Bài 34. Sinh trưởng ở thực vật

CHƯƠNG III

SINH TRƯỞNG Ở THỰC VẬT

A. SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN Ở THỰC VẬT

BÀI 34
SINH TRƯỞNG Ở THỰC VẬT

GV:

NGÔ THỊ HIÊN

THPT: ĐOÀN KẾT – HBT – HÀ NỘI


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
A. Sinh trưởng và phát triển ở thực vật

Quan sát hình ảnh và nhận xét về
gì về sự thay đổi kích thước của

I. KHÁI NIỆM

1. Định nghĩa sinh trưởng và phát triển
a. Sinh trưởng ( ST)
- VD: Cây con cây trưởng thành

Kích thước của cây tăng dần
- KN: ST là quá trình tăng về kích thước (chiều dài, bề mặt,
thể tích) của cơ thể do tăng số lượng và kích thước tế bào.

cây?
Sinh trưởng của thực
vật là gì?


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
I. KHÁI NIỆM
Có mấy giai đoạn chính từ hạt cây

1. Định nghĩa sinh trưởng và phát triển
a. Sinh trưởng( ST)
b. Phát triển( PT)
- KN:
Có 3PT
giai
là đoạn
những
chính
biến:đổi
Hạt->cây
diễn racon->cây
trong chutrưởng
trình sống
thành.
của 1
cáHạt
thế nảy
. Gồm
mầm

3 quá
thành
trình
câyliên
con.
quan:
Cây con phát triển thành cây
+ Sinh
trưởng
trưởng
thành ( lá, thân lớn hơn, có thêm các bộ phận như
+ Sự
hoaphân
, quả….)
hóa TB, mô
+ Quá trình phát sinh hình thái tạo các cơ quan

- VD: ra lá , hoa..

trưởng thành? . Ở từng giai đoạn có

Phát triển là gì?

những đặc điểm gì?


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
I. KHÁI NIỆM
2. Mối liên hệ giữa sinh trưởng và phát triển.

Sinh trưởng và phát triển có
mối liên hệ như thế nào?


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
I. KHÁI NIỆM
2. Mối liên hệ giữa ST và PT.
- ST gắn với PT , PT là dựa trên cơ sở của ST
- ST và PT là 2 quá trình liên quan nhau ( 2 mặt của 1 chu trình sống của cây.

- 1 chu kỳ sống của cây gồm 2 pha
+ pha STPT sinh dưỡng: tạo các cơ quan sinh dưỡng như rễ, thân, lá là chủ yếu
+ pha STPT sinh sản: tạo các cơ quan sinh sản như hoa, quả, hạt là chủ yếu.


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
I. KHÁI NIỆM
2. Mối liên hệ giữa sinh trưởng và phát triển.
ST nhanh

Bón nhiều đạm

Chú ý : Một cơ quan hay bộ phận của cây có thể:

-

PT chậm

Điều kiện dinh
dưỡng, môi trường

ST nhanh nhưng PT chậm và ngược lai

bất lợi

ST và PT cùng nhanh
ST và PT cùng chậm
PT nhanh

ST chậm

Liên hệ : Điều khiển ST và PT ở TV theo mục đích sx

Ví dụ: Khi trồng rau bí lấy ngọn, để thu được nhiều rau , người ta thường bón nhiều phân đạm để kéo dài sinh
trưởng.


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
I. KHÁI NIỆM
3. Chu kì sinh trưởng và phát triển.

Ở TV có hạt 1 năm: Chu kỳ ST và PT có sự kế tiếp của 2 pha:
+ Pha sinh dưỡng( hạt-> ra hoa)
+ Pha sinh sản ( ra hoa hạt mới)

Liên hệ : Tùy theo mục đích kinh tế , mục đích sử dụng mà quyết định kết thúc ở giai đoạn nào của chu kỳ
ST cho phù hợp với mục đích:



ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT

*Khái niệm mô phân sinh
- Khái niệm:



Mô phân sinh là nhóm các tế bào chưa phân hóa, duy trì được khả năng nguyên phân
trong suốt đời sống của cây.


Quan sát hình em hãy cho
Chồi chứa MPS đỉnh

biết có những loại mô phân
sinh nào?

MPS

Tầng sinh mạch

bên

Tầng sinh bần

MPS đỉnh trở thành cành hoa

Ở cây gỗ MPS bên làm dày thân, rễ

Lá
non
Lông hút

Tầng phát sinh lóng (MPS
MPS đỉnh rễ.

lóng)

Mắt
lóng

Chóp rễ.


Mô phân sinh

MPS
MPS đỉnh
đỉnh

MPS lóng

MPS bên

Cây
Cây 1,
1, 2
2 lá
lá mầm

mầm

Cây 1 lá mầm

Cây 2 lá mầm

Đối
tượng

Vị
trí

Chồi
Chồi đỉnh,
đỉnh, chồi
chồi

Gốc của mỗi

nách,
nách, chóp
chóp rê
rê

lóng

Thân, rễ

Giúp cây mọc
Chức

năng

Giúp
Giúp thân,
thân, rễ
rễ

dài ra ở gốc

Giúp thân, rễ

tăng
tăng chiều
chiều dài
dài

các lóng

tăng chiều ngang


ChươngIII: SINH TRƯỞNG VÀ PHÁT TRIỂN
II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT

*Khái niệm mô phân sinh
- Khái niệm:



Mô phân sinh là nhóm các tế bào chưa phân hóa, duy trì được khả năng nguyên phân trong suốt đời

sống của cây.

-

Phân loại

+Mô phân sinh đỉnh (chồi đỉnh, chồi nách , đỉnh rễ)
+Mô phân sinh bên ( chỉ có ở cây 2 lá mầm)
+Mô phân sinh lóng (cây 1 lá mầm)


II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT
Vị trí của ST sơ cấp?
Có nhân xét gì về kết

1. Sinh trưởng sơ cấp

quả sinh trưởng sơ
cấp của thân?

-Vị trí: Mô phân sinh
đỉnh( chồi hoặc rễ)

-Kết quả: Làm cây cao , to
đến một mức độ nhất định

A.Miền chồi đỉnh ( mặt cắt dọc)

Hình: Sinh trưởng sơ cấp của thân

B.Quá trình sinh trưởng sơ cấp ở thân


II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT

1. Sinh trưởng sơ cấp
Sinh trưởng sơ cấp là gì?

ST sơ cấp là hình thức ST làm cho cây lớn và cao lên do sự phân chia tế bào
mô phân sinh đỉnh.
Sinh trưởng sơ cấp xảy ra ở loại
thực vật nào?

- Xảy ra ở đa số cây một lá mầm và phần thân non của cây hai lá
mầm.


1 .Sinh trưởng sơ cấp

Sinh trưởng sơ cấp


II. SINH TRƯỞNG SƠ CẤP VÀ SINH TRƯỞNG THỨ CẤP Ở THỰC VẬT

2. Sinh trưởng thứ cấp

Sinh trưởng thứ cấp nhờ hoạt động
của loại mô phân sinh nào?

- ST thứ cấp đã tạo ra mạch rây thứ cấp, mạch gỗ thứ

cấp và bần.
Quan sát hình ảnh và cho biết sinh trưởng thứ
cấp tạo ra những thành phần nào mới so với
sinh trưởng sơ cấp

- ST thứ cấp là do hoạt động nguyên phân của mô
phân sinh bên

Kết quả: cây lớn lên về chiều ngang , thân to và
sống lâu năm


2. Sinh trưởng thứ cấp

Sinh trưởng thứ cấp xảy ra ở loại
thực vật nào?

Sinh trưởng thứ cấp

ST thứ cấp là hình thức ST làm cho thân cây to ra do sự phân chia tế bào của mô phân sinh
bên.
Sinh trưởng thứ cấp
Đại diện: đa số cây 2 lá mầm

là gì?


So sánh sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp:

Vị trí

Nguồn gốc

Kết quả

Dạng cây

Sinh trưởng sơ cấp
Đỉnh thân,

Do hoạt động

đỉnh rễ

của mô phân

Thân, rễ dài ra.

Miền xa đỉnh

cấp

ngọn.

Do hoạt động
của mô phân
sinh bên.

mầm, cây 1 lá
mầm.

sinh đỉnh.

Sinh trưởng thứ

Có ở cây 2 lá

Thân, rễ to theo Thường có ở cây 2 lá
bề ngang.

mầm sống nhiều
năm


2. Sinh trưởng thứ cấp

Sự tăng bề ngang của
cây nhờ hoạt động của
tầng nào?

Hình : Mặt cắt ngang thân

- Tầng sinh vỏ làm cho vỏ dày lên
- Mô phân

sinh bên
- Tầng sinh mạch làm cho gỗ lớn lên


2. Sinh trưởng thứ cấp

Ứng dụng : Nhận biết ST thứ cấp qua vòng gỗ hàng năm của
cây

Vòng năm là gì?Vai trò của vòng năm trong lâm nghiệp và mặt
+Cácgỗ?
vòng đồng tâm với màu sáng và tối xen kẽ là vòng năm.
hàng
Dựa vào vòng năm xác định tuổi cây, chất lượng gỗ tốt hay
xấu, già hay trẻ.

Dựa vào vòng gỗ xác định tuổi cây như thế nào?
+Mỗi năm cây cho 1 vòng gỗ màu sáng (ST vào mùa mưa) và 1
vòng màu sẫm (ST vào mùa khô)


III. Nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng

Hoocmon

Nhân
Nhântốtốbên
bêntrong
trong
Di truyền

Sự sinh trưởngcủa
cây chịu tác động bởi những nhân

Nước

tố nào?

Nhiệt độ

Nhân
Nhântố
tốbên
bênngoài
ngoài

Ánh sáng

Phân bón


III. Nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng
HS đọc SGK hoàn thành bảng theo gợi ý ( TĐ –TL nhóm)
Các nhân tố

Bên trong

Vai trò

Ví dụ

Hoocmon
Di truyền

Quyết định đặc điểm, thời gian sinh trưởng

Nước

Nhiệt độ

Ảnh hưởng đến sự tạo lá, rễ, hình thành chồi, hoa, sự
rụng lá

Bên ngoài
Ánh sáng

Phân bón

Thiếu Nitơ cây sinh trưởng yếu.


III. Nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng

Các nhân tố

Vai trò

Hoocmôn

-Kích thích sinh trưởng

Ví dụ

-Auxin,giberelin

-Kìm hãm sự sinh trưởng

Bên trong

-Axit abxixic, phenol

Di truyền

Quyết định đặc điểm, thời gian sinh

Cây tre sinh trưởng nhanh, cây lim

trưởng

sinh trưởng chậm


III. Nhân tố ảnh hưởng đến sinh trưởng
Các nhân tố

Nước

Vai trò

Tác động lên hầu hết các giai đoạn sinh trưởng
Nguyên liệu TĐC của cây

Ví dụ

Hàm lượng nước thấp thì hạt không này mầm, cây
chịu hạn, cây ưa ẩm

Bên ngoài
Nhiệt độ

Là điều kiện sống rất quan trọng, quyết định

Cây lúa sinh trưởng tốt ở nhiệt độ 25 → 30 độ C,

sự nảy mầm của hạt, chồi

chậm dưới nhiệt độ 14 độ C

Ánh sáng

Phân bón

Ảnh hưởng đến sự tạo lá, rễ, hình thành chồi,

Thiếu ánh sáng cây mọc vóng lên và sinh

hoa, sự rụng lá

trưởng yếu.

Là nguồn cung cấp nguyên liệu cho cấu trúc tế
bào và các quá trình sinh lí trong cây

Thiếu Nitơ cây sinh trưởng yếu.

Sự hiểu biết về ảnh hưởng của các nhân tố bên ngoài đến sinh trưởng của thực vật được vận
dụng như thế nào trong trồng trọt?

Liên hệ - Vận dụng

- Sử dụng chất kích thích hay chất kìm hãm ST để điều khiển ST, PT của TV
theo ý muốn

- Trồng cây đúng mùa vụ, nhập nội giống, luân canh xen canh, làm cỏ, tưới
nước, bón phân thích hợp…


CÂU HỎI LUYỆN TẬP

1.Ở thực vật 2 lá mầm thân và rễ dài ra là hoạt động của:
A. Mô phân sinh đỉnh .
B. Mô phân sinh.
C.Mô phân sinh lóng.
D. Mô phân sinh cành.

2.Loại mô phân sinh chỉ có ở cây 2 lá mầm:
A. Mô phân sinh đỉnh thân.
B. Mô phân sinh bên.
C.Mô phân sinh lóng.
D. Mô phân sinh rễ.