Thiết kế hệ thống tài khoản kế toán áp dụng cho các doanh nghiệp việt nam
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (2.92 MB, 89 trang )
"
,
'
BO GIAO Dl)C & DAO T~O
TRUONG D~I HOC KINH TE TP.HCM
-----------~~-----------
'
Q.
,·''
'•, ....
'
'
•
\~\
•
<,.
\9. \.
-,~'"
1976 /
.,-;~~
'
I;/..'
·*'
'',;;--'.'· -·- -"~'!:'"'
f0{X~'fl!iiCS \\\;
DE TAl NGHIEN cuu KHOA HOC
. CAP BO.
THIETKE
,...
,...,
'
?
,...,
"
HETHONGTAIKHOANKETOAN
.
AP DUNG
CHO CAC DOANH NGHIEP
.
.
VIETNAM
•
MS: 2007-09-40
~
CHU NHIEM
. DE TAl : PGS.TS VO VAN NHI.
THANH VlEN
: NCS.THS. PH~M NGOC TOAN
?
A
'
Niim 2008
-
-
1
,l
MUCLUC
•
•
.
Ml)C Ll)C
Trang
LOI MO DAU ................................................................................................................................ 1
CHlf~G }= 'J~"r qua? v~::..h~~ th~ng ki toan va h~ th6ng tai khoan ki toan .......................... 3
1.1. MQt so van de ca ban ve ke to an ............................................................................................ 3
1.1.1 Dinh nghia v~ k~ to an ..................................................................................................... 3
1.1.2 C~uc nang k~ toan .......................................................................................................... 4
1.1.3 Ke toan Uti chinh va ke toan quan tri .............................................................................. 5
1.1.4 Cac phuang phap cua k~ toan.......................... .. .............. ........ ........ ..... .... ... .... ... ... .. ... .. 6
1.2 Quy trinh va h~ th6ng k~ to an .................................................................................................... 7
1.2.1 Quy trinh k~ toan ............................................................................................................ 7
1.2.2 H~ thfmg k~ toan va cac b(> ph~ du thanh h~ th6ng k~ toan ........................................ 8
1.3 Tai khoan va h~ th6ng tai khoan k~ to{m ................................................................................. 11
1.3.1 Titi khoan ...................................................................................................................... 11
1.3 .2 H~ th6ng Uti khoan k~ toan ........................................................................................... 14
1.4 H~ th6ng tai khoan a m(>t s6 qu6c gia ..................................................................................... 17
1.4.1 Nhom khong quy djnh h~ th6ng tai khoim k~ toan th6ng nhdt.. ................................... 17
CHUONG 2: Danh gia h~ th6ng tai khoan k~ toan hi~n hanh quy djnh ap dyng
cho ca~-~oa~h n~hi~p .....:: ........: .... ·:·~ .... ·:·· ................................................................................... 20
2.1 Gtm thu;u htt thong tat khoan hittn hanh ................................................................................ 20
2.1.1 H~ th6ng ·tai khoan ke toan ban hanh theo QD 15 ......................................................... 20
2.1.2 H~ thbng tai khoan k~ toan ban hanh theo QD 48 ......................................................... 32
2.2 Danh gia h~ th6ng tai khoim ke toan hi~n hanh .................................................................... 41
2.2.1 Vu di~m .......................................................................................................................... 42
2.2.2 Nhuqc di~m va h~n che .................................................................................................. 42
CHUONG 3: Mqt s6 giai phap va ki~n nghj di thi~t k~ h~ th6ng tai koan ap dyng
cho cac doanh nghi~p Vi~t Nam ................................................................................................. 46
3.1 Quan di~m thiet ke ................................................................................................................ 46
3 .1.1 Quan di~m phil hgp v6i moi trubng phap ly va moi trubng kinh doanh VN ................. 46
3 .1.2 Quan di~m thich trng v6i yeu ctlu phat tri~n va h<)i nh~p cua n~n kinh te ...................... 46
3 .1.3 Quan di~m g~n ket h~ thfmg tai khoan ap d1,mg cho ca linh V\l'C kinh doanh
va linh V\[C HCSN .......................................................................................................................... 47
3.1.4 Quan di~m thich hgp Vel thu~ lqi cho vi~c trng dl,lng tin hQC vao cong tac ke
toan ................................................................................................................................................ 48
3.2 Cac nguyen Me thiet ke .......................................................................................................... 49
3.2.1 Nguyen t~e dflng b(> ......................................................................................................... 49
3.2.2 Nguyen Me th6ng nhdt ..................................................................................................... 49
3.2.3 Nguyen t~e ket hgp .......................................................................................................... 49
3.3 N<)i dung va giai phap thiet ke h~ th6ng TK ap dl,lng eho eac DNVN .................................. 50
3.3.1 N<)i dung, giai phap tbng th~ ............................................................................................ so
3.3.2 N<)i dung va giai phap phl,le V\1. eho ffi\IC tieu ke toan tai ehinh ....................................... 53
3.3.3 Giai phap thiet ke h~ th6ng tai khoan ap d\lllg eho KTQT .............................................. 71
3.4 M<)t s6 kien nghi e6 lien quan .................................................................................................. 76
3.4.1 D6i v6i b<) tai ehinh .......................................................................................................... 76
3.4.2 D6i v6i doanh nghi~p ....................................................................................................... 76
KETLU~N ................................................................................................................................... 77
DANH MVC T AI LI~U THAM KHAO ................................................................................... 81
PHVLVC ........................................................................................................................................ .
LOINOIDAU
H~ th6ng tai khofm ke tmin Ia m<)t b<) ph~n quan tn;mg cdu thanh che d<) k€
to{m ban hanh ap dt.mg cho cac dan vi k€ toan. H~ th6ng tai khofm Ia mo hinh
duqc thiet l~p d€ thgc hi~n phan lo~i va xu ly thong tin g~n li~n vai tirng d6i
tuqng k€ toan nh~m phvc vv cho mvc dich ki€m tra, ki€m soat sv v~n d<)ng cua
d6i tuqng k€ toan va cung cdp thong tin d€ l~p ra cac bao cao ke toan theo yeu
cfiu qm!n ly cua dan vi k€ toan va cac d6i tuQTig c6 lien quan.
H~ th6ng tai khofm ke toan c6 vi tri quan trqng va tac d<)ng tn.rc tiep d€n
vi~c thvc hi~n ch€ d<) ke toan n6i chung va cong tac k€ toan rieng t~i dan vi ke
toan. H~ th6ng tai khoan duqc xay dl!llg chung trong ph~m vi n~n kinh te.
Tirng dan vi k€ toan can cfr vao di~u ki~n va d~c di€m ho~t d<)ng cua minh d€
v~n dvng phil hqp. Nhu v~y vi~c xay dl!llg h~ th6ng tai khoan phil hqp va vi~c
v~n dvng phil hqp h~ th6ng tai khoan vao dan vi k€ toan c6 y nghia quan tr9ng
trong vi~c tuan thu che d<) ke toan cling nhu dap frng t6t yeu cfiu xu ly thong tin
d€ t~o ra dugc thong tin hfru ich cho cac d6i tuQTig sir dvng.
Hi~n nay h~ th6ng Uti khoan k€ toan ap dvng cho cac doanh nghi~p Vi~t
Nam dugc tuan theo Q£>15 va Q£>48 (ap dvng cho doanh
nghi~p
nho va vira).
Nhin chung h~ th6ng tai khmin k€ toan theo quy dinh hi~n hanh da c6
nhfrng thay d6i kha tich
C\[C,
phil hqp vai chudn mgc k€ toan Vi~t Nam va
thong I~ qu6c t~. Tuy nhien, vi~c ban hanh cilng m<)t h!c hai h~ th6ng tai khoan
k€ toan khac nhau dugc v~n dvng vao cac lo~i hinh doanh nghi~p tren ca
dga vao sg phan
bi~t
quy mo cua doanh
nghi~p
sa
cling nhu khong c6 sg phan
bi~t ro rang giua k€ toan tai chinh cling nhu k€ toan quan tri trong vi~c phan
lo~i tai khoan da gay ra rAt nhi~u lang phi cho xa h<)i, gay ra nhi~u lung tung
kh6 khan cho doanh nghi~p khi v~n dvng h~ th6ng tai khoan vao cong tac ke
toan t~i dan vi cua minh. Chinh nhfrng h~n ch€ nay da lam cho tinh phap l~nh
cua ch€ d9 k€ toan kh6 c6 th€ dam bao m<)t each ch~t che va th6ng nhdt dflng
thai l~i vi ph~m quy~n chu d<)ng d<)c l~p cua doanh nghi~p trong t6 chuc k€
1
toan phvc vv cho yeu cdu qwin ly n(>i b(>. Xu~t phat tir th\fc t~, chung toi da
•
ch9n nghien c(ru d~ Uti "thi~t k~ h~ th6ng tai khoan k~ toan ap dvng cho cac
doanh
nghi~p Vi~t
Nam".
Ml)c tieu cua d~ titi Ia gop phdn hoim thi~n h~ th6ng tai khoan k~ toan ap
dvng th6ng nh~t cho cac lo~i doanh nghi~p v&i quy mo khac nhau, d6ng thai
g~n k~t duqc vi~c thl!c hi~n k~ tm1n tai chinh va k~ toan quan tri trong h~ th6ng
tai khoan k~ toan rna doanh nghi~p v~n dvng vao di~u ki~n cv th~.
N(>i dung d~ tai Ia huang vao phvc vv cho giang d~y d6ng thai cling g&p
phfin cimg v&i nai so~n thao va ban hanh ch~ d(> k~ toan th\fc vi~c hoan thi~n
ch~ d(> k~ toan ap dl)ng cho doanh nghi~p Vi~t Nam d~ c6 th~ sfr dvng th6ng
nh~t,
lm djnh va lau dai.
N(>i dung d~ tf1i bao g6m ba chuang:
Chuang I: Tfmg quan v~ h~ th6ng k~ toan va h~ th6ng tai khoan k~ toan.
Chuang II: Th\fc tr~ng h~ th6ng tai khoan ap dvng cho cac doanh nghi~p
Vi~t
Nam hi~n hilnh.
Chuang III: Thi~t k~ h~ th6ng tai khoan k~ toan ap dl)ng cho cac doanh
nghi~p Vi~t
N am.
f)~ th\l'C hi~n d~ tai, tac gia
Str
dt,mg CaC phuang phap: phuang phap
SO
sanh
d6i chi~u, phuang phap phan tich va tbng hqp, phuang phap h~ th6ng, phuang
phap ti~p c~ mvc tieu ... cac phuang phap nay d~u
su dt,mg xuyen su6t trong
qua trinh nghien ciru d~ tai cling nhu d~ xufit cac ghli phap hoan thi~n.
Tac gia mong don nh~n duqc y ki~n dong gop ctia cac thanh vien trong h(>i
d6ng d~ hoan thi~n n(>i dung d~ tai nh~m ph1,1c V\1 t6t cho giang d~y va cho frng
d1,1ng.
2
CHUONG I: TONG QUAN VE H~ THONG KE TOAN VA
H~THONGTAIKHOANKETOAN
1.1 MQT SO VAN DE CO BAN VE KE TOAN:
Vi~c su dt.mg thong tin k~ tmin de ph1,1c V\1 cho yeu cAu qmin ly va ra quy~t
djnh dang va ngay cang tra nen cAn thi~t, ph6 bi~n cho nhi€u d6i tuqng khac
nhau. Thong tin k~ toan luon duqc S\1' quan tam tim hi~u, su d1,mg tir cac df>i
tuqng ben trong doanh nghi~p lfrn ben ngoai doanh nghi~p.
1.1.1 Dinh nghia v~ k~ toan:
C6 nhi€u djnh nghia khac nhau v€ k~ toan. Tuy nhien cAn nh~n thuc r~ng,
k~ toan vira Ia mon khoa hQc, vira la ngh€ nghi~p quan ly nen djnh nghia k~
toan cAn phai c6 S\1' ti~p c~n v€ d~c di~m nay.
Duai g6c d(> Ia m(>t mon khoa hQC thi k€ toan Ia khoa hQC v~ thong tin va
ki~m tra m9i di~n bi~n th\l'c t~ c6 lien quan d~n linh V\l'C kinh t~ tai chinh cua
m(>t t6 chirc C\1 th~ (doanh nghi~p, tru<mg hQc ... ) thong tin m{>t s6 phmmg
phap rieng bi~t giin li~n v6'i vi~c su d1,1ng 3 loi;ti th(rc do: ti~n, hi~n v~t va thai
gian lao d{>ng trong d6 thu6'c do bAng ti~n Ia chu y~u.
Du6'i g6c d(> la ngh€ nghi~p thi k~ toan duqc hieu Ia cong vi~c tinh toan
va ghi chep bAng con s6 m9i hi~n tuqng kinh t~ - tai chinh phat sinh trong
dcm vi de cung cdp m(>t each toan di~n va nhanh chong cac thong tin v€ tinh
hinh va k~t qua hoi;lt d()ng cua dcm vj, tinh hinh su d1,1ng v6n cua dan vj.
De lam ro hem c6 the phan tich tren cac m~t sau:
- v€ hinh thirc, k~ toan la vi~c tinh toan va ghi chep bAng con s6 m9i
hi~n tuqng kinh t~ - tai chinh phat sinh trong dcm vi vao cac loi;ti chtrng tir,
s6 sach c6 lien quan va qua d6 l~p ra duqc cac bao cao k€ toan cAn thi€t.
- v€ n(>i dung, k€ toan Ia vi~c cung cdp thong tin v€ toan b() di~n bi~n
th\l'c t~ trong qua trinh hoi;tt d()ng cua dcm vi de ph1,1c V\1 cho yeu cAu ki~m
soat, danh gia va ra quy~t djnh kinh t~.
- v € tri;lng thai phan anh, k~ toan phan anh ca hai tri;lng thai tinh va d(>ng
nhung d(>ng Ia tri;tng thai thu
3
Theo lu~t k€ tmin thi k€ tmin duqc dinh nghia: k€ tmin la vi~c thu th~p,
xu
ly, ki~m tra, phan tich va cung cfip thong tin kinh t€, tai chinh du6i hinh thuc
gia tri,
hi~n v~t
va thai gian lao d<)ng.
1.1.2 Chlfc nang k~ toan:
Xufit phat tir dinh nghia k€ toan
a tn!n, co th~ thfiy r~ng k€ toan co 2 chtrc
nang trong cong tac quan ly: chuc nang phfm anh va chuc nang giam d6c.
- Chuc nang phan anh (chuc nang thong tin) th~ hi~n
a ch6 k€ toan thl!C
hi~n cong vi~c theo doi toan b<) cac hi~n tuqng kinh t€ tai chinh phat sinh
trong qua trinh ho?t d<)ng cua dan vi thong qua
vi~c
tinh toan, ghi chep,
xu
ly Va t6ng k€t cac dfr li~u CO lien quan d€n cac qua trinh ho?t d<)ng va SU
dt,mg v6n cua dan vi.
- Chuc nang giam d6c (chuc nang ki~m tra) th~ hi~n
a ch6 thong qua s6
li~u da duqc phan anh, k€ toan se nim duqc m<)t each co h~ th6ng tofm b<)
qua trinh Va k€t qua ho?t d<)ng CUa dan Vi, lam CO"
sa cho Vi~c danh gia dung
din, ki~m soat ch~t che tinh hinh chfip hanh phap lu~t, vi~c thl!c hi~n cac
m\lc tieu da dS ra nh~m giup cho ho?t d<)ng ngay cang mang l?i hi~u qua
cao.
- Chuc nang thong tin va chuc nang ki~m tra co m6i quan h~ v6i nhau
rfit ch~t che: thong tin Ia ca
sa d~ ki~m tra, d6ng thai thong qua ki~m tra se
giup cho vi~c thong tin duqc chinh xac, ro rang va ddy du han. Hai chuc
nang nay dUQ'C thl!C hi~n bai m<)t h~ thf>ng cac phuang phap k€ toan bao
g&m: chirng tir k€ toan, tai khoan, ghi s6 kep, tinh gia, bao cao k€ toan.
V 6i hai chuc nang vfm co nhu neu tren nen k€ toan da tra thanh m<)t
cong C\1 b€t
SUC
quan trc;mg trong quan ly cua ban than cac dan vi k€ toan va
n6 cling rfit
dm thi€t va quan tn,mg trong quan ly cho nhfrng d6i tuqng khac
co quySn lgi ti"\l'C ti€p hay gian ti~p d6i v6i cac ho?t d<)ng cua dan vi k€ toan
nhu: chu
sa hfru, ngu
quan thu€ ho~c CO" quan chtrc nang khac CUa nha nu
4
1.1.3 K~ toan tai chinh va k~ toan quan trj
Xu~t phat tu yeu cftu cung c~p thong tin va d~c di~m cua thong tin duqc
cung c~p cho cac d6i tu<,Yng khac nhau, k~ toan duqc phan bi~t thanh hai
phan h~: k~ toan tai chinh va k~ toan qu{m trj.
- K~ toan tai chinh Ia m(>t b(> ph~n trong h~ th6ng thong tin k~ toan cung
c~p thong tin v~ tinh hinh tai san, ngu6n v6n ciing nhu tinh hinh va k~t qua
ho~t d(>ng cua dan vi nhiim phl)c V\1 cho cac d6i tu<,Yng
su d1,mg thong tin ben
trong va ben ngoai doanh nghi~p, nhung chu y~u Ia cho cac d6i tu<,Yng ben
ngoai.
K~ toan tai chinh c6 m(>t s6 d~c di~m cftn luu y: phan anh nhfrng sg ki~n
da xay ra (thong tin qua khu); thong tin cung c~p g~n li~n v&i ph~m vi toan
doanh
nghi~p;
phai c6 d(> tin
c~y
cao, mang tinh phap
l~nh;
thu&c do
su dl)ng
ph6 bi~n Ia thu&c do ti~n t~.
- K~ toan quan tri ciing Ia m(>t phan h~ thong tin thu(>c h~ th6ng thong tin
k~ toan cung c~p thong tin v~ qua trinh hinh thimh, phat sinh chi phi va thu
nh~p khi th\l'C hi~n cac k~ ho~ch ng~ h~n, dai h~n Va cac thong tin khac g~n
li~n v&i tirng b(> ph~n C\1 th~ trong qua trinh th\l'C hi~n ml)c tieu chung do dan
vi d~ ra nhiim phl)c V\1 cho nhu cftu quan tri khac nhau
a cac c~p d(> khac
nhau trong n(>i b(> dan vi. Thong tin k~ toan quan tri phl)c V\1 cho vi~c th¥c
hi~n cac ch(rc nang cua nha quim tri: ho~ch dinh, ki~m soat va ra quy~t djnh.
K~ toan quan tri cfing c6 m(>t s6 d~c di~m can ban cftn duqc luu y: phan
anh nhfrng S\1' Vi~c dang Va S~p xay ra (thong tin dinh huang cho tuang lai),
thong tin cung c~p g~n li~n v&i tung b(> ph~n, tung chuc nang ho~t d(>ng
trong dan vi; c6 tinh linh
ho~t
va thich trng; khong mang phap
l~nh;
tuy theo
thong tin cung c~p rna sir dl)ng cac thu&c do khac nhau; sir dl)ng cac phuang
phap nghi~p
V1)
d~c thu (thi~t k~ thong tin du&i d~ng so sanh, dung phuang
trinh ho~c d6 thi d~ bi~u di€n thong tin, ...
K~ toan tai chinh va k~ toan quim tri c6 m6i lien h~ m~t thi~t trong qua
trinh t6 ch(rc th\l'C hi~n va cung c~p thong tin. Hai lo~i k~ toan nay t~o nen
lien k~t d~ thong tin duqc cung c~p mang tinh xuyen su6t, phan anh duqc
5
nhfrng Sl! ki~n da, dang Va S~p xay ra trong ho(;lt d<)ng cua m<)t t6 ch(rc, dan
V!.
1.1.4 Cac phuong phap cua k~ toan
D~ thu th~p, phan loC;ti, xu ly, t6ng hqp va cung cclp thong tin thi k~ toan
phai su dvng m9t h~ th6ng cac phuang phap bao g6m: chung tir k~ toan, tai
khmln,
sb ghi kep, tinh gia cac d6i tuqng k~ toan va bao cao k~ toan.
- Chtrng tir k~ toan:
Day Ia phuang phap ghi nh~n cac hi~n tuqng kinh t~ - tai chinh phat sinh va
hoan thanh trong hoC;tt d<)ng cua dan vi k~ toan thong qua cac v~t mang tin Ia
ta theo quy djnh ho~c cac loC;ti bang tir, dia tir, the thanh toan.
Thong qua chung tir k~ toan se thu th~p thong tin ban d~u tC;to ca sa phap ly
cac m~u gicly
cho vi~c ghi
sb k~ toan.
- Tai khoan k~ toan:
Day hi phuang phap phan lo?i nghi~p vv kinh t~ phat sinh d~ cung ccip thong
tin va ki~m soat s6 hi~n c6 va tinh hinh bi~n d<)ng cua tirng d6i tuqng k~ toan
trong hoC;tt d<)ng cua dan vi k~ toan.
- Ghi
sb kep:
Day Ia phuang phap ghi chep s6 ti€n cua cac nghi~p vv kinh t~ phat sinh vao
CclC
tai khoan
CO
lien quan d~ phan anh n<)i dung kinh t~ CUa nghi~p
V\}
trong
m6i quan h~ gifra cac d6i tuqng k~ toan v&i nhau.
- Tinh gia cac d6i tuqng k~ toan:
Day Ia phuang phap bi~u hi~n gia tri cua d6i tugng k~ toan b~ng ti~n phvc V\}
cho vi~c tinh toan, ghi chep va tbng hqp thong tin.
- Bao cao k~ toan:
Day Ia phuang phap tinh toan va tbng hqp s6 li~u tir cac tai khoan k~ toan d~
xac l~p h~ thfmg cac chi tieu phan anh tinh hinh tai san, ngu6n v6n tinh hinh
va k~t qua ho(;lt d<)ng cua dan vi k~ toan trong ky k~ toan.
Cac phuang phap nay c6 lien
h~ ch~t
che v&i nhau trong qua trinh thgc
hi~n k~ toan. Ngoai cac phuang phap tren, thi ki~m ke cfing duqc coi Ia m<)t
phuang phap ke toan thgc hi~n vi~c ki~m tra tqrc tiep t?i ch6 s6 hi~n c6 cua
cac lo?i tai san t?i dan vi ke toan d~ d6i chieu v&i s6 li~u da duqc ghi chep
6
------- ---- ---.- -------
trong
sb k~
tmin nh~m phat hi~n cac khoim chenh l~nh thira, thi~u cftn dugc
xu ly kip thai. N6i each khac thong qua phuang phap ki€m ke thi s6 li~u k~
tmin m6i phan anh dung d~n s6 thvc t~ v~ tinh hinh Uti san cua dan vi k~
to an.
1.2 QUY TRINH
VA H¥ THONG KE TOAN
1.2.1 Quy trinh k~ toan
B€ thl,lc hi~n vi~c thu th~p, phfm lo~i, xir ly, tbng hgp va cung cdp thong
tin thi k~ toan phai g~n k~t nhi~u hinh thuc ghi nh~n thong tin bao g6m nhilng
thong tin rai r~c g~n li~n v6i tirng nghi~p VI) kinh t~ phat sinh, thong tin da
dugc phan lo~i theo thai gian phat sinh va theo tirng dbi tugng k~ toan, thong
tin tbng hgp tinh hinh tai san ciing nhu tinh hinh va k~t qua ho~t d<)ng cua dan
vi k~ toan
Xet theo guy trinh thlJc hi~n ke toan thi ke toan bao g6m 3 giai do~n: l~p
chung tir, ghi
sb k~ toan
va l~p bao cao k~ toan. L~p chung tir k~ toan Ia buac
dftu cua cong vi~c k~ toan, thl,l'C hi~n vi~c ghi nh~n thong tin dftu vao g~n li~n
v6i tirng nghi~p VI) kinh t~ phat sinh lam din cu phap ly cho vi~c ghi
sb
k€
toan. Ghi s6 k~ toan Ia giai do~n ti€p theo th1Jc hi~n vi~c phan lo~i nghi~p VI)
kinh t~ theo trinh tl! thai gian phat sinh va dbi tugng k~ toan c6 lien quan d€
phan anh khf>i IUQ'Ilg nghi~p VI) kinh t~ phat sinh theo thai gian va SlJ bi~n d<)ng
cua dbi tuQllg k~ toan trong qua trinh ho~t d<)ng cua dan vi k~ toan. Lap bao
cao k~ toan Ia giai do~n cubi cung thlJc hi~n vi~c tbng hgp thong tin tir cac
sb
k~ toan khac nhau theo h~ thbng cac chi tieu dugc s~p x~p theo trinh tl! khoa
h<;>c nhdm qua d6 phan anh duqc tinh hinh tai chinh, tinh hinh kinh doanh va
cac tinh hinh khac lien quan d~n ho~t d<)ng cua dan vi k~ toan.
Qua mo ta tren c6 th€ thdy rdng guy trinh thl,l'C hi~n k€ toan Ia guy trinh
bi~n cac thong tin rai r~c thanh thong tin tbng hgp d€ t~o ra buc tranh toan
canh v~ ho~t dt)ng cua mt)t dan vi k~ toan nhdm giup cho dbi tugng nh~n thong
tin nAm lai
. dU
sa cho vi~c phan tich, ki€m tra, danh gia va ra cac quy~t djnh kinh t€ phil hqp.
7
Quy trinh thvc hi~n k~ toan c~n duqc xem nhu h't m<)t quy trinh san xufrt
sfm ph~m rna nguyen li~u d~u vao Ia thong tin rai r~c cua cac nghi~p
V\}
kinh
te
phat sinh duqc cung cfrp thong qua cac chung tir ke toan, con san ph~m d~u ra
la h~ th6ng bao cao tai chinh va bao cao ke toan quan tr! duqc sir dvng trong
n<)i b<) va cac df>i tuqng khac c6 lien quan
a ben ngoai.
Trong qua trinh san
xufrt nay thi vi~c sir dvng h~ thbng tai khoan ke toan d~ thvc hi~n vi~c phan loai
va xi'r ly thong tin lien quan den tirng d6i tuqng ke tmin duqc xem nhu cong
ngh~ che tac rna qua cong ngh~ nay cac nguyen li~u tho ban d~u se duqc nhao
n~n d~ tra thanh cai loi v~t chfrt cfru thanh nen h~ th6ng bao cao k~ toan - san
ph~m hoan thanh cua cong tac k~ toan trong don vi k~ toan. Cac tai khoan ke
toan bao gia cling duqc bi~u hi~n tren cac Io~i s6 k~ toan khac nhau du lam
bimg thu cong hay lam bilng may tinh. s6 k~ toan g~n li~n v&i tai khoan k~ toan
tuong tl,l nhu cong ngh~ ch~ tac phai g~ li~n v&i h~ th6ng cong
cv va may moe
chuyen dung d€ t~o ra sg chuy€n h6a cac nguyen li~u tho thanh loi v~t chfrt cua
san ph~m. s6 k~ toan Ia hinh thuc ghi nh~n thong tin k~ toan g~n li~n v&i tai
khoan k~ toan, la ngu6n s6 li~u d~ l~p ra cac bao cao k~ toan c6 lien quan.
1.2.2 H~ thfing k~ toan va cac bq ph~n ciu thanh h~ thfing k~ toan
Xet tren khia c~nh cfiu true thi k~ toan Ia m(>t h~ thbng thong tin bao
g6m cac h~ th6ng con la h~ th6ng thong tin d~u vao, h~ th6ng
xu ly thong tin
va h~ thbng thong tin d~u ra. Ngoiti ra n~u g~n h~ th6ng k~ toan v&i h~ thbng
quan ly thi n6 con lien h~ tn.rc ti~p v6i h~ th6ng ki~m soat n(>i b(> thong qua
chuc nang thong tin va ki~m tra.
Cac h~ thbng thong tin n6i tren t~o ra cac thong tin c~n thi~t d~ th\l'c
hi~n cac chuc nang quan tri va dap ung nhu c~u sir dvng cac dbi tuqng da d~ng
a ben ngoai don vi k~ toan. Gifra cac h~ thbng nay c6 mbi lien h~ ch~t che va
c6
Sl,l
tuong tac trong qua trinh thu th~p va xir ly thong tin. C6 th€ mo ta cfiu
true h~ thbng k~ toan theo cac mo hinh sau:
8
Mo hinh thuc hien bAng phuang phap thu cong:
H~ th6ng thong tin
d~u vao
H~ th6ng
•
HOooOOOOO
xu ly
••
thong tin
HH.
................
OH
•
He th6ng thong tin
d~u ra
Mo hinh thuc hien bAng may
H~ th6ng thong tin
d~u vao
.
H~ th6ng
CO'
sa dfr
li~u
So sanh 2 mo hinh tn!n c6 th~ th~y duqc
H~ th6ng thong tin
d~ura
sv khac bi~t th~ hi~n 6 h~ th6ng
xu ly: Xu ly bAng thu cong ho~c xu ly bAng ph~n m€m k~ toan duqc cai d~t
trong may tinh. Sg khac bi~t nay chi la
sv khac bi~t v€ m~t ky thu~t xu ly va
hinh thuc chua dl!llg thong tin, chu cong c1,1 d~ thlJc hi~n vi~c xu ly thong tin
cua 2 mo hinh m1y vfrn la h~ th6ng tai khoan k~ toan duqc thi~t k~ thich ung
tren n~n tang cua h~ th6ng tai khoan k~ toan ap d1,1ng cho dan vi k~ toan.
o mo hinh thgc hi~n bAng phuang phap thu cong thi h~ th6ng xu ly
thong tin la S\1' gdn k~t gifra h~ th6ng tai khoan va h~ th6ng sf> k~ toan du6i hinh
thuc giAy ta, con 6 mo hinh thlJC hi~n bAng may tinh thi SlJ gdn k~t nay duqc
thlJc hi~n du6i hinh thuc rna hoa va cac lo?i sb k~ toan duqc k~t xu~t 6 d~u ra
du6i hinh thuc gifty ta theo yeu c~u quim ly.
Sau day trinh bay cac b9 ph~n cAu thanh h~ th6ng k~ toan duqc ap d1,1ng
cho cac dan vi k~ toan.
(1) H~ thAng chD-ng tir k~ toan: Chung tir k€ toan duqc su d1,1ng d~ ghi nh?n
thong tin ban dfru v~ cac nghi~p
Vl,l
kinh t€ phat sinh va hm1n thanh. Chfrng tir
k~ tmin chua d\lllg nguyen li~u ban dfru v€ ho?t d<)ng cua dan vi k€ toan, t?o
9
nen h~ th6ng thong tin dftu vao rna qua d6 se ki~m tra tinh hqp phap cua
nghi~p vv kinh t~, chuy~n Uti cac thong tin cftn thi~t cho cac b(> ph~n, d6i tuqng
c6 lien quan d~ thl,l'c hi~n cac m~nh l~nh, chi thi cong tac; Ia ngubn dfr li~u
cung c~p cho h~ th6ng
xu ly (hoac h~ th6ng ca sa dii li~u) d~ thl,l'c hi~n vi~c
phan lo~i va ghi nh~n thong tin theo tirng tai khmin k~ toan. Xet tren khia c~nh
phap ly thi ch(rng tir k~ tmin Ia C
(2) H~ thAng tai khoan k~ toan: H~ th6ng tai khofm thu(>c h~ th6ng
xu ly
thong tin gim v&i tirng d6i tuqng k~ toan d~ qua d6 cung ccip thong tin v~ SlJ
hi~n c6 va tinh hinh bi~n d(>ng cua tirng d6i tuqng k~ toan trong ho~t d(>ng cua
dan vi k~ toan. H~ th6ng tai khoan Ia b9 ph~n tn;mg y~u nhung rcit linh ho~t d€
luon thich frng v&i S\1' thay d6i cua d6i tuqng k~ toan trong SlJ phat tri€n, thay
d6i cmi dan vi k~ toan va cua n~n kinh t~ qu6c gia.
Thi~t k~ h~ th6ng tai khoan thich frng v&i dijc di~m va di~u ki~n ho~t
d(>ng cua dan vi k~ toan Ia C
sa quan trQng d€ t~o ra duqc cac thong tin cfin
thi~t, hfru ich cho vi~c l~p cac bao cao k~ toan.
(3) H~ thAng
sa k~ toan: s6 k~ toan Ia hinh thfrc ghi nh~n thong tin v~
nghi~p
vv kinh t~, v~ tirng d6i tuqng k~ toan theo thfr tl! thai gian phat sinh va theo SlJ
phan lo~i n(>i dung nghi~p vv d~ cung ccip thong tin v~ sg hi~n c6 va tinh hinh
bi~n d(>ng cua cac d6i tuqng k~ toan trong qua trinh ho~t d(>ng cua dan vi k~
toan. T6 chfrc h~ th6ng s6 k~ toan luon g~n li~n v&i h~ th6ng tai khoan k~ toan
nhfim thlJc hi~n vi~c phan lo~i nghi~p vv kinh t~ d€ ghi nh~n thong tin lien
quan d~n tirng d6i tuqng k~ toan rna qua d6 c6 duqc nhiing s6 li~u cfin thi~t d€
l~p ra cac bao cao k~ toan va thlJC hi~n Vi~c ki€m soat ho~t d(>ng cua dan vj.
Tinh da d~g cua h~ thfmg s6 k~ toan g~n li~n v&i tinh da d~ng cua cac
tai khoan thu<)c h~ th6ng tai khoan ap d1;lng cho dan vi k~ toan. Bai suy cho
cimg thi s6 k~ toan va cac tai khoan k~ toan Ia 2 mijt cung tfm t~i g~n li~n v&i
d6i tugng k~ toan cAn phan anh - s6 k~ toan Ia hinh thfrc ghi nh~n thong tin, tai
khoan k~ toan hl ca
sa cho vi~c phan lo~i thong tin duqc ghi nh~n tren s6 k~
toan.
10
(4) H~ thAng bao cao k~ toan: Bao co k€ toan la san phAm cua cong tac k€
toan la ngu6n thong tin rna k€ toan phai c6 trach nhi~m t~o ra va cung cftp cho
cac df>i tuqng Slr dt.mg.Tinh hfru ich cua bao cao k€ toan la vftn d~ luon duqc SJ!
quan Him tir nhi€u d6i tuqng khac nhau
a ben trong lfrn ben ngoai don vi
k€
toan.Tang cu
phvc vv c6 hi~u qua cho cong tac quan ly, di~u hanh don vi k€ toan va ra duqc
nhfrng quy€t dinh kinh t€ phil hqp.
De l~p duqc cac bao cao k€ toan bao g6m: bao cao tai chinh va bao cao
k€ toan quan tri c6 chftt luqng cao thi vi~c tb chfrc v~n dvng h~ th6ng tai khoan
k€ toan c6 y nghia h€t sfrc quan trQng, trong m(>t chirng ffi\l'C nhftt djnh con c6 y
nghia quy€t dinh. Thong qua h~ th6ng tai khoan k€ toan duqc tb chfrc v~n dvng
phil hqp v6i quy mo, d~c diem ho~t d(>ng ciing nhu yeu cAu xu ly va cung cftp
thong tin se t~o ra nhfrng s6 li~u cAn thi€t cho vi~c l~p cac bao c6 k€ toan, d~c
bi~t Ia cac bao cao k€ toan quan tri .
Chftt luqng va hi~u qua cua cong tac k€ toan
a m(>t don vi k€ toan duqc
danh gia qua chftt luqng cua h~ th6ng bao cao k€ toan cung cftp cho cac d6i
tuqng sir dvng. Ma chftt luqng cua h~ th6ng bao cao k€ toan l~i phv thu(>c trJ!c
ti€p vao qua trinh xu ly thong tin tren h~ th6ng tai khoan k€ toan nen vftn d~
nghien cfru, v~n dvng h~ th6ng tai khoan phai duqc d~t ra Ia vftn d~ trung tam
va trQng y€u trong tb chuc cong tac k€ toan a cac don vi k€ toan.
1.3 T AI KHOAN VA H~ THONG T AI KHOAN KE TOAN
1.3.1 Tid khoan
1.3.1.1. Khai
ni~m
tai khoan
De c6 duqc thong tin v~ SJ! v~n d(>ng, thay dbi cua tirng lo~i tai san, tung
lo~i ngu6n v6n ciing nhu cac qua trinh ho~t d(>ng khac nhau cua don vi k€ toan
(sau day gQi chung Ia d6i tuqng k€ toan) thi cAn thi€t phai sir dvng cac tai
khoan k€ toan.
Tai khoan Ia phuang phap phan lo~i nghi~p V\1 kinh t€ phat sinh theo
yeu cAu phan anh va kiem tra ffiQt each thu(mg xuyen, lien t\lC Va CO h~ thf>ng
11
s6 hi~n c6 va tinh hinh bi~n d()ng cua tirng lo~i tai san, tirng lo~i ngu6n v6n
cling nhu cac qua trinh ho~t d()ng khac nhau trong dan vi k~ toan (theo tirng d6i
tuqng k~ toan C\1 th~).
Qua dinh nghla nay c6 th~ neu m()t s6 d~c di~m ca ban cua phuang phap
tai khoan:
V ~ hinh thuc : Ia s6 k~ toan duqc dung d~ ghi chep s6 hi~n c6 cling nhu
S\l' bi~n d(}ng CUa tirng dfJi tuqng k~ toan Cl,l th~ d\l'a tren C
V~ n(}i dung: phan anh m(}t CaC thu(mg xuyen, lien t\}C S\l' bi~n d(}ng cua
tirng d6i tuqng k~ toan trong qua trinh ho~t d()ng cua dan vi.
V~ chuc nang: ki~m tra, giam sat m()t each thu
tinh hinh bao v~ va sir dl,lng tirng lo?i tai san, tirng lo~i ngu6n v6n, tinh
hinh ho?t d()ng cua dan vi k~ toan.
Tai khoan duqc
ma cho tirng d6i tuqng k~ toan c6 n()i dung kinh t~ rieng
bi~t tuc Ia m6i lo~i tai san, m6i lo~i ngu6n v6n, tirng lo?i chi phi, doanh
thu, thu nh~p se sir d1,1ng m()t tai khoan rieng.
1.3.1.2. K~t cAu ctia titi khmin
Xu~t phat tir tinh khach quan Ia b~t ky lo~i tai san, lo~i ngu6n v6n nao
cling bao g6m hai m~t d()c l~p nhau nhu: ti~n m~t: thu - chi; v~t li~u: nh~p -
xu~t; ngu6n v6n kinh doanh: tang len- giam xu6ng; vay ngan hang: vay - tra
nq vay nen tai khofm k~ toan duqc chia thanh hai ben d~ phan anh va giam d6c
ca hai
m~t
d()c
l~p
d6.
Ben trai tai khoan gQi Ia ben nq (Debit)
Ben phai tai khoan gQi Ia ben c6 (Credit)
•
12
Titi khoan k~ tmin c6 m~u nhu sau:
Tai khoan .....
Di€n giai
Chtmg tir
So tien
TK
Ghi
d6i
sb
Ngay
Nq
ung
chu
C6
1. s6 du dAu thang
2.
3.
sb phat sinh trong thang
sb du cubi thang
D~ dan giim thi tai khoan duqc ky hi~u du&i hinh thuc chu T. Y~u
tb ca bim
cua m~u tai khoim nhu sau:
Nq
Tai khofm ...
C6
1.3.1.3. Nguyen tic ghi chep tren cac tai khoan k~ toan:
Trong mc)t dan vi k~ toan, tili san va ngu6n vbn bao g6m nhi€u lo~i khac
nhau, hem nfra cac qua trinh ho~t d()ng l~i bao g6m nhi€u m~t, nhi€u giai do~n
c6 d~c di~m khac nhau nen d~ phim anh duqc tinh da d~ng cua cac dbi tuqng k~
toan thi h~ th6ng tai khoim duqc quy dinh g6m nhi€u tai khoan khac nhau. V €
nguyen tfic phan anh vao tai khoan, c6 th~ chia thanh 3 nh6m ca ban c6 nguyen
tfic phim anh khac nhau:
-
Nh6m cac tai khmin phan anh tai san
-
Nh6m cac tai khoan phan anh ngubn vbn
-
Nh6m cac tai khoan trung gian duqc dung d~ phan anh cac qua trinh
ho~t dc)ng khac nhau trong dan vi k~ toan.
13
• Nguyen t~c ghi chep tren cac titi kho{m phan anh titi san:
Ben Nq:
s6 du dciu ky
s6 phat sinh tang trong ky
s6 du cu6i ky.
Ben C6:
s6 phat sinh giam trong ky
S6 du
S6 du
cu6i ky
=
dciu ky
+
Phat sinh tang
s6du
trong ky
cu6i ky
• Nguyen t~c ghi chep tren titi khoan phan anh ngu6n v6n:
Ben Nq:
s6 phat sinh giam trong ky
Ben c6:
s6 du dciu ky
s6 phat sinh tang trong ky
s6 du cu6i ky
s6 du cu6i ky ciing duqc xac dinh tuang t1! nhu da neu aphfin tai khoim phan
anh Uti san.
• Nguyen t~c ghi chep tren cac tai khoan trung gian:
Nguyen t~c phan anh c6 tinh chclt da d~ng ph\1 thu()c vao d6i tuqng phan anh.
Tuy nhien c6 th€ trinh bay nguyen t~c phan anh tbng quat nhu sau:
Ben Nq: Cac khoan duqc ghi nh~n tir cac nghi~p V\1 kinh t~ phat sinh lam tang
chi phi, lam giam doanh thu va thu nh~p ciing nhu cac khoan duqc k~t chuy€n
vao cu6i ky.
Ben C6: Cac khoan duqc ghi nh~n tir cac nghi~p V\1 kinh t~ phat sinh lam tang
doanh thu va thu nh~p, lam giam chi phi ciing nhu cac khoan duqc k~t chuy€n
vao cu6i ky.
Cac tai khoan trung gian khong c6 s6 du (phat sinh va k~t chuy€n toan b())
1.3.2. H~ thAng tai khmin k~ toan:
H~ th6ng tai khoan k~ toan la mo hinh duqc thi~t k~ d€ phan loc,1i va xu
ly thong tin g~n Ii€n v6i tirng d6i tuqng k~ toan C\1 th€ nhAm phl,lc V\1 cho vi~c
14
kit~m smit tinh hinh ho~t d(>ng t~i doanh nghi~p va l~p ra die bao cao k~ toan d€
cung c~p thong tin hfru ich cho cac d6i tuqng sir dvng ben trong va ben ngoai
doanh
nghi~p.
ThlJc ch~t cua h~ th6ng tai khoan Ia m(>t h~ th6ng djnh s~n nhfrng tai
khoan phai sir dvng d€ phan }o~i Va phan anh
CclC
nghi~p V\1 kinh t~ phat sinh
theo n9i dung cua tirng lo~i tai san, tirng lo~i ngu6n v6n cfing nhu tirng qua
trinh ho~t d(>ng san xu~t kinh doanh va nhfrng ho~t d(>ng khac c6 tinh ch~t rieng
bi~t. Qua h~ th6ng cac tai khoan se co duqc thong tin dAy du, toan di~n v~ cac
lo~i tai san, cac lo~i ngu6n v6n cfing nhu tinh hinh va k~t qua ho~t d(>ng cua
dan vj.
Khi xay dl!llg h~ th6ng tai khoan k~ toan th6ng nh~t nguai ta phai dlJa vao
cac can Clr sau:
- Can Clr vao tinh da d~ng, phong phu cfing nhu S\f v~n d(>ng, thay d6i cua
cac d6i tuqng k~ toan trong di~u ki~n chung cua n~n kinh t~ trong m(>t giai
do~n nh~t djnh.
- Can cu vao ca ch~ kinh t~ hi~n hanh dang duqc v~n d\lng vao hoan
canh C\1 th~ cua d~t nUOC d~ xac l~p nhfrng tai khoan phan anh dUQ'C cac m~t
ho~t d(>ng khac nhau cua doanh nghi~p trong m6i quan h~ ch~t che va nhi~u
m~t v6i nha nu6c, v6i cac d6i tuqng khac nhau trong cfing nhu ngoai nu6c.
D6ng thai cfing cho phep c6 duqc nhiing thong tin cAn thi~t d~ danh gia dung
d~n, kip thai hi~u qua kinh t~ tren tirng m~t ho~t d(>ng, cfing nhu trong ph~m vi
toan b9 ho~t d(>ng cua doanh
nghi~p.
- Can cu vao nhfrng nguyen t~c k~ toan va h~ th6ng chudn m1Jc k~ toan
d~ h~ th6ng tai khoan c6 duqc tinh hoa hqp va hi~n d~i duqc thira nh~n d~ v~n
d\lng cho t~t ca cac doanh nghi~p khac nhau hi~n ho~t d(>ng tren lanh th6 Vi~t
Nam, duqc cac t6 chuc qu6c t~ v~ k~ toan thira nh~n va d~c bi~t la thu~n lqi, d€
dang v~ m~t nghi~p V\1 cfing nhu c6 nhfrng ca
sa phap ly cAn thi~t ph\lc V\1 cho
vi~c ki~m tra ki~m soat va danh gia ho~t d(>ng cua cac lo~i doanh nghi~p khac
nhau.
- Can cu vao S1J bi~n d(>ng cua n~n kinh t~ trong nhfrng giai doC;tn khac
nhau d~ xay d1Jllg nhilm lam cho h~ th6ng tai khoan co gia tri lau dai tren ca
sa
15
c6 th~ duqc b6 sung, hmln thi~n m<)t each ti~n lqi khi c6 nhfrng bi€n d<)ng nao
d6 v~ moi truang ho~t d<)ng va nhfrng thay d6i nao d6 trong cac m6i quan kinh
t€ - phap ly. Can cu nay doi hoi h~ th6ng duqc xay dvng phai Ia h~ th6ng m&
c6 d!nh hu6ng d~ dam bao ca nguyen t~c th6ng nhdt lfrn nguyen t~c linh ho~t.
- H~ th6ng tai khoan duqc xay dtJng phai bi~u hi~n duqc d~c di~m tufm
hoan cua v6n ciing nhu m6i quan h~ gifra cac tai khoan v6'i nhau nh~m c6 sv
s~p x~p khoa hQc d~ nh6' va d~ xu ly thong tin. Ngoai ra vi~c xay dvng h~
th6ng tai khoan con g~n li~n v6'i yeu cftu tin hQc h6a cong tac k~ toan - m<)t
trong nhfrng bi~n phap quan trQng d~ tang cuang ch~t luqng va hi~u qua cua
cong tac k~ toan.
H~ th6ng tai khoan k€ toan th6ng nh~t quy dinh & nu6'c ta bao g6m cac n<)i
dung caban:
1. s6 luqng, ten gQi va s6 hi~u cua cac tai khoan duqc su d\mg trong n~n kinh
t~ d~ phan anh cac d6i tuqng k~ toan Cl,l th~ .
2. N<)i dung kinh t~, cong dl,lng kinh t~ cua tung tai khoan c~p 1,2 va 3(n~u c6)
3. K~t c~u cua tung tEti khoan
4. M<)t s6 quan h~ d6i ung chu y~u cua cac tai khoan.
Ngoai ra con huang dfrn m<)t s6 phuang phap tinh toan va xac dinh nhfrng
chi tieu duqc su d\lng d~ k~t chuy~n gifra cac tai khoan khac nhau c6 lien quan.
H~ th6ng tai khoan k€ toan th6ng nh~t duqc quy dinh chung cho n~n kinh t~
, trong khi d6 m6i nganh ho~t d()ng , ho~c thanh phftn kinh t~ l~i c6 nhfrng d~c
thil v~ d6i tuqng phan anh va yeu cftu quan ly nen dtJa tren ca s& cua h~ th6ng
tai khoan k~ toan th6ng nh~t, m6i nganh (ho~c thanh phftn kinh t~) se nghien
cuu va xay dtJng h~ th6ng tai khoan cho nganh ho~c thanh phftn kinh t~ m<)t
each phil hqp.
H~ th6ng tai khoan k~ toan th6ng nh~t duqc quy dinh ap d\lng cho cac
doanh nghi~p & Vi~t Nam bao g6m 10 lo~i, trong tirng lo~i bao g6m nhi~u tai
khoan c~p 1 va tily theo yeu cftu quan ly m6i tai khoan c~p 1 c6 th~ c6 nhi~u tai
khoan c~p 2. Tir tai khoan c~p 3 tr& di thi nganh ho~c doanh nghi~p dtJa vao
d~c di~m quan ly cua minh d~ m& cho phil hqp va thu~n lqi cho vi~c theo doi
(ngo~i trir m<)t s6 tai khoan c~p 3 duqc nha nu6'c quy dinh th6ng nh~t).
16
----------
- -
Cac tai khoim lo~i 1-> 9 duqc dung de phim anh tai san, ngu6n v6n, tinh
hinh va k~t qua ho~t d<)ng cua doanh nghi~p, duqc ghi chep theo phuang phap
ghi kep (d6i ung gifra cac tai khoan c6 quan h~), con c6 tai khoan lo~i 0 dung
d~ phan anh m()t s6 d6i tuqng d~c bi~t lien quan den vi~c quan ly, su dvng
trong doanh nghi~p va cdn duqc theo doi rieng . U~c diem ghi chep vao cac tai
khofm nay Ia ghi dan (khong d6i ung v&i tai khoim khac ). Khi trmg len ghi ben
Nq, khi giam xu6ng ghi ben C6 va c6 s6 du Nq.
1.4. H~ thBng tai khoan k~ toan 0' mqt sA quAe gia:
C6 the phan bi~t thanh 2 nh6m dva vao vi~c quy dinh va khong quy dinh d6i
vai h~ th6ng tai khoan k€ toan.
1.4.1. Nhom khong quy djnh h~ thAng tai khoan k~ toan thAng nhit:
U~i di~n cho nh6m nay la h~ thf>ng k€ toan cua My va Anh .
T~i cac nuac nay khong c6 m9t h~ th6ng tai khoan k€ toan th6ng nhdt v~
ten gQi va sf> hi~u b~t bu<)c su dt_mg trong tdt ca cac doanh nghi~p. Thvc t~ cac
doanh nghi~p din Clr vao linh VVC kinh doanh, qui mo CUa doanh
nghi~p
Va yeu
cAu quan ly d~ Iva chQn cac tai khoim si'r dt.mg rieng cho doanh nghi~p minh, va
tv d~t ten cling nhu s6 hi~u cho cac tai khoan. s6 hi~u tai khoan c6 the Ia hai,
ba chfr s6, th~m chi nhi~u han. Nguyen t~c cua vi~c d~t ten, s6 hi~u tai khoan
phai phan anh duqc d6i tuqng cdn theo doi, vi~c si'r dt,mg tai khoan phai nhdt
qmin trong ky, n~u CO SV thay df>i phai giai trinh ly do va anh huemg cua SV
thay dbi d6 d6i v&i bao cao tai chinh.
Can cu d~ xay dvng h~ th6ng tai khoan k~ toan Ia: dva tren ca
sa tuan
thu chuAn mgc k~ toan va cac nguyen t~c k~ toan chung dugc chftp nh~, dga
vao n()i dung kinh t~ cua d6i tuqng dugc phan anh, dva vao m6i quan h~ giua
tai khoan v&i yeu cdu cung cftp thong tin cho vi~c l~p h~ th6ng bao cao tai
chinh va cac bao cao k~ toan khac cua dan vi.
H~ th6ng tai khoan k~ toan xay dvng theo nh6m nay c6 uu diem Ia t~o
kha nang tu duy nang d()ng cho ngu<'Yi lam k€ toan trong doanh nghi~p nhung
co nhuqc di~m la do de tung doanh nghi~p tv thiet k~ h~ th6ng tai khoan si'r
dvng cho cong tac k~ toan t~i doanh nghi~p nen se gay kh6 khan trong so sanh,
17
d6i chi€u, t6ng hqp thong tin, trong ki€m tra, ki€m smit va trong huang dfrn
nghi~p V\1.
1.4.2. Nhom quy djnh h~ th6ng tai khoan k~ toan th6ng nhit:
D~i di~n cho nh6m miy Ia h~ th6ng k€ tmin cua Phap va Nga.
H~ thAng k~ toan Phap: c6 thi€t l~p m9t h~ th6ng tai khofm k€ toan th6ng
nhAt H~ th6ng tai khofm k€ toan dfiu tien cua Phap duqc ban hanh nam 194 7,
sau d6 duqc b6 sung, sua d6i vao cac nam 1957, 1982, 1986, 2000 .... Trong d6
cac tai khofm k€ toan duqc chia thanh 9 lo~i :
- Tai khofm lo~i 1 d€n lo~i 8 : thu9c k€ toan t6ng quat phfm anh toan b9
tai san, v~t tu, ti~n v6n, tinh hinh mua ban, chi phi, thu nh~p, tinh toan k€t qua
6 d~ng t6ng quat, Ia ca so d€ l~p bao cao tai chinh .
- Tai khoan lo~i 9 : thu9c k€ toan phan tich nh~m phan tich chi phi, gia
thanh, k€t qua kinh doanh cua tirng lo~i hang, tung nganh ho~t d()ng, Ia phuang
ti~n giup ban giam d6c ki€m soat m9t each c6 hi~u qua tinh hinh ho~t d()ng
cua doanh nghi~p minh.
H~ thfing k~ toan Nga: B9 Tai Chinh C()ng hoa Lien Bang Nga cling thi~t l~p
va ban hanh m9t h~ th6ng tai khoan k€ toan th6ng nhAt moi ap dl,lng cho cac
doanh nghi~p tir ngay 11112001 v6i d~c di€m:
- Cac d6i tuqng k€ tmin khong phan tich theo tinh ng~n h~n hay dai h~n .
- Khong tach bi~t k€ toan tai chinh, k€ toan quan tri, c6 cac tai khofm
dung d€ h~ch toan chi phi ph\lc V\1 cho vi~c tinh gia thanh .
- Lo~i b6 nhi~u tai khoan chi ti€t nh~m tang tinh linh ho~t cua h~ th6ng
khi v~n dl,lng trong th\l'c ti€n, chu y€u luu gifr nhfrng tai khoan chi ti€t theo yeu
cfiu cua CCY quan thu€.
Hi~n t~i h~ th6ng tai khoan k€ toan 6 Vi~t Nam duqc xay d\l'ng va quy
,
djnh ch~t che tuang W v6i cac nu6c 6 nh6m 2. H~ th6ng tai khoan k€ toan 6
nh6m 2 c6 uu di€m Ia t~o nen tinh th6ng nhAt cao, thu~n lqi trong ki€m tra,
ki€m soat va huang dfrn nghi~p V\1 nhung c6 nhuqc di€m Ia qua c(rng nh~c
trong quy djnh cac tai khoan phai sir dl,lng nen, h~n ch€ tinh chu d()ng, linh ho~t
cua doanh nghi~p trong t6 chuc sir d\lflg h~ th6ng tai khofm k€ toan.
18
Vi~c k€ thira uu di€m cua 2 nhom tren d€ thi~t k€ h~ th6ng ti1i khoan
thich trng v6i di€u ki~n cua nu6c ta Ia di€u cfrn phai nghiem ctru va th1,l'c hi~n.
K~t luan chuong 1
H~ th6ng tai khoan k~ to{m co anh huang quan tn;mg va tac d<)ng tn.rc ti~p d~n
vi~c t~o ra thong tin thich hqp va hii'u ich cho cac d6i tuQTig sir d1,1ng ben trong
l~n ben ngoai don vi k~ toan. Vi~c nghien ctru ly lu~n v€ tai khoan, v€ h~ th6ng
tai khoan trong m6i quan h~ v&i h~ th6ng k~ toan noi chung d€ qua do t~o nen
S\1' tuong tac nh~m giup cho vi~c xu ly thong tin thich ung v6i yeu cAu trinh
bay thong tin tren h~ th6ng bao cac k€ toan co y nghia h€t sue quan tr~mg trong
vi~c djnh huang thi€t k€ h~ th6ng tai khoan k€ toan.
Ben c~ d6, vi~c tim hi€u kinh nghi~m thi~t k€ h~ th6ng tai khoan
a
sa quan tr9ng v€ m~t ly lu~
thi~t k~ h~ th6ng tai khoan k~ toan cho cac doanh nghi~p a
cac nu6c phat tri€n cling Ia m<)t trong nhfrng ca
trong djnh huang
Vi~tNam.
19
CHlfONG 2: DANH GIA HE. THONG TAl KHOAN KE
TOAN HI~N HANH QUY DJNH AP DVNG CHO CAC
DOANH NGHI~P
2.1 Gi6i thi~u h~ thfing tai khoan hi~n hanh.
H~ th6ng k~ toan doanh nghi~p Vi~t Nam n6i chung va h~ th6ng tai
khmin k~ toan n6i rieng ke tir luc ra d<'ri cho d~n nay da qua rAt nhi~u I§n sua
dbi, di~u chinh b6 sung de phil hqp v&i moi tru<'rng phap ly va moi tru<'rng kinh
doanh khong ngirng thay dbi theo yeu du phat trien va h9i nh~p kinh t~ toan
'
cau.
a Vi~t Nam da c6 lu~t k~ toan, da
c6 h~ th6ng chuftn mgc k~ toan dang trong qua trinh hoan chinh. Day Ia ca sa
Tinh cho d~n nay, v~ m~t phap ly thi
phap ly chi ph6i trgc ti~p d~n ho;;tt d<)ng k~ toan cling nhu vi~c
hi~n k~ toan
tb
chirc thgc
a cac doanh nghi~p nh~m cung cfrp thong tin cho cac d6i tuqng sir
dt,mg khac nhau. Tren
CO'
sa lu~t k~ toan va chuftn mgc k~ toan da ban hanh, B9
tai chinh da nghien c(ru va ban hanh ch~ d9 k~ toan ap dt,mg cho cac doanh
nghi~p Vi~t
Nam.
V~ h~ thfmg tai khofm k~ toan thi hi~n nay, c6 hai h~ th6ng tai khoc'm
quy dinh ap d1,mg cho cac lo;;ti hinh doanh nghi~p ho;;tt d<)ng
a VN: h~ th6ng tai
khoi'm ban hanh QD 15/2006 Qfl - BTC ngay 20.03.2006 va h~ th6ng tai
khmin dung cho doanh
nghi~p
nho va va vira ban hanh theo Qfl 48/2006 QD -
BTC ngay 14.09.2006 cua BTC. Sau day gi&i thi~u tbng quat tung h~ th6ng tai
khoim k~ toan.
2.1.1 H~ thfing tai khoan k~ tmin ban hanh theo QD 15:
H~ th6ng tai khmin nay ra d<'ri dga tren ca
sa da bb sung sua dbi tir h~
th6ng tai khoi'm ban hanh theo QD 1141 de phil hqp v&i cac chuftn mgc k~ toan
da ban hanh va moi tru<'rng kinh doanh c6 nhi~u thay dbi trong thai gian qua.
H~ thlmg tai khoan nay bao g6m 10 lo;;ti tai khoim, trong d6 cac tai
khoan tir lo;;ti 1 - > 9 bao g6m 86 tai khoan cfrp 1, 120 tai khoan ccip 2 va 2 tai
khoan ccip 3, con titi khoan lo;;ti 0 bao g6m 6 tai khoan.
H~ th6ng tai khoiin k~ toan, duqc ban hanh chua dgng cac n<)i dung sau:
20
Quy djnh chung
Danh mvc ten goi va s6 li~u cua cac la~i tai khaan.
Giai thich n(>i dung, k~t cciu va phuang phap ghi chep vaa tai khaan k~
taan.
Sau day gi6i thi~u m(>t s6 d~c diem h~ th6ng tai khaan k~ taan n6i tren:
H~ th6ng tai khaan k~ taan ban hanh thea QD 15 baa g6m 10 la~i tai khaan,
trong d6:
- Cac la~i tai khafm n&m trong la~i 1 - 9 duqc goi Ia nhfrng tai khaan trong
bang, phan anh thea phuong phap ghi sb kep.
+ Cac tai khaan thu(>c la~i 1 va 2 (s6 dAu tien cua s6 hi~u tai khaan Ia s6
1 ha~c s6 2) duqc dung de phan anh tai san cua daanh nghi~p.
Trang n(>i b(> cac Uti khaan thu(>c 1, 2 va gifra la~i 1 va 2 c6 m6i quan h~ d6i
ung phb bh~n bieu hi~n S\1' chuyen h6a gifra cac la~i tai san v6i nhau trang qua
trinh
ha~t
d(>nng ctia daanh nghi~p.
+ Cac tai khaan thu9c la~i 3 va 4(s6 dAu tien cua s6 hi~u tai khaan Ia s6
3 ha~c s6 4) duqc dung de phan anh ngu6n v6n cua daanh nghi~p.
Trang n9i b9 cac tai khaan la~i 3 ha~c 4 co m6i quan h~ d6i ung phb bi~n bieu
hi~n SlJ chuyen h6a gifra cac la~i ngu6n v6n trong qua trinh ha~t d9ng cua
daanh nghi~p.
+ Cac tai khaan thu9c la~i 5 d€n la~i 9 duqc sir dvng de phan anh cac
qua trinh ha~t d9ng cua daanh nghi~p va xac djnh k€t qua kinh daanh, duqc g<;>i
chung Ia tai khaan trung gian (s6 dAu tien cua s6 hi~u tai khaan Ia s6 5,6,7,8,9)
Cac tf1i khaan tir la~i 5 d€n la~i 9 khong c6 s6 du.
Cac tai khaan tir la~i 5 d€n la~i 8 co m6i quan h~ d6i ung phb bi~n v6i cac tai
khaan thu9c la~i 1,2,3, bieu hi~n qua trinh phat sinh, hinh thanh chi phi va
daanh thu trong ha~t d9ng cua doanh nghi~p. Cac tai khmin tir lo~i 5 d€n lo~i 8
c6 m6i quan h~ d6i ung phb bi€n v6i tai khmin lo~i 9 nh&m xac djnh k€t qua
kinh doanh.
- Cac tai khofm thu9c lo~i 0 ghi sb theo phuang phap ghi don. Khi phat sinh
tang thi ghi ben Nq va khi phat sinh giam thi ghi ben C6. Cac tai khoan nay c6
the ghi d9c l~p ho~c cling c6 the ghi d6ng thai v6i m9t but toan kep nao d6.
21
- M6i quan h~ cua h~ th6ng tai khmin v6i vi~c l~p cac bao cao tai chinh.
+ Sf> li~u duqc cung cclp tir cac tai khoim thu('>c cac lo;;ti I ,2,3,4 duqc dung
d~ l~p bang CDKT.
+ s6 li~u duqc cung cfip tir cac tai khoan thu('>c cac lo;;ti 5,6,7,8,9 duqc dung
d~ l~p bao cao k€t qua ho;;tt d('>ng kinh doanh.
+ Sf> li~u cung cclp tir cac TK Ill, 112,113 va TK 121,128 duqc su d1,mg d~
l~p bao cao hru chuy~n ti~n t~ theo phm:mg phap tn,rc ti~p.
+ sf> li~u duqc cung cclp tir cac tai khoan thu('>c lo;;ti 1,2,3,4 va m9t sf> TK
khac duqc dung d~ l~p bao cao luu chuy~n ti~n t~ theo phuang phap gian ti~p.
Phan lo~i va sip x~p h~ thclng tai khoan:
Loai 1
Nh6m 1: Ti~n (TK111,112,113)
Tai san
Nh6m 2: Dfiu tu ng~n h;;tn (TK121,128,129)
,
ngan
Nh6m 3: Nq phai thu (TK131,133,136,138,139)
h;;tn
Nh6m 4: Ung tru6c ng~ h;;tn (TK141,142,144)
Nh6m 5: Hang tbn kho(TK151,152,153,154,155,156,157,158,159
Nh6m 6: chi SlJ nghi~p (TK 161)
Loai 2
Nh6m 1: Tai san c6 dinhva BDSdfiu tu (TK211,212,213,214,217)
Tai san dai
Nh6m 2: Dfiu tu dai h;;tn (TK221,222,223,228,229)
h;;tn
Nh6m 4: Xay dlJng CO' ban - ung tru6c dai h;;tn
(TK241 ,242,243,244)
Loai 3
Nh6m 1: Nq tin dvng ng~n h~n (TK311 ,315)
Nq phai
Nh6m 3: Nq ng~n h~n khac ( TK331,333,334,335,336,337,338)
tra
Nh6m 4:Nq tin dt,mg dai h;;tn va nq dai h;;tn
(TK341 ,342,343,344,34 7)
Nh6m 5: D1J phong phai tra (TK351, 352)
22
Loai4
Nh6m 1: Ngu6n vfm dung cho kinh doanh
Ngu6n vim
(TK411, 412,413,414,415,418, 419)
chu sa htiu
Nh6m 2: Hii 16 ( TK421)
Nh6m 3 : Quy ken thu6ng phuc lqi ((TK431)
Nh6m 6: Ngu6n kinh phi ( TK461, 466)
Loai 5
Nh6m 1: Doanh thu ( TK511, 512)
Doanh thu
Nh6m 2 : Chi~t khAu thuong m~i ( TK521)
Nh6m 3 : Giam gia- Hang ban hi tra l~i ( TK531,532)
Loai 6
Nh6m 1: Mua h~mg ( TK611)
Chi phi
Nh6m 2: Chi phi san phAm (TK621,622,623,627)
SXKD
Nh6m 3: Gia v6n, gia th~mh ( TK631, 632, 635)_
Nh6m 4: Chi phi thai kY( TK641,642)
Loai 7
Thu nh?p khac ( TK711)
Loai 8
Nh6m 1: Chi phi khac (TK811)
Nh6m 2: chi phi thu~ thu nh?p doanh nghi~p (TK821)
Loai 9:
Xac dinh k~t qua (TK911)
23
