Thực hành điển tích - điển cố.

Tiết 24: Tiếng việt


I - Thực hành về thành ngữ.
1. Bài tập 1.
? Tìm thành ngữ trong đoạn thơ, phân biệt với từ
ngữ thông thường về cấu tạo và đặc điểm ý
nghĩa.

Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công.
( Trần Tế Xương, Thương vợ)

+ Năm nắng mười mưa:
+ Một duyên hai nợ :
Ý nói một mình phải
đảm đang công việc
gia đình để nuôi cả
chồng và con.
Vất vả cực nhọc, chịu
đựng dãi dầu nắng mưa.
Ngắn gọn, cô đọng, cấu
tạo ổn định. Hình ảnh cụ
thể sinh động, thể hiện
nội dung khái quát và có
tính biểu cảm.
Dài dòng, cấu tạo
không ổn định, ý loãng.

2. Bài tập 2.
? Phân tích giá trị của các thành ngữ in đậm.
Người nách thước kẻ tay đao,
Đầu trâu mặt ngựa ào ào như sôi.
Một đời được mấy anh hùng,
Bõ chi cá chậu chim lồng mà chơi!
Đội trời đạp đất ở đời,
Họ Từ tên Hải vốn người Việt Đông.
( Nguyễn Du, Truyện Kiều).

Đội trời đạp đất:
Đầu trâu mặt
ngựa:
Cá chậu chim
lồng:
Biểu hiện được tính chất hung
bạo, thú vật, vô nhân tính của
bọn quan quân đến nhà Thuý
Kiều khi gia đình nàng bị vu
oan.
Biểu hiện được cảnh sống tù
túng, chật hẹp, mất tự do.
Lối sống và hành động tự do,
ngang tàng, không chịu sự bó
buộc, không chịu khuất phục bất
cứ uy quyền nào. Dùng để nói về
khí phách hảo hán, ngang tàng
cuả Từ Hải
Các thành ngữ trên đều dùng hình ảnh cụ thể và đều có tính

biểu cảm. thể hiện sự đánh giá đối với điều được nói đến.

3. Bài tập 5.
a. Này các cậu, đừng có mà ma cũ bắt nạt ma mới. Cậu
ấy vừa mới chân ướt chân ráo đến, mình phải tìm
cách giúp đỡ chứ.
b. Họ không đi tham quan, không đi thực tế kiểu cưỡi
ngựa xem hoa mà đi chiến đấu thực sự, đi làm nhiệm
vụ của những chiến sĩ bình thường...
? Thay thế thành ngữ trong những câu sau bằng các từ ngữ
thông thường, tương đương về nghĩa. Nhận xét về sự khác
biệt và hiệu quả của mỗi cách diễn đạt.

a1. Ma cũ bắt nạt ma mới:
Vừa mới đến còn lạ lẫm,
còn chưa quen biết.
Bắt nạt người mới
Còn lạ lẫm, chưa quen.
a2. Chân ướt chân ráo :
Người cũ cậy quen biết
nhiều mà lên mặt, bắt nạt
doạ dẫm người mới đến.
Này các cậu, đừng có mà bắt nạt người mới.
Cậu ấy vừa mới đến còn lạ lẫm, chưa quen,
mình phải tìm cách giúp đỡ chứ.