Chương 1 con người và sự phát triển của con người

CHƯƠNG 1: CON NGƯỜI VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI
 Nội

dung

 Quá trình phát triển của con người
 Các hình thái kinh tế mà loài người đã trải qua
 Một số yếu tố tác động đến quá trình phát triển của con
người
 Dân số và các vấn đề về dân số


QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI

 Quá

trình phát triển (a)

 Bộ khỉ: vẫn tồn tại như
các động vật khác
 Vượn người: đã bắt đầu
tiến hóa tách ra khỏi
giới động vật hiện tại.


QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA CON NGƯỜI
 Quá

trình phát triển (tt)

 Người vượn (7tr)

 Người khéo léo (vai tr)
 Người đứng thẳng (250-400)
 Người cận đại
 Người hiện đại (~70-100)


MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN CON NGƯỜI
 Một

số các yếu tố tác động đến quá trình phát triển của
con người
 Phương thức sống và thức ăn
 Khí hậu
 Môi trường địa hóa


PHƯƠNG THỨC SỐNG VÀ THỨC ĂN

 Bản chất con người
vừa là cơ thể sinh học
vừa là văn hóa.
 Hai mặt này không
tách rời nhau

 Khai thác môi trường +
thích nghi với điều kiện
sống
 chế tác công cụ và sáng
tạo công nghệ

PHƯƠNG THỨC SỐNG VÀ THỨC ĂN
 Thay

đổi cấu tạo và thêm các chức năng mới của cơ thể:

 Hoàn thiện khả năng cầm nắm, thát triển thị giác, thoái hóa
hàm răng, chuyên biệt hóa chân và tay.


PHƯƠNG THỨC SỐNG VÀ THỨC ĂN

 Phức tạp hóa cấu trúc
và chức năng não bộ.

 Tăng cường sử dụng
protein động vật.

 Tạo ra những dị biệt
khá lớn về đáp ứng
sinh học.


KHÍ HẬU
 Ảnh hưởng của yếu tố khí hậu biểu hiện ở nhiều trạng thái
khác nhau theo mùa, theo địa lý.
 Là tổ hợp của nhiều thành phần như nhiệt độ, độ ẩm, gió, mây
mưa, nắng tuyết ...

KHÍ HẬU
 Tác động của tổ hợp này được thông qua nhiều rào chắn:
 Rào chắn tự nhiên (sông, hồ, biển, núi, cây rừng ...)
 Rào chắn văn hóa (nhà cửa, quần áo, tiện nghi sinh hoạt ...)
 Tạo thành:
 Khí hậu toàn cầu
 Khí hậu địa phương.
 Tiểu khí hậu.
 Vi khí hậu.
 Điều hòa nhiệt là cơ chế
thích nghi sinh học chủ
đạo.
 VD: thân nhiệt con người
ổn định ở khoảng 37oC


MÔI TRƯỜNG ĐỊA HÓA
 Hàm lượng khoáng chất
trong thành phần sinh hóa
của cơ thể có liên quan đến
quá trình biến đổi nội bào.
 VD: tạo xương, điều hòa
áp lực thẩm thấu, ....
 Tương quan về tỉ lệ số
lượng các thành phần
khoáng trong môi trường
thành phần khoáng trong
cơ thể.
 Ví dụ: bướu cổ  iode,,
Asen, Flor…

MÔI TRƯỜNG ĐỊA HÓA
 Cân bằng khoáng trong
cơ thể phải được đảm bảo
trong một biên độ nhất
định.
 Nồng độ các loại khoáng
đa, vi lượng trong đất ảnh
hưởng đến
 Mức
khoáng
hóa
xương.
 Kích thước và hình
dạng chung của cơ thể
hoặc từng phần cơ thể.


CÁC HÌNH THÁI KINH TẾ
 Các

hình thái kinh

tế
 Hái lượm
 Săn bắt
 Chăn thả
 Nông nghiệp
 Công nghiệp

 Hậu công nghiệp


HÁI LƯỢM
 Là hình thái kinh tế
nguyên thủy nhất.
 Năng suất thấp, phụ
thuộc hoàn toàn vào tự
nhiên


SĂN BẮT
 Hình thức: săn đuổi, vây
bắt, đánh bẩy.
 Huy động lực lượng
đông đảo hơn.
 Sử dụng nguồn thức ăn
giàu protein.
 Cuộc sống no đủ hơn.
 Rèn luyện và tăng
cường sức khỏe con
người.


ĐÁNH CÁ
 Bắt đầu sử dụng công cụ có ngạnh để đánh bắt cá.
 Có thêm nguồn thức ăn động vật


CHĂN THẢ

 Chủ yếu là chó, dê, cừu,
bò, heo; sau này có lừa,
ngựa.
 Hình thành những đàn gia
súc đông đến vạn con.
 Hình thành lối sống du
mục.
 Sử dụng sức kéo gia súc
trong nông nghiệp và vận
chuyển.
 Thú rừng bị tiêu diệt khá
nhiều


NÔNG NGHIỆP
 Là thành tựu lớn nhất trong
thời kỳ đồ đá mới.*.
 Ngũ cốc chủ yếu là mì,
mạch, ngô, lúa, sau đó là rau,
đậu, mè, cây lấy củ, cây ăn
quả và cây lấy dầu.
 Lúa nước xuất hiện ở các
vùng ven sông.
 Sử dụng sức kéo của bò,
ngựa trong cày bừa, vận
chuyển.
 Có hiện tượng phá rừng làm
rẫy.

CÔNG NGHIỆP
 Khởi đầu là phát minh ra
động cơ hơi nước.
 Xuất hiện khá muộn….
nhưng: “đã làm biến đổi sâu
sắc giới tự nhiên trong thời
gian vô cùng ngắn so với
toàn bộ lịch sử tự nhiên”.
 Khai thác mỏ, làm nông trại,
khai thác gỗ, … phá hủy
rừng và tài nguyên.
 Sử dụng nhiều nhiên liệu,
sản xuất công nghiệp gây ô
nhiễm môi trường.
 Tiêu diệt & làm tổn hại nhiều
bộ lạc, nhiều tộc người


CÔNG NGHIỆP
 Những đô thị đầu tiên xuất
hiện từ 3-4 ngàn năm TCN.
 Đô thị quy mô thế giới chỉ
bắt đầu từ thế kỷ 19.
 Diện tích rừng, cây xanh bị
thu hẹp khá nhiều.


HẬU CÔNG NGHIỆP
 Tốc độ phát triển cao + nhu cầu
hưởng thụ cao

 Đòi hỏi suy nghĩ mới: phát triển
bền vững.
 Là chiến lược toàn cầu về quy
hoạch toàn bộ tài nguyên trên trái
đất này.
 Kinh tế công nghiệp
 kinh tế trí thức.
 Văn minh công nghiệp
 văn minh trí tuệ.


CÂU HỎI THẢO LUẬN
 Câu

hỏi : Có gì giống và khác nhau giữa hái lượm, săn
bắt, đánh cá, chăn thả thời tiền sử và thời hiện đại?

 Hái lượm
Thời kỳ
Mục đích
Cách thức
Kết quả

Tiền sử

Hiện đại


CÂU HỎI ÔN TẬP
 Câu

1:
 Có nhận xét gì về tác động của con người qua các giai đoạn
tiến hóa của loài người?
 Câu 2:
 Ở hình thái kinh tế nào thì con người tác động vào môi
trường là mạnh nhất? Tại sao?


DÂN SỐ VÀ CÁC VẤN ĐỀ VỀ DÂN SỐ

 Các quan điểm dân số học
 Quá trình tăng dân số và đô thị hóa
 Mối quan hệ dân số - tài nguyên và phát triển
 Các vấn đề về dân số
 Dân số đối với sự tồn tại và phát triển của xã hội


CÁC QUAN ĐIỂM DÂN SỐ HỌC

2

quan điểm dân số học:

 Thuyết Malthus
 Thuyết quá độ dân số


THUYẾT MALTHUS
 Nội dung:

 Dân số tăng theo cấp số
nhân (2,4,8,…); còn
lương thực, thực phẩm,
phương tiện sinh hoạt
chỉ tăng theo cấp số
cộng (1,2,3,4…).
 Sự gia tăng dân số diễn
ra với nhịp độ không
đổi, còn sự gia tăng về
lương thực, thực phẩm
là có giới hạn.