Đề cương ôn thi HKII môn lịch sử

Đề Cương Ôn Thi HKII Môn Lịch Sử
Bài 25 : Kháng chiến lan rộng ra toàn quốc(1873-1884)
I-Thực dân Pháp đánh Bắc Kì lần thứ nhất.Cuộc kháng chiến ở Hà Nội và Các tỉnh đồng bằng Bắc
Kì.
1.Tình hình Việt Nam trước khi Pháp đánh chiếm Bắc Kì:
-Pháp thiết lập bộ máy thống trị, tiến hàng bốc lột Nam Kỳ.Chuẩn bị đánh chiếm Bắc Kì
-Triều đình nhà Nguyễn thi hành chính sách đối nội, đối ngoại lỗi thời
-Nhân dân nổi dậy đấu tranh khắp nơi
2.Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ nhất (1873):
-Lợi dụng việc triều đình nhờ Pháp đem tàu ra vùng biển Hạ Long đánh dẹp “Hải Phỉ”, cho tên lái
buôn Đuy-puy vào gây rối ở Hà Nội
-Lấy cớ giải quyết vụ Đuy-puy, Pháp Gác-ni-ê kéo quân ra Bắc
-Ngày 20-11-1873 , Pháp nổ súng đánh và chiếm thành Hà Nội, chiếm các tỉnh :
Hải Dương , Hưng Yên,Nam Định,Ninh Bình.
3.Kháng chiến ở Hà Nội và các tỉnh đồng bằng Bắc Kì(1873-1874):
-Khi Pháp kéo vào Hà Nội, nhân dân ta anh dũng chống Pháp như trận chiến đấu ở cửa Ô Thanh Hà
-Tại các tỉnh đồng bằng ở đâu Pháp cũng dấp phải sự kháng cự của nhân dân ta.
-Ngày 21-12-1873, Pháp bị thất bại ở trận cầu giấy. Gác-ni-ê bị giết. Song triều đình Huế lại kí hiệp ước
Giáp Tuất(ngày 15-3-1874), Pháp rút quân ra khỏi Bắc Kì, triều đình thừa nhận 6 tỉnh Nam Kì thuộc Pháp.
II-Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ 2.Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng chiến trong những
năm 1882-1884.
1.Thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Kì lần thứ hai(1882):
*Âm mưu của Pháp :
-Sau hiệp ước 1874, Pháp quyết tâm chiếm bằng được Bắc Kì
-Lấy cớ triều đình vi phạm hiệp ước 1874, đem quân xâm lược Bắc Kì lần thứ hai.
*Diễn biến:
-3.4.1882 quân Pháp do Ri-vi-e chỉ huy kéo ra Hà Nội khiêu khích.
-25.4.1882 Ri-vi-e gởi tố hậu thư cho tổng đốc Hoàng diệu buộc phải nộp thành, không đợi trả lời, Pháp tấn
công và chiếm thành
-Sau đó, Pháp chiếm 1 số nơi khác : Hòn Gai,Nam Định.
2.Nhân dân Bắc Kì tiếp tục kháng Pháp.

-Ở Hà Nội: nhân dân tự tay đốt nhà tạo thành bức tường lửa ngăn chặn giặc.
-Tại các nơi khác, nhân dân đấp đập, cấm kè, làm hầm chống, cạm bẩy để ngăn quân Pháp.
-19.5.1883 , quân ta thắng ở trận cầu giấy , Ri-vi-e bị giết.
-Chiến thắng trận cầu giấy, quân Pháp hoang mang dao động, triều đình vội vàng thương lượng với Pháp.
3.Hiệp ước Pa-tơ-nốt 1884.nhà Nguyễn phong kiến VN sụp đổ:
-Chiều 18/8/1883, Pháp bắt đầu tấn công Thuận An
-25/8/1883 triều đình Huế kí hiệp ước Hác-măng
Nội dung:
-Thừa nhận quyền bảo hộ của Pháp ở Trung Kì, Bắc Kì
-Sau hiệp ước Hác-măng,Pháp chiếm hàng loạt các tỉnh ở Bắc Kì,Bắc Ninh,Tuyên Quang.
-Ngày 26/6/1884 Pháp kí hiệp ước Pa-tơ-nốt
-Với hiệp ước này nhà nước phong kiến đã hoàn toàn sụp đổ.


Bài 27: Khởi nghĩa Yên Thế và phong trào chống Pháp của đồng bào miền núi thế kỉ XIX
I-Khởi nghĩa Yên Thế(1884-1913):
*Nguyên Nhân : Kinh tế nông nghiệp sa sút , đời sống nhân dân đồng bằng trở nên khó khăn, 1 bộ phận
phải phiêu tán lên Yên Thế, họ sẵn sàng nổi dậy đấu tranh bảo vệ cuộc sống của mình
-Khi Pháp thi hành chính sách bình định, cuộc sống bị xâm phạm . nhân dân Yên Thế nổi dậy đấu tranh
*Diễn biến : chia làm 3 giai đoạn :
-Giai đoạn 1: (1884-1892) nhiều toán nghĩa quân hoạt động riêng lẽ dưới sự chỉ huy của Đề Nắm
-Giai đoạn 2: (1893-1908) nghĩa quân vừa chiến đấu vừa xây dựng cơ sở dưới sự chỉ huy của Đề Thám
-Giai đoạn 3: (1909-1913) Pháp tập trung lực lượng tấn công Yên Thế, lực lượng nghĩa quân hao mòn. Đến
ngày 10-2-1913, Đề Thám bị sát hại, phòng trào tan rã.
*Nguyên nhân thất bại : Do Pháp lúc này còn mạnh, cấu kết với phong kiến, lực lượng nghĩa quân mỏng
và yếu. Cách thức tổ chức và lãnh đạo còn nhiều hạn chế
*Ý nghĩa: Cuộc khởi nghĩa Yên Thế thể hiện tinh thần yêu nước chống Pháp của giai cấp nông dân.Góp
phần làm chậm quá trình bình định của thực dân Pháp
Bài 28: Trào lưu cải cách Duy Tân ở Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX
I-Tình hình Việt Nam nửa cuối thế kỉ XIX:

-Vào những năm 60 của thế kỉ XIX(thế kỉ 19), Pháp thực hiện chính sách mở rộng xâm lược Nam Kỳ ,
chuẩn bị tấn công đánh chiếm cả nước ta, còn triều đình vẫn thực hiện chính sách nội trị ngoại giao lỗi thời.
Làm kinh tế xã hội khủng hoảng nghiêm trọng, dẫn đến mâu thuẩn giai cấp và mâu thuẩn dân tộc gay gắc.
II-Những đề nghịa cải cách ở VN vào nửa cuối TK XIX:
-Đất nước ngày 1 khó khăn, đồng thời xuất phát từ lòng yêu nước , thương dân muốn cho nước nhà giàu
mạnh , một số quan lại , sĩ phu yêu nước đã mạnh dạng đưa ra những đề nghị, yêu cầu đổi mới công việc nội
trị ngoại giao kinh tế, văn hóa,của nhà nước phong kiến.
-Các nhà cải cách tiêu biểu Nguyễn Trường Tộ và Nguyễn Lộ Cạch
III-Kết cục của các đề nghị cải cách :
Tích cực : Đáp ứng phần nào yêu câu của nước ta lúc đó , có tác động tới cách nghỉ , cách làm, của 1 bộ
phận quan lại triều đình Huế
Hạn chế : Các đề nghị cải cách còn mang tính chất lẻ tẻ, rời rạc, chưa giải quyết được mâu thuẩn cơ bản của
xã hội Việt Nam lúc đó
Kết quả : Triều đình Huế đã tự tuyệt không chấp nhận cải cách đó
Ý nghĩa : Tấn công vào tư tưởng bão thủ, phản ánh trình độ nhận thức mới của những người Việt Nam hiểu
biết thức thời
Bài 29: Chính sách khai thác thuộc địa của thực dân Pháp và những chuyển biến về kinh tế, xã hội ở
Việt Nam
I-Cuộc khai thác thuộc địa lần thứ nhất của thực dân Pháp (1897-1914):
1.Tổ chức bộ máy nhà nước :


Toàn quyền Đông Dương

Bắc Kì
Thống xứ

Trung Kì
Thống xứ

Nam Kì
Thống xứ

Lào
Khâm xứ

Bộ máy chính quyền cấp kị

Campuchia
Khâm xứ

Pháp

Bộ máy chính quyền cấp tỉnh

Pháp + Bản Sứ

Bộ máy cấp quyền huyện

Pháp + Bản Sứ

Bộ máy cấp quyền xã

Bản Sứ

2.Chính sách kinh tế :
-Về nông nghiệp:Pháp đẩy mạnh cướp đoạt ruộng đất, lập các đồn điền
-Về công nghiệp:Pháp tập trung khai thác than và kim loại, ngoài ra Pháp đầu tư vào một số nghành khác
như : xi-măng, điện, chế biến gỗ,…
-Thực dân Pháp xây dựng hệ thống giao thông đường bộ, đường sắt để tăng cường bốc lột kinh tế và phục

vụ mục đích quân sự.
-Về thương nghiệp: Pháp độc chiếm thị trường Việt Nam, hàng hóa của Pháp nhập vào Việt Nam chỉ đánh
thuế rất nhẹ hoặc được miễn thuế, nhưng đánh thuế cao hàng hóa các nước khác.
-Pháp còn tiến hành đề ra các thứ thuế mới bên cạnh các loại thuế cũ, nặng nhất là thuế muối, thuế rượu ,
thuế thuốc phiện,…
-Mục đích các chính sách trên của thực dân Pháp là nhằm vơ vét sức người, sức của, của nhân dân Đông
Dương
3.Chính sách văn hóa, giáo dục:
-Đến năm 1919, Pháp vẫn duy chì chế độ giáo dục của thời phong kiến
-Về sau, Pháp bắt đầu mở trường học mới nhằm đào tạo lớp người bản xứ phục vụ công việc cai trị, cùng
với đó Pháp mở một số cơ sở văn hóa y tế
II-Những biến chuyển của xã hội Việt Nam:
1.Các vùng nông thôn, sự xuất hiện các giai cấp tầng lớp:
-Giai cấp địa chủ phong kiến : đã đầu hàng làm chỗ dựa tay say cho thực dân Pháp.Tuy nhiên, có một bộ
phận địa chủ vừa và nhỏ có tinh thần yêu nước.
-Giai cấp nông dân : số lượng đông đảo , bị áp bức bốc lột nặng nề nhất, họ sẵn sàng nổi dậy đấu tranh
-Giai cấp công dân : phần lớn xuất thân thừ nông dân, làm việc trong các đồn điền , hầm mỏ, nhà máy xí
nghiệp, lương thấp nên đời sống khổ cực, có tinh thần đấu tranh mạnh mẽ chống giới chủ nhằm cải thiện đời
sống.
-Tầng lớp tư sản đã xuất hiện, có nguồn góc từ các nhà hầu khoán,chủ xí nghiệp, xưởng thủ công,chủ hãng
buôn,… bị chính quyền thực dân tư bản Pháp chèn ép
-Tầng lớp tư sản thành thị: bao gồm các chủ xưởng thủ công nhỏ, cơ sở mua bán nhỏ,viên chức cấp thấp và
nhưng người làm nghệ tự do.


2.Xu hướng mới trong cuộc vận động , giải phóng dân tộc:
-Xã hội Việt Nam có sự phân hóa sâu sắc, các tư tưởng dân chủ tư sản ở châu Âu được truyền bá vào nước
ta
-Với lòng yêu nước nồng nàn và sự hiểu biết mới, những chí thức nho học tiến bộ Việt Nam lao vào cuộc
vận động cứu nước theo con đường quân chủ tư sản với tất cả nhiệt tình của tuổi trẻ.

Bài 30: Phong trào yêu nước chống Pháp từ đầu thế kỉ XX – 1918:
I-Phong trào yêu nước trước chiến tranh thế giới thứ nhất:
1.Phong trào Đông Du(1905-1909):
-Nhật Bản là nước duy nhất ở châu Á, nhờ đi theo con đường tư bản chủ nghĩa mà thoát khỏi ách thống trị
của tư bản châu Âu,Mĩ lại có cùng màu da, cùng nền văn hóa hán học với Việt Nam có thể nhờ cậy
-Phục Nhật sợ Nhật muốn nương nhờ Nhật là tâm lí phổ biến của nhân dân ở các nước châu Á. Cuối thế kỉ
19 đầu thế kỉ 20 (XIX - XX) trong đó có Việt Nam
-Năm 1904, Duy Tân hội được thành lập do Phan Bội Châu đứng đầu .Hội chủ chương dùng bạo lực vũ
trang đánh Pháp. Khôi phục độc lập.
-Năm 1905, Phan Bội Châu sang Nhật với mục đích cầu biện rồi từ cầu biện chuyển sang cầu hạ.
-Năm 1905-1908, hội phát động phong trào Đông Du, đưa khoảng 200 học sinh Việt Nam sang Nhật học
nhầm đào tạo nhân tài để xây lực lượng chống Pháp
- Tháng 9-1908, Pháp cấu kết với Nhật trục xuất những người Việt Nam khỏi đất Nhật
- Tháng 3-1909, Phong trào Đông Du tan rã.Hội Duy Tân ngừng hoạt động.
*Ý nhĩa : Cách mạng Việt nam bắt đầu hướng ra thế giới, gấn vấn đề dân tộc với vấn đề thời đại.
2.Đông Kinh nghĩa thục (1907):
-Tháng 3-1907, Đương Văn Can, Nguyễn Quyền lập trường học lấy tên là Đông Kinh nghĩa thục, trường
dạy các môn khoa học thường thức, tổ chức các buổi diễn thuyết, bình văn, xuất bản sách báo, tuyên truyền
tinh thần yêu nước.
-Phạn vi hoạt động khá rộng : Hà Nội,Hà Đông,Sơn Tậy,Bắc Ninh,…
-Tháng 11-1907, thực dân Pháp ra lệnh đống cửa trường , thông qua các hoạt động , Đông Kinh nghĩa thục
góp phần thức tỉnh lòng yêu nước, truyền bá tư tưởng, dân chủ dân quyền và một nền văn hóa mới ở nước ta
3.Cuộc vận động Duy Tân và phong trào chống thuế ở Trung Kì(1908):
*Cuộc vận động Duy Tân :
-Diễn ra mạnh nhất ở các tỉnh : Quảng Nam,Quảng Ngãi, Bình Định
-Người khởi sướng là Phan Châu Trinh và Quỳnh Thúc Kháng
-Nội dung cơ bản của phong trào mới, trường dạy học theo lối mới, thô hào chấn hưng thiệc nghiệp, phổ
biến cái mới và vận động làm theo cái mới, cái tiến bộ
*Phong trào chống thuế ở Trung Kì:
-Khi cuộc vận động Duy Tân lan tới vùng nông thôn, đúng lúc nhân dân Trung kì đang điêu đứng vì chính

sách áp bức, bốc lột của đế quốc và phong kiến đã bùng lên phong trào chống thuế sôi nổi
-Phong trào đã bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu
4.Hoạt động của Nguyễn Tất Thanh sau khi ra đi tìm đường cứu nước :
-Hoàn cảnh: đất nước bị Pháp thống trị, các phong trào yêu nước chống Pháp đều thất bại
-Những hoạt động :
+Ngày 5-6-1911 : từ cảng nhà Rồng người ra đi tìm đường cứu nước
+Năm 1917 người từ Anh trở về Pháp, tham gia hoạt động trong hội những người VN yêu nước ở Pari
-Người tích cực tham gia hoạt động trong phong trào công nhân Pháp và tiếp nhận ảnh hưởng của cách
mạng tháng 10 Nga