Giai cấp đấu tranh giai cấp cách mạng xã hội

NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA
MÁC LÊNIN, TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
BÀI 2: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

Hà Nội, ngày 29 tháng 10 năm 2016

1


1. HÌNH THÁI KINH TẾ XÃ HỘI

2. GIAI CẤP – NHÀ NƯỚC –
CÁCH MẠNG XÃ HỘI
3. Ý THỨC XÃ HỘI
2


2.1

Giai cấp và đấu tranh giai cấp

2.2 Nhà nước

2.3

Cách mạng xã hội
3


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp

❖
+
+
+
+
+

Quan điểm trước Mác:
Khẳng định sự tồn tại của giai cấp
Chỉ ra mối liên hệ giữa giai cấp và sở hữu tư nhân
Tính tất yếu của ĐTGC
Mối liên hệ ĐTGC với sự thay đổi xã hội
Hạn chế: giải thích nguồn gốc của giai cấp từ vấn đề bạo
lực

❖ Quan điểm ngoài mácxít hiện nay:
+ Giải thích nguồn gốc của GC từ cơ sở sinh học hay cơ
sở tâm lý, nghề nghiệp
+ Các giai cấp ngày càng xích lại gần nhau; do đó, ĐTGC
không còn là quy luật phổ biến nữa

4


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
Kế thừa biện chứng tư tưởng trước Mác, đồng thời quán
triệt phương pháp tiếp cận duy vật lịch sử, các nhà lý luận
mácxít giải thích khoa học về các vấn đề giai cấp:
✓ Về nguồn gốc ra đời và cơ sở tồn tại giai cấp
✓ Về tính tất yếu của ĐTGC và ảnh hưởng tích cực của

ĐTGC đối với sự phát triển của lịch sử.
✓ Về tính tất yếu của CCVS và tính lịch sử của CCVS
và của GC
5


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
Trong Thư gửi Joseph Weydemeyer, Mác viết:
“Cái mới mà tôi đã làm là chứng minh rằng:
1) Sự tồn tại của các giai cấp chỉ gắn với những giai
đoạn phát triển lịch sử nhất định của sản xuất,
2) Đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn đến chuyên chính vô
sản
3) Bản thân nền chuyên chính này chỉ là bước quá độ tiến
tới thủ tiêu mọi giai cấp và tiến tới xã hội không có giai
cấp.”
(C. Mác và Ph. Ăngghen, Toàn tập, t. 28, tr. 662)
6


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.1. Khái niệm giai cấp
Trong tác phẩm Sáng kiến vĩ đại, V.I.Lênin đưa ra khái niệm về
giai cấp:
“Người ta gọi là giai cấp, những tập đoàn to lớn gồm những
người khác nhau về địa vị của họ trong một hệ thống sản xuất
xã hội nhất định trong lịch sử, khác nhau về quan hệ của họ
(thường thường thì những quan hệ này được pháp luật quy định
và thừa nhận ) đối với những tư liệu sản xuất, về vai trò của họ

trong tổ chức lao động xã hội, và như vậy là khác nhau về cách
thức hưởng thụ và về phần của cải xã hội ít hoặc nhiều mà họ
được hưởng. Giai cấp là những tập đoàn người, mà tập đoàn
này thì có thể chiếm đọat lao động của tập đoàn khác, do chỗ
các tập đoàn đó có địa vị khác nhau trong một chế độ kinh tế-xã
hội nhất định.”
(V.I. Lênin, Toàn tập, tập 39, tr. 17-18)

7


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.1. Khái niệm giai cấp
Khái niệm nêu ra đặc trưng cơ bản của giai cấp:
1. Giai cấp là những tập đoàn người to lớn
2. Nói đến giai cấp là nói đến sự khác nhau giữa các tập đoàn
người về địa vị trong một hệ thống kinh tế - xã hội nhất định,
được phân biệt trên 3 phương diện có quan hệ thống nhất với
nhau:
+ Quan hệ khác nhau đối về sở hữu tư liệu sản xuất
+ Khác nhau trong việc tổ chức lao động xã hội

+ Phương thức và quy mô hưởng thụ của cải xã hội khác
nhau

8


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.2. Nguồn gốc giai cấp

Ý nghĩa:
Định nghĩa giai cấp của Lênin có giá trị cả về lý luận và
thực tiễn, nó không những chỉ ra nguồn gốc phát sinh giai
cấp, bản chất của những xung đột giai cấp trong các xã hội
có giai cấp đối kháng là do sự chiếm hữu tư nhân về tư liệu

sản xuất, mà còn là cơ sở để xác định kết cấu giai cấp trong
một hình thái kinh tế - xã hội nhất định

9


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.2. Nguồn gốc giai cấp
Trong tác phẩm “Nguồn gốc của gia đình, sở hữu tư nhân và
nhà nước”, Ph.Ăngghen viết: “Sự phân chia xã hội thành giai
cấp bóc lột và giai cấp bị bóc lột, thành giai cấp thống trị và
giai cấp bị trị là kết quả tất yếu của sự phát triển thấp trước
đây của sản xuất”
(Mác-Ăngghen toàn tập, t.21, tr.
390)

+ Chế độ tư hữu về TLSX là cơ sở trực tiếp của sự hình

thành các giai cấp;
+ Nguyên nhân sâu xa của sự ra đời các giai cấp trong

xã hội là sự phát triển của lực lượng sản xuất
10

2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.2. Nguồn gốc giai cấp
Kết luận:
 Một, sự tồn tại của giai cấp là một tất yếu lịch sử, do trình
độ phát triển còn hạn chế của LLSX, và vì vậy là sự tồn tại
tất yếu của chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất
 Hai, sự tồn tại của giai cấp là khách quan nhưng nó không
phải là hiện tượng vĩnh viễn của lịch sử nhân loại, tất yếu
phát triển đến xã hội không có giai cấp – đó là xã hội cộng
sản tương lai
 Ba, sự đối kháng trong chế độ kinh tế là nguyên nhân dẫn
đến đối kháng giữa các giai cấp trong xã hội nhất định.
11


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Định nghĩa đấu tranh giai cấp
“Đấu tranh giai cấp là đấu tranh của một bộ phận nhân

dân này chống một bộ phận khác, đấu tranh của quần
chúng bị tước hết quyền, bị áp bức và lao động chống bọn
có đặc quyền, đặc lơị, bọn áp bức và bọn ăn bám, cuộc
đấu tranh của những người công nhân làm thuê hay
những ngưòi vô sản chống những người hữu sản hay giai
cấp tư sản”.
(V.I. Lênin, Toàn tập, tập 7, tr. 237)

12

2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.2. Đấu tranh giai cấp là một trong những động lực
phát triển của xã hội có giai cấp
 Đấu tranh giai cấp là phương pháp cơ bản, là đầu tàu của
lịch sử, là đòn bẩy để thay đổi hình thái kinh tế - xã hội, là

động lực cơ bản để thúc đẩy sự phát triển các mặt khác nhau
của đời sống xã hội.
 Biểu hiện trong từng thời kỳ:
+ Trong thời kỳ bão táp cách mạng
+ Trong thời kỳ phát triển bình thường
13


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
❖ Quan điểm của Mác, Ăngghen:
▪ Trong thời kỳ quá độ lên CNCS, GC còn tồn tại vì điều kiện
tồn tại của GC còn (chế độ tư hữu và sự phát triển phân công
lao động còn hạn chế)
▪ ĐTGC diễn ra phức tạp vì nhằm chống lại thế lực tư hữu và
nhằm giải phóng con người
▪ Cần thực hiện nhiều hình thức đa dạng và liên minh giai cấp
❖ Quan điểm của Lênin:
• ĐTGC thời kỳ quá độ nhằm chống thế lực cũ và tập tục cũ
lạc hậu (tính tự phát TTS là kẻ thù chính của CNXH)

• Đưa ra 5 hình thức ĐTGC (Trấn áp phản CM, nội chiến,
trung lập hóa tiểu tư sản, sử dụng giai cấp tư sản, bồi dưỡng
kỷ luật lao động mới)
14


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
❖ Đặc điểm ĐTGC trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam:
 Tình hình phức tạp
+ Quốc tế: CNXH khủng hoảng, hệ thống tan rã; CNTB
phục hồi ở một số mặt, đặc biệt là kinh tế; Các thế lực thù
địch tấn công với hình thức tinh vi

+ Trong nước: nền kinh tế lạc hậu; hậu quả của chiến tranh
(chất độc màu da cam - ảnh hưởng ...); giai cấp công
nhân trải qua thời gian dài trong chế độ bao cấp
15


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
❖ Đặc điểm ĐTGC trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam:
 Hình thức phức tạp (về mặt lý luận):
+ Sản xuất nhỏ tất yếu phát triển lên sản xuất lớn: lớn XHCN,
lớn TBCN
+ Khuynh hướng tự giác lên XHCN mâu thuẫn với khuynh
hướng tự phát lên TBCN

+ Biểu hiện về mặt xã hội thành mâu thuẫn giữa những lực
lượng, giai cấp, cá nhân thúc đẩy đất nước theo hướng
XHCN và những lực lượng, giai cấp, cá nhân thúc đẩy đất
nước theo khuynh hướng TBCN
16


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
❖ Thực chất đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt
Nam: Là đấu tranh chống khuynh hướng tự phát lên tư bản
chủ nghĩa và các thế lực thù địch với độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội
❖ Nội dung:

+ Thực hiện thắng lợi sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại
hoá theo định hướng xã hội chủ nghĩa, khắc phục tình
trạng nước nghèo và kém phát triển,
+ Thực hiện công bằng xã hội, chống áp bức, bất công

17


2.1. Giai cấp và đấu tranh giai cấp
2.1.3. Đấu tranh giai cấp
2.1.3.1. Đấu tranh giai cấp trong thời kỳ quá độ ở Việt Nam
❖ Nội dung:
+ Đấu tranh ngăn chặn, khắc phục những tư tưởng và hành
động tiêu cực, sai trái,

+ Đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống
phá của các thế lực thù địch;

+ Bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nước ta thành một
nước xã hội chủ nghĩa phồn vinh, nhân dân hạnh phúc

18