Nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định tư tỉnh Hà Tĩnh (tt)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN VĂN HOÀ

NHU CẦU GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI DÂN
VÙNG TÁI ĐỊNH CƯ TỈNH HÀ TĨNH

Chuyên ngành:

Tâm lý học

Mã số:

62.31.04.01

TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC

HÀ NỘI – 2017


Công trình được hoàn thành tại:
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

Tập thể hướng dẫn khoa học:
1. GS.TS Trần Hữu Luyến

Phản biện 1: PGS. TS. Đỗ Mạnh Tôn
Phản biện 2: PGS. TS. Đinh Hùng Tuấn

Phản biện 3: PGS. TS. Mạc Văn Trang

Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp Học viện,
tại: Học viện Khoa học xã hội, 477 Nguyễn Trãi, Thanh Xuân, Hà Nội
Vào hồi giờ, ngày tháng năm

Có thể tìm hiểu luận án tại: - Thư viện Quốc gia
- Thư viện Học viện Khoa học xã hội

2


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu
Nhu cầu giao tiếp là một loại nhu cầu tinh thần của con người, nó giúp con người thỏa
mãn nhu cầu trao đổi thông tin, trao đổi cảm xúc tình cảm, thiết lập quan hệ với người
khác.
Sự ra đời nhiều khu kinh tế và xuất hiện nhiều vùng tái định cư đã có những tác động tích
cực và tiêu cực tới nền kinh tế, chính trị và xã hội địa phương. Đã làm thay đổi lối sống với
những đặc điểm tâm lý xã hội truyền thống của cư dân lúa nước và ngư dân, làm mất đi sự
ổn định cuộc sống của các cộng đồng làng xã, ảnh hưởng đến đời sống lao động việc làm.
Sự xáo trộn, phá hủy cấu trúc xã hội và công việc của những quần thể dân cư ở nơi cũ, thay
đổi lối sống, bên cạnh đó còn tác động lớn đến sự thay đổi môi trường sinh hoạt hàng ngày
của bà con từ thuần nông sang một môi trường sinh hoạt đô thị đang phát triển đã làm nảy
sinh nhiều khó khăn trong sinh hoạt, lao động sản xuất. Người dân tái định cư gặp rất nhiều
khó khăn trong hoàn cảnh sống mới. Trong đó đối tượng giao tiếp mới xuất hiện, những đối
tượng giao tiếp quen thuộc thường bị chia cắt xa về mặt địa lý. Bên cạnh đó các phương tiện
giao tiếp, hình thức giao tiếp, nội dung giao tiếp, phương thức giao tiếp...cũng đã có nhiều
thay đổi.
Vì vậy với mong muốn nâng cao hiệu quả và đáp ứng các nhu cầu giao tiếp của người

dân vùng tái định cư tôi đã đi sâu tìm hiểu: “Nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái
định cư của tỉnh Hà Tĩnh”
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục đích
- Nghiên cứu lý luận và thực trạng nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh
Hà Tĩnh, từ đó đề xuất biện pháp để đáp ứng điều kiện thoả mãn nhu cầu giao tiếp cho một
số trường hợp người dân vùng tái định cư.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Khái quát hóa các nghiên cứu về nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái đinh cư ở
trong nước và ngoài nước.
- Xây dựng cơ sở lý luận nghiên cứu nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư :
khái niệm nhu cầu, giao tiếp, nhu cầu giao tiếp, nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư,
các biểu hiện, tiêu chí đánh giá và yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân
vùng tái đinh cư.
1


- Làm rõ thực trạng nhu cầu giao tiếp và thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu
giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh.
Đề xuất và thử nghiệm biện pháp đáp ứng nhu cầu giao tiếp cho một số trường hợp trong
người dân vùng tái định cư Hà Tỉnh.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Biểu hiện và mức độ nhu cầu giao tiếp của người dân ở vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Về khách thể và địa bàn nghiên cứu:
+ Khách thể được thăm dò ý kiến (nhằm thiết kế công cụ điều tra) 78 người
+ Khách thể điều tra định lượng gồm có 478 người dân và nhà quản lý ở vùng tái định cư
thuộc 5 xã: Kỳ Phương, Kỳ Liên, Kỳ Long, Kỳ Lợi, Kỳ Thịnh của vùng tái định cư huyện
Kỳ Anh – tỉnh Hà Tĩnh

+ Khách thể quan sát 26 người, phỏng vấn sâu 28 người và nghiên cứu trường hợp điển
hình 03 người
Về nội dung nghiên cứu:
Chỉ xem xét 3 nội dung: Nhu cầu thiết lập các mối quan hệ (với các chủ thể khác nhau
như người thân, người dân địa phương trong vùng, với chính quyền, tổ chức đoàn thể, với
đối tác làm ăn, với các vùng khác) ; nhu cầu nhận thức và trao đổi thông tin và nhu cầu sử
dụng phương tiện giao tiếp.
Về tiêu chí đánh giá:
Nhu cầu có nhiều đặc điểm, nhưng luận án chỉ chọn 3 đặc điểm làm tiêu chí để xem xét,
đánh giá nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh. Đó là tính bức xúc,
tính hài lòng và tính hiệu quả.
4. Phương pháp nghiên cứu
4.1.Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
4.1.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu
4.1.2. Phương pháp chuyên gia
4.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
4.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
4.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu
4.2.3. Phương pháp quan sát
2


4.2.4. Phương pháp nghiên cứu trường hợp
4.2.5. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học.
5. Những đóng góp của đề tài
5.1. Đóng góp mới về mặt khoa học
Nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh là một đề tài khoa học
mới được nghiên cứu, đã khái quát hóa được các nghiên cứu liên quan khá đầy đủ ở nước
ngoài và trong nước; đã làm rõ được hệ thống các khái niệm công cụ như nhu câu, giao tiếp,
nhu cầu giao tiếp, người dân vùng tái định cư và nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái

định cư; đã chỉ ra được 3 biểu hiện nhu cầu giao tiếp rất cơ bản là: nhu cầu thiết lập mối
quan hệ với các khách thể khác nhau, nhu cầu nhận thức, trao đổi thông tin giữa họ với nhau
và nhu cầu sử dụng các phương tiện giao tiếp hiện có. Đồng thời xây dựng được mới 3 tiêu
chí đánh giá nhu cầu này là tính bức xúc, tính hài lòng và tính hiệu quả. Chỉ ra được các yếu
tố chủ quan và khách quan ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái đinh cư.
5.2. Đóng góp mới về mặt thực tiễn
Nghiên cứu đã làm rõ được thực trạng mức độ về nhu cầu giao tiếp của người dân vùng
tái định cư. Chỉ ra được các yếu tố tác động đến nhu cầu giao tiếp, đưa ra được hệ thống các
phương pháp tác động nhằm thỏa mãn nhu cầu giao tiếp cho một số trường hợp ở vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
6.1. Giá trị khoa học của luận án
Những kết quả nghiên cứu lý luận của luận án góp phần làm rõ hơn lý luận tâm lý học về
nhu cầu nói chung và nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư nói riêng.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn của luận án
Những kết quả nghiên cứu thực tế của luận án giúp cho các nhà quản lý ở các cấp chính
quyền, tổ chức đoàn thể hiểu rõ nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư để động
viên chia sẻ với họ và có những quyết định phù hợp khi đưa ra cho người dân. Đây cũng là
tài liệu tham khảo để các nhà giáo dục tuyên truyền xây dựng nội dung và phương pháp giáo
dục về nhu cầu giao tiếp cho người dân vùng tái định cư trên những vùng miền khác nhau
của đất nước.
Luận án sẽ xác định biểu hiện NCGT của người dân vùng TĐC khu công nghiệp tỉnh Hà
Tĩnh.

3


Luận án sẽ phân tích các yếu tố tâm lý cá nhân và xã hội tác động đến NCGT của người
dân vùng TĐC tỉnh Hà Tĩnh.
Kết quả nghiên cứu sẽ đưa ra một số biện pháp tâm lý tăng cường giao tiếp cho người

dân ở vùng TĐC tỉnh Hà Tĩnh thông qua nhận thức, cải thiện mối quan hệ trong xã hội cộng
đồng ở vùng TĐC.
7. Cơ cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục các công trình đã công bố, danh
mục tài liệu tham khảo và phụ lục luận án gồm 4 chương
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu về nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái
định cư
Chương 2. Cơ sở lý luận nghiên cứu nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư
Chương 3. Tổ chức và phương pháp nghiên cứu nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh
Chương 4. Kết quả nghiên cứu thực tiễn nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư
tỉnh Hà Tĩnh
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VỀ NHU CẦU GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI DÂN
VÙNG TÁI ĐỊNH CƯ
1.1. Tình hình nghiên cứu ngoài nước về nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Tác giả Siobhan Warrington với tác phẩm “Những vấn đề phức tạp của tái định cư” (The
complex issue of resettlement ) [101].
Tác giả Olivia Bennett và Christopher Mcdowell viết trong tác phẩm “Di dời - Chi phí
nhân lực của phát triển và tái định cư” (Displaced – The Human Cots of Development and
Resettlement) [102].
Tác giả Pearce, DW (1999). “Các vấn đề về phương pháp luận trong phân tích kinh tế cho
các hoạt động tái định cư không tự nguyện” (Methodlogical Issues in the Economic
Anylysis for involuntary Resettlement Operations) [103
1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước về nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Tác giả Trang Hiếu Dũng (1995) “Những giải pháp kinh tế xã hội chủ yếu, để ổn định và
phát triển sản xuất đời sống cho nhân dân di chuyển ra khỏi vùng hồ Ya Ly tỉnh Gia Lai –
Kon Tum”.[20]

4

Tác giả Nguyễn Văn Hồng (2012) về “Nghiên cứu sự thích ứng với điều kiện sống mới
của dân di cư vùng thủy điện Sơn La”. [39]
Tác giả Ngô Văn Giới (2013) “Xây dựng bộ chỉ thị đánh giá tính bền vững sử dụng đất
nông nghiệp tại một số khu tái định cư tập trung ở Sơn La”. [26]
Khi tìm hiểu vấn đề nhu cầu giao tiếp cho người dân vùng tái định cư chúng tôi nhận
thấy đây là một lĩnh vực rất cần thiết trong thực tiễn hiện nay, tuy nhiên ở trên thế giới
cũng như trong nước vấn đề này còn bỏ trống, chưa được các nhà nghiên cứu đi sâu tìm
hiểu nghiên cứu.
CHƯƠNG 2
CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU NHU CẦU GIAO TIẾP
CỦA NGƯỜI DÂN VÙNG TÁI ĐỊNH CƯ
2.1. Nhu cầu
Nhu cầu là những đòi hỏi bức thiết của chủ thể phải thỏa mãn để sống và phát triển
trong những điều kiện nhất định.
2.2. Nhu cầu giao tiếp
NCGT là sự đòi hỏi tất yếu của chủ thể cần được thỏa mãn trong thiết lập mối quan hệ
với các chủ thể khác, trao đổi nhận thức, tình cảm, hiểu biết lẫn nhau của mình với họ và
sử dụng các phương tiện giao tiếp khác nhau để đảm bảo sống và phát triển trong những
điều kiện cụ thể xác định.
2.3. Nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư là đòi hỏi tất yếu cần được thỏa mãn của họ
trong thiết lập mối quan hệ với những người khác, trao đổi nhận thức, tình cảm hiểu biết
giữa họ và sử dụng phương tiện giao tiếp khác nhau để đảm bảo sống và phát triển trong
điều kiện định cư ở nơi mới
Như vậy, nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư có các biểu hiện cơ bản sau:
Thứ nhất là nhu cầu thiết lập các mối quan hệ với những người khác ở vùng tái định cư.
Thứ hai là nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm, hiểu biết với người khác ở vùng tái
định cư.

Thứ ba là nhu cầu sử dụng các phương tiện giao tiếp khác nhau ở vùng tái định cư.
2.4. Biểu hiện nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
2.4.1. Nhu cầu thiết lập các quan hệ với những chủ thể khác
- Cần phải được tăng cường giao tiếp với họ hàng, bà con trong dòng tộc.
5


- Phải được thiết lập quan hệ giao tiếp với hàng xóm, láng giềng.
- Cần phải gặp gỡ nhiều đối tác, xây dựng các mối quan hệ làm ăn lâu dài.
- Cần mở rộng các hình thức làm kinh tế, thành lập các tổ, hội sản xuất kinh tế.
- Phải nhận được sự quan tâm kịp thời của chính quyền, có các chủ trương chính sách phù
hợp.
- Tăng cường gặp gỡ đồng nghiệp để chia sẽ kinh nghiệm
- Quan tâm đến tình hình kinh tế chính trị xã hội của địa phương và khu vực.
2.4.2. Nhu cầu được trao đổi nhận thức, tình cảm, hiểu biết lẫn nhau
- Trao đổi nhận thức giữa các cá nhân với nhau
- Trao đổi tình cảm giữa các cá nhân
- Trao đổi hiểu biết với nhau
2.4.3. Nhu cầu được sử dụng phương tiện giao tiếp khác nhau.
- Cần phải được mở rộng các mối quan hệ giao tiếp thông qua các phương tiện giao tiếp
ngôn ngữ và phi ngôn ngữ.
- Phải mở rộng các hình thức giao tiếp cộng đồng như sinh hoạt văn hóa văn nghệ quần
chúng.
- Cần được tham gia sinh hoạt tư vấn về kỹ năng giao tiếp.
2.5. Tiêu chí đánh giá và mức độ nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Luận án sử dụng ba trong số những đặc điểm cơ bản của NC cũng như NCGT của người
dân TĐC làm tiêu chí xác định, đánh giá mức độ NCGT của người dân vùng TĐC ở Hà
Tĩnh như sau:
- Tính bức xúc: Thể hiện sự cấp bách, nhức nhối và mong muốn cần đạt được, đáp ứng đối
với cá nhân.

- Tính hài lòng: Thể hiện sự vừa ý như mong muốn đáp ứng được những đòi của cá nhân
trong đời sống đúng với kỳ vọng của chủ thể.
- Tính hiệu quả: Tính hiệu quả trong hoạt động giao tiếp tạo ra sự phấn khởi, vui vẽ, tích
cực hoạt động, yêu đời, yêu cuộc sống và có kết quả công việc tốt

6


Bảng 2.1. Mức độ đánh giá nhu cầu giao tiếp của người dân
Tiêu chí Tính bức xúc

Tính thỏa mãn

Tính hiệu quả

Điểm

Mức
Rất thấp

Không thấy bức Không được vừa ý, Không tạo được
bách

nhức

nhối đáp ứng không đáng vui vẻ, phấn khởi,

mong muốn phải kể

tích cực hoạt động

1

giao tiếp
Thấp

Thấy

bức

nhức

nhối

bách, Có thấy được đáp Tạo được rất ít vui
hay ứng nhưng không vẻ, phấn khởi, sự

mong muốn thấp

rõ, không hoàn toàn tích cực trong cuộc
vừa ý.

Bình thường

2

sống

Lúc thấy bức bách, Lúc thấy được đáp Lúc tạo được sự
nhức

nhối

hay ứng, vừa ý, lúc phấn khởi, vui vẻ

mong muốn giao không

hoạt

tiếp nhưng lúc khác

không

động,

lúc

3

lại không
Cao

Thấy

bức

bách, Vừa ý, được đáp Tạo được sự phấn

nhức nhối và mong ứng khá rõ ràng khởi vui vẻ, tích

Rất cao

muốn giao tiếp khá trong giao tiếp

cực khá rõ, khá bền

rõ

vững

Luôn

bức

4

bách, Cảm thấy vừa ý, Tạo sự vui vẻ, phấn

nhức nhối và mong được đáp ứng khá khởi,

tích

cực

muốn được giao toại nguyện

thường xuyên và

tiếp

bền vững

5

2.6. Những yếu tố tác động đến nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở Hà Tĩnh
2.6.1. Những yếu tố chủ quan
- Khí chất: Khí chất biểu hiện sắc thái của tính cách, góp phần quan trọng tạo nên vẻ độc
đáo trong tính cách mỗi người.
- Tính cách: Tính cách của cá nhân có ảnh hưởng quan trọng góp phần thúc đẩy hoặc kìm
hãm sự phát triển của xã hội và thúc đẩy tập thể.
7


- Hứng thú: Hứng thú là thái độ đặc biệt của cá nhân đối với đối tượng nào đó vừa có ý
nghĩa quan trọng trong đời sống vừa có khả năng đem lại cho cá nhân có một sự hấp dẫn
về mặt tình cảm.
- Nhận thức, thế giới quan: Để tồn tại và phát triển trong cuộc sống con người luôn luôn
nhận thức sự vật hiện tượng xung quanh mình, đồng thời con người cũng tự nhận thức bản
thân mình.
- Trình độ: Trình độ nhận thức của con người là sự phản ảnh hiện thực khách quan vào
não dưới lăng kính chủ thể.
- Động cơ: của cá nhân trong quá trình hình thành phát triển các mối quan hệ giao tiếp.
2.6.2. Những yếu tố khách quan
- Chủ trương và các chế độ chính sách: Nhà nước ta đã ban hành chính sách bồi thường,
hỗ trợ và TĐC dành cho người bị thu hồi đất, từng bước hoàn thiện theo hướng tạo điều
kiện ngày càng tốt hơn cho người có đất bị thu hồi ổn định đời sống và sản xuất.
- Truyền thống, phong tục tập quán địa phương: Trong quá trình hình thành và phát triển
của cộng đồng làng xã có rất nhiều giá trị, hành vi, cách ứng xử mang đậm tính quy ước
truyền thống làng xã được hình thành.
- Văn hóa truyền thống địa phương: Hệ thống giá trị vật chất và tinh thần do con người

sáng tạo trong quá trình hoạt động, giao lưu, ứng xử của cá nhân với người khác, với môi
trường tự nhiên, xã hội, được lưu giữ, truyền đạt từ các thế hệ tạo nên các đặc điểm riêng
của mỗi cộng đồng, dân cư.
- Môi trường xung quanh: Bao gồm các yếu tố tự nhiên và yếu tố vật chất nhân tạo quan
hệ mật thiết với nhau, bao quanh con người, ảnh hưởng tới đời sống, sản xuất, sự tồn tại,
phát triển của con người và thiên nhiên
- Các phong trào đoàn thể: Trong sinh hoạt cộng đồng dân cư các phong trào đoàn thể
đóng một vai trò rất quan trọng.
- Truyền thông: Chính là quá trình chia sẽ thông tin, là một kiểu tương tác xã hội, ít nhất
có hai cá nhân tương tác lẫn nhau chia sẽ các quy tắc và tín hiệu chung.
CHƯƠNG 3
TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
3.1.Tổ chức nghiên cứu
Nghiên cứu được thực hiện qua các giai đoạn: Khảo sát địa bàn nghiên cứu, nghiên cứu lý luận,
thiết kế công cụ khảo sát, khảo sát thử, khảo sát chính thức, xử lý số liệu và viết luận án.
8


3.2.Phương pháp nghiên cứu
3.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp và đánh giá những công trình nghiên cứu của các tác giả trong và
ngoài nước xung quanh các vấn đề có liên quan đến NCGT của người dân TĐC.
Xác định những khái niệm công cụ liên quan đến đề tài: NC, NCGT, NC giao tiếp
người dân TĐC
Tổng hợp và phân tích lý luận NCGT của người dân TĐC và các yếu tố ảnh hưởng đến chúng.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, xác định nội dung cho nghiên cứu thực tiễn. Việc lựa
chọn các yếu tố để khảo sát trong nghiên cứu thực tiễn dựa vào kết quả tổng hợp của phần
tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước cùng với các lý luận chung.
3.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi

Phần 1.Tìm hiểu thực trạng nhu cầu thiết lập quan hệ giao tiếp của người dân vùng tái
định cư nhằm chỉ ra được những nhu cầu cơ bản về việc thiết lập quan hệ.
Phần 2. Khảo sát thực tế nhu cầu trao đổi thông tin, nhận thức và tình cảm của người
dân vùng tái định cư. Chỉ ra được những nhu cầu cơ bản trên cơ sở các tiêu chí tính bức xúc,
tính hài lòng và tính hiệu quả.
Phần 3. Tìm hiểu thực trạng việc sử các phương tiện giao tiếp nhằm thoả mãn nhu cầu
của người dân vùng tái định cư.
Phần 4. Thực trạng các yếu tố chủ quan và khách quan đã ảnh hưởng đến nhu cầu giao
tiếp của người dân vùng tái định cư và chỉ ra được hệ thống các yếu tố ảnh hưởng
- Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến đóng góp của các chuyên gia về hệ thống các khái niệm giao tiếp, nhu cầu, tái
định cư, nhu cầu giao tiếp người dân tái định cư. Xin ý kiến đóng góp của các chuyên gia về
vấn đề quan điểm phương pháp luận, quan điểm lý luận, công cụ nghiên cứu (các bảng hỏi),
tiêu chí đánh giá NCGT của người dân TĐC
- Phương pháp phỏng vấn sâu cá nhân
Nội dung phỏng vấn bao gồm: thu thập thông tin cá nhân hộ gia đình, tìm hiểu về hoàn
cảnh sống, điều kiện gia đình, sự tác động của các yếu tố chủ trương chính sách đến hoạt
động giao tiếp.
Tìm hiểu các khía cạnh tính cách của cá nhân và đánh giá của cá nhân về hoạt động giao
tiếp hiện nay trên ba góc độ cơ bản là tính bức xúc, tính hài lòng, tính hiệu quả.
9


Phỏng vấn về hệ thống các nhu cầu giao tiếp về nhận thức vai trò tầm quan trọng của các
yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân ở đây.
- Phương pháp quan sát
Quan sát trực tiếp thái độ, hành vi, cử chỉ, lời nói của người dân ở vùng TĐC khi họ tham
gia sinh hoạt tại các tổ chức cộng đồng ở cụm dân cư, trong sinh hoạt hàng ngày của các tổ
liên gia. Kết quả này để bổ sung thông tin định tính về tính đặc trưng nổi bật trong NCGT
của người dân TĐC

- Phương pháp phân tích chân dung nhu cầu giao tiếp có tính đại diện
Tìm ra những yếu tố ảnh hưởng đến NCGT của người dân TĐC để minh hoạt cho khảo sát
trên diện rộng. Đồng thời phát hiện ra những nhân tố khác mà khảo sát chưa để cập đến.
Chúng tôi chọn và đi sâu vào nghiên cứu ba trường hợp điển hình có tính đại diện với ba cá
nhân có nhu cầu giao tiếp khác nhau.
- Phân tích kết quả điều tra
Phương pháp phân tích định tính: Các thông tin thu được từ phương pháp quan sát, phỏng
vấn, trò chuyện….dùng để minh hoạ, hổ trợ cho việc diễn giải và biện luận các số liệu thu
được.
Phương pháp xử lý số liệu định lượng: Số liệu được xử lý bằng phần mềm toán học
SPSS. Các thông số và phép thống kê được dùng trong nghiên cứu là thống kê mô tả, điểm
trung bình, độ lệch chuẩn…và thống kê suy luận phân tích so sánh, tương quan đơn biến,
hồi quy tuyến tính.

10


CHƯƠNG 4
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC TIỄN
NHU CẦU GIAO TIẾP CỦA NGƯỜI DÂN VÙNG TÁI ĐỊNH CƯ TỈNH HÀ TĨNH
4.1. Thực trạng nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
4.1.1. Đánh giá chung về thực trạng mức độ nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái
định cư
Bảng 4.1. Đánh giá chung về thực trạng nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư
Loại nhu cầu

Tiêu chí đánh

giao tiếp

giá

Nhu cầu thiết
lập mối quan
hệ

Nhu cầu trao
đổi nhận thức,
tình cảm

Nhu cầu sử dụng
phương tiện giao
tiếp
ĐTB Chung

Người dân
ĐTB

ĐLC

Mức độ

Tính bức xúc

4,27

0,92

Rất cao

Tính hiệu quả

3,46

1,21

Cao

Tính hài lòng

3,85

1,15

Cao

Chung

3,86

1,09

Cao

Tính bức xúc

4,35

0,83

Rất cao

Tính hiệu quả

3,83

1,00

Cao

Tính hài lòng

3,98

1,00

Cao

Chung

4,05

0,94

Cao

Tính bức xúc

4,30

0,89

Rất cao

Tính hiệu quả

3,94

0,98

Cao

Tính hài lòng

3,82

0,96

Cao

Chung

4,02

0,94

Cao

3,97

0,99

Cao

Nhà quản lý
ĐTB

ĐLC

Mức độ

4,11

1,07

Cao

4,10

1,09

Cao

3,98

1,12

Cao

4,06

1,09

Cao

Ghi chú: ĐTB từ 1 đến 1,55: nhu cầu ở mức rất thấp; ĐTB từ 1,55 đến 2,55: nhu cầu ở mức thấp; ĐTB từ 2,55 đến 3,25:
nhu cầu ở mức trung bình; ĐTB từ 3,25 đến 4,25: nhu cầu ở mức cao; ĐTB từ 4,25 đến 5: nhu cầu ở mức rất cao

Đánh giá chung về thực trang nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở Hà Tĩnh là
cao với điểm số trung bình chung là ĐTBC = 3,97, dưới góc độ của nhà quản lý ĐTBC =
4,06 điều này đã phản ánh đúng thực tế đang diễn ra hiện nay ở các khu tái định cư của Hà
Tĩnh. Cụ thể như sau: Nhu cầu thiết lập mối quan hệ với ĐTBC = 3,86, Nhu cầu trao đổi
nhận thức tình cảm ở mức cao nhất với ĐTBC = 4,05 và Nhu cầu sử dụng phương tiện giao
tiếp của người dân ở vùng tái định cư nhìn chung là cao với ĐTBC = 4,02.

11


4.2. Thực trạng mức độ từng mặt nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư
tỉnh Hà Tĩnh
4.2.1. Thực trạng mức độ nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân vùng tái định cư
tỉnh Hà Tĩnh
Nhận xét chung về mức độ nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân vùng tái định cư
ở tỉnh Hà Tĩnh. Tính bức xúc ĐTB = 4,27, tính hài long ĐTB = 3,85 và tính hiệu quả ĐTB
= 3,46. Qua đó ta thấy được người dân rất rất bức xúc trong việc thoả mãn nhu cầu thiết lập
quan hệ.
- Thực trạng mức độ tính bức xúc nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh
Bảng 4.2. Thực trạng mức độ tính bức xúc nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân
vùng tái định cư

Nội dung NC

STT

ĐTB

ĐLC

Thứ
Bậc

1

Mong muốn được sự quan tâm của cộng đồng
chính quyền

4,67

0,80

1

2

Thành lập các tổ chức sinh hoạt cộng đồng

4,65

0,78

2

3

Thành lập các hợp tác xã, hội, nhóm làm kinh tế

4,44

0,86

3

4

Nắm bắt được thông tin kinh tế, chính trị xã hội

3,75

1,35

12

4,27

0,92

.
ĐTB chung
Mức độ

Rất cao

Mức độ bức xúc của người dân tái định cư về việc thiết lập mối quan hệ rất cao với ĐTB =
4,24. Vấn đề bức xúc thể hiện sự mong muốn hiện nay của họ là cần được sự quan tâm của
cộng đồng chính quyền với người dân ở vùng TĐC với ĐTB= 4,67.
- Thực trạng mức độ tính hài lòng nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh
Với mức độ biểu hiện ĐTB = 3,85 cho thấy mức độ hài lòng của người dân trong việc thiết
lập các quan hệ xã hội không cao lắm. Mức độ hài lòng nhất của người dân đó là tôi muốn
được gặp gỡ quan hệ với hàng xóm thường xuyên ĐTB = 4,20 và yếu tố thứ hai đó là sự
quan tâm của cộng đồng chính quyền ĐTB = 4,19. Bên cạnh đó có rất nhiều yếu tố không
12


làm người dân ở vùng TĐC hài lòng như: Xây dựng mối quan hệ với dòng tộc, họ hàng với
ĐTB = 3,39 và việc chia sẽ kinh nghiệm trong cuộc sống cũng khó khăn và ít đi với ĐTB =
3,49. Điều này phần nào phản ánh đúng thực tế
- Thực trạng mức độ tính hiệu quả nhu cầu thiết lập mối quan hệ của người dân vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh
Mức độ hiệu quả trong việc thiết lập các mối quan hệ để thoả mãn NCGT của người dân
ở vùng TĐC Hà Tĩnh chưa cao với ĐTB = 3,46.
Thực tế chúng tôi nhận thấy rằng việc thiết lập các mối quan hệ giao tiếp ở các vùng
TĐC chưa mạng lại hiệu quả cao. Như việc chia sẽ kinh nghiệm ĐTB = 3,00 và hiểu rõ ý
nghĩa nội dung giao tiếp ĐTB = 3,06 và vấn đề nắm bắt thông tin kinh tế, chính trị xã hội
ĐTB = 2,91. Đây là những yếu tố quan trọng trong việc thiết lập các mối quan hệ giao tiếp
của bà con người dân ở vùng TĐC nhưng chưa cao.
- Đánh giá của nhà quản lý về mức độ nhu cầu thiết lập quan hệ giao tiếp của người dân
vùng tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh
Yếu tố được các nhà quản lý cho là rất cấp thiết hiện nay; tham gia xây dựng các phong
trào sinh hoạt cộng đồng ĐTB = 4,35 và việc xây dựng tốt các mối quan hệ với các tổ chức

kinh tế xã hội hiện nay ĐTB = 4,23 tiếp theo là yếu tố thiết lập quan hệ với các tổ chức
chính quyền ĐTB = 4,2.
4.2.2. Thực trạng mức độ nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân vùng tái
định cư tỉnh Hà Tĩnh
Nhận xét chung về mức độ nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân tái định cư.
Tính bức xúc ĐTB = 4,35, tính hài long với ĐTB = 3,98 và tính hiệu quả ĐTB = 3,83. Từ số liệu
chúng ta có thể nhận thấy mức độ hài lòng và hiệu quả thoả mãn các nhu cầu giao tiếp chưa cao,
chỉ ở mức vừa phải, còn sự bức xúc vẫn rất cao. Chúng tôi sẽ phân tích cụ thể sau:
- Thực trạng mức độ tính bức xúc nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân vùng
tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
Thông qua số liệu thu được từ khảo sát chúng ta thấy rằng mức độ bức xúc của người dân
vùng tái định cư trong việc trao đổi nhận thức, tình cảm rất cao với ĐTB = 4,35. Đây là
những nhu cầu rất cần thiết nhưng chưa được thoả mãn làm cho người dân bức xúc. Được
cụ thể bằng các yếu tố sau: vấn đề xây dựng mong muốn tình cảm hàng xóm ngày càng thân
thiết và đoàn kết với ĐTB= 4,86. Yếu tố thứ hai là rần cần thiết phải quan tâm giúp đỡ mọi
người xung quanh khi gặp chuyện vui cũng như buồn ĐTB = 4,78.
13


Như phát biểu của Chị H một đồng bào ở vùng TĐC xã Kỳ Phương nói rằng “Nếu như
không có sự động viên chia sẽ giúp đỡ của bà con lối xóm khi mới đến thì chắc là tui đã bỏ
xứ mà đi rồi. Mới đến mọi thứ đều mới, khó khăn nhiều lắm. Giờ thì đã ổn định và tôi rất
vui khi xây dựng được một tổ liên gia đoàn kết yêu thương nhau khi cần thiết”. Vấn đề chia
sẽ thông tin đối với bà con ở đây rât quan trọng, mọi chủ trương chính sách cũng như thông
tin kinh tế...được bà con quan tâm nhiều.
- Thực trạng mức độ tính hài lòng nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân vùng
tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
Bảng 4.3. Thực trạng mức độ hài lòng NC đòi hỏi được trao đổi thông tin, tình cảm, hiểu
biết lẫn nhau
Nội dung NC

STT
1

Chia sẽ, động viên, khích lệ về mặt tình cảm giữa các
gia đình trong cộng đồng

2

Quan tâm, giúp đỡ mọi người xung quanh khi có
chuyện buồn vui trong gia đình

3

Thấu hiểu được tâm tư nguyện vọng tình cảm của hàng
xóm, láng giềng

4

Giao tiếp với đối tác làm ăn ngày càng có tình cảm,
chân thành, thân thiện

…

………………………………………..
ĐTB chung
Mức độ

ĐTB
4,41

ĐLC
0,76

TB
1

4,39

0,80

2

4,27

0,82

3

3,55

1,18

12

…..

…..

3,98

….

1,00
Cao

Việc trao đổi nhận thức, thông tin tình cảm hiểu biết lẫn nhau có ảnh hưởng rất lớn đến
việc thoả mãn NCGT của người dân. Tuy nhiên nhìn vào số liệu bảng sau chúng ta thấy
mức độ hài lòng của người dân chưa cao với ĐTB = 3,98. Biểu hiện cụ thể như sau: Yếu tố
mà người dân cho rằng là hài lòng nhất đó chính là việc chia sẽ, động viên, khích lệ về mặt
tình cảm giữa các gia đình trong cộng đồng với ĐTB = 4,41. Đối với người dân vùng TĐC
việc động viên, chia sẽ khích lệ về mặt tinh thần chính là động lực thúc đẩy xây dựng tốt các
mối quan hệ.
Một vài yếu tố người dân tỏ ra không hài lòng rõ ràng như: Giao tiếp với đối tác làm ăn
ngày càng có tình cảm, chân thành, thân thiện ĐTB = 3,55 và luôn lắng nghe sự chia sẽ
14


thông tin về gia đình của mọi người xung quanh ĐTB = 3,63, kế tiếp là các thông tin kinh
tế, chính trị, xã hội, có được thông qua giao tiếp ĐTB = 3,65. Những vấn đề này được bà
con thể hiện một cách rõ ràng.
- Thực trạng mức độ tính hiệu quả nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân
vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
Kết quả khát sát thực tế cho thấy mức độ hiệu quả trong việc trao đổi nhận thức, tình
cảm và hiểu biết lẫn nhau giữa các người dân vùng tái định cư chưa cao với ĐTB = 3,83.
Đây là một trong những vấn đề cần phải được quan tâm giải thích một cách đầy đủ. Yếu tố
đầu tiên được người dân ở đây đánh giá hiệu quả và ý nghĩa nhất đó là việc chia sẽ, động
viên, khích lệ về mặt tình cảm giữa các gia đình trong cộng đồng ĐTB = 4,68. Bà con ở đây
cũng mong muốn rất nhiều việc nắm bắt thông tin kinh tế chính trị của địa phương và thế
giới, việc làm này hết sức quan trọng khi tiến hành các hoạt động làm kinh tế ĐTB = 3,99.

- Đánh giá của nhà quản lý về mức độ nhu cầu trao đổi nhận thức, tình cảm của người dân
vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
Từ số liệu chúng ta thấy rằng yếu tố được các nhà quản lý đánh giá cao đó là; Quan tâm,
giúp đỡ mọi người xung quanh khi có chuyện buồn vui trong gia đình ĐTB = 4,44 và Chia
sẽ, động viên, khích lệ về mặt tình cảm giữa các gia đình trong cộng đồng ĐTB = 4,36 tiếp
theo là Chia sẻ thông tin mới với mọi người xung quanh ĐTB = 4,34. Chúng ta thấy rằng
trong đời sống cộng đồng làng xã ở Việt Nam việc quan tâm giúp đỡ hàng xóm láng giềng
lúc hoan hỉ hay khó khăn đều thể hiện một cách chân tình không tính toán.
Bác X trưởng thôn ở khu TĐC Kỳ Thịnh từng chia sẽ: “Ngày mới lên bao nhiêu vất vã
khó khăn, công việc bộn bề, nhà nào cũng có nhiều việc cần phải làm ngay. Tôi thấy bà con
ở đây rất đoàn kết chia sẽ công việc cùng nhau, cùng giúp sức, giúp công để cùng nhau đi
vào ổn định đời sống….”.
4.2.3. Thực trạng mức độ nhu cầu sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân vùng
tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
Nhận xét chung về mức độ sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân tái định cư ở Hà
Tĩnh. Nhìn vào số liệu chúng ta thấy người dân ở đây chưa thật sự hài lòng với ĐTB = 3,82
và hiệu quả sử dụng phương tiện giao tiếp ĐTB = 3,99. Từ đó thấy mức độ bức xúc rất cao
với ĐTB = 4,30.
- Thực trạng mức độ bức xúc trong nhu cầu sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân
vùng tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh
15


Nhìn vào số liệu chúng ta thấy rằng mức độ bức xúc của người dân tái định cư trong việc
sử dụng phương tiện giao tiếp rất cao với ĐTB = 4,30 việc chưa được thoả mãn trong quá
trình sử dụng phương tiện giao tiếp đã ảnh hưởng tới khả năng đáp ứng các nhu cầu giao
tiếp. Cụ thể như sau.
Ba yếu tố mà người dân quan tâm hàng đầu đó là thường xuyên quan tâm đến trang phục,
tác phong, cử chỉ, điệu bộ khi giao tiếp với ĐTB = 4,6 và đánh giá đối tượng giao tiếp qua
hành vi, ăn mặc, tác phong, sử dụng ngôn từ ĐTB = 4,48 và việc ăn mặc tác phong điệu bộ

cử chỉ ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động giao tiếp của cá nhân. Bác Nguyễn Văn Đ một cựu
chiến binh ở vùng tái định cư xã Kỳ Lợi cho biết “Làm gì thì làm chứ đã đi ra ngoài xã hội
thì vấn đề ăn mặc, tác phong rất quan trọng, nó thể hiện nhân cách con người. Vì vậy theo
tôi cần phải chú ý tới ăn mặc khi tham gia công việc trong xã hội cho dù là sự kiện nhỏ nhất
trong thôn xóm..”.
- Thực trạng mức độ hài lòng trong việc sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân vùng
tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh.
Việc tìm hiểu mức độ hài lòng của người dân trong việc sử dụng phương tiện giao tiếp để
nhằm đánh giá đúng thực trạng hiện nay của người dân vùng TĐC có một ý nghĩa vô cùng quan
trọng. Tuy nhiên nhìn vào bảng số liệu chúng ta dễ dàng nhận thấy mức độ hài lòng của người
dân chưa cao với ĐTB = 3,82. Mức độ này được biểu hiện ở các khía cạnh cơ bản sau:
Các yếu tố được người dân ở vùng TĐC đánh giá hài lòng cao đó là việc khả năng đánh
giá được đối tượng thông qua các biểu hiện bên ngoài ĐTB = 4,29. Khi giao tiếp việc phán
đoán được chân dung đối tượng giao tiếp là cơ sở để tiến hành giao tiếp hiệu quả. Bên cạnh
đó có những yếu tố người dân tỏ ra không hài lòng trong quá trình thực hiện giao tiếp. Khả
năng sử dụng tiếng nước ngoài với ĐTB = 3,19.
- Thực trạng mức độ hiệu quả trong việc sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân vùng
tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh
Mức độ hiệu quả sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân vùng tái định cư là
chưa cao với ĐTB = 3,94. Điều này nói lên nhiều vấn đề từ việc đáp ứng các thoả mãn và
việc sử dụng phương tiện giao tiếp của người dân chưa tốt, được chúng tôi đi sâu phân tích
và nêu lên những biểu hiện cơ bản sau.
Bảng 4.4. Thực trạng mức độ hiệu quả trong việc sử dụng phương tiện giao tiếp của người
dân vùng tái định cư

16


STT
1

2
3
4
…

Nội dung NC
ĐTB
ĐLC
Giọng điệu, từ ngữ địa phương ảnh hưởng đến hiệu quả
4,40
0,85
giao tiếp
Tôi thường xuyên quan tâm đến trang phục, tác phong,
4,20
1,00
cử chỉ, điệu bộ khi giao tiếp
Khả năng sử dụng tiếng nước ngoài
4,19
0,95
Thường xuyên sử dụng điện thoại để mở rộng mối quan
3,29
1,24
hệ
………………………………………..
…..
…..
ĐTB chung
3,94
0,98
Mức độ

Cao

TB
1
2
3
12
….

Ba yếu tố được bà con thấy rất cần thiết và ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả hoạt động
giao tiếp đó là giọng điệu, từ ngữ địa phương ảnh hưởng đến hiệu quả giao tiếp ĐTB = 4,40
và tôi thường xuyên quan tâm đến trang phục, tác phong, cử chỉ, điệu bộ khi giao tiếp ĐTB
= 4,20, tiếp theo là khả năng sử dụng tiếng nước ngoài ĐTB = 4,19. Giọng điệu và từ ngữ
địa phương ảnh hưởng rất lớn hiệu quả hoạt động giao tiếp.
4.2.4. Mối tương quan giữa tính bức xúc, tính hài lòng và tính hiệu quả của nhu cầu
giao tiếp của người dân vùng tái định cư
Bảng 4.5. Mối tương quan giữa tính bức xúc, tính hài lòng và tính hiệu quả trong việc thoả
mãn nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư
Tính bức xúc

Tính hiệu quả Tinh hài lòng
1
-,335**
-,401**
,000
,000
432
432
432
**

-,335
1
,923**
,000
,000
432
432
432
**
**
-,401
,923
1
,000
,000
432
432
432

Tính bức xúc của Pearson Correlation
NC giao tiếp
Sig. (2-tailed)
N
Tính hiệu quả của Pearson Correlation
NC giao tiếp
Sig. (2-tailed)
N
Tính hài lòng của Pearson Correlation
NC giao tiếp
Sig. (2-tailed)

N

Nhìn vào bảng số liệu chúng ta thấy rằng giữa tính bức xúc và tính hài lòng, tính hiệu
quả có tương quan theo tỷ lệ nghịch với các tính không phải nó. Cụ thể tính bức xúc với
Tính hiệu quả R = -,335** và Tính hài lòng với R = -,401** Tất cả các hệ số tương quan
trên đều có ý nghĩa về mặt thống kê với P =0,000. Điều này lý giải vấn đề rằng nếu như tính
bức xúc trong việc thoả mãn nhu cầu giao tiếp tăng thì mức độ hài lòng và hiệu quả sẽ giảm

17


xuống. Thực tế đã chứng minh rằng khi một cá nhân họ cảm thấy bức xúc về một vấn đề
nào đó thì khó mà có hiệu quả và đạt được sự hài lòng trong việc giải quyết.
Những số liệu trên cho thấy giữa hai tiêu chí tính hiệu quả và tính hài lòng có sư
tương quan thuận khá chặt chẽ, Tính hiệu quả R = 0,923** và Tính hài lòng với R = 0,100.
Tất cả các hệ số tương quan trên đều có ý nghĩa về mặt thống kê với P = 0,000. Khi đạt
được sự hài lòng trong việc thoả mãn nhu cầu giao tiếp của mình thì hiệu quả công việc sẽ
được nâng lên, giao tiếp sẽ có hiệu quả hơn. Mặt khác nếu giao tiếp đạt hiệu quả cao thì sẽ
hài lòng với việc đáp ứng các nhu cầu giao tiếp của cá nhân.
4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
4.3.1. Các yếu tố chủ quan
- Thông qua số liệu thực tiễn chúng ta thấy rằng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố chủ
quan đến nhu cầu giao tiếp của người dân rất cao với ĐTB = 4,29 và ở góc độ nhà quản lý
cũng cao với ĐTB = 4,18. Những yếu tố này được biểu hiện tương đối rõ ràng thông qua
quá trình phân tích sau:
Nhìn vào bảng số liệu thực trạng của các yếu tố tác động chúng ta thấy một số yếu tố nổi
bật sau: yếu tố đầu tiên là thiếu kĩ năng giao tiếp, vốn từ, ngôn ngữ hạn chế, chưa linh hoạt
trong cách tiếp xúc với điểm số trung bình ĐTB = 4,81. Qua đó ta thấy rằng việc thiếu kỹ
năng ảnh hưởng rất lớn đến hiệu quả thoả mãn các NCGT người dân ở vùng TĐC.
Nhóm yếu tố tác động thứ hai đó là: thiếu thông tin trong giao tiếp làm hạn chế sự hợp

tác giao lưu của cá nhân ĐTB = 4,37 tiếp theo là bạn không thích mở rộng nhiều mối quan
hệ giao tiếp ĐTB = 4,31 và các mối quan hệ trong gia đình của bạn tác động tới NCGT
ĐTB = 4,21 và bạn cho rằng mình không cần mở rộng giao tiếp với mọi người xung quanh
ĐTB = 4,18.
- Yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân theo lát cắt độ tuổi
Yếu tố chủ quan là một trong những nguyên nhân rất quan trọng tác động tới nhu cầu
giao tiếp của người dân. Chúng tôi sử dụng kết quả kiểm định phương sai Anova (one – way
Anova) để tìm hiểu có sự khác biệt có ý nghĩa hay không giữa các nhóm tuổi, kết quả được
thể hiện rõ ở bảng (Xem phụ lục5). Nhìn chung, các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến nhu cầu
giao tiếp của người dân tái định cư có sự khác biệt rất rõ ở các yếu tố, đặc biệt là yếu tố thứ
6, 9,10,12 với P=0,000. Chẳng hạn, yếu tố thứ 9: Khả năng đánh giá đối tượng giao tiếp
chưa tốt, có sự khác biệt rất rõ giữa nhóm 1 và 3 (p=0,009), giữa nhóm 2 và 3(p=0,006),

18


giữa nhóm 3 và 4 (P=0,000). Tuy nhiên, ở yếu tố chủ quan thứ 7,8,13với P>0,05 cho thấy
không có sự khác biệt có ý nghĩa nào giữa các nhóm tuổi.
4.3.2. Các yếu tố khách quan
- Những yếu tố tác động lớn tới việc thỏa mãn các NCGT của người dân vùng TĐC như:
Thiếu các chủ trương chính sách cụ thể phát triển đời sống tinh thần cho người dân TĐC với
ĐTB = 4,85 và phong trào đoàn thể chưa phong phú, sinh động thiếu tính thu hút, lôi cuốn
ĐTB = 4,78, tiếp theo là sự quan tâm của cấp chính quyền địa phương tới đời sống sinh hoạt
của người dân ĐTB = 4,67. Hiện nay việc ban hành các chủ trương chính sách nhìn chung
là đúng đắn phù hợp với sự phát triển cho các vùng kinh tế. Lý giải cho nguyên nhân này
được anh L ở vùng TĐC xã Kỳ Lợi cho rằng: “Việc thiếu người lãnh đạo phong trào năng
động, bên cạnh đó họ cũng không có nhiều thời gian để tổ chức lôi kéo. Mặt khác kinh phí
dành cho việc tổ chức các phòng trào rất ít, thậm chí là phải bỏ tiền túi ra làm nên nhiều
người chưa thật sự tâm huyết…..”.
Một vài yếu tố kế tiếp cũng được bà con đánh giá cao đó là: yếu tố môi trường xung

quanh khắc nghiệt ĐTB = 4,48 và sự quy hoạch khu dân cư chưa hợp lý thiếu tính đồng bộ
ĐTB = 4,47, tiếp theo là phong tục tập quán truyền thống của địa phương ĐTB = 4,35. Phần
lớn các vùng TĐC được bố trí trên những địa bàn gần núi đồi, thời tiết khắc nghiệt, địa chất
và khí hậu không thuận lợi cho sản xuất truyền thồng.
- Yếu tố khách quan ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân theo lát cắt độ tuổi
Để tìm hiểu sâu hơn về các yếu tố khách quan tác động đến nhu cầu giao tiếp của người
dân tái định cư, chúng tôi tiếp tục sử dụng kiểm định phương sai một yếu tố (one – way
anova) để tìm sự khác biệt giữa các nhóm tuổi. Hầu hết các yếu tố khách quan tác động đến
từng nhóm tuổi có sự khác biệt giữa các nhóm, tuy nhiên ở một vài yếu tố này sự khác biệt
chưa thể hiện như yếu tố “sự đô thị hóa quá nhanh” (p=0,303), “sự quan tâm của cấp chính
quyền tới đời sống của người dân” (P=0,077). Có thể thấy rằng, yếu tố khách quan ảnh
hưởng không nhỏ đến nhu cầu giao tiếp của người dân, con người sống trong các nền văn
hóa xã hội thường bị ảnh hưởng bởi nền văn hóa đó, trong đó nhu cầu giao tiếp cũng không
loại trừ.
4.3.3. Mối tương quan và dự báo tác động thay đổi của các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu
giao tiếp của người dân tái định cư
Bảng 4.6. Mối tương quan và dự báo tác động thay đổi của các yếu tố ảnh hưởng nhu cầu
giao tiếp của người dân tái định cư
19


Biến phụ thuộc

Biến độc lập

Yếu tố khách quan
R
R
Beta
p

Tính bức thiết
0,181
0,071
-0,266
0,000
Tính hiệu quả
0,146
0,382
0,000
Tính hài lòng
0,115
0,339
0,000
(Ghi chú: R2. Hệ số xác định, . Hệ số hồi qui, p. Xác xuất)
2

Yếu tố chủ quan
Beta
p
0,425
0,000

2

Yếu tố chủ quan có thể dự báo sự thay đổi của tính bức thiết của nhu cầu giao tiếp. Cụ
thể là yếu tố chủ quan có thể giải thích được với R = 0,181% và P = 0,000 có ý nghĩa về mặt
thống kê, sự thay đổi của tính bức thiết của nhu cầu giao tiếp. Điều này chứng tỏ yếu tố chủ
quan ảnh hưởng rất lớn và có mối tương quan chặt chẽ với việc đáp ứng các nhu cầu giao
tiếp. Mức độ tác động của yếu tố chủ quan lên hai yếu tố tính hiệu quả và tính hài lòng
không cao. Các yếu tố chủ quan có sự thay đổi tích cực hay tiêu cực đều ảnh hưởng tới tính

bức thiết của người dân trong việc đáp ứng nhu cầu giao tiếp.
Yếu tố khách quan có thể dự báo sự thay đổi của nhu cầu giao tiếp ở cả 3 khía cạnh: tính
bức thiết, tính hiệu quả, tính hài lòng. Cụ thể là: Yếu tố chủ quan có thể giải thích được sự
thay đổi của tính bức thiết với R= 0,071%, P = 0,000 và sự thay đổi của tính hiệu quả với
R= 0,146%, P = 0,000 cuối cùng là sự thay đổi của tính hài lòng R= 11,5%, P = 0,000. Từ
những số liệu trên ta có thể thấy yếu tố khách quan có tương quan chặt chẽ với 3 yếu tố tính
chất tính bức xúc, tính hài lòng và tính hiệu quả. Điều này giúp cho chúng ta giải thích sự
thay đổi các yếu tố khách quan đều ảnh hưởng tới việc thoả mãn nhu cầu giao tiếp của
người dân vùng tái định cư.
4.4. Nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh qua nghiên cứu
trường hợp
Mục đích nhằm tìm hiểu một cách đầy đủ về NCGT của người dân TĐC, chúng tôi đã
tiến hành phỏng vấn sâu trực tiếp những người dân TĐC. Để có đánh giá khách quan chúng
tôi đã phỏng vấn ba cá nhân ở ba độ tuổi khác nhau, nghề nghiệp khác nhau. Đây là ba cá
nhân điển hình đang sinh sống tại ba vùng TĐC của tỉnh Hà Tĩnh. Gồm Chị Nguyễn Thị
Thúy L năm nay 23 tuổi công nhân trong khu công nghiêp, hiện ở khu TĐC Kỳ Lợi và Anh
Lê Văn Th năm nay 38 tuổi, cán bộ tư pháp xã Kỳ Phương, người thứ ba là Bác Trần Văn C
năm nay 68 tuổi, nghề nghiệp cán bộ nông nghiệp đã về hưu, hiện ở khu TĐC xã Kỳ Liên.
Những cá nhân được hỏi sẽ trả lời các vấn đề giao tiếp và NCGT hiện nay của bản thân khi
sinh sống ở vùng TĐC.
4.5. Một số biện pháp tâm lý đáp ứng nhu cầu giao cho người dân TĐC ở Hà Tĩnh
20


4.5.1. Biện pháp nâng cao trình độ và nhận thức về nhu cầu và nhu cầu giao tiếp cho
người dân
Thứ nhất là thông qua giáo dục cộng đồng, lồng ghép với nói chuyện các chủ đề ở địa
phương.
Thứ hai là tăng cường xây dựng các khẩu hiệu, áp phích, những câu khẩu hiệu nói đến nội
dung giao tiếp văn minh lịch sự.

Thứ ba là tổ chức các lớp học về kỹ năng giao tiếp cho từng đối tượng khác nhau.
Thứ tư mời các chuyên gia tâm lý về trao đổi nói chuyện chủ đề giao tiếp trong cuộc sống
hiện nay.
Thứ năm là thường xuyên tổ chức các buổi trao đổi giữa các tổ liên gia về những chủ đề
giao tiếp ứng xử theo tinh thần nông thôn mới hiện nay.
Thứ sáu là tổ chức xây dựng đời sống văn hóa tinh thần cho người dân TĐC một cách
khoa học hợp lý.
Thứ bảy cần đầu tư hệ thống thư viện sách báo, trang bị các phương tiện truyền thông ở Nhà
văn hóa, cần bố trí người trực, tạo cơ hội cho mọi người ai cũng được tiếp xúc và sử dụng.
4.5.2. Những biện pháp tăng cường sự thoả mãn nhu cầu giao tiếp cho người dân tái
định cư thông qua việc tăng cường tính liên kết trong cộng đồng
Thứ nhất là xây dựng bầu không khí trong gia đình đầm ấm, giữa các thành viên phải
hiểu nhau có sự chia sẽ, động viên nhau trong cuộc sống.
Thứ hai là tăng cường tính kết nối giữa các gia đình, dòng tộc và các tổ chức trong địa phương.
Thứ ba là cần xây dựng, phát huy giữ dìn các yếu tố mang bản sắc giá trị truyền thống
của địa phương.

21


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Về mặt lý luận nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Nhu cầu giao tiếp là những đòi hỏi tất yếu của người dân ở vùng tái định cư về việc được
sử dụng hệ thống các phương tiện giao tiếp nhằm mục đích tằng cường tiếp xúc, mở rộng,
chia sẻ thông tin, tình cảm, thiết lập quan hệ với người khác để tồn tại và phát triển với tư
cách là một nhân cách, một chủ thể , một thành viên của nhóm, của xã hội.
Đặc điểm đặc trưng của người dân tái định cư ở Hà Tĩnh là chịu sự tác động của các yếu
tố: Sự thay đổi cấu trúc về môi trường – không gian sống; Sự thay đổi về địa bàn sinh sống;
Thay đổi kết cấu các mối quan hệ dòng tộc, gia đình; sự thay đổi phương thức sinh hoạt

cộng đồng dân cư; Phương thức giao tiếp và quan hệ liên cá nhân với các tổ chức xã hội
thay đổi.
Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở Hà
Tĩnh gồm các yếu tố chủ quan và khách quan. Các yếu tố chủ quan: Khí chất và tính cách;
Hứng thú, nhu cầu; Nhận thức, trình độ; Bầu không khí gia đình và điều kiện kinh tế và các
yếu tố khách quan như: Chủ trương và các chế độ chính sách; Truyền thống, văn hóa phong
tục tập quán địa phương; Môi trường xung quanh; Các phong trào đoàn thể và truyền thông.
1.2. Về mặt thực tiễn nhu cầu giao tiếp của người dân vùng tái định cư tỉnh Hà Tĩnh
- Đánh giá chung về mức độ nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở tỉnh Hà Tĩnh
Thông qua việc khảo sát đánh giá, chúng tôi nhận thấy rằng nhu cầu giao tiếp của người
dân ở vùng tái định cư rất cao. Trong đó nổi bật lên là các nhu cầu thiết lập quan hệ, nhu cầu
trao đổi thông tin cuối cùng là nhóm nhu cầu sử dụng phương tiện giao tiếp. Trong ba tính
chất của nhu cầu giao tiếp, tính bức xúc là thể hiện rõ nhất và tiếp theo là tính hài lòng, tính
hiệu quả trong việc thỏa mẫn nhu cầu giao tiếp của cá nhân.
- Nhóm nhu cầu thiết lập và thực hiện các quan hệ xã hội
Sau đây là những biểu hiện cụ thể của nhu cầu thiết lập và thực hiện các quan hệ xã hội
của người dân tái định cư: Mong muốn tăng cường giao tiếp với họ hàng, bà con trong dòng
tộc; nhu cầu thiết lập quan hệ giao tiếp với hàng xóm, láng giềng; Mong muốn gặp gỡ nhiều
đối tác, xây dựng các mối quan hệ làm ăn lâu dài
- Nhóm nhu cầu đòi hỏi được trao đổi thông tin, tình cảm, hiểu biết lẫn nhau

22


Những biểu hiện của nhu cầu: Nhu cầu trao đổi thông tin, khi có những sự kiện trong gia
đình luôn được bà con chia sẽ với nhau để cùng nhau trao đổi, định hướng giúp đỡ nhau
cùng nhau bàn bạc để giải quyết.
- Nhóm đòi hỏi sử dụng phương tiện giao tiếp nhằm thỏa mãn nhu cầu giao tiếp
Sau đây là hệ thống các phương tiện giao tiếp mà người dân vùng tái định cư mong muốn
được nâng cao và hoàn thiện khi giao tiếp. Hai hệ thống phương tiện giao tiếp được đề cập

nhiều nhất đó là ngôn ngữ và phi ngôn ngữ trong hoạt động giao tiếp.
- Các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư
Các yếu tố ảnh hưởng chúng tôi nhận thấy rằng giữa nhà quản lý và người dân có sự
chênh lệch về mức độ tuy không lớn lắm. Các yếu tố chủ quan ảnh hưởng đến việc thỏa mãn
các nhu cầu giao tiếp của người dân đó là thiếu kỹ năng giao tiếp, thiếu vốn từ, ngôn ngữ
trong giao tiếp và việc nhận thức hạn chế. Các yếu tố khách quan nổi bật lên đó là các chủ
trương chính sách chưa hợp lý, các phong trào hoạt động chưa hiệu quả.
- Trường hợp nghiên cứu các chân dung tâm lý điển hình
Việc đưa ra ba trường hợp chân dung tâm lý điển hình để nghiên cứu chúng tôi nhận thấy
rằng bên cạnh các nhu cầu trên thì nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư còn được
biểu lộ ra ở nhiều khía cạnh trong cuộc sống, quá trình thỏa mãn được nhu cầu giao tiếp cần
phải tiến hành phối hợp nhiều yếu chủ quan và khách quan.
- Các biện pháp tâm lý nhằm thỏa mãn nhu cầu giao tiếp của người dân tái định cư ở Hà
Tĩnh
Những biện pháp tăng cường sự thỏa mãn nhu cầu giao tiếp cho người dân tái định cư
qua việc nâng cao trình độ và nhận thức; biện pháp tăng cường sự thỏa mãn nhu cầu giao
tiếp thông qua hệ thống các hoạt động xã hội và biện pháp tăng cường sự thỏa mãn nhu cầu.
2. Kiến nghị
2.1. Đối với chính quyền địa phương
- Quan tâm đến đời sống vật chất tinh thần cho người dân tái định cư, di dời để phục vụ
các khu kinh tế hiện nay.
- Xây dựng quy hoạch khu tái định cư phải có chiến lược mang tính lâu dài, chú ý đến đời
sống hậu tái định cư của người dân.
- Chú ý nhiều đến hệ thống môi trường, các điều kiện tự nhiên khi di dời người dân, sự tác
động của môi trường đến đời sống sinh hoạt hàng ngày.
- Ổn định tình hình an ninh, kinh tế, chính trị xã hội cho người dân khi mới chuyển tới.
23