Soạn bài Bài ca ngất ngưỡng

Soạn bài:

BÀI CA NGẤT NGƯỠNG
--- NGUYỄN CÔNG TRỨ ---

I.TÌM HIỂU CHUNG
1.Tác giả: Nguyễn Công Trứ (1778 – 1858).
– Tự là Tồn Chất hiệu là Ngộ Trai, biệt hiệu là Hy Văn.
– Xuất thân trong một gia đình Nho học, người làng Uy Viễn, huyện Nghi Xuân,
tỉnh Hà Tĩnh.
– Ông vừa là một nhà quân sự tài ba, vừa là một nhà kinh tế thông minh lại vừa
là một nhà thơ lỗi lạc.
– Ông là một người tính ngông nghênh ngất ngưởng, học rộng tài cao nên sớm đã
thi đỗ và ra làm quan.
– Tuy nhiên cuộc đời làm quan của ông không bằng phẳng mà trải qua cảnh lên
voi xuống chó, từ chức quan cao đến anh lính quèn Nguyễn Công Trứ đều đã làm
qua.
– Ông sáng tác hầu hết bằng chữ Nôm. Thể loại ưa thích là Hát nói
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sáng tác:
– Sau những năm tháng làm quan triều đình ông Hi Văn đã cởi bỏ mũ quan để về
quê hưởng thú vui tuổi già. Nhân sự kiện trọng đại ấy Nguyễn Công Trứ đã làm bài
thơ này.
b. Thể thơ: hát nói.
c. Bố cục: 2 phần.
– Phần 1: 6 câu thơ đầu: ngất ngưởng khi làm quan.
– Phần 2: còn lại: ngất ngưởng khi về hưu.

II.ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
Câu 1: Từ “ngất ngưởng” xuất hiện 5 lần.

Nghĩa thực của từ “ngất ngưởng” là : Trạng thái của một đồ vật có chiều cao
trong tư thế ngả nghiêng, không vững chắc, lúc lắc, chông chênh, gây khó chịu cho
mọi người )
“Ngất ngưởng” chính là sự ngang tàng, phá cách, phá vỡ khuôn mẫu hành vi
“khắc kỉ, phục lễ” của nhà nho để hình thành một lối sống thật hơn, dám khẳng
định chính mình, khẳng định bản lĩnh cá nhân bắt nguồn từ ý thức về tài năng và
nhân cách của bản thân.
→ Đó chính là nội dung xuyên suôt toàn bộ tác phầm, làm nổi bật cá tính con
người ông.
Câu 2: NCT cho rằng làm quan bị gò bó nhưng ông vẫn ra làm quan vì:
- Ông có tư tưởng giúp nước cứu đời
- Kiêu hãnh, tự hào về sự có mặt của mình trên cõi đời
- “nợ công danh” ( Phạm Ngũ Lão” : NCT từng nói “ Làm trai đứng ở trong trời
đất / Phải có danh gì với nuí sông” => khẳng định vai trò lớn lao mình phải đảm
nhiệm,gánh vác trong cuộc đời.
“ Vòng trời đất dọc ngang ngang dọc
Nợ tang bồng vay trả trả vay
Chí làm trai Nam Bắc Đông Tây
Cho phỉ sức vẫy vủng trong bốn bể”
( Chí anh hùng )
→ Những việc đó cho thấy sự tự tin, tự ý thức, đề cao cái tôi cá nhân của NCT.
Câu 3: Nguyễn Công Trứ tự cho mình là ngất ngưỡng vì:
- Ông có tài năng khác người. Ông ra làm quan nhưng chỉ coi đó như một việc đùa,
thoải mái suy nghĩ, nói năng…
- Có lúc ông phóng túng nhưng không trần tục để rồi Bụt cũng phải “ nực cười tay
ngất ngưởng”.
- NCT đề cao, tự hào về phong cách, lối sống ngất ngưởng. Vì:

+ Với tư cách là một nhà nho, ông đã nhập thế tích cực, trải qua nhiều cương vị làm
quan khác nhau, có mặt ở nhiều nơi trên đất nước, có những công lao đáng tự hào mà
vẫn giữ đúng nghĩa vua tôi.
+ Mặt khác, ông cũng giữ được bản lĩnh cá nhân, giữ được cá tính của mình.
Câu 4: Thể hát nói có nhiều nét tự do, nhất là so với thơ Đường:
- Trong một bài thường có 11 câu nhưng ngoại lệ khá nhiều ( bài này 19 câu)
- Số chữ mỗi câu không hạn định
- Vần linh hoạt, không khắt khe về đối bằng trắc như thơ Đường
→TÍnh chất tự do, phù hợp với cách diễn đạt những cảm xúc mới mẻ, khoáng đạt,
phóng túng.