ý: Chính vì vậy, để tìm hiểu
đoạn trích chúng ta sẽ xoáy sâu vào tìm
hiểu hai nhân vật: Trương Phi và Quan
Công. Đầu tiên là nhân vật Trương Phi.
GV trình bày đôi nét về lai lịch, ngoại
hình của Trương Phi và cho học sinh
xem hình ảnh nhân vật.
Qua lời giới thiệu của tác giả:
Trương Phi họ Trương tên Phi, tự là Dực
Đức. Người huyện Trác, vốn là một anh
hàng thịt, là em út trong bộ ba kết nghĩa.
Về ngoại hình: Mình cao tám thước, đầu
như đầu báo, sắc mặt đen, hai mắt tròn
xoe, râu hùm hàm én, sức vóc hơn người,
tiếng nói như sấm sét.
GV chuyển ý: Để tìm hiểu về Trương Phi
chúng ta hãy cùng xem xét xem những
hành động, trạng thái, lời nói của nhân
vật này được thể hiện như thế nào trong
đoạn trích?
GV cho thảo luận nhóm. Chia lớp làm 4
nhóm tương ứng với 4 tổ (thời gian thảo
luận là 2 phút)
GV hỏi: Dựa vào diễn biến của câu
chuyện, em hãy tóm tắt những hành
động, trạng thái, lời nói của Trương Phi
- Khi nghe tin Quan Công đến
- Khi giáp mặt Quan Công
- Khi Sái Dương đến

- Khi Quan Công đã chém đầu Sái
Dương
Một nhóm trả lời. Các nhóm còn lại nhận
xét, bổ sung thêm. GV nhận xét và chốt ý
chính.

2.1 Nhân vật Trương Phi:

∗ Khi nghe tin Quan Công đến:
Hành động: “chẳng nói chẳng rằng ….
ra cửa Bắc”.
→ Hành động nhanh, quyết liệt, thể
5


-

-

GV bình giảng: Trương Phi cho rằng
Quan Công đã quên nghĩa “vườn đào”
xưa, trong lúc nguy nan bỏ anh theo giặc.
Trương Phi trách Quan Công đã giúp
Tào Tháo giết chết Nhan Lương, Văn Xú
– những tướng giỏi thân cận bên cạnh
Lưu Bị nên Trương cho là bất nghĩa.
GV bình giảng: Khi kết nghĩa vườn đào,
mặc dù Lưu Bị là anh cả nhưng với
Trương Phi và Quan Công Lưu Bị còn là
vị minh chủ đáng kính. Tôi trung không

thờ hai chủ. Tuy nhiên khi bị thất lạc Lưu
Bị, Quan Công không đi tìm anh mà lại
hàng Tào nên Trương cho là bất trung,
phản lại lý tưởng của ba anh em, phản lại
vị minh chủ - Lưu Bị.

hiện thái độ rõ ràng → rất nóng nảy.
∗ Khi giáp mặt Quan Công:
Trạng thái: “mắt trợn tròn xoe, râu hùm
vểnh ngựơc”
Hành động: “hò hét như sấm, múa xà
mâu chạy lại đâm Quan Công”.
Lời nói: xưng hô: mày (5 lần) – tao (3
lần) - thằng (1 lần) – nó (3 lần).
→ Thái độ đầy khinh bỉ như với kẻ
thù.
Dùng lí lẽ buộc tội anh
 Thứ nhất: bỏ anh → bất nghĩa



Thứ hai: hàng Tào → bất trung,
hèn

Thứ ba: nhận phong hầu → tham
vinh hoa.
 Thứ tư: đánh lừa em → gian.
⇒ tai nghe
→ Kết luận về Quan Công: kẻ phụ
nghĩa



GV bình giảng: Tin tức không thông,
không hiểu rõ đầu đuôi sự việc, đồng
thời Trương Phi lại còn là người nóng
6


nảy, bộc trực, với quan điểm bất di bất
dịch: trung thần không thờ hai chủ, thà
chết chứ không chịu hàng chịu nhục.
Trong con mắt của Trương Phi, Quan
∗ Khi Sái Dương xuất hiện:
Công đã là kẻ phản bội anh em, phản bội
- Múa mâu đâm Quan Công
lời thề kết nghĩa vườn đào cùng nhau - Đánh trống thách thức anh
giúp nhà Hán. Phi không thể hiểu và → Sái Dương xuất hiện vừa thắt nút mà
không thể chấp nhận việc Quan Công cũng mở nút cho mâu thuẫn.
vâng lệnh Tào Tháo đến lừa bắt mình để
∗ Khi Quan Công đã chém đầu Sái
lập công nên đã đối xử với người anh kết
Dương:
nghĩa như với kẻ thù.
- Trương Phi vẫn chưa tin hẳn.
- Hỏi kỹ tên lính bị bắt chuyện về Quang
Công ở Hứa Đô.
- Nghe lời kể của chị dâu → khóc, thụp
lạy Vân Trường.
→ Tính cách: Thận trọng, khôn ngoan, trung
nghĩa và hết lòng phục thiện.

GV bình giảng: Hóa ra Trương Phi
không chỉ nóng nảy, đơn giản, mà còn
không dễ dàng tin người, mặc dù câu
chuyện đã chín phần đáng tin. Mặt khác,
Phi là người khiêm tốn phục thiện. Biết
lỗi, nhận lỗi chân thành. Hành động khóc
lạy anh chứng minh điều đó.
GV liên hệ: Trong cuộc sống khi có lỗi,
cần dũng cảm nhận lỗi và xin lỗi chân
thành.
GV hỏi: Qua những hành động đó, em có
nhận xét gì về tính cách của Trương Phi?
HS trả lời. GV chốt ý.

⇒ Trương Phi dũng cảm, cương trực, trung
nghĩa, suy nghĩ đơn giản. Nóng nảy, thô lỗ
mà tinh tế và phục thiện. Ông xứng đáng là
hổ tướng của nước Thục.
⇒ Bằng tài hoa và những đặc sắc nghệ
thuật, tác giả đã khắc họa rõ nét tính cách
nhân vật, tạo nên điểm nhấn cho tác phẩm.

7


GV bình giảng: Các em thân mến! Bằng
nghệ thuật miêu tả, tác giả đã khắc họa
rõ nét tính cách nhân vật. Cho ta những
xúc cảm mãnh liệt về nhân vật Trương

Phi cũng như tạo cho tác phẩm những
điểm nhấn đặc sắc.
GV hỏi: Vậy qua tiết học hôm nay, em đã
rút ra cho mình bài học gì?
HS tả lời. GV liên hệ thực tế về tình yêu
quê hương đất nước, tình bạn.

-

4. Củng cố và hướng dẫn học bài: (5 phút)
Củng cố: bài tập trắc nghiệm theo nhóm, mỗi nhóm từ 2 → 4 HS, có kèm theo phiếu
học tập.
GV yêu cầu: em hãy khoanh tròn vào đáp án đúng nhất:
Câu 1: Điền vào chỗ trống:
“ Cùng với Thủy Hử, Tây Du Kí, tiểu thuyết Tam quốc diễn nghĩa là tác phẩm tiêu biểu
cho tiểu thuyết ….. ở Trung Quốc thời Minh”
A.
Chiến tranh
B.
Chương hồi
C.
Tâm lí
D.
Thoại bàn
Câu 2: Đoạn trích Hồi trống Cổ Thành thuộc hồi bao nhiêu của tiểu thuyết Tam quốc
diễn nghĩa?
A.
21
B.
25

C.
28
D.
30
Câu 3: Vì sao sau một thời gian thất lạc người anh kết nghĩa, khi gặp nhau Trương Phi
lại vô cùng nổi giận?
A.
Vì trong thời gian thất lạc, Quan Công không liên lạc với Lưu Bị và Trương Phi.
B.
Vì Quan Công không bảo vệ được hai chị dâu
8


C.
Vì Trương Phi hiểu lầm Quan Công đã theo Tào Tháo, phản bội an hem.
D.
Vì Quan Công đã quên nghĩa vườn đào.
Câu 4: Sự xuất hiện của Sái Dương ở Cổ Thành là?
A.
Vô lý
B.
Hợp lý
C.
Ngẫu nhiên và hợp lý
D.
Ngẫu nhiên
Câu 5: Phương pháp nghệ thuật nào được La Quán Trung sửu dụng để xây dựng tính
cách nhân vật Trương Phi?
A.
Miêu tả nội tâm nhân vật

B.
Miêu tả lời nói, hành động của nhân vật
C.
Miêu tả hình dáng nhân vật
D.
Đáp án A và C
Đáp án:
1B 2C 3C 4C 5B
- Hướng dẫn học bài:
 Bài vừa học: Tóm tắt tác phẩm. Nắm được một số nét chính về tác giả, tác phẩm,
đoạn trích. Nắm rõ tính cách con người Trương Phi.
 Bài sắp học: Soạn bài “Hồi trống cổ thành” (phần còn lại) và bài Đọc thêm “Tào
Tháo uống rượu luận anh hùng” theo các câu hỏi:
Câu 1: Khi đến Cổ Thành, Quan Công đã gặp phải tình huống như thế nào và xử sự ra
sao?
Câu 2: Ý nghĩa của tiếng trống trong tác phẩm.
Câu 3: Em hãy tìm và phân tích những hành động, tâm trạng của Lưu Bị khi phải ở nhờ
Tào Tháo?
Câu 4: Tào Tháo đã có những hành động và mục đích gì với Lưu Bị?

9