BÀI GIẢNG ĐIỆN TỬ NGUYÊN LÝ CHỦ NGHĨA MÁC LÊNIN CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

CHƯƠNG I

CHỦ NGHĨA
DUY VẬT
BIỆN CHỨNG

18/12/2015

ThS. Lê Đức Thọ

1


CHƯƠNG 1. CHỦ NGHĨA DUY

VẬT BIỆN CHỨNG

I. CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

1. Sự đối lập giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm trong việc giải quyết vấn đề cơ bản của triết học

2. Chủ nghĩa duy vật biện chứng – hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật

II. QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC

1. Vật chất

2. Ý Thức

Mối quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức

I. CHỦ NGHĨA DUY VẬT
VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

Thạc sĩ Lê Đức Thọ


1. Vấn đề cơ bản của Triết học
và sự đối lập giữa Chủ nghĩa duy vật
với Chủ nghĩa duy tâm trong việc giải
quyết vấn đề cơ bản của Triết học

8/31/17

4


a. Ph. Ăngghen khái quát vấn đề cơ bản của Triết học

Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là triết học hiện đại, là vấn đề quan hệ
giữa tư duy với tồn tại.

8/31/17

5


VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC

MẶT THỨ NHẤT

MẶT THỨ HAI

(BẢN THỂ LUẬN)

(NHẬN THỨC LUẬN)

Giữa vật chất và ý thức thì cái

Con người có nhận

có trước, cái nào có sau; cái

thức được thế giới

nào quyết định cái nào?

hay không?

Giải quyết nội dung vấn đề cơ bản của triết học sẽ phân chia các nhà triết học thành các trường
phái khác nhau.
8/31/17
8/31/17

6
6


NỘI DUNG, Ý NGHĨA
VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG TRIẾT HỌC

Đêmôcrit

Kinh Thánh

QUAN NIỆM VÊ
THẾ GIỚI
Thế giới mang
bản chất con người
Thần thoại Nữ Oa

Thế giới mang

Thế giới mang
bản chất nguyên
bản chất Thiên Chúa

- Bản chất của thế giới?
8/31/17

- Khả năng nhận thức thế giới?

7


1. Sự đối lập giữa
Chủ nghĩa duy vật với Chủ nghĩa duy tâm
trong việc giải quyết vấn đề
cơ bản của Triết học

8/31/17

8


VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC
(Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức)

MẶT THỨ NHẤT

CNDV

MẶT THỨ HAI

CNDT

CNDV

CNDT

VC có

YT có

Con

Con

trước,

trước,

người

người

YT có sau,

VC có sau,

nhận

không

VC quyết

YT quyết

thức

nhận thức

định YT

định VC

được

được

8/31/17

9


NHỮNG HÌNH THỨC CƠ BẢN
CỦA CHỦ NGHĨA DUY TÂM

CHỦ NGHĨA

CHỦ NGHĨA

DUY TÂM

DUY TÂM

CHỦ QUAN

KHÁCH QUAN

8/31/17
8/31/17

10
10


2. CÁC HÌNH THỨC PHÁT TRIỂN
CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT TRONG LỊCH SỬ

CNDV
CHẤT PHÁC
THỜI CỔ ĐẠI

CNDV MÁY MÓC,
SIÊU HÌNH
THỜI CẬN ĐẠI
(THẾ KỶ XVII – XVIII)

CNDV BIỆN CHỨNG
DO MÁC – ĂNGGHEN
SÁNG LẬP VÀO
THẾ KỶ XIX VÀ ĐƯỢC
V.I. LÊNIN PHÁT TRIỂN

8/31/17
8/31/17

11
11


THẢO LUẬN
1. Để phân biệt CNDV và CNDT, người ta căn cứ vào:
a.

Việc

con

người

nhận

thức

thế

giới

thế

nào.

b. Việc con người có thể nhận thức được thế giới hay không
c. Quan
b hệ giữa vật chất và ý thức, cái nào có trước, cái nào có sau, cái nào quyết định cái
nào
d. Vấncđề coi trọng lợi ích vật chất hay coi trọng yếu tố tinh thần

8/31/17

12


2. Hãy đọc đoạn thơ sau đây trong Truyện Kiều của Nguyễn Du:

Ngẫm hay muôn sự tại Trời
Trời kia đã bắt làm người có nhân
Bắt phong trần phải phong trần

Cho thanh cao mới được phần thanh cao

Qua đoạn thơ trên, hãy cho biết thế quan Triết học của Nguyễn Du là gì?

8/31/17

13


II. QUAN ĐIỂM DUY VẬT BIỆN CHỨNG
VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ
GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC

Thạc sĩ Lê Đức Thọ


1. vật chất
a. Phạm trù vật chất

Khái quát quan điểm duy vật cổ đại về vật chất

Nước

sơ, mộc mạc

Vật thể có tính
Vật chất

phổ quát
Quan

niệm về vật Lửa
chất của chủ

bản nguyên

nghĩa duy thời cổ đại
có khí
ưu điểm
Không

đầu tiên

và hạn chế gì?
Tính chất, Kết

Đặc điểm chung: Trực quan, thô

Apay ron

cấu
Nguyên tử

Ưu điểm: Xuất phát từ chính thế
giới để giải thích thế giới - đối
lập, chống chủ nghĩa duy tâm, tôn
giáo


TRIẾT HỌC ẤN ĐỘ CỔ ĐẠI
- Phái Cha-rơ-vác (Ấn độ) coi cơ sở đầu tiên của thế giới là Tứ đại: đất, nước, lửa và

không khí.

Phật giáo cho rằng Thế giới được tạo thành từ 5 yếu
tố cơ bản:
- Địa (Đất)
- Thuỷ (Nước)
- Hoả (Lửa)
- Phong (Gió)
- Không (Khoảng không)

16
8/31/17

16


Quan niệm về vật chất trong lịch sư triết học trước Mác

“ 五五”五
VẬT CHẤT LÀ "NGŨ HÀNH"
KIM

THỔ

HỎA

8/31/17

THỦY

MỘC

17


Trit hc Hy Lp c i

VT CHT L "LA"

Heraclit (520 460 Tr.CN)
Cách ngôn của Heraclit:
Thế giới vật chất Mãi mãi đã, đang và
sẽ là ngọn lửa vĩnh viễn
8/31/17

đang không ngừng bùng cháy và tàn lụi.

18


VẬT CHẤT LÀ "NGUYÊN TỬ"

VẬT CHẤT LÀ « KHỐI LƯỢNG"

DEMOCRIT (460-370 tr.CN)

MÔ HÌNH CỦA
VẬT LÝ HỌC HIỆN ĐẠI

19

Khái quát quan điểm duy vật TK 17 – 18 về vật chất
Vật chất

Nguyên tử

Ưu điểm:Ngoài ưu điểm như quan điểm duy vật cổ đại, hơn ở chỗ quan niệm về

bản nguyên
đầu tiên

Đặc điểm chung lớn nhất: Mang tính chất máy móc siêu hình

vật chất dựa trên cơ sở phân tích thế giới.

Khối lượng

Quan niệm về vật chất của chủ
nghĩa duy thời cận đại có ưu điểm
và hạn chế gì?


 Thành tựu của vật lý học thời cận đại cuối TK 19 đầu 20
Vật lý vi mô với

Vật chất

Mâu thuẫn với

những phát hiện mới

có cấu trúc

quan niệm cũ về
vật chất

Khủng hoảng
Bất lực, hoang mang
Duy tâm lợi dụng

SỰ KHỦNG HOẢNG CỦA THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT
DỰA TRÊN QUAN NIỆM TRUYÊN THỐNG VÊ NGUYÊN TỬ

Thomson phát hiện ra

Wilhelm Röntgen đã phát hiện ra

vào
cuối
electron NămXây
1897
dụng quan tia
niệmX
mới
về vật
chất những năm 1800


Lênin đánh giá, nhận xét

Giới
Vật chất không biến
mất, không tiêu tan

Đồng nhất vật chất với vật thể (dạng cụ thể của vật chất)

hạn

Cần thay

quan

đổi

niệm
cũ

Đồng nhất vật chất với thuộc tính hay kết cấu của vật thể

Lênin yêu cầu
Khắc phục được hạn chế của chủ nghĩa duy vật cũ

Quan niệm mới về vật

Giải quyết triệt để vấn đề cơ bản của triết học

chất cần phải
Làm rõ quan hệ giữa triết học với khoa học cụ thể

Phương pháp định nghĩa mới- đối lập VC với YT

Định nghĩa của Lênin về "vật chất"

VẬT CHẤT LÀ TẤT CẢ NHỮNG GÌ TỒN TẠI KHÁCH QUAN ...
“Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại
khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác,
được cảm giác chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và
tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác".
(V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Tiến bộ,
Matxcơva, 1980, t.18, tr. 151).

8/31/17

23


Phân tích định nghĩa:
Vật chất là một phạm trù triết học – có nghĩa là…?

Phân tích
THẢO
nội dung

Vật chất là cái “thực tại khách quan, được đem lại cho con người

định nghĩa
LUẬN

là…?

trong cảm giác… tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác” – có nghĩa

NHÓM
Vật chất là “thực tại khách quan… được cảm giác chúng ta chép
lại, chụp lại, phản ánh” – có nghĩa là…?


Chúng rất đa dạng, khác nhau. Song chúng
vẫn có những thuộc tính chung nhất. Đó là:
g VC vĩ mô:

tm thấ
y

n

VẬT CHẤT

cảm giác
- Tất cả các sự vật đó đêu đem lại cảm giác
cho con người

Con

vật chấ
tc

Trường hạt nhâ

n gư
ờ
i
v
à xã
hội
8/31/17

ẫn

- Chúng đều tồn tại khách quan, độc lập với

g:
út
ốn
ir
ts
,V
hấ
t
ẩn
tc
vậ
hu
Vậ
k
ng
Vi
độ
t,

t,
ot
vậ
Pr
ực
Th

Các dạn
g

Trường hấp d

thể

hưa

Trường điện từ

:
mô
t vĩ
í
chấ
ể kh
Vật
, th
l ỏn g

,
rắn

Thể

Tất cả các dạn

25