Phương pháp giải nhanh trắc nghiệm nguyên tử hóa học

www.nguoithay.org

Ph−¬ng ph¸p gi¶i nhanh c¸c b i to¸n vÒ cÊu t¹o nguyªn tö
Đ Thành Giang

Trong nh ng năm g n ñây b giáo d c ñã ñưa hình th c thi tr c nghi m vào môn hóa vào trong hình
th c thi tuy n sinh ñ i h c, vì v y ñ gi i t t các bài toán trong th i gian ng n, chúng ta c n ph i có m t kĩ
năng gi i nhanh bài t p th t t t, ngoài kĩ năng gi i theo hư ng t lu n. Sau nhi u năm gi ng d y, tôi ñã ñúc
k t và ñã ñưa ra 1 s phương pháp và công th c gi i nhanh trong ñó có ph n nguyên t , giúp các em có th
có thêm kĩ năng ñ tăng t c ñ làm bài c a mình lên, m i các quí th y cô và các em cùng tham kh o. Có l
ñây s là bài ñăng cu i cùng c a tôi lên di n ñàn vì trong th i gian t i tôi ph i ñi công tác xa và tương ñ i
b n v i công vi c nên khó có th i gian ñ lên di n ñàn. Giáng sinh và năm m i cũng s p ñ n r i, tôi xin
ñư c g i l i chúc s c kh e ñ n toàn th các quí th y cô, cùng các em h c sinh thân yêu, chúc các quí th y
cô ngày càng gi ng d y t t, có thêm nhi u cách gi i m i hay và sáng t o ñ có th giúp các em có thêm
hành trang ki n th c t t hơn trên bư c ñư ng chinh ph c ñ nh cao, chúc các em h c sinh thân yêu ngày
càng h c t t và ngày càng say mê môn hóa hơn, hãy luôn là nh ng ngư i con ngoan, là trò gi i, ñ trong
m t m i ngư i các em luôn là nh ng ngư i tuy t v i nh!t, v i các th y cô, các em luôn là nh ng ni m t
hào l n nh!t, trên bư c ñư ng ñ i các th y cô v"n luôn dõi theo các em, c lên các em nhé!
D ng 1: Cho t#ng s h t cơ b n và hi u s h t mang ñi n.
a) D ng toán cơ b n cho 1 nguyên t .
G i t#ng s h t mang ñi n là S, hi u là a, ta d dàng có công th c sau: Z = (S + a) : 4
Căn c vào Z các em s xác ñ$nh ñư c nguyên t ñó là thu c nguyên t hóa h c nào (công th c r!t d
ch ng minh, các em vi t h ra là th!y).
VD1: T#ng s h t cơ b n c a 1 nguyên t X là 82, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 22. V y X là
L i gi i
Ta có: Z = (82 + 22) : 4 = 26 => Fe
VD2: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t Y là 52, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 16. Y là
L i gi i
Ta có: Z = (52 + 16) : 4 = 17 => Y là Clo (Cl)

www.nguoithay.org

b) V i công th c trên ta hoàn toàn có th áp d ng cho phân t , h%n h p các nguyên t
N u là MxYy thì có th coi có x nguyên t M và y nguyên t Y.
Do ñó x.ZX + y.ZY = (Sphân t + aphân t ) : 4
VD3: T#ng s h t cơ b n trong phân t X có công th c là M2O là 140, trong phân t X thì t#ng s h t
mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là 44. V y X là
L i gi i
Trong X có 2 nguyên t M và 1 nguyên t O.
Nên ta có : 2.ZM + 8 = (140 + 44) : 4 = 46 => Z =19 => K => X là K2O
VD4: M và X là hai nguyên t kim lo i, t#ng s h t cơ b n c a c nguyên t M và X là 142, trong ñó
t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn không mang ñi n là 42. S h t mang ñi n trong nguyên t M nhi u hơn
trong nguyên t X là 12. Tìm M và X
L i gi i
Ta có: ZM + ZX = (142 : 42) : 4 = 46.
2ZM – 2ZX = 12 (t#ng s h t mang ñi n là 2Z)
D dàng tìm ñư c ZM = 26, ZX = 20. V y M là Fe, X là Ca.
c) Áp d ng m& r ng công th c trên trong gi i ion
N u ion là Xx+ thì ZX = (S + a + 2x) : 4
N u ion Yy- thì ZY = (S + a – 2y) : 4
V y khác bi t c a công th c này v i công th c ban ñ u ñó là thêm giá tr$ c a ñi n ion (cách nh : n u ion
+, thì ñem + 2 l n giá tr$ ñi n ion, n u âm thì – 2 l n giá tr$ ñi n ion âm)
VD5: T#ng s h t cơ b n c a ion M3+ là 79, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn không mang ñi n là
19. M là
L i gi i
ZM = (79 + 19 +2.3) : 4 = 26 => M là s t (Fe).
VD 6: T#ng s h t cơ b n trong ion X3- là 49, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn không mang ñi n là
17. X là

L i gi i
ZX = (49 + 17 – 2.3) : 4 = 15 => X là Photpho (P)
D ng 2: Cho t#ng s h t cơ b n (S)
V i d ng này thì ta ph i k t h p thêm b!t ñ'ng th c:
1 ≤ N/Z ≤ 1,52 (v i 82 nguyên t ñ u b ng tu n hoàn)
1 ≤ (S −2Z)/Z ≤ 1,52 => S/3,52 ≤ Z ≤ S/3


www.nguoithay.org

(thư ng v i 1 s nguyên t ñ u ñ chênh l ch gi a p, n, không nhi u thư ng là 1 ho)c 2, nên sau khi chia S
cho 3 ta thư ng chon luôn giá tr$ nguyên g n nh!t, ngoài ra các em có th k t h p công th c:
S = 2Z + N = Z + (Z + N) hay là S =Z + A ñ ch n nhanh ñáp án)
VD7: T#ng s h t cơ b n c a nguyên t X là 52, X thu c nhóm VIIA. X là
L i gi i
Z ≤ 52: 3 = 17,33 => Z là Clo (Cl)
VD 8: T#ng s h t trong phân t MX là 84 h t, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang
ñi n là 28. S nơtron c a M nhi u hơn s kh i c a X là 12 ñơn v$. S h t trong M l n hơn s h t trong X là
36 h t.MX là h p ch!t nào
L i gi i
* ví d này các em thư ng l a ch n gi i h 4 phương trình, như v y bài toán s tương ñ i ph c t p và
m!t th i gian, do ñó n u ch$u khó tư duy 1 chút các em có th ñưa bài toán v h phương trình v i +n là
t#ng s h t.
N u quan sát nhanh ch c+n k t h p d ki n ñ u và cu i là ta có h phương trình v i S (t#ng s h t)
Có: SM + SX = 84
SM – SX = 36
Gi i h ñư c SM = 60, SX = 24.
ZM ≤ 60:3 = 20 => Ca, ZX ≤ 24 : 3 = 8 => O V y MX là CaO.
VD9: M t h p ch!t ion c!u t o t, ion M2+ và X– , t#ng s h t cơ b n trong phân t MX2 là 186 h t trong
ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là 54 h t.S nơtron c a ion M2+ nhi u hơn X– là 12.

T#ng s h t M2+ nhi u hơn trong X– là 27 h t. Công th c phân t c a MX2 là
L i gi i
Ta có : SM + 2SX = 186
T#ng s h t trong M2+ là SM – 2 (vì m!t 2e), trong X- là SX + 1 (vì X nh n 1 e)
V y có phương trình 2 là SM – 2 – (SX + 1) = 27
Gi i h ta ñư c SM = 82 (d dàng bi t ñó là Fe, vì S = A + Z = 82), SX = 52 (d dàng bi t ñó là Cl)
V y MX2 là FeCl2
Trên ñây là 1 s ví d c a tôi ñưa ra ñ các em hi u thêm cách v n d ng và tư duy theo hư ng gi i tr c nghi m,
chúc các em ngày càng say mê, sáng t o ñ ñưa ra nh ng cách gi i m i hay và hi u qu , thân ái!


www.nguoithay.org

Bài t p v n d ng:
Câu 1: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t M là 82, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 22. M là
A. Cr.

B. Fe.

C. Cu.

D. Ni.

Câu 2: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t c a nguyên t X là 114, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s
h t không mang ñi n là 26. Nguyên t X là
A. Br.

B. Cl.

C. Zn.

D. Ag.

Câu 3: Nguyên t X có t#ng s h t cơ b n là 40. Trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 12 h t. C!u hình electron c a nguyên t X là
A. Na.

B. Mg.

C. Al.

D. Si.

Câu 4: T#ng s h t cơ b n trong M2+ là 90, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là
22. M là
A. Cr.

B. Cu.

C. Fe.

D. Zn.

Câu 5: T#ng s h t cơ b n trong X3- là 49, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là
17. X là
A. N.

B. P.

C. Sb.

D. As.

Câu 6: T#ng s h t cơ b n trong M+ là 155, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là
31. M là
A. Na.

B. K.

C. Rb.

D. Ag.

2-

Câu 7: T#ng s h t cơ b n trong X là 50, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là
18. S hi u nguyên t c a X là
A. O.

B. S.

C. Se.

D. C.

Câu 8: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t X là 82, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 22. T#ng s electron trong X3+ và X2O3 l n lư t là
A. 23; 76.

B. 29; 100.
2+

Câu 9: M t ion X

C. 23; 70.

D. 26; 76.

có t#ng s h t proton, nơtron, electron là 92, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s

h t không mang ñi n là 20. S h t nơtron và electron trong ion X2+ l n lư t là
A. 36 và 27.

B. 36 và 29.

C. 32 và 31.

D. 31 và 32.

Câu 10: T#ng s h t cơ b n trong X3+ là 73, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không m ng
ñi n là 17. S electron c a X là
A. 21.

B. 24.

C. 27.

D. 26.

www.nguoithay.org

Câu 11: M t ion M3+ có t#ng s h t proton, nơtron, electron là 79, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn
s h t không mang ñi n là 19. S electron và s nơtron c a M3+ là
A. 26; 27.

B. 23; 27.

C. 23; 30.

D. 29; 24.

Câu 12: Oxit B có công th c là X2O. T#ng s h t cơ b n trong B là 92, trong ñó s h t mang ñi n nhi u
hơn s h t không mang ñi n là 28. B là
A. Na2O.

B. Li2O.

C. K2O.

D. Ag2O.

Câu 13: T#ng s h t cơ b n c a phân t M2O5 là 212, trong ñó t#ng s h t mang ñi n hơn s h t không
mang ñi n là 68. M là
A. P.

B. N.

C. As.

D. Bi.

Câu 14: T#ng s h t cơ b n c a phân t MCl2 là 164, trong ñó t#ng s h t mang ñi n hơn s h t không
mang ñi n là 52. M là
A. Mg.

B. Ca.

C. Cu.

D. Zn.

Câu 15: H p ch!t X ñư c t o b&i nguyên t M v i nguyên t nitơ là M3N2 có t#ng s h t cơ b n là 156,
trong ñó t#ng s h t mang ñi n hơn s h t không mang ñi n là 44. Công th c phân t c a X là
A. Mg3N2.

B. Ca3N2.

C. Cu3N2.

D. Zn3N2.

Câu 16: T#ng s h t cơ b n c a phân t CaX2 là 288, trong ñó t#ng s h t mang ñi n hơn s h t không
mang ñi n là 72. X là
A. Clo.

B. Brom.

C. Iot.

D. Flo.

Câu 17: T#ng s h t cơ b n c a phân t MClO3 là 182, trong ñó t#ng s h t mang ñi n hơn s h t không
mang ñi n là 58. M là
A. K.

B. Li.

Câu 18: T#ng s h t mang ñi n trong ion

C. Na.

D. Rb.

là 82. X và Y là 2 nguyên t thu c cùng m t phân nhóm

chính và thu c hai chu kì liên ti p nhau. Nguyên t X là:
A. C.

B. S.

Câu 19: T#ng s h t mang ñi n trong ion

C. O.

D. Si.

là 78. S h t mang ñi n trong nguyên t X nhi u hơn trong

nguyên t Y là 12. X là.
A. C.

B. Si.

Câu 20: T#ng s h t cơ b n trong phân t

C. S.

D. Se.

M2X là 140, trong ñó t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn s h t

không mang ñi n là 44. S h t mang ñi n trong nguyên t M nhi u hơn trong nguyên t X là 22.
Công th c phân t c a M2X là
A. K2O.

B. Na2O.

C. Na2S.

D. K2S.

Câu 21: Phân t M3X2 có t#ng s h t cơ b n là 222, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không


www.nguoithay.org

mang ñi n là 74. T#ng s h t mang ñi n trong M2+ nhi u hơn t#ng s h t mang ñi n trong X3- là 21. Công
th c phân t M3X2 là

A. Ca3P2.

B. Mg3P2.

C. Ca3N2.

D. Mg3N2.

Câu 22: T#ng s h t proton, nơtron , electron trong hai nguyên t c a nguyên t X và Y là 96 trong ñó t#ng
s h t mang ñi n nhi u hơn t#ng s h t không mang ñi n là 32 . S h t mang ñi n c a nguyên t Y nhi u
hơn c a X là 16. X và Y l n lư t là
A. Mg và Ca.

B. Be và Mg.

C. Ca và Sr.

D. Na và Ca.

Câu 23: H p ch!t A t o b&i ion M2+ và ion X 22− . T#ng s h t cơ b n t o nên h p ch!t A là 241 trong ñó,
t#ng s h t mang ñi n nhi u hơn h t không mang ñi n là 47. T#ng s h t mang ñi n c a ion M2+ nhi u hơn
c a ion X 22− là 76 h t. M là
A. Ca.

B. Mg.

C. Ba.

D. Sr.

Câu 24: T#ng s h t proton, notron và electron trong 2 nguyên t A và B là 142, trong ñó t#ng s h t mang
ñi n nhi u hơn t#ng s h t không mang ñi n là 42. S h t mang ñi n c a nguyên t B nhi u hơn c a A là
12. A, B l n lư t là
A. Ca, Fe.

B. Cr, Zn.

C. Na, Cl.

D. K, Mn.

Câu 25 : T#ng s h t p,n,e trong 2 nguyên t kim lo i A và B là 177. Trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn
s h t không mang ñi n là 47. S h t mang ñi n c a nguyên t B nhi u hơn c a nguyên t A là 8. A và B
l n lư t là:
A. Cr, Ni.

B. Ca, Cr.

C. Fe, Zn.

D. Mn, Cu.

Câu 26: T#ng s h t proton, nơtron , electron trong hai nguyên t c a nguyên t MX2 là 142, trong ñó t#ng
s h t mang ñi n nhi u hơn t#ng s h t không mang ñi n là 42 . S h t mang ñi n c a nguyên t X- nhi u
hơn c a M2+ là 13. Công th c phân t c a MX2 là
A. MgCl2.

B. MgBr2.

C. CaCl2.

D. CaBr2.

Câu 27: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t X là 58, X thu c nhóm IA. X là
A. Na.

B. K.

C. Li.

D. Rb.

Câu 28: Nguyên t X có s kh i nh hơn 36 và có t#ng các h t là 52. X là
A. Cl.

B. K.

C. Na.

D. Br.

Câu 29: T#ng s h t cơ b n trong nguyên t c a nguyên t X là 40. X là nguyên t hóa h c nào dư i ñây?
A. Na.

B. P.

C. Al.

D. Si.

Câu 30 : Nguyên t c a nguyên t X có t#ng s h t cơ b n là 155, trong ñó t#ng s h t mang ñi n chi m
60,64% t#ng s h t. X là
A. Rb.

B. Ba.

C. Ag.

D. Zn.


www.nguoithay.org

Câu 31: M t nguyên t c a nguyên t X có t#ng s h t cơ b n là 34. X là nguyên t hóa h c nào dư i ñây
A. Li.

B. Na.

C. F.

D. Mg.

Câu 32: M t nguyên t c a nguyên t X có t#ng s h t proton, nơtron, electron là 52 và có s kh i là 35.
S hi u nguyên t c a nguyên t X là (CĐ KA năm 2009)
A. 18.

B. 23.

C. 17.

D. 15.

Câu 33: Nguyên t c a nguyên t X có t#ng s h t cơ b n là 40. S h t mang ñi n c a m t nguyên t Y
nhi u hơn s h t mang ñi n c a m t nguyên t X là 8 h t. Các nguyên t X và Y l n lư t là
A. Al và P.

B. Fe và Cl.

C. Al và Cl.

D. Na và Cl.

Câu 34:T#ng s h t proton , nơtron , electron trong phân t MX3 là 196 , trong ñó s h t mang ñi n nhi u
hơn s h t không mang ñi n là 60 . S h t không mang ñi n c a X l n hơn c a M là 4. T#ng s h t (p,n,e)
trong X- nhi u hơn trong M3+ là 16 . Công th c phân t c a MX3 là
A. AlCl3.

B. AlBr3.

C. CrCl3.

D. CrBr3.

Câu 35: M t h p ch!t có công th c c!u t o là M+, X2-. Trong phân t M2X có t#ng s h t cơ b n là 140 h t,
trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là 44 h t. S nơtron c a M+ l n hơn s kh i
c a X2- là 12. T#ng s h t trong M+ nhi u hơn trong X2- là 31 h t. Công th c hóa h c c a M2X là
A. Na2O.

B. K2S.

C. Na2S.

D. K2O.

Câu 36: h p ch!t M2X có t#ng s các h t trong phân t là 116, trong ñó s h t mang ñi n là 36. Kh i lư ng
nguyên t X l n hơn M là 9. T#ng s h t (p, n, e) trong X2- nhi u hơn M+ là 17 h t s kh i c a M và X là
A. Na2O.

B. K2S.

C. Na2S.

D. K2O.

Câu 37: M t h p ch!t ion c!u t o t, ion M2+ và X– , t#ng s h t cơ b n trong phân t MX2 là 186 h t trong
ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang ñi n là 54 h t.S nơtron c a ion M2+ nhi u hơn X– là 12.
T#ng s h t M2+ nhi u hơn trong X– là 27 h t. Công th c phân t c a MX2 là
A. FeCl2.

B. ZnBr2.

C. CaCl2.

D. BaBr2.

Câu 38: T#ng s h t trong phân t MX là 84 h t, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang
ñi n là 28. S nơtron c a M nhi u hơn s kh i c a X là 12 ñơn v$. S h t trong M l n hơn s h t trong X là
36 h t.MX là h p ch!t nào
A. CaS.

B. MgO.

C. MgS.

D. CaO.

Câu 39: T#ng s h t trong phân t MX là 108 h t, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không mang
ñi n là 36. S kh i c a M nhi u hơn s kh i c a X là 8 ñơn v$. S h t trong M2+ l n hơn s h t trong X2- là
8 h t.%Kh i lư ng c a M có trong h p ch!t là
A. 55,56%.

B. 44,44%.

C. 71,43%.

D. 28,57%.


www.nguoithay.org

Câu 40: T#ng s h t trong phân t M3X2 là 206 h t, trong ñó s h t mang ñi n nhi u hơn s h t không
mang ñi n là 58. S nơtron c a X nhi u hơn s nơtron c a M là 2 ñơn v$. S h t trong X3- l n hơn s h t
trong M2+ là 13 h t.Công th c phân t c a M3X2 là
A. Ca3P2.

B. Mg3P2.

C. Ca3N2.

D. Mg3N2.

Đáp án
1.B.

2.A.

13.A.

3.C.

4.B.

5.B.

6.D.

14.B. 15.A. 16.B.

17.A.

25.C.

26.A. 27.B. 28.A.

29.C.

37.A.

38.D. 39.A. 40.B.

7.B.

8.A.

9.B. 10.B. 11.C.

12.A.

18.B. 19.B.

20.A.

21.C. 22.A. 23.C.

24.A.

30.C. 31.B.

32.C.

33.C. 34.A. 35.D.

36.C.