Bai 3 danh phap cac hop chat huu co

Khóa h c LTðH môn Hóa –Th y Ng c

Danh pháp các h p ch t h u cơ

DANH PHÁP CÁC H PCH T H U CƠ
TÀI LI U BÀI GI NG
I. TÊN G I HIðROCACBON NO VÀ CÁC G C HIðROCACBONTƯƠNG NG
1. Tên c$a hiñrocacbon no m-ch th/ng.
*B n hiñrocacbon ñ u có tên là metan, etan, propan, butan.
*Tên các ch t ti p theo g!m: Ph n n$n ñ% ch& s lư)ng nguyên t+ cacbon(n) và ph n ñuôi ñ0c trưng cho
hiñrocacbon no. Tên t1ng quát c3a hiñrocacbon no m4ch h5 ( th6ng ho0c nhánh) là ankan.
n
n
n
Tên
Tên
Tên
Triacontan
30
Tetrañecan
Metan
14
1
Hetriacontan
31
Pentanñecan
Etan
15
2
32
ðotriacontan

Hecxañecan
Propan
16
3
40
Tetracontan
Heptañecan
Butan
17
4
50
Petacontan
Octañecan
Pentan
18
5
60
Hecxacontan
Nonañecan
Hexan
6
19
70
Icosan
Heptacontan
7
Heptan
20
80
Henicosan

Octacontan
8
Octan
21
90
ðocosan
Nonacontan
9
Nonan
22
100 Hectan
Tricosan
10 ðecan
23
125 Pentacosahectan
Tetracosan
11 Unñecan
24
130 Tricontahectan
Pentacosan
12 ðoñecan
25
132 ðotricontahectan
Hecxacosan
26
13 Triñecan
2. Tên c$a g2c hiñrocacbon no m-ch th/ng.
Tên g c ankyl = tên ankan tương Mng thay ñuôi an bNng ti p vĩ ngP !yl.
Vd:CH3 CH2 CH3 → CH3 CH2 CH2
Propan

propyl
3. Tên hiñrocacbon m-ch nhánh.
* ChTn m4ch chính: Là m4ch cacbon dài nh t. Khi ñX dài m4ch bNng nhau thì ta chTn m4ch nào có
nhi$u nhánh hơn.
* ðánh s thM tZ( bNng s Ar\p) nhPng nguyên t+ cacbon m4ch chính b]t ñ u t^ phía nào g n nhánh
hơn và sao cho t1ng ch& s v_ trí c3a nhánh là nh` nh t.
* GTi tên: Trưbc h t gTi v_ trí, tên ñX bXi và tên c3a t^ng lo4i m4ch nhánh theo v n a, b, c … sau ñó gTi
tên m4ch chính có t\n cùng bNng ñuôi –an.
Chú ý: + Ti p ñ u ngP ch& ñX bXi: ñi, tri, tetra… không ñưa vào trình tZ chP cái khi gTi tên.
+ Khi vi t tên thì các ch& s ch& v_ tí cách nhau b5i d u phfy “ , “ và các ch& s ch& v_ trí

* Ti p ñ u ngP iso bi%u th_ có 1 nhánh –CH3 liên k t vbi C thM 2 trong m4ch chính.
* Ti p ñ u ngP neo bi%u th_ có 2 nhánh –CH3 liên k t vbi C thM 2 trong m4ch chính.
4. Tên g2c c$a hiñrocacbon no m-ch nhánh hoá tr: I.
* ChTn m4ch cacbon dài nh t làm g c chính và ñánh s b]t ñ u t^ nguyên t+ cacbon hoá tr_ tZ do, sau
ñó gTi tên m4ch nhánh cùng vbi v_ trí c3a chúng ( như ñ i vói hiñrocacbon m4ch nhánh ) r!i ñ n tên g c
chính.

* Trong trưjng h)p không có nhóm th , IUPAC vkn dùng các tên không hl th ng
Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t

T ng ñài tư v n: 1900 58!58!12

Trang | 1


Khóa h c LTðH môn Hóa –Th y Ng c

Danh pháp các h p ch t h u cơ

II. TÊN C;A HIðROCACBON KHÔNG NO M?CH H@ VÀ G C HIðROCACBON TƯƠNG
NG.
1. Tên gAi c$a hiñrocacbon có mCt hay nhiEu n2i ñôi.
* Xu t phát t^ tên c3a hiñrocacbon no m4ch h5 (ankan) tương Mng, thay ñuôi “an” bNng ñuôi “en” (n u
có mXt n i ñôi) “ñien” (n u có 2 n i ñôi), “atrien” (n u có 3 n i ñôi)… có kèm theo ch& s v_ trí c3a t^ng
n i ñôi b]t ñ u t^ nguyên t+ cacbon c3a m4ch chính sao cho t1ng ch& s v_ trí c3a v_ trí là nh` nh t.
* M4ch chính là m4ch cacbon dài nh t có chMa nhi$u n i ñôi nh t và ñư)c ñánh s b]t ñ u t^ phía nào
sao cho t1ng ch& s v_ trí c3a liên k t là nh` nh t.
* Theo quy ñ_nh mbi c3a IUPAC, s ch& v_ trí c3a n i ñôi ñư)c ñ0t trưbc ti p v_ ngP (do thói quen có
th% ñ0t ch& s v_ trí c3a n i ñôi sau ti p v_ ngP, n u có m4ch nhánh thì ñ0t sau m4ch chính ñư)c dùng ph1
bi n hơn),
CH3 CH2 CH=CH2 But 1 en
CH2=CH CH=CH2
But 1,3 ñien
CH2=C CH=CH2
2 metylpenta 1,3 ñien ho0c isopren
CH3
Lưu ý: Các tên không hl th ng vkn ñư)c IUPAC s+ dqng:
Etilen
CH2=CH2
CH2=C=CH2
Anlen
2. Tên c$a hiñrocacbon có 1 hay nhiEu n2i 3.
* Tên c3a hiñrocacbon chMa mXt, hai, ba… n i ba cũng xu t phat t^ tên c3a hiiñrocacbon no tương Mng,
ch& ñ1i ñuôi “ an “ bNng ñuôi “ in “ ( mXt n i ba), añiin (hai n i ba), atriin (ba n i ba)… Vilc chTn m4ch
chính, ñánh s và gTi tên tương tZ các trưjng h)p các h)p ch t chMa n i ñôi.
* Tên không hl th ng vkn ñư)c IUPAC s+ dqng:
CH ≡ CH
Axetilen
3. Tên gAi c$a hiñrocacbon chHa ñIng thJi n2i ñôi và n2i ba.

* M4ch chính là m4ch chMa nhi$u liên k t bXi nh t. M4ch c3a cacbon ñánh s sao cho t1ng các ch& s
c3a các n i ñôI và n i ba là nh` nh t. Khi có sZ lZa chTn thì ưu tiên cho n i ñôI có ch& s th p hơn.
* Khi gTi tên: Tên c3a n i ñôi “ en “ gTi trưbc tên c3a n i ba “ in “, v_ trí c3a liên k t bXi vi t ngay sau
tên c3a chúng.
4

3

2

1

Buten 1 in 3,

C H ≡ C− C H = C H 2
5

4

3

2

1

Penten 3 in 1

CH 3 − C H = C H − C ≡ C H
6

5

4

3

2

1

CH ≡ C − CH = CH − C H = CH 2

Hecxañien 1,3 in 5

4. Tên c$a g2c không no hoá tr: I
* M4ch chính là m4ch cacbon không no ñư)c ñánh s b]t ñ u t^ nguyên t+ cacbon có hoá tr_ tZ do.
Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t

T ng ñài tư v n: 1900 58!58!12

Trang | 2


Khóa h c LTðH môn Hóa –Th y Ng c

Danh pháp các h p ch t h u cơ

* Tên gTi ñư)c thi t l\p bNng cách thêm ñuôi “ yl “ và tên c3a hiñrocacbon không no tương Mng. Do
v\y có tên t1ng quát là ankenyl ( mXt n i ñôi), ankinyl (có mXt n i ba), ankanñienyl (hai n i ñôi),
ankañiinyl (có hai n i ñôi),…

CH ≡ C
Etinyl
CH3 CH=CH
Propen 1 yl
CH ≡ C CH2
Propin 2 yl
CH2=CH CH=CH
Butañien 1,3 yl
* Các tên thông thưjng sau vkn ñư)c IUPAC s+ dqng:
Vinyl (etenyl)
CH2=CH
Anlyl (propen 2 yl)
CH2=CH CH2
CH2 C
Isoprpenyl (1 metylvinyl)
CH3
III. TÊN G I C;A G C HIðROCACBON M?CH H@ ðA HOÁ TRN
1. Tên c3a g c có hai ho0c ba hoá tr_ tZ do 5 mXt nguyên t+ cacbon ñư)c hình thành t^ tên c3a g c hoá tr_
mXt tương Mng bNng cách n i thêm “ iñen “ (g c hai hoá tr_), “ iñin “ (g c ba hoá tr_) vào ñuôi “ yl “ c3a
g c hoá tr_ mXt
CH3 – CH=
Etyliñen.
(CH3)2C=
Isopropyliñen.
Vinyliñen.
CH3 – C ≡
Elyliñin.
CH2=C=
2. Tên c3a các g c có hai hoá tr_ phân b 5 hai ñ u m4ch không nhánh:
CH2 – CH2

Etylen
CH2 – CH2 – CH2
Trimetylen
CH2 – (CH2)2 – CH2 Tetrametylen
CH2 – (CH2)4 – CH2 Hexametylen
CH2 – CH=CH
Propenylen
CH = CH
Vinylen
3. Tên c3a g c ña hoá tr_ chMa ít nh t ba nguyên t+ cacbonmang hoá tr_ tZ do ñư)c thi t l\p bNng cách
thêm –triyl, tetrayl, ñiyliñen . . . vào cu i tên hiñrocacbon tương Mng.
CH2 CH CH2
Propantriyl 1,2,3
CH2 CH CH =

Propandiyl 1,2,3

IV. TÊN G I C;A HIðROCACBON M?CH VÒNG NO HOPC KHÔNG NO VÀ TÊN G C
TƯƠNG NG
1. Tên gTi c3a hiñrocacbon ñơn vòng no và không no, cũng như tên gTi c3a g c hoá tr_ 1 tương Mng c3a
chúng ñư)c gTi bNng cách thêm ti p ñ u ngP xiclo vào tên hiñrocacbon m4ch h5 có cùng s lư)ng nguyên
t+ cacbon so vbi vòng.

Xiclopropan

Xiclobutan

Xiclopentan

Xiclohexan

Xiclohexen
Xiclohexadien 1,3
* N u có nhóm th liên k t vbi ñơn vòng no thì s thM tZ cacbon trong vòng ñư)c ñánh b]t ñ u t^
mXt cacbon nhóm th sao cho t1ng ch& s v_ trí là nh` nh t.
* N u nhóm th liên k t vbi ñơn vòng không no thì s thM tZ c3a cacbon c3a vòng phvi ñánh b]t
ñ u t^ c3a cacbon c3a liên k t ñôi, chi$u ñánh s phvi ñi qua n i ñôi và sao cho t1ng ch& s v_ trí c3a nhánh
là nh` nh t.
* S thM tZ c3a cacbon c3a g c hiñrocacbon ñơn vòng cũng ñánh b]t ñ u t^ cacbon hoá tr_ tZ do.

Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t

T ng ñài tư v n: 1900 58!58!12

Trang | 3


Khóa h c LTðH môn Hóa –Th y Ng c

Danh pháp các h p ch t h u cơ
CH3
1

6
1 CH3

5

6

2

CH3
3
CH3
4
1,3 dimtyl xiclohexan
5

4

2
3
1,1 dimetyl xiclohexan
CH3
5

6

4

3
2
CH3
2,5 dimetyl xiclohecxadien 1,3
1

Xiclohecxyl

Xiclopenten 2 yl

V. TÊN G I C;A HIðROCACBON THƠM VÀ G C TƯƠNG NG.
1. Tên t1ng quátc3a hiñrocacbon thơm (ñơn vòng ho0c ña vòng) là Aren. MXt s tên thông thưjng vkn
ñư)c IUPAC ch p nh\n
Vd:

Benzen

Antraxen

Naphtalen

Stiren
Toluen
o xilen
Cumen
2. Các hiñrocacbon thơm ñơn vòng khác ñư)c gTi tên như nhPng dkn xu t th c3a benzen. N u ch& có hai
nhóm th 5 v_ trí 1,2 ho0c 1,4 ho0c 1,4 có th% thhay th l n lư)t bNng o – (ortho), m – (meta), p – (para).

1 etyl 4 propyl benzen
(p etyl propyl benzen)

1,4 divinyl benzen
(p divinyl benzen)

1,2 dimetyl 3 propyl benzen

3. Tên thưjng gTi c3a mXt s g c thơm hoá tr_ 1 và hoá tr_ 2 vkn ñư)c IUPAC ch p nh\n:

Phenyl

Benzyl

o Tolyl

m Cumenyl

Giáo viên: Vũ KhRc NgAc
NguIn:

Hocmai.vn – Ngôi trư ng chung c a h c trò Vi t

T ng ñài tư v n: 1900 58!58!12

Hocmai.vn

Trang | 4