Quan vũ (chữ hán 關羽, 220),ng (關公), 1 cũng được gọi là quan cô

an Vũ (chữ Hán: , ? - 220),[1] cũng
được gọi là an Công ( ),
an Vũ (chữ Hán: , ? - 220),[1] cũng được gọi là
an Công ( ), biểu tự Vân Trường ( ) hoặc Trường
Sinh ( ) là một vị tướng thời kỳ cuối nhà Đông Hán
và thời Tam ốc ở Trung ốc. Ông là người đã góp
công lớn vào việc thành lập nhà ục Hán, với vị hoàng
đế đầu tiên là Lưu Bị. Ông cũng là người đứng đầu trong
số ngũ hổ tướng của nhà ục Hán theo cách nói của
tiểu thuyết Tam ốc diễn nghĩa, bao gồm: an Vũ,
Trương Phi, Triệu Vân, Hoàng Trung và Mã Siêu. Ông
là anh em kết nghĩa với Lưu Bị và Trương Phi.

em, thề cùng sống chết có nhau.

2 Tham chiến ở Từ châu
Năm 184, khởi nghĩa Khăn Vàng của Trương Giác nổi
lên, an Vũ cùng Trương Phi theo Lưu Bị khởi binh
dẹp quân khởi nghĩa. Trong quá trình dẹp Khăn Vàng,
ông là cánh tay đắc lực của Lưu Bị.
Sau đó Lưu Bị theo Công Tôn Toản làm Bình Nguyên
tướng, bèn bổ nhiệm ông và Trương Phi làm Biệt hộ Tư
mã, chia nhau thống lĩnh quân đội của Lưu Bị.

Là một trong những nhân vật lịch sử của Trung ốc
được biết đến nhiều nhất ở khu vực Đông Á, hình tượng
của ông đã được tiểu thuyết hóa trong Tam quốc diễn
nghĩa của La án Trung và sau này được khắc họa
trong các dạng hình nghệ thuật như kịch, chèo, tuồng,
phim ảnh v.v… với những chiến tích và phẩm chất đạo
đức được đề cao cũng như được thần thánh hóa trong

các câu chuyện dân gian, bắt đầu từ thời kỳ nhà Tùy
(581-618). Ông cũng được thờ cúng ở nhiều nơi với
tượng mặt đỏ, râu dài, tay cầm cây thanh long yển
nguyệt và/hoặc cưỡi ngựa xích thố, đặc biệt là ở Hồng
Kông. Tương truyền thanh long đao của ông nặng 82
cân (khoảng 49 kg ngày nay). Dân gian xem ông như
một biểu tượng của tính hào hiệp, trượng nghĩa và
trung thành, nhưng các nhà sử học cũng phê phán ông
vì tính kiêu căng, ngạo mạn.

1

Năm 190, Viên iệu tập hợp chư hầu đánh Đổng Trác.
Lưu Bị và Công Tôn Toản không đến dự hội minh với
chư hầu như mô tả của Tam ốc Diễn Nghĩa. ực tế
an Vũ cũng không dự cuộc chiến này và việc ông
chém Hoa Hùng chỉ là hư cấu của La án Trung; Hoa
Hùng bị Tôn Kiên hành hình năm 191 tại Dương Nhân
( ), sau khi bị Kiên đánh bại.
Năm 193, Tào áo mang quân đánh Từ châu báo thù
cho cha là Tào Tung vì nghi quan mục Từ châu là Đào
Khiêm chủ mưu giết Tào Tung. Đào Khiêm cầu cứu thứ
sử anh châu là Điền Khải. Khải lại cầu cứu đến Công
Tôn Toản. Toản bèn sai Lưu Bị đi cứu. an Vũ cùng
Trương Phi theo Lưu Bị đi cứu Từ châu với mấy cánh
quân cứu viện cùng quân Từ châu tạo thế ỷ dốc khiến
quân Tào không thể hạ được thành.

Thân thế

Không lâu sau, Lã Bố đánh chiếm Duyện châu của Tào
áo. Tào áo buộc phải giải vây Từ châu, mang quân
trở về cứu. Đào Khiêm rất cảm phục Lưu Bị đã cứu giúp.

an Vũ người Giải Lương, quận Hà Đông (nay là Vận
ành, tỉnh Sơn Tây). Tam ốc ngoại truyện cho rằng
ông là người Bồ châu.[2] Ông cao chín thước (hơn 2 mét
ngày nay), mặt đỏ như gấc, mắt phượng mày tằm, râu
dài hai thước, oai phong lẫm liệt. eo an Đế minh
thánh kinh, cụ nội an Vũ là an Long Phùng, ông
nội an Vũ là an ẩm ( ), tự là Vấn Chi ( ); cha
ông là an Nghị ( ), tự là Đạo Viễn ( ).[3]

Năm 194, do tuổi già sức yếu nên trước khi qua đời, Đào
Khiêm tiến cử Lưu Bị làm Từ châu mục.

Lã Bố bị Tào áo đánh bật khỏi Duyện châu, bèn chạy
đến Từ châu theo Lưu Bị. Ít lâu sau Viên uật mang
quân đánh Từ châu, trong khi Lưu Bị đang cùng uật
giao tranh thì Lã Bố đồng mưu với uật đánh úp thành
Từ châu. Lưu Bị cùng an Vũ và Trương Phi mắc kẹt
ời trẻ, an Vũ làm nghề bán đậu phụ. Tuy nhà ở ảng Lăng không có đường về, đành phải trở lại Từ
nghèo, ông cũng được theo học cả văn lẫn võ.[4] Ông là châu hàng Lã Bố, được Bố cho ở thành nhỏ Tiểu Bái.
người vũ dũng, hào hiệp, ghét kẻ ác, thường bênh vực
người yếu. Do bênh vực người khác mà ông phạm tội
giết người, phải bỏ quê hương đến nương náu ở quận 3 Trở lại Từ châu
Trác.
Tại quận Trác, an Vũ đã gặp gỡ và trở nên thân thiết Năm 198, Lã Bố lại trở mặt đánh Tiểu Bái. Tuy an Vũ
với Lưu Bị và Trương Phi. Ba người coi nhau như anh và Trương Phi khỏe mạnh hơn người nhưng vì quân ít
1

2

5 TRỞ LẠI GIÚP LƯU BỊ DỰNG NGHIỆP

nên vẫn bị bại trận và theo Lưu Bị chạy khỏi Tiểu Bái Viên iệu theo lời khẩn cầu của Lưu Bị bèn dẫn quân
và cầu viện Tào áo.
đi đánh Tào áo. iệu chia quân, một mặt đánh thành
áng 9 năm đó, Tào áo và Lưu Bị hợp sức mang Bạch Mã, mặt khác đóng ở bến Diên Tân. áng 4 năm
quân đến đánh Từ châu để trừ Lã Bố. an Vũ cũng dự 200, Tào áo dẫn an Vũ và Trương Liêu đi cứu Bạch
trận này. ân Tào vây thành đến tháng 10 năm đó, Lã Mã; mặt khác lại chia quân ra Diên Tân để phân tán
Bố khốn cùng phải chạy lên lầu Bạch Môn. Sách ục sự chú ý của iệu. ả nhiên iệu tăng cường thêm
ký chép rằng: trong bước đường cùng, Lã Bố đã mang quân cho Diên Tân mà không chú ý Bạch Mã. Tào áo
vợ mình đến chỗ an Vũ để lấy lòng ông, hy vọng ông nhân đó đột ngột thúc quân đánh mạnh ở Bạch Mã.
an Vũ ra trận, giết chết mãnh tướng của Viên iệu
nói giúp với Tào áo. an Vũ hỏi Tào áo rằng có
nhận người đàn bà này được không, Tào áo nói rằng là Nhan Lương, giải vây cho thành Bạch Mã.
được. Nhưng sau đó an Vũ hỏi thêm mấy lần nữa
khiến Tào áo cảm thấy hứng thú bèn sai ông mang
vợ Lã Bố tới. Khi an Vũ mang vợ Lã Bố đến cho Tào
áo, Tào ưng ý và giữ lại chỗ mình.[5]

áng 5 năm 200, an Vũ cùng Trương Liêu lại theo
Tào áo đi men theo sông Hoàng Hà về phía tây đến
cứu Diên Tân. Viên iệu cùng Lưu Bị và Văn Xú mang
quân đuổi theo. an Vũ giúp Tào áo đánh bại Viên
iệu một trận nữa tại đây, giết chết được Văn Xú. Vì
lực lượng ít hơn địch nên sau đó Tào áo hạ lệnh lui
quân về phía nam Tế ủy, tức là bến an Độ đóng

đồn, còn Viên iệu đóng lại ở Diên Tân.

Cuối cùng Lã Bố bị Tào áo đánh đến lầu Bạch Môn
và giết chết. Tào áo cùng Lưu Bị thu quân về Hứa
Xương. Tào áo không trả lại Từ châu vốn của Lưu Bị
được Đào Khiêm giao cho mà sai thủ hạ là Xa Trụ trấn
thủ. Lưu Bị bị giữ lại Hứa Xương để kiềm chế.
Sau trận Diên Tân, hai bên tạm hưu chiến. Tào áo
Sách ục ký chép rằng: Có lần Lưu Bị cùng đi săn càng khâm phục an Vũ, ban thưởng cho ông rất
với Tào áo, an Vũ lén khuyên Lưu Bị nên nhân nhiều.
lúc mọi người hỗn loạn mà giết Tào áo nhưng Lưu Lưu Bị thấy Viên iệu không đủ tài năng để chống Tào
Bị không nghe theo vì tình thế không cho phép manh áo nên bỏ đi tự lập. an Vũ sau khi đã lập công trả
động.[6]
ơn cũng lẻn trốn đi tìm Lưu Bị. Trong khi Tào áo
Năm 199, Lưu Bị xin đi đánh Viên uật, Tào áo cấp đang theo dõi sát sao tình hình mặt trận an Độ và
1.000 quân cho đi. an Vũ và Trương Phi lại hộ vệ Lưu điều quân để quyết một trận kịch chiến thì an Vũ
Bị ra mặt trận, giúp Lưu Bị đánh bại uật. uật thua gói toàn bộ tặng phẩm của Tào[7]áo để lại, viết một lá
thư cáo biệt và lẳng lặng ra đi. ủ hạ của Tào áo
trận ốm chết.
muốn truy kích ông nhưng Tào áo ngăn lại không
Lưu Bị thừa cơ dẫn quân đánh chiếm Từ châu, giết Xa cho đuổi theo.
Trụ. an Vũ được bổ nhiệm làm thái thú Hạ Bì.
Đầu năm 200, Tào áo chia quân đi chuẩn bị đánh Từ
châu. Lưu Bị biết mình thế yếu bèn sai người đi cầu
cứu Viên iệu nhưng iệu chần chừ không ra quân.
Tào áo gấp rút tiến đánh Từ châu. Vài ngàn quân
của Lưu Bị không chống nổi, bị thua tan tác. Lưu Bị bỏ
chạy sang Hà Bắc theo Viên iệu, Trương Phi trốn về
Nhữ Nam, gia quyến Lưu Bị đều bị bắt; an Vũ không
có đường chạy, buộc phải đầu hàng Tào áo, theo về

Hứa Xương.

4

Phục vụ cho Tào Tháo

Tào áo rất trọng vọng ông, phong làm thiên tướng
quân, Hán ọ Đình Hầu (
). Nhưng Tào áo để
ý thấy ông không có ý ở lại lâu dài với mình, bèn sai
Trương Liêu đến thăm dò ông. an Vũ thẳng thắn nói
với Trương Liêu:“Tào Công đối với tôi rất tốt, trong lòng
tôi biết rõ. Nhưng tôi chịu ơn trời cao đất dày của Lưu
tướng quân, từng thề là cùng sống cùng chết, không thể
phản bội được. Tôi không thể lưu lại nơi này, chỉ có điều
phải đợi lập được công, báo đáp Tào Công thì tôi mới đi”.

Trong Tam ốc Diễn Nghĩa, La án Trung
tập trung mô tả việc an Vũ lén đi khỏi chỗ
Tào áo ở Hứa Xương sau trận Diên Tân.
Tào áo còn kịp đi ra tiễn ông ở Hứa Xương.
Trên thực tế hai bên Viên - Tào đối luỹ từ
tháng 5 và cả Viên iệu lẫn Tào áo đều
bám sát không rời chiến trường và an Vũ
rời khỏi đại doanh Tào ở Diên Tân.

5 Trở lại giúp Lưu Bị dựng nghiệp
Sau đó ông gặp lại được Lưu Bị và Trương Phi, cùng
nhau xây dựng lại lực lượng. Lưu Bị liên kết với tướng
Khăn Vàng là Cung Đô ở Nhữ Nam. Trong khi đó, Tào

áo đánh bại Viên iệu trong trận quyết định ở an
Độ năm 200 và năm sau lại đánh bại iệu một trận nữa
ở ương Đình (ven sông Hoàng Hà). Viên iệu thu
quân về, tinh thần suy sụp.

áng 6 năm 201, trong lúc họ Viên suy yếu, Tào áo
mang quân về Hứa Xương rồi sai Sái Dương mang quân
tấn công Lưu Bị ở Nhữ Nam. an Vũ cầm quân ra
Trương Liêu trở về nói lại với Tào áo. Tào áo trận giết chết Sái Dương. Tào áo bèn tự cầm đại quân
không những không tức giận mà càng thêm kính trọng đi đánh. ân Tào giết chết Cung Đô, Lưu Bị không
chống nổi, phải bỏ chạy về Kinh châu theo Lưu Biểu.
ông.


6.2

Giảng hòa rồi bất hòa
Tam ốc Diễn Nghĩa kể việc Sái Dương do
an Vũ giết trong quá trình “qua 5 ải chém 6
tướng” sau khi chia tay Tào áo trước trận
an Độ nhưng thực ra không có việc qua
ải chém tướng của an Vũ và Sái Dương bị
giết ở trận Nhữ Nam.[8]

3
Ích châu được tin, thấy tình hình Kinh châu nghiêm
trọng, vội mang quân ra thành Công An thuộc quận
Vũ Lăng, sai an Vũ mang quân đi đánh Lã Mông và
Lỗ Túc.

Tôn yền cũng đích thân từ Ngô quận tiến ra Lục
Khẩu phòng thủ và sai Lỗ Túc dẫn quân ra Ích Dương.
an Vũ và Lỗ Túc gặp nhau tại Ích Dương. Hai bên
Năm 208, Tào áo sau khi diệt họ Viên, làm chủ toàn hội đàm trước trận. Lỗ Túc hỏi an Vũ:
bộ trung nguyên, bèn mang quân đánh Kinh châu. Lưu
Bị từ Phàn ành, chuẩn bị mang dân vượt sông, sai
Ba quận Linh Lăng, ế Dương, Trường Sa là
an Vũ mang mấy trăm chiến thuyền theo dòng sông,
bên tôi cho các ông mượn, sao các ông không
hẹn hội binh ở Giang Lăng.
trả lại?
Tào áo sợ Lưu Bị chiếm mất Giang Lăng là chỗ chứa
nhiều lương thảo, bèn sai 5000 quân kỵ gấp rút đuổi an Vũ đáp:
theo. Lưu Bị giao chiến 2 trận đại bại, phải bỏ hết gia
quyến chạy về Hán Tân và gặp an Vũ.
Trong trận Xích Bích - Ô Lâm, Tả tướng quân
Tập hợp lực lượng trở lại, Lưu Bị liên kết với Tôn yền
(Lưu Bị) thân trong bộ ngũ, cùng các ông nhất
đánh bại Tào áo trong trận Xích Bích cuối năm 208.
tề ra sức, phá được quân địch, sao không được
Trong trận này, an Vũ chỉ huy quân chủ lực của Lưu
chia mảnh đất nào?
Bị tham chiến, đẩy lui quân Tào về bắc. Sau đó ông cùng
Lưu Bị đánh chiếm các quận Kinh châu, được phong Lỗ Túc nói tiếp:
làm thái thú Tương Dương, Đãng khấu tướng quân.[9]
Tam ốc Diễn Nghĩa kể tình tiết an Vũ
trọng nghĩa tha cho Tào áo khi ông nhận
lệnh đón Tào áo thua chạy về ở đường Hoa
Dung.

6

Trấn giữ Kinh châu

Lần đầu tiên ta gặp Lưu Dự châu (Lưu Bị) của
các ông ở Đương Dương Tràng Bản, quân số
ông ta không đầy một hiệu, bản thân ông ta hết
cách, muốn chạy nạn tới nơi xa. Chúa thượng
bọn ta (Tôn yền) thương ông ta không nơi
nương tựa nên cho ông ta chỗ yên thân (Kinh
châu). Không ngờ Lưu Dự châu biết làm việc
đạo đức lại vứt bỏ tình nghĩa, bây giờ đã có Ích
châu lại muốn có cả Kinh châu. Đó là chuyện
người thường cũng không nỡ làm, huống chi
Dự châu sao có thể như thế?

áng 12 năm 211, Lưu Bị mang quân vào Tây Xuyên,
an Vũ được giao ở lại giữ Kinh Châu. Kinh châu thời
Lưu Biểu nguyên có 7 quận, lúc đó chiến tranh qua lại
giữa 3 phe Tào - Tôn - Lưu sau trận Xích Bích, mỗi bên an Vũ không trả lời được.[12] Hai bên thu quân trở
còn giữ một phần: Lưu Bị có 4 quận Linh Lăng, ế về.
Dương, Trường Sa, Vũ Lăng và một nửa quận Giang Hạ
của Lưu Kỳ (con cả Lưu Biểu); Tôn yền chiếm được
Tam ốc Diễn Nghĩa kể việc hội đàm này là
Giang Lăng, nửa quận Giang Hạ và nửa Nam quận; Tào
việc an Vũ “một đao tới hội” với Lỗ Túc và
áo còn giữ lại quận Nam Dương và nửa Nam quận.[10]
không có việc bị đuối lý với Lỗ Túc. Ông còn
Sau khi Lưu Kỳ chết, Lưu Bị tiếp quản phần nửa quận
dùng mưu trí và uy dũng của mình để thoát

Giang Hạ. an Vũ tiếp quản Kinh châu từ tay Lưu Bị
khỏi sự uy hiếp của quân Đông Ngô.
với lãnh thổ 4 quận rưỡi.

6.1

Hội đàm với Lỗ Túc

6.2 Giảng hòa rồi bất hòa

Năm 215, thấy tình hình bất lợi và không thể dùng
Lưu Bị và Tôn yền ngoài mặt là em rể và anh vợ[11] vũ lực đoạt lại các quận đã mất, Lưu Bị đành phải
nhưng vẫn tranh chấp nhau vùng Kinh châu mà Lưu Bị nhượng bộ Tôn yền, đề nghị chính thức công nhận
mang tiếng “mượn” lâu ngày không trả.
chủ quyền 3 quận Linh Lăng, ế Dương, Trường Sa
Năm 214, nhân lúc Lưu Bị đã vào Tây Xuyên và điều cho Đông Ngô, xin đổi lấy Nam quận. Tôn yền chấp
động thêm nhiều quân cùng các tướng giỏi như Triệu thuận giảng hòa, phân chia lại Kinh châu, lấy sông
Vân và Trương Phi, Tôn yền bèn sai Lỗ Túc và Lã Tương ủy làm ranh giới. an Vũ tiếp nhận quận
Mông đánh mấy quận Kinh châu trong tay an Vũ. Giang Lăng, tướng của Tôn yền là Trình Phổ giao
ân Đông Ngô đông đảo, đánh chiếm 3 quận Linh lại Giang Lăng, về giữ chức thái thú Giang Hạ. Tôn
Lăng, ế Dương, Trường Sa. an Vũ chỉ còn giữ yền giao thêm phần nửa Nam quận cho an Vũ;
được nửa quận Giang Hạ và quận Vũ Lăng. Lưu Bị ở đổi lại an Vũ chính thức giao lại quận Trường Sa và


4

6 TRẤN GIỮ KINH CHÂU

ế Dương cho Tôn yền. Như vậy địa bàn Kinh châu
của an Vũ từ năm 215 chỉ gồm có các quận Vũ Lăng,

Giang Lăng và nửa Nam quận. Trên thực tế an Vũ
vốn chỉ còn giữ được 1 quận và được Tôn yền bàn
giao thêm 1 quận rưỡi.[13]
Tôn yền sau đó tiếp tục muốn củng cố tình thân
với Lưu Bị, bèn sai sứ giả đến xin cầu hôn con gái an
Vũ cho con trai mình. Tuy nhiên, an Vũ không nhận
thức được tầm quan trọng của liên minh Tôn – Lưu như
Gia Cát Lượng từng nhấn mạnh, không những ông từ
chối mà còn nhục mạ Tôn yền. Ông quát vào mặt sứ
giả Đông Ngô:
Con gái ta như loài hổ, lại thèm gả cho loài chó
à!.[14]

Đúng lúc đó thì Tôn yền muốn nhân cơ hội an
Vũ rời Kinh châu để lấy toàn bộ Kinh châu, bèn sai
người dâng thư đến xin quy phục Tào áo, giúp Tào
giáp công đánh an Vũ ở mặt đông. Tào áo mừng
rỡ, nhưng vẫn dùng quyền thuật: một mặt nhận cho
Tôn yền đầu hàng, lĩnh chức Kinh châu mục; mặt
khác lại mang thư đầu hàng của yền buộc vào tên,
sai quân bắn vào trại của an Vũ. Việc làm đó của
Tào áo đẩy an Vũ và Tôn yền vào thế không
đội trời chung khiến Tào có thể ngồi nhìn hai bên đánh
nhau mà vẫn có thể giải vây cho Phàn ành, giữ yên
được mặt nam. Tuy nhiên, an Vũ không hoàn toàn
tin vào thư đó, cho rằng Tào áo lắm mưu mô, phao
tin sai để lung lạc mình.[16]

áng 8 năm 219, mưa nhiều ngày không ngớt, nước
sông Hán uỷ lên cao. an Vũ nhân đó khơi nước

Từ đó quan hệ giữa Đông Ngô và Kinh châu lại căng sông đổ vào ngoài thành. Bảy đạo quân Vu Cấm và
thẳng hơn trước. Người duy nhất chủ trương giữ hòa Bàng Đức đóng đồn ở phía bắc Phàn ành bị nước
khí với Lưu Bị là Lỗ Túc đã qua đời nên Tôn yền chủ dìm chết gần hết, số ít bỏ chạy thoát. Cả hai tướng định
trương ngả theo Tào áo để lấy toàn bộ Kinh châu.[15] chạy trốn không được, đều lần lượt bị bắt. Vu Cấm sợ
hãi đầu hàng an Vũ, còn Bàng Đức không chịu hàng
nên bị an Vũ sai mang chém.

6.3

Vây hãm Tương Phàn

Phàn ành rất nguy cấp, nhiều chỗ trong thành bị
nước sông làm sói lở, Tào Nhân và các tướng cố sức
liều chết chống trả. Tại thành Tương Dương, Lã ường
cũng cố sức cầm cự trước sức tấn công của an Vũ.
Hai thành bị ông vây ngặt, hoàn toàn không liên lạc
được với nhau. Trước tình thế đó, các tướng Tào khác
gồm thứ sử Kinh châu[17] là Hồ Tu, thái thú Nam Dương
là Trù Phương đều đầu hàng an Vũ.
Tào áo rất lo lắng, toan tính thiên đô - dời Hán Hiến
Đế khỏi Hứa Xương. Sau nghe lời Tư Mã Ý phân tích
lợi hại, Tào áo mới quyết định không thiên đô, sai
Từ Hoảng mang quân đi cứu Phàn ành.
an Vũ nhân đà thắng trận, dẫn quân tiến sâu vào
Hiệp Hạ,[18] kích động các bộ tộc thiểu số phản Tào.
Nhiều lực lượng chống Tào ở phía nam Hứa Xương
nhận ấn hiệu đi theo an Vũ. Trung nguyên rung
động.

Cảnh Quan Vũ bắt tướng Bàng Đức

6.4 Thua trận ra Mạch Thành

Năm 219, Lưu Bị đánh chiếm được Đông Xuyên từ tay
Tào áo, lại đánh lui được đại quân Tào, tự xưng Viện binh cứu Phàn ành bị tiêu diệt, Tào áo vội sai
là Hán Trung vương. an Vũ được phong làm Tiền Từ Hoảng mang quân đi cứu. Trong khi an Vũ mải
đánh Vu Cấm thì Tôn yền cũng sai Lã Mông mang
tướng quân và ban cho cờ tiết, lưỡi phủ việt.
quân đánh úp Kinh châu.
Trên đà thắng lợi, Lưu Bị sai an Vũ đang trấn thủ
Kinh châu đem quân bắc tiến. áng 7 năm 219, an an Vũ vốn hay yêu quý sĩ tốt nhưng lại coi thường
tướng My Phương và Phó Sĩ Nhân
Vũ giao cho My Phương giữ Giang Lăng, Phó Sĩ Nhân các sĩ phu. Vì vậy hai [19]
vẫn
bất
mãn
với
ông.
Lã Mông bất thần kéo đến, My
giữ thành Công An, còn mình khởi đại quân bắc phạt
Phương
và
Phó
Sĩ
Nhân
theo lời thư dụ của Lã Mông,
đánh Tào áo. Ông vây hãm thành Tương Dương, sau
không
giao
chiến

đã
đầu
hàng, dâng Giang Lăng và
đó lại vây đánh Phàn ành do Tào Nhân trấn thủ.
thành
Công
An
cho
Tôn
yền.
Phàn ành nguy cấp.
an Vũ và Từ Hoảng đều là người quận Hà Đông,
Tam ốc Diễn Nghĩa kể rằng an Vũ đánh
từ nhỏ đã quen biết nhau và quan hệ khá tốt.[20] Tuy
chiếm được Tương Dương.
nhiên khi ra trận lần đó, Từ Hoảng quyết thắng an


5
Vũ. Từ Hoảng dương đông kích tây, phao tin đánh đồn
Vi Trủng nhưng kỳ thực đánh đồn Tứ Trủng. an Vũ
mắc mưu nên bị thua nặng. Ông phải hạ lệnh giải vây
Phàn ành rút lui, quân bị rơi xuống sông Hán ủy
chết rất nhiều.

cũng ốm nặng, không ăn uống được gì và qua đời.[25]

Khi an Vũ chạy tới Lâm ư[22] thì bị tướng Ngô
là Chu Nhiên và Phan Chương chặn đường. Ông bị bộ
tướng của Phan Chương là Mã Trung bắt được mang

về. Vì không chịu khuất phục Tôn yền nên ông bị
giết chết.

Con trưởng an Hưng là an ống làm tới chức
Hổ bôn trung lang tướng, cũng mất sớm không có con
trai. Người con thứ của an Hưng là an Di, sau khi
an ống mất được tập tước Hán ọ đình hầu.

an Vũ qua đời không rõ bao nhiêu tuổi. Tam ốc
diễn nghĩa ghi ông thọ 58 tuổi, tức là sinh năm khoảng
162, nhưng các nhà sử học không xác nhận thông tin
này là chính xác.[26] Sau này, Lưu Bị vì mối thù an
an Vũ chạy về nửa đường mới biết Giang Lăng và Vũ đã mang quân đi đánh Tôn yền (năm 221).
Công An đã mất. Ông vốn có thể chạy về phía tây bắc
(gần Tây Xuyên) đến các quận ượng Dung và Phòng
Lăng, nhưng vì quan hệ với các tướng trấn giữ ở đó là 7 Gia quyến
Mạnh Đạt và Lưu Phong không tốt[20] nên cùng đường
phải chạy về phía nam ra Mạch ành.[21] Đến nơi, ông
lại biết tin tướng Đông Ngô là Lục Tốn đã đánh chiếm an Vũ có hai con trai: an Bình và an Hưng.
được Nghi Đô. Trong khi an Vũ chờ đợi viện binh an Bình theo ông đi[27]chiến trận, bị Đông Ngô bắt
giết cùng ông năm 219.
thì Mạnh Đạt và Lưu Phong án binh không đến cứu.
áng chạp năm 219, Tôn yền sai người dụ hàng an Hưng lớn lên ở Ích Châu, được Gia Cát Lượng yêu
trung và Trung giám quân. an
ông. Trong tình thế bị quân Ngô truy kích, an Vũ mến, cất nhắc làm ị
[28]
Hưng
qua
đời
sớm.

an Vũ còn một người con
biết không thể dùng lực lượng ít ỏi còn lại để kháng
gái
là
an
Phụng,
còn
gọi là an Ngân Bình, Tôn
cự, nên một mặt giả vờ đầu hàng, sai một số quân ở
yền
từng
định
hỏi
cho
con trai mình để kết thông
lại giương cờ trắng trên thành, còn mình dẫn hơn 10
gia
nhưng
ông
từ
chối.
eo
Tam ốc diễn nghĩa, an
quân kỵ theo đường nhỏ đổi hướng chạy lên phía bắc,
Vũ
còn
có
người
con
trai

thứ
ba tên là an Sách, từng
hy vọng men theo đường núi để thoát khỏi sự kiềm tỏa
tham
gia
Nam
chinh
chống
Mạnh
Hoạch cùng với Gia
của Tôn yền để tới Ích châu hoặc Hán Trung (địa
Cát
Lượng.
bàn của Lưu Bị).

6.5

Tào Tháo hậu táng

Khi ục Hán diệt vong (264), con Bàng Đức là Bàng
Hội theo Chung Hội tìm hết nhà họ an ở ành Đô
tàn sát để trả thù cho cha.[28]

Tôn yền giết an Vũ, sai người mang đầu ông đến 8 Nhận định
Lạc Dương nộp cho Tào áo. Tào áo không mang
đầu an Vũ đi bêu mà sai làm lễ tang trọng thể theo
an Vũ được đánh giá là người dũng cảm phi thường,
nghi thức an táng chư hầu.
đứng đầu toàn quân. Ông trọng điều nghĩa, giữ chữ
Các nhà nghiên cứu cho rằng: Tào áo đã phụ nhiều tín, là bầy tôi trung thành. Dù được Tào áo hậu đãi

người, nhưng chưa từng phụ an Vũ.[23] Mặt khác nhưng ông không từ bỏ Lưu Bị; theo Lưu Bị nhiều năm
việc làm đó còn mang ý nghĩa chính trị không nhỏ: phải trải qua gian lao khó nhọc nhưng ông vẫn một
Tôn yền nộp đầu an Vũ cho Tào áo để muốn lòng không thay đổi. Ông cùng với Triệu Vân, Trương
thiên hạ biết rằng mình giết Vũ theo lệnh Tào áo, Phi là nhưng vị tướng theo sớm Lưu Bị nhất và trung
khiến Lưu Bị chĩa mũi nhọn vào họ Tào; nhưng Tào thành nhất với Lưu Bị
áo trọng táng an Vũ lại cho ra thông điệp khác:
Tôn yền tự ý giết ông. Tào áo đã giải toả được sự Các nhà sử học nhất trí đánh giá an Vũ là người
nhưng kiêu ngạo, không chịu ở dưới người
hiềm nghi của mọi người và lái được mũi nhọn của Lưu vũ dũng
[29]
Năm
214, nghe tin Mã Siêu đến hàng Lưu Bị
khác.
[24]
Bị trở lại phía Tôn yền.
ở Tây Xuyên, an Vũ đang ở Kinh châu bèn viết thư
Tam ốc Diễn Nghĩa kể rằng: “Ngày Tôn yền mở cho Gia Cát Lượng hỏi:
tiệc khao Lã Mông, hồn ông đã quay về giết chết Lã Mông.
Vì hoảng sợ và để ly gián Ngụy và ục nên đem đầu ông
Nhân phẩm, tài năng của Mã Siêu có thể so
đến nộp cho Tào áo. Tào áo mở hộp đựng đầu an
sánh với ai?
Vũ ra nhìn, thấy râu tóc dựng đứng lên, trừng mắt ra
nhìn; vì vậy Tào áo hoảng sợ tới mức tái phát bệnh
đau đầu và không lâu sau cũng chết”.
Gia Cát Lượng phải lựa lời viết thư lấy lòng an Vũ:
Câu chuyện này dựa trên một phần thực tế về cái chết
của Lã Mông. Không lâu sau khi đánh chiếm được Kinh
châu cho Tôn yền và giết an Vũ, Lã Mông trở về

Mã Siêu chỉ có thể sánh ngang với Trương Phi,
không thể siêu phàm tuyệt luân như ngài!


6

9

TRONG VĂN HỌC

Ông đọc thư rất đắc ý và mang thư khoe với nhiều
người.[29]
Năm 219, Lưu Bị lên ngôi Hán Trung vương, phong ông
làm Tiền tướng quân và lão tướng Hoàng Trung làm
Hậu tướng quân.[30] an Vũ thấy mình ở ngang hàng
với Hoàng Trung, không bằng lòng, không chịu nhận
ấn tín. Phí Vĩ phải lựa lời khuyên ông nên vì nghiệp lớn
của Lưu Bị, ông mới tỉnh ngộ và thụ phong.
Khi trấn giữ Kinh châu, an Vũ đã không giữ nổi đất
và để mất 3 quận. Tôn yền trên danh nghĩa “nhận”
3 quận do an Vũ bàn giao nhưng trên thực tế đã
chiếm được trong tay; họ Tôn lại thực sự trao cho ông
2 quận đang nắm giữ. Việc trở mặt khinh mạn Tôn
yền của an Vũ là một sai lầm. Sau này Tôn yền
giết ông, các sử gia đánh giá rằng: Lưu Bị và an Vũ có
nhiều điều không phải với Tôn yền, nhưng việc Tôn
yền ngầm đầu hàng Tào áo từng là kẻ thù chung
để đánh lén sau lưng an Vũ cũng là quá đáng.[25]
Trần ọ, tác giả sách Tam ốc chí có đánh giá về ông
cũng được đời sau ghi nhận là công bằng:

an Vũ… sức địch vạn người, hổ thần một
thời. Vũ báo ơn Tào công… có phong độ quốc
sĩ. Nhưng Vũ cương và tự phụ,… lấy sở đoản
chuốc lấy thất bại, là lẽ thường vậy.[31]

9
9.1

Trong văn học
Tam Quốc diễn nghĩa

Đào viên Tam kết nghĩa đồ (

) - Nhật Bản.

nhau đánh Tào.”

Nhưng Vân Trường nổi giận nói: “Con gái ta ví như loài
Tác giả La án Trung lấy nhà Hán làm chính thống hổ, há lại gả cho loài khuyển?"
và ủng hộ Lưu Bị, do đó an Vũ - người trợ giúp đắc Có lẽ đó là bước ngoặt dẫn đến cái chết của Vân Trường
lực của Lưu Bị - được mô tả là nhân vật chính diện, vũ do Đông Ngô gây ra.
dũng hào hiệp, có khí phách anh hùng.
Tình huynh đệ giữa ông với Lưu Bị và Trương Phi được
La án Trung ca ngợi. Xuyên suốt trong Tam quốc,
cụm từ “kết nghĩa vườn đào” là tượng trưng cho tình
nghĩa huynh đệ thắm thiết, keo sơn, không vì phú quý,
công danh, khó khăn, hoạn nạn mà mờ phai. Ngoài
ra ông còn là một người trọng tình nghĩa, trong trận
Trường Bản có nhiều người nói Triệu Vân bỏ sang hàng
Tào nhưng ông một mực không tin - ực ra là Triệu

Vân phải phá vòng vây cứu ấu chúa. Ông còn sử dụng
lòng nhân từ của mình để thu phục Hoàng Trung, một
lão tướng sức địch muôn người.

9.1.1 Chiến tích
Những nhà nghiên cứu Tam ốc diễn nghĩa đã tổng
kết: an Công lập nhiều công trận, trước sau chém
được 17 viên tướng ngoài mặt trận:
1. Chém Trình Viễn Chí - tướng khởi nghĩa Khăn
Vàng
2. Chém Hoa Hùng, tướng của Đổng Trác

Cũng theo Tam ốc Chí thì Vân Trường không tuân
theo sách lược của Khổng Minh là “Bắc cự Tào áo,
Ðông hòa Tôn yền”. Tuy Vân Trường nói: “Tôi xin
ghi tạc lời ân sư chỉ bảo”, nhưng ông không thực hiện
sách lược đó.

3. Chém ản Hợi, dư đảng Khăn Vàng

Sau đó, Tôn yền khiến Gia Cát Cẩn đến Kinh Châu,
nói với Vân Trường: “Tôi đến có ý kết giao hai nhà. Chúa
tôi có con trai thông minh, nghe ngài có con gái tuyệt sắc,
nên muốn cầu thân. Nếu ưng thuận, chúng ta sẽ hiệp

6. Chém Nhan Lương, tướng của Viên iệu ở Bạch
Mã

4. Chém Tuân Chính, tướng của Viên uật ở Vu
ai

5. Chém Xa Trụ, tướng của Tào áo ở Từ châu

7. Chém Văn Xú, tướng của Viên iệu ở Diên Tân


9.2

Trọng Tương vấn Hán

7

8. Chém Khổng Tú ở ải Đông Lĩnh

một phòng để ông mắc lỗi đạo với Lưu Bị và không
trở về với họ Lưu được nữa. Nhưng khi Cam phu
nhân và My phu nhân đi ngủ, an Vũ đứng cầm
đuốc bên ngoài canh gác suốt đêm cho tới sáng.
Tào áo nghe vậy rất khâm phục ông.

9. Chém Mạnh ản ở Lạc Dương
10. Chém Hàn Phúc ở Lạc Dương
11. Chém Biện Hỉ ở Nghi ủy
12. Chém Vương ực ở Vinh Dương
13. Chém Tần Kỳ ở Hoạt châu
14. Chém Sái Dương ở Cổ ành
15. Chém Hạ Hầu Tồn ở Tương Dương
16. Chém Dương Linh - tướng của Hàn Huyền ở
Trường Sa
Ngoài ra, ông còn chém Bàng Đức sau khi bắt sống
được viên tướng này ở Khoái Khẩu.

Những người trợ thủ đắc lực nhất cho ông ngoài mặt
trận trong nhiều năm là con nuôi an Bình và Chu
ương.
9.1.2

Những điển tích từ tiểu thuyết

• Một đao đến hội (Đơn đao phó hội): Tôn yền
muốn lấy lại Kinh châu, Lỗ Túc bày mưu dụ an
Vũ đến hội ở Lục Khẩu và cho phục binh, nếu
ông không đồng ý trả Kinh châu thì sẽ giết chết.
Nhưng vì an Vũ quá uy dũng, vừa thủ thanh
long đao trong tay, vừa nắm lấy Lỗ Túc khiến quân
Ngô không thể động thủ. an Vũ trở về an toàn.
• Cạo xương trị thương: an Vũ đánh Phàn ành,
bị trúng tên độc của Tào Nhân. uốc độc ngấm
vào tận xương nguy hiểm tính mạng. Danh y Hoa
Đà đến chữa, đề nghị gây mê ông để khỏi nhìn
cảnh Hoa Đà khoét thịt cạo độc trong xương.
Nhưng an Vũ không đồng ý, vẫn thản nhiên
ngồi đánh cờ với Mã Lương trong lúc Hoa Đà chữa
tay. Chính Hoa Đà phải khâm phục dũng khí của
ông.
9.1.3 Vũ khí và ngựa chiến
Nhiều năm chinh chiến và lập công trận, an Vũ gắn
bó với vũ khí là thanh long đao và ngựa chiến là ngựa
xích thố.
anh long đao gọi là anh long yển nguyệt (yển
nguyệt là trăng lưỡi liềm) do ông đặt rèn khi chuẩn bị
đánh quân Khăn Vàng từ hồi một trong tiểu thuyết.

Con ngựa chiến Xích thố nổi tiếng của ông vốn là ngựa
của Đổng Trác. Trác mang tặng Lã Bố để mua chuộc Bố
phản Đinh Nguyên về theo mình. Lã Bố bị giết, ngựa
về chuồng của Tào áo. Tào áo muốn lấy lòng ông
bèn tặng ngựa xích thố cho ông. Ngựa quý một ngày có
thể đi ngàn dặm, sau này theo an Vũ qua 5 ải chém
6 tướng và lập nhiều chiến tích khác.
9.1.4 Hiển thánh
Đề cao uy linh dũng khí của ông, La án Trung còn
mô tả việc ông hiển linh sau khi chết: vật chết Lã Mông
trong dinh Tôn yền; thủ cấp nổi giận khiến Tào áo
bệnh nặng qua đời; giúp con là an Hưng giết được
Phan Chương để trả thù trận Mạch ành.

Tranh vẽ Quan Vũ vừa được chữa vết thương ở tay, vừa chơi
cờ vây.

Ngoài ra, La án Trung còn mô tả việc ông hiện lên
đòi trả mạng chết oan khi gặp lại sư Phổ Tĩnh là người
đồng hương. Sư Phổ Tĩnh lựa lời khuyên giải, ông mới
ra đi.

9.2

Trọng Tương vấn Hán

• Đuốc sáng thâu đêm (Minh chúc đạt đán): Kể về sự
) là tác phẩm văn học
việc khi an Vũ đầu hàng Tào áo. Tào áo cố Trọng Tương vấn Hán (
ý sắp đặt cho an Vũ và 2 bà vợ Lưu Bị ở cùng khuyết danh tác giả, kể theo thuyết tiền căn báo hậu

8

11 DANH HIỆU, TÔN THỜ

kiếp hay luân hồi quả báo từ thời Hán Sở tranh hùng
cho đến thời Tam ốc.
Tác giả xây dựng nội dung để hàng loạt nhân vật thời
Hán Sở tái sinh, trong đó Tây Sở bá vương Hạng Vũ
đầu thai làm an Vũ; Hạng Bá và Ung Sĩ từng phản
Hạng Vũ phải đầu thai làm Văn Sú và Nhan Lương để
an Vũ sát hại trong trận Bạch Mã - Diên Tân; các
viên tướng tranh giành xé xác Hạng Vũ để lĩnh tước
hầu của Lưu Bang đầu thai làm các tướng giữ cửa 5 ải
và bị an Vũ giết chết trên đường tìm Lưu Bị.

9.3

Thủy Hử

• Doãn Dương Tuấn trong phim “ần y Hoa Đà"
• Ngô Mạnh Đạt trong phim “Lộc đỉnh ký"
• Huỳnh u Sinh
• Dương Phàm trong phim “Tào áo”
• Đỗ Văn Trạch trong phim “iết kim cang”
• Chung Tử Đơn trong phim “an Vân Trường”
phiên bản mới nhất.

11 Danh hiệu, tôn thờ

ủy hử là tác phẩm văn học của i Nại Am, kể 11.1 Tại Trung Quốc
chuyện 108 anh hùng Lương Sơn Bạc tụ nghĩa “ay
Trời Hành Đạo”. Trong 108 anh hùng Lương Sơn, có 2 11.1.1 Danh hiệu
nhân vật được xây dựng trên hình mẫu của an Vũ:
an Vũ được thờ phụng ở nhiều nơi, tôn lên nhiều
1. Đại Đao an ắng là hậu duệ của an Vũ, danh hiệu cao quý. Ông là nhân vật được phong tặng
dung mạo y như ông tổ, sức địch muôn người, râu nhiều danh hiệu nhất trong lịch sử Trung ốc.
dài 3 chòm (an Vũ râu dài 5 chòm), sử dụng Khi còn sống, lúc phục vụ Tào áo ông được Hán Hiến
binh khí anh Long Đao Yển Nguyệt, cưỡi ngựa Đế phong “Hán ọ Đình Hầu (
)" năm 189. Mặc dù
Xích ố. an ắng cũng đứng đầu Ngũ Hổ là người anh em kết nghĩa với Lưu Bị, song ông không
tướng Lương Sơn Bạc giống như an Vũ đứng được phong tước trong thời gian Lưu Bị trị vì nhà ục
đầu Ngũ Hổ tướng ục Hán.
Hán.
2. Mỹ Nhiêm Công Chu Đồng là đô đầu ở huyện Vận
ành, có dung mạo rất giống an Vũ, đặc biệt
là bộ râu dài và đẹp nên có biệt hiệu là Mỹ Nhiêm
Công.

38 năm sau khi ông mất, ục Hán Hậu Chủ Lưu iện
truy tặng ông tước “Tráng Mậu hầu ( ) năm 258,
“Nghĩa Dũng Tráng Mậu Hầu (
) năm 263.

ời nhà Tống, Tống Huy Tông phong ông là"Trung
Huệ Công ( )" năm 1102; “Sùng Ninh Chí Đạo
Chân ân (
)" năm 1104, “Vũ An Vương ( )
10 Hình ảnh chuyển thể

năm 1107,"Chiêu Liệt Vũ An Vương (
)" năm
1107,"Nghĩa Dũng Vũ An Vương (
)" năm 1123,;
Hình ảnh an Vũ được chuyển thể lên màn ảnh thông Tống Cao Tông phong ông làm “Tráng Mậu Nghĩa
)" năm 1128;Tống Hiếu
qua các bộ phim truyền hình và điện ảnh, tính đến nay Dũng Vũ An vương (
hình ảnh an Vũ đã được tái hiện qua nhiều diễn viên Tông phong ông làm “Tráng Mậu Nghĩa Dũng Vũ
An Anh Tế Vương (
)" năm 1187.Đến thời
khác nhau ở các bộ phim khác nhau:
nhà Nguyên, Nguyên Văn Tông phong ông làm “Hiển
Linh Nghĩa Dũng Vũ An Anh Tế Vương (
)"
• Bá Lâm trong phim Xích Bích
năm 1328; " Tề iên Hộ ốc Đại tướng ân, Kiểm
Giáo ượng ư, ủ ản Hoài Nam Tiết Độ Sứ,
• Vu Vinh ang trong phim Phim 2010
Kiêm Sơn Đông, Hà Bắc Tứ Môn an Chiêu ảo
• Lục ụ Minh trong phim Phim năm 1994
Sứ,Kiêm Đê Điều Chư Cung ần, Vô Phân Đại Xứ
Kiểm Hiệu an, Trung ư Môn Hạ Bình Chương
• Địch Long trong phim Tam quốc chí: Rồng tái sinh
Chính Sự, Khai Phủ Nghi Đồng Tam Ti, Giá Tiền Đô
• Câu Phong trong phim “Tam quốc anh hùng ống ân, Vô Nịnh Hầu, Tráng Mục Nghĩa Dũng
truyện” hay an Công (Kwan kung) của Hồng Vũ An Anh Tế Vương, Hộ ốc Sùng Ninh Chân ân
(
,
,
Kông

năm 1331. Đến thời nhà Minh, Minh ần Tông tôn
• Vương Vệ ốc
ông làm " Hiệp iên Hộ ốc Trung Nghĩa Đại Đế
(
) năm 1578, rồi tôn thành"Tam Giới Phục
• Vương Anh Ban (Wang Yingquan) trong “an Ma Đại Đế ần Uy Viễn Chấn iên Tôn an ánh
Công” hay Truyền thuyết an Công (2004)
Đế ân (
)" năm 1613; Minh Tư
Tông
tôn
ông
làm
“Chân
Nguyên
Hiển Ứng Chiêu
• Trương Sơn
Minh Dực Hán iên Tôn(
)" năm 1630;
• Trần Tử ành (trong vai an Vũ thời trẻ)
vua nhà Minh coi ông là vị thần hộ quốc[32]


11.2

Tại Việt Nam

9

Đời Nhà anh, vua uận Trị tôn ông là “Trung

Nghĩa ần Vũ an ánh Đại Đế (
)" năm
1652; vua Ung Chính truy phong cho ông cố ông làm
“ang Chiêu Công ( ), ông nội ông làm “Dụ Xương
Công( )", cha ông làm “ành Trung Công(
)"
năm 1725 và lệnh cho toàn quốc lập Võ miếu thờ
ông, sử dụng lễ nghi dành cho Khổng Tử để cúng
tế ông, bắt đầu cho sự thờ cúng quốc gia với an
Công. Vua Càn Long tôn ông làm “Sơn Tây an Phu
Tử(
)" năm 1736, trở thành nhân vật thứ hai trong
lịch sử Trung ốc nhận danh hiệu Phu Tử, chính
thức đặt ông ngang hàng Khổng Tử; đến năm 1767,
lại ban ông thêm hai chữ “Linh Hựu ( )". Vua Gia
Khánh ban ông hai chữ “Nhân Dũng( )" năm 1813;
vua Đạo ang tôn ông làm “Trung Nghĩa ần Vũ
Linh Hựu Nhân Dũng Uy Hiển an ánh Đại Đế
(
)" năm 1828; vua Hàm Phong tôn ông
làm “Trung Nghĩa ần Vũ Linh Hựu Nhân Dũng Uy
Hiển Hộ ốc Bảo Dân Tinh ành Tuy Tĩnh an
ánh Đại Đế(
) và ông cố,
ông nội, cha ông được phong làm vương. Năm 1879,
vua ang Tự tôn ông làm “Trung Nghĩa ần Vũ
Linh Hựu Nhân Dũng Uy Hiển Hộ ốc Bảo Dân
Tinh ành Tuy Tĩnh Dực ánh Tuyên Đức an
ánh Đại Đế(
)"; danh Bàn thờ Quan Vũ trong nhà cổ Huỳnh Thủy Lê ở Sa Đéc. Bức

hiệu 26 chữ này là danh hiệu duy nhất dài nhất của ông, tranh thờ có thể được vẽ vào cuối thế kỷ 19
dài hơn thụy hiệu các vị Hoàng Đế [33] , chứng tỏ sự tôn
thờ to lớn dành cho ông.
thờ chung với Phật. Người Việt gọi là Hán ọ Đình
Hầu (
), hay phổ biến là an ánh Đế ân
(
).
Trong
dân gian tôn là thần Trung Nghĩa. Bàn
11.1.2 Tôn thờ
thờ thường đặt trong điện an Đế.
Tào áo được xem là người đầu tiên dựng am thờ Một số nơi thờ an ánh ở Việt Nam:[37]
an Vũ, ngay tại quận Tiêu nước Bái quê mình - am
Linh ố.[34]
• Đền Hội Mỹ số 9 phố Bùi ị Xuân, phường Bùi
Sau đó nhiều nơi ở Trung ốc đã lập đền thờ an
ị Xuân, ận Hai Bà Trưng, Hà Nội
Vũ. Do ảnh hưởng từ tiểu thuyết Tam ốc diễn nghĩa,
• Đền Hồng Sơn, Tp Vinh tỉnh Nghệ An. Còn gọi là
hình tượng ông càng trở nên thần thánh trong sự
Đền Nhà Ông
ngưỡng mộ của nhân dân. Năm 1914 thời Trung Hoa
Dân ốc, an Vũ được thờ chung với Nhạc Phi tại
• Chùa ông,Tp Nha trang, đường 23-10
Võ miếu. Tại huyện ái Hưng tỉnh Giang Tô, ông được
[35]
thờ cùng Nhạc Phi và Văn iên Tường.
• Đền Ngọc Sơn hồ Hoàn Kiếm trước đây từng là
Việc thờ an Vũ có ảnh hưởng sâu rộng trong dân

nơi thờ an ánh.
gian. Ông được nhân dân thờ như ần độ mạng; giới
• Đền an Công ở bến Tây Luông, cách cổng
thương nhân coi ông như thần tài; giới nho sĩ coi ông
thành ăng Long 2 dặm.
như thần văn học (tượng an Vũ trên 1 tay có cầm
Kinh Xuân u); giới quân sự coi ông như vị thần bảo
• Miếu an Đế do Bỉnh Trung Công thời Hậu Lê
vệ bản mệnh. Người ta giải thích rằng sở dĩ ông có cả
xây dựng ở phường Hà Khẩu, nay là phố Nguyễn
ảnh hưởng tới giới thương nhân vì hồi còn hàn vi ông
Trung Trực, Hà Nội.
từng làm nghề bán đậu phụ. Các đao phủ thường giấu
đao trong đền thờ ông vì họ cho rằng uy linh của ông
• Miếu an ánh ở xã Năng Tịnh, huyện Mỹ Lộc,
sẽ ngăn trở oan hồn về báo oán.[36]
Nam Định.

11.2

Tại Việt Nam

Việc thờ an Vũ ở Việt Nam có từ nhiều thế kỷ, từ Bắc
đến Nam. Người Việt Nam thờ ông trong nhiều chùa,

• Đền an Đế ở xã đông lĩnh, huyện đông Sơn,
anh Hóa.
• Đền an ánh ở phố Bắc Hà, huyện Kim Động,
Hưng Yên

10

11 DANH HIỆU, TÔN THỜ

• Miếu an Công do người Hoa xây dựng ở huyện
Phong ổ, Lai Châu.
• Miếu an Đế ở xã Nước Hai, huyện Hòa An, Cao
Bằng.
• Đền an Công tại cạnh chùa iên Mụ ở Huế.
• Chùa ốc Ân tại Cố đô Huế
• Đền an Công ở Hội An, ảng Nam.
• an ánh tự ở u Xà, Nghĩa Hòa, Tư Nghĩa,
ảng Ngãi
• ảng Đông tỉnh hội quán ở Long Xuyên, An
Giang
• Miếu an Đế (Chùa Ông) của người Hoa, Phan
iết, Bình uận.
• ất phủ cổ miếu ở Biên Hòa, Đồng Nai
• Đền an Công tại huyện Tuy Phong, Bình uận
• Chùa an Đế ở Bình Tây, Chợ Lớn, ành phố
Hồ Chí Minh.
• Đền thờ an ánh tại ành phố Vũng Tàu.
• Đền Võ Miếu tại phường Tân Giang, thành phố
Hà Tĩnh, tỉnh Hà Tĩnh

Tượng Quan Vũ bằng gốm chế tạo ở Sài Gòn vào thế kỷ 19,
đang trưng bày trong Bảo tàng Thành phố Hồ Chí Minh.

11.4 Câu đối

• Chùa an Đế của người Hoa tại Mỹ o, Tiền Tại những thờ an Vũ có rất nhiều câu đối ca ngợi
Giang
sự nghiệp và đức độ của ông. Những câu đối nổi tiếng
nhất về an Vũ được ghi nhận là:[41]
• ất Phủ Miếu (Chùa Ông) của người Hoa tại
phường 5, thành phố Vĩnh Long, Vĩnh Long.
Xích diện bỉnh xích tâm, kỵ Xích thố truy
• Chùa Ông Bổn tại thị trấn Cầu Kè, huyện Cầu Kè,
phong, trì khu thời, vô vong Xích đế
tỉnh Trà Vinh.
anh đăng quang thanh sử, trượng thanh
• Chùa Ông của người Hoa tại đường Điện Biên Phủ,
phường 3, thành phố Trà Vinh, tỉnh Trà Vinh xây
dựng
Những người theo đạo Hòa Hảo làm lễ an ánh vào
ngày 24 tháng 6 âm lịch[38]

11.3

Tranh và tượng

an Vũ được dân gian tạc tượng và vẽ tranh rất nhiều,
theo mô phỏng sự mô tả của Kinh Minh thánh: mày tằm
hình chữ bát, mắt phượng sáng như sao, râu rồng rõ
năm chòm, trán hùm thân lẫm liệt.[39]
ông dụng hơn cả trong tranh, tượng dân gian là hai
kiểu: tượng ba ông và tượng năm ông.

long yển nguyệt, ẩn vi xứ, bất quý thanh thiên

Dịch nghĩa:
Mặt đỏ lòng son, cưỡi Xích thố
như gió, khi rong ruổi không quên
vua Đỏ.[42]
Đèn xanh xem sử xanh, nương
thanh long yển nguyệt, chốn ẩn vi
chẳng thẹn với trời xanh
Sinh Bồ châu, sự Dự châu, chiến Kinh châu,
thủ Từ châu, vạn cổ thần châu hữu nhất
Huynh Huyền Đức, đệ Dực Đức, cầm Bàng
Đức, phóng Mạnh Đức, thiên thu chánh đức
vô song

Tượng ba ông gồm có an Công mặc giáp phục ngồi
giữa hổ trướng, tay vuốt râu, tay kia cầm Kinh Xuân Dịch nghĩa:
u; sau lưng hai bên có an Bình đứng bên trái giữ
ấn, Châu ương đứng bên phải giữ thanh long đao.
Sinh ở Bồ châu, làm việc tại Dự
Tượng năm ông tương tự như tượng ba ông, nhưng có
châu (cùng Lưu Bị), chiến Kinh
vẽ thêm Trương Tiên cầm cung và Vương iên ân
châu, thủ Từ châu, trước giờ chỉ
cầm giản đứng hầu.[40]
có duy nhất ở ần châu,[43]


11
Anh là Huyền Đức, em là Dực
Đức, bắt giữ Bàng Đức, tha Mạnh
Đức,[44] ngàn thu đức lớn không ai

sánh bằng

[9] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 604
[10] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 228
[11] Lưu Bị lấy Tôn ượng Hương – em gái Tôn yền

12

Xem thêm

• Tào áo
• Lưu Bị

[12] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 233-234
[13] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 234-235. Nửa Nam
quận kia vẫn của Tào áo
[14] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 276

• Trương Phi

[15] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 608

• Khổng Minh

[16] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 276-277

• Triệu Tử Long

[17] Phần Kinh châu của họ Tào như trên đã nêu, thực tế chỉ
có Nam Dương và nửa Nam quận

• Trương Liêu
• Từ Hoảng

13

Tham khảo

• Lê Đông Phương (2007), Kể chuyện Tam ốc, Nhà
xuất bản Đà Nẵng
• Lê Đông Phương, Vương Tử Kim (2007), Kể chuyện
Tần Hán, Nhà xuất bản Đà Nẵng
• Nguyễn Tử ang (1989), Tam ốc bình giảng,
Nhà xuất bản tổng hợp An Giang
• Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu
Xuân (2006), Tướng soái cổ đại Trung Hoa, tập 1,
Nhà xuất bản Lao động
• Lê Anh Dũng (1995), an ánh xưa và nay, Nhà
xuất bản Văn hóa thông tin

14

Chú thích

[1] eo Tam quốc diễn nghĩa thì năm sinh của ông là 162
nhưng không được các tài liệu chính thống xác nhận.
Ông mất tháng 12 năm Kiến An thứ 24 tức khoảng
23/1/220 đến 21/2/220

[2] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 15-16
[3] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 13
[4] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 22
[5] Lê Đông Phương, Vương Tử Kim, sách đã dẫn, tr 377
[6] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 603

[18] Nay là huyện Hiệp, Hà Nam, Trung ốc
[19] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 610
[20] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 279
[21] Phía đông nam đường từ Hồ Bắc tới Đương Dương
[22] Phía tây bắc Tương Dương
[23] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 281
[24] Nguyễn Tử ang, sách đã dẫn, tr 223
[25] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 280
[26] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 599
[27] Tam quốc chí, ục thư 6 - an Vũ truyện
[28] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 394
[29] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 612
[30] Hai chức vụ cao nhất trong quân đội
[31] Trịnh Phúc Điền, Khả Vĩnh yết, Dương Hiệu Xuân,
sách đã dẫn, tr 614
[32] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 62-64
[33] ời Trung ốc xưa, tên thụy của một người càng dài
càng chứng tỏ địa vị cùng sự tôn kính đối với người đó;
thụy hiệu của một vị Hoàng Đế Trung ốc tối đa chỉ
có 25 chữ

[34] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 75
[35] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 81, 84
[36] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 85, 87
[37] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 114-116

[7] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 122

[38] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 124

[8] Lê Đông Phương, sách đã dẫn, tr 108

[39] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 92


12

15 LIÊN KẾT NGOÀI

[40] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 95
[41] Lê Anh Dũng, sách đã dẫn, tr 99, 103
[42] Chỉ nhà Hán, vì nhà Hán ứng với vận Hoả
[43] ần châu tức là Trung ốc
[44] Huyền Đức là tên tự của Lưu Bị; Dực Đức là tên tự của
Trương Phi, Mạnh Đức là tên tự của Tào áo

15

Liên kết ngoài

Phương tiện liên quan tới Guan Yu tại Wikimedia

Commons


13

16
16.1

Nguồn, người đóng góp, và giấy phép cho văn bản và hình ảnh
Văn bản

• an Vũ Nguồn: Người đóng góp: DHN, Mekong Bluesman, Vương
Ngân Hà, Nguyễn anh ang, Trung, Chobot, YurikBot, Baodo, Casablanca1911, Apple, Newone, DHN-bot, Dung005, Docteur
Rieux, Ctmt, Trungda, Diepphi, Trần ế Vinh, DangLien, Viethavvh, Escarbot, ijs!bot, MasterKungLao, CommonsDelinker, Prof
MK, Manhhiep, Ngoisao02x1, Rungbachduong, Sparrow, VolkovBot, TXiKiBoT, Magnifier, TienLong, Handyhuy, Bùi ụy Đào
Nguyên, Saruman, TNAXXX, TVT-bot, Sontnm, Kientaki, Vanlitruyphong, Kunglao, Qbot, Paris, Centur10n, OKBot, Liold, Alexbot,
usinhviet, Tieukiem731, Hqhieu, Cao bồi cao kều, Vuhoangsonhn, Nallimbot, Magicknight94, Luckas-bot, Serin, TenchuNL4,
Nguyentrongphu, Polaris0042, Hai2611, Xqbot, Ma Chao, anvantruongpro, Phungtien dieuthuyen, Phuongcacanh, TobeBot,
Dalton 74, Prenn, Tranminh360, Bongdentoiac, Phương Huy, Tnt1984, TuHan-Bot, ienkyphuongan, Lubu2010, Songokuh1992,
CNBH, Sanada Yuki-kun,
, Cheers!, Cheers!-bot, Trịnh Bạch Đằng, Hahaolala1990, TRMC, Brain World, Lamthienvinh,
Cnbhkine, Trịnh Minh ang, Ngọc Sọ Não, AlphamaBot, Anubisdraco26, Trung Hoa dân chủ, Lê thanh nhật, Addbot, OctraBot,
Gaconnhanhnhen, itxongkhoiAWB, Meridian~viwiki, Tuanminh01, AlphamaBot4, TuanminhBot, Én bạc, aiduong123, Trong29,
Trantrongnhan100YHbot, Giang-wikia, Dang ien2009, Lienminhquan2008 và 88 người vô danh

16.2

Hình ảnh

• Tập_tin:Bàn_thờ_Quan_Công_(2).jpg Nguồn: />Quan_C%C3%B4ng_%282%29.jpg Giấy phép: CC BY-SA 3.0 Người đóng góp: Tác phẩm do chính người tải lên tạo ra Nghệ sĩ đầu tiên:

Bùi ụy Đào Nguyên
• Tập_tin:Guanyin_00.jpg Nguồn: Giấy phép: Public domain
Người đóng góp:
• Transferred from en.wikipedia by SreeBot Nghệ sĩ đầu tiên: Uploaded by Whipsandchains at en.wikipedia
• Tập_tin:Guanyu-1.jpg Nguồn: Giấy phép: Public domain Người
đóng góp: Không rõ Nghệ sĩ đầu tiên: User Tiangong83 on zh.wikipedia
• Tập_tin:Guanyu.jpg Nguồn: Giấy phép: Public domain Người
đóng góp: ? Nghệ sĩ đầu tiên: ?
• Tập_tin:Shang_Xi,_Guan_Yu_Captures_General_Pang_De.JPG Nguồn: />Shang_Xi%2C_Guan_Yu_Captures_General_Pang_De.JPG Giấy phép: Public domain Người đóng góp: wartburg.edu Nghệ sĩ đầu tiên:
Shang Xi
• Tập_tin:Three_Brothers.jpg Nguồn: Giấy phép: Public
domain Người đóng góp: ? Nghệ sĩ đầu tiên: ?
• Tập_tin:Tượng_Quan_Vũ_bằng_gốm.jpg Nguồn: />Quan_V%C5%A9_b%E1%BA%B1ng_g%E1%BB%91m.jpg Giấy phép: CC BY-SA 3.0 Người đóng góp: Tác phẩm do chính người tải lên tạo
ra Nghệ sĩ đầu tiên: Bùi ụy Đào Nguyên
• Tập_tin:Wikisource-logo.svg Nguồn: Giấy phép: CC
BY-SA 3.0 Người đóng góp: Rei-artur Nghệ sĩ đầu tiên: Nicholas Moreau

16.3

Giấy phép nội dung

• Creative Commons Aribution-Share Alike 3.0