Lịch sử thế giới cận đại 1

H C PH N: L CH S

TH GI I C N

I (3 tín ch : 39 ti t lý thuy t, 6 ti t th o lu n)

CH
NG I :
CÁCH M NG T S N VÀ S TH NG L I C A CNTB
TRÊN PH M VI TH GI I ( 8 ti t)
* N i dung c b n c a th i k c n i là s chuy n bi n t ch
phong ki n sang ch
TBCN , s xác
p ph ng th c s n xu t t b n ch ngh a trên ph m vi th gi i thông qua các cu c cách m ng t s n:
- Nh ng cu c cách m ng t s n Tây Âu và B c M (gi a th k XVI n cu i th k XVIII) ã t ng
c thi t l p h th ng chính tr t s n r i lan to nh h ng ra các n c trên nh ng m c
khác nhau
châu Âu, châu M & châu Á.
Th i k này còn
c ánh d u b i cu c cách m ng công nghi p, m
u n c Anh cu i th k XVIII.
t quá trình công nghi p hoá di n ra r m r
châu Âu ã làm thay i cách th c s n xu t t lao ng
ng th công sang lao ng b ng máy móc và t ng b c hình thành m t c c u công nghi p hoàn ch nh
ã t o nên m t l c l ng v t ch t to l n cho CNTB. Chính nh ng thành t u v kinh t & k thu t ó ã
kh ng nh u th c a ch
t b n i v i ch
phong ki n.
- n cu i th k XIX: CNTB phát tri n và ti n t giai
n t do c nh tranh n giai
n c quy n .

n u th k XX các n c t b n ã tr thành các n c
qu c. ây là giai
n phát tri n cao c a
CNTB và nó có nh ng c tr ng riêng c a ch ngh a qu c. Tuy nhiên m i n c qu c l i có nh ng
thù riêng. M c dù, ch ngh a
qu c phát tri n kinh t r t m nh và nhanh, song không tránh kh i nh ng
cu c kh ng ho ng sâu s c và toàn di n, các mâu thu n c b n ngày càng phát tri n gay g t. Do v y, giai
n ch ngh a qu c c ng là giai
n cu i cùng c a CNTB.
*M cm
u c a th i k c n i: cu c cách m ng t s n Hà Lan (Nê éclan)Tuy cách m ng t s n Hà
Lan là m t cu c u tranh gi i phóng dân t c thoát kh i ách th ng tr c a th c dân Tây Ban Nha nh ng
ã t c s cho s th ng tr và phát tri n c a CNTB i v i ch
phong ki n.
- Các cu c cách m ng t s n m ra do nhi u nguyên nhân c th khác nhau, song u do m t nguyên nhân
b n, ó là: do mâu thu n gay g t gi a l c l ng s n xu t t b n m i ra i và ang phát tri n v i quan
s n xu t phong ki n l c h u ang th ng tr .
- Cách m ng t s n th i c n i di n ra d i nhi u hình th c khác nhau do u ki n c th c a m i n c.
Song v c b n u ph i th c hi n 2 nhi m v dân t c và dân ch . K t qu c a m i cu c cách m ng c ng
nh ng m c
khác nhau nh ng nhìn chung là ã xác l p
c quan h s n xu t TBCN phù h p v i l c
ng s n xu t TBCN.
A. Các cu c cách m ng t s n u tiên:
I. Cách m ng Nê éclan (1566-1579)
1. Tình hình Nê éclan tr c cách m ng:
a) Vài nét v l ch s :
Nê éclan ngh a là “x th p” vì ph n l p t ai
ây th p h n m t bi n. Ph m vi a lí c a Nê éclan
m lãnh th các n c: Hà lan, B , Lucx mbua và m t s vùng ông B c c a n c Pháp.

Th i c
i: Sau khi b Xêda chinh ph c n m 57 TCN , Nê éclan b bi n thành m t t nh c a
qu cRôma. u th i trung i: n m trong b n
c a v ng qu c Fr ng. n th k IX b chia thành nhi u
lãnh a phong ki n l p thành các công qu c, bá qu c…Ph n l n các ti u qu c y b ph thu c vào vua
Pháp ho c hoàng
c.
Cu i th k XV: tr thành lãnh th c a dòng h Hapxbua c a Áo. Th k XVI: Nê éclan và Tây Ban
Nha tr thành m t v ng qu c n m d i quy n th ng tr c a Sácl I, ây là m t
qu c r ng l n g m:
c, Ti p Kh c, Hungary, Tây Ban Nha, Nê éclan và thu c a c a Tây Ban Nha châu M . Gi a th k
XVI: qu c Sácl V chia thành 2 n c: c và Tây Ban Nha. Nê éclan tr thành m t b ph n c a v ng
qu c Tây Ban Nha.
b) Tình hình kinh t -xã h i:
- Là m t vùng phát tri n kinh t công th ng nghi p nh t châu Âu v i các ngành công nghi p n i ti ng :
ngh d t len d , v i bông,
thu tinh, óng thuy n & ánh cá… N n th ng nghi p c ng phát tri n m nh
nh t là ngo i th ng, có quan h buôn bán v i nhi u n c: Nga, Tây Ban Nha, ven bi n Bantích…
- Trên c s phát tri n c a n n công nghi p: các công tr ng th công xu t hi n nhanh chóng. Nhi u thành
ph tr thành nh ng trung tâm s n xu t và buôn bán quan tr ng: Wây en, Ut ch, Amxtéc am,
Anvécpen…


- Kinh t TBCN c ng xâm nh p trong nông nghi p : ru ng t cho thuê ho c kinh doanh theo ki u TBCN.
Nông dân b t c
t ru ng t, h tr thành nh ng c nông, công nhân trong các công tr ng th công
ho c nh ng k lang thang.
Nhìn chung, n th k XVI: n n kinh t
Nê éclan ã phát tri n nhanh chóng, quan h TBCN ã thâm
nh p vào các l nh v c kinh t . Nh ng s phát tri n c a TBCN mi n B c t ra thu n l i h n mi n Nam

vì kinh t mi n Nam còn b l thu c nhi u vào Tây Ban Nha.
- Do kinh t phát tri n nên c c u giai c p trong xã h i c ng thay i:
Giai c p quý t c phong ki n b phân hoá: m t b ph n ã thay i ph ng th c kinh doanh ru ng t
theo n n kinh t TBCN và h tr thành tâng l p quý t c m i, còn b ph n phong ki n v n ti p t c duy trì
i bóc l t c , g i là quý t c c .
Giai c p t s n: phân hoá t t ng l p th dân, h ngày càng có th l c v kinh t . H bao g m các th ng
gia l n, các ch công tr ng th công.
T ng l p bình dân thành th : g m th th công b phá s n, công nhân công tr ng th công…t ng l p
này chi m ½ dân s .
Giai c p nông dân c ng có s phân hoá: m t b ph n nông dân tr thành phú nông, a s nông dân b phá
n ho c m t ru ng t tr thành c nông, công nhân công tr ng th công. Nh v y, a s nông dân c ng
ch u s chi ph i c a n n kinh t TBCN còn m t b ph n nông dân ch u s bóc l t phong ki n ( a tô)
nh ng n i nông nghi p l c h u.
Nh v y, n th k XVI: Nê éclan ã hình thành quan h s n xu t m i trong lòng xã h i phong ki n.
Kinh t TBCN phát tri n, các giai c p b phân hoá , giai c p t s n hình thành và có vai trò ch y u trong
i s ng kinh t và c xã h i.
c) Chính sách th ng tr c a Tây Ban Nha i v i Nê éclan:
- V chính tr : ch
chuyên ch ngày càng
c t ng c ng. Quan l i cai tr Nê éclan là ng i c a
Tây Ban Nha. Ch c a Philíp II (vua Tây Ban Nha) làm toàn quy n Nê éclan, H ng y giáo ch Granvenla
t k tham quy n c ác làm ph chính.
- V tôn giáo: thi hành chính sách àn áp kh c li t các lo i tôn giáo, l p toà án tôn giáo
xét x nh ng
ng i theo tôn giáo. Các giám m c có toàn quy n tr ng tr các tín
d giáo.
- V kinh t : thi hành chính sách thu khoá n ng n , hàng n m Nê éclan ph i n p 2 tri u ng ti n trong
khi thu nh p toàn qu c ch có 5 tri u ng. Không cho Nêdéclan buôn bán v i các thu c a châu M
c n c Anh.
Tóm l i, d i ách th ng tr c a phong ki n Tây Ban Nha ã làm cho mâu thu n gi a nhân dân Nê éclan

i b n th ng tr Tây Ban Nha ngày càng tr nên gay g t. ng th i, trong xã h i c a Nê éclan còn t n t i
mâu thu n gi a quan h s n xu t TBCN m i ra i v i ch
phong ki n. Mâu thu n th nh t là nguyên
nhân tr c ti p thúc y cu c u tranh s m bùng n , còn mâu thu n th hai là y u t quy t nh tính ch t
a cu c u tranh cách m ng y.
2. Di n bi n c a cách m ng:
a) Giai
n u cách m ng: (nh ng n m 60 c a th k XVI)
- Nh ng ho t ng h p pháp c a m t s quý t c: yêu c u chính quy n Tây Ban Nha ph i tôn tr ng các
c quy n c a Nê éclan , rút quân i Tây Ban Nha , th tiêu các s c l nh tr ng tr tôn giáo.
1565: thành l p m t ng minh quý t c g i là H i hoà gi i, a b n th nh c u lên c vua Philíp II v i
nh ng l i yêu c u c b n trên nh ng v n không
c ch p thu n.
Qu n chúng nhân dân n i d y kh i ngh a t ch thu tài s n c a giáo h i, b các v n kh ru ng t, gi y vay
… phong trào lan r ng 12/17 t nh.
- Tr c tình th ó ã làm cho giai c p quý t c và giai c p phong ki n s hãi và dao ng, h ã tho hi p
khi chính quy n Tây Ban Nha ng ý ch p nh n m t s nh ng b , quay tr l i c u k t v i th c dân
àn áp kh i ngh a. n 1567, các cu c kh i ngh a b d p t t.
b) Giai
n phát tri n c a cao trào (1572-1578)
- Nhân dân Nê éclan thành l p các i du kích, các thành ph còn thành l p quân i cách m ng.
1572: trung tâm c a cu c chi n tranh chuy n xu ng phía Nam.. S ki n quân i Tây Ban Nha gây v
tàn sát l n t i thành ph Anvécpen làm cho lòng c m h n c a nhân dân Nê éckan t ng lên. V i s ki n ó
ã a n hi p nh Ghent (11.1576) là s th ng nh t l c l ng gi a các t nh mi n Nam và các t nh phía
c trong cu c u tranh chung.
Các u ban
c thành l p t i nhi u thành ph , thành ph n a s là t s n và bình dân thành th th c hi n
nhi u bi n pháp c ng r n i v i k thù và giáo h i.
Nông dân nhi u n i c ng n i d y kh i ngh a, h v n ch a
c gi i quy t v quy n l i. Nh ng các cu c

kh i ngh a u mang tính t phát và b quân i àn áp.


Nh v y, phong trào ã k t h p cu c chi n u ch ng ngo i xâm v i cu c u tranh ch ng b n ph n
ng và tho hi p bên trong.
c) Th ng l i mi n B c và s thành l p n c c ng hoà Hà Lan:
- mi n Nam: b n quý t c ho t ng ch ng l i phong trào dân ch c a qu n chúng nhân dân và mu n
tho hi p v i tây Ban Nha.
- mi n B c: t ra v ng vàng và kiên quy t h n. 1.1579: 7 t nh mi n B c và 5 thành ph ã thành l p
ng minh Ut rêt. ây là c s c a vi c thành l p n c c ng hoà t s n mi n B c Nê éclan trong th i
gian t i.
7.1581: H i ngh ba c p chính th c tuyên b ph tru t Philíp II và mi n B c tr thành n c C ng hoà g i
là n c C ng hoà liên t nh, v sau thì g i theo tên t nh l n nh t và quan tr ng nh t là HôLan mà ta quen g i
là Hà Lan.
1648: n n c l p c a Hà Lan chính th c
c th a nh n. Còn các t nh phía Nam v n là x b o h c a vua
Tây Ban Nha. n 1830 m i
c c l p.
3. Tính ch t, ý ngh a, h n ch c a cách m ng Nê éclan:
a) Tính ch t:
- ây là m t cu c cách m ng t s n di n ra d i hình th c m t cu c chi n tranh gi i phóng dân t c nh m
t
s th ng tr c a v ng tri u phong ki n Tây Ban Nha và l t
ch
phong ki n trong n c
o
u ki n cho n n kinh t TBCN phát tri n. Giai c p t s n ã liên minh v i quý t c m i lãnh o
phong trào cách m ng.
-Sau cách m ng ã thành l p n c C ng hoà Hà Lan.
b) Ý ngh a:

- ây là cu c cách m ng t s n u tiên và thành l p nhà n c t s n u tiên th gi i. ây là d u hi u
u tiên c a s th ng l i t t y u c a ch
TBCN i v i ch
phong ki n.
- Nh cách m ng thành công, Hà Lan ã tr thành m t n c t b n ki u m u trong th k XVII, m t
c TBCN tiên ti n nh t th gi i.
- Cách m ng Hà Lan
c coi là m c m
u c a th i k l ch s th gi i c n i.
c) H n ch : Cách m ng ch m i th ng l i n a n c (7t nh mi n B c). Là m t cu c cách m ng ch a
tri t : vì ch c T ng c giao cho dòng h Or ng n m gi h t i này sang i khác. Nhân dân không
c h ng các quy n t do dân ch : s ng i có quy n b u c ch chi m 0,2% dân s . Nông dân không
có quy n gi i quy t v n ru ng t.
- Nguyên nhân c a nh ng h n ch : di n ra trong
u ki n CNTB phát tri n ch a chín mu i th k
XVI; ch a th ng nh t
c th tr ng, các ch
o l ng, ti n t c ng ch a th ng nh t, công nghi p
ng còn giai
n công tr ng th công. M i liên h v v n hoá ch a ch t ch , ngôn ng ch a th ng
nh t.Giai c p t s n Nê éclan còn non y u và ph i liên minh v i t ng l p quý t c m i.
II CÁCH M NG T S N ANH
1) Nh ng ti n kinh t -xã h i c a cu c cách m ng:
* Nh ng ti n kinh t :
- T th k XVI: các ngành công nghi p phát tri n m nh, c bi t là công nghi p len d . ây là m t
ngành s n xu t lâu i và n th k XVII ã lan r ng ra toàn qu c. Bên c nh ó, xu t hi n nh ng ngành
công nghi p m i.: óng tàu, n u r u, làm thu tinh,
ng, gi y…
Các ngành công nghi p ã có tính ch t TBCN: các công tr ng th công xu t hi n v i hai hình th c:
phân tán và t p trung. Ngành th ng nghi p b t u phát tri n m nh m , các công ty th ng m i l n l t

c thành l p (công ty ông n
), th ng nhân Anh buôn bán kh p châu Âu, B c Phi, n
, châu
…
S phát tri n c a công th ng nghi p TBCN ã làm thay i b m t c a n c Anh: các thành ph m c
lên, Luân ôn tr thành trung tâm công th ng và tài chính l n c a Anh v i 20 v n dân.
- Tr c cách m ng, m t c m l n trong s phát tri n kinh t c a Anh là quan h s n xu t TBCN ã
thâm nh p sâu r ng trong nông nghi p. Do s phát tri n c a công nghi p len d ngày càng m nh nên ngh
nuôi c u tr thành ngh có l i nh t, giá lông c u t ng v t. Do ó, các lãnh chúa phong ki n ã chuy n
ng kinh doanh, chi m
t t ai c a công xã,
i tá
n ra kh i t ai c a h r i khoanh t l i
bi n thành bãi ch n nuôi. Nông dân b
i i, nhà c a b san ph ng, h phiêu b t kh p n i. ó là hi n
ng “c u n th t ng i” (Tomát Mor ) và ã em l i 2 h u qu l n:
Th nh t: t o
c ngu n lao ng t do cho n n công nghi p.
Th hai: quá trình tích lu t b n ngày càng t ng t o ti n cho s phát tri n c a CNTB.
* S phân b giai c p trong xã h i:


Do s phát tri n kinh t TBCN n th k XVII, xã h i Anh phân hoá m nh m thành nh ng giai c p có
a v kinh t , chính tr khác nhau.
- S phân hoá c a hàng ng quý t c: m t b ph n quý t c ch y u là trung, ti u quý t c chuy n sang kinh
doanh theo ph ng th c TBCN và g i là quý t c m i. H
c h ng các c quy n và a v nh quý t c
phong ki n. Do v y, h có u th c v chính tr và kinh t , có nhi u u ki n thu n l i h n so v i t s n
công th ng nghi p. nh ng h l i g n ch t v i n n kinh t TBCN, cho nên h c ng gi ng nh giai c p t
n là mu n thoát kh i s ràng bu c c a giai c p phong ki n t do chi m h u và t do kinh doanh. Giai

p t s n d dàng liên minh v i quý t c m i ch ng l i ch
phong ki n.
- Giai c p t s n: c ng có nhi u t ng l p có nhi u quy n l i khác nhau.
T ng l p trên: nh ng nhà i th ng nghi p, ng u các công ty c quy n l n, là ch n c a vua và
quý t c phong ki n nên g n ch t v i ch
phong ki n.
T ng l p ông o nh t là các th ng nhân t do, ch các công tr ng th công, nh ng ng i kinh
doanh thu c a. H b ch
phong ki n kìm hãm nên h là t ng l p t s n tích c c trong cu c u
tranh ch ng phong ki n.
- Giai c p nông dân: phân hoá thành nhi u b ph n:
Nông dân tá n: chi m 60-70%. ây là l c l ng kiên quy t và ch y u trong cu c cách m ng t s n.
Vì ây là t ng l p nghèo kh và không
n.
Nông dân t do: có m nh ru ng nh riêng, không l thu c vào a ch . Nh ng h luôn b e do b phá
n do viêc bao chi m c p t c a quý t c a ch . Do v y, h c ng b t mãn v i ch
phong ki n.
C nông: h hoàn toàn không có ru ng t, làm thuê trong các trang tr i, ho c các công tr ng th công.
b 2 t ng áp b c c a phong ki n và t s n. Do v y, h có thái
kiên quy t và óng vai trò áng k
trong cu c cách m ng t s n.
- Nhân dân lao ng thành th : g m nhi u t ng l p: dân nghèo, công nhân, th th công. H b áp b c,
bóc l t n ng n . Do v y, h là m t l c l ng kiên quy t, có tinh th n cách m ng, ôi khi v t qua m c tiêu
a giai c p t s n.
Tóm l i, vào n a u th k XVII trong xã h i Anh có nh ng mâu thu n ph c t p và gay g t. Mâu thu n
ch y u là gi a quý t c m i, giai c p t s n, qu n chúng nhân dân lao ng v i quý t c phong ki n. Mâu
thu n th y u là gi a nhân dân lao ng v i giai c p t s n và quý t c m i.
2) Ti n t t ng c a cách m ng:
- Cu c u trang gi a Thanh giáo v i Anh giáo là cu c u tranh tôn giáo nh ng th c ch t là cu c u
tranh gi a 2 lu ng t t ng t s n và phong ki n và ó là cu c u tranh giai c p trong xã h i Anh.. Thanh

giáo là công c
u tranh c a giai c p t s n
ch ng l i Anh giáo và chính quy n phong ki n, nên có tác
ng l n trong vi c t p h p l c l ng qu n chúng nhân dân ti n hành cách m ng.
3) N n th ng tr ph n ng c a v ng tri u Xchina và tình th cách m ng chín mu i:
- N m1603: là th i k b t u th ng tr c a v ng tri u Xchina: vua Anh là Giêm I d a vào Anh giáo
ng c
a v và t ng c ng ch
chuyên ch , t cho mình là quy n l c vô h n, th c hi n ch
c
quy n trong s n xu t.
Chính sách i ngo i: thân v i tri u iình Tây Ban Nha là ch th c a giai c p t s n v m u d ch trên
bi n và phát tri n l c a.
- Sácl I (1625-1649): ti p t c chính sách ph n ng c a vua cha, t ng thêm thu m i, c quy n th ng
i, t ng c ng àn áp các tín
Thanh giáo. Các chính sách ó ã làm cho mâu thu n gi a nhà vua và
qu c h i h t s c gay g t. Qu n chúng nhân dân c ng b t bình, không th ch u ng
cn a ãn id y
u tranh làm cho mâu thu n xã h i phát tri n lên t t .
Sácl I gi i tán qu c h i càng làm cho qu n chúng c m ph n. Sácl I t p h p l c l ng phong ki n.. Tình
th cách m ng chín mu i, cu c u tranh v trang s m mu n s bùng n .
4) Di n bi n cu c cách m ng: (1642-1689)
* Cu c n i chi n: (1642-1649)
- N i chi n l n th I: (1642-1646)
ó là cu c u tranh v trang gi a nhà vua và qu c h i l n th I. Ngày 22.8.1642: Sácl I tuyên chi n,
cu c chi n tranh chính th c bùng n . Ban u, quân i nhà vua th ng liên ti p, chi m
c ¾ t ai và
th ô Luân ôn b uy hi p (m t trong nh ng c n c c a l c l ng cách m ng). Nhân dân ã ng ra thành
p các i dân binh và t ch c ph n công,trong ó có o quân k binh c a Crômoen óng vai trò n i b t
m nông dân và th th công,

c t p h p d i ng n c Thanh giáo. H chi n u d ng c m, có tinh
th n k lu t
c m nh danh là quân “s n s t”. Ngày 14.6.1645 quân i Crômoen th ng l n Nêd bi.
m1647,: n i chi n I k t thúc
- N i chi n l n th II: (1648-1649)


+ Sácl I v n ngoan c ph c h i l i ch
quân ch chuyên ch , l i d ng s mâu thu n gi a ngh vi n
và quân
i, vua b tr n kh i tr i giam và tuy n m quân lính Muà xuân 1648: cu c n i chi n l n th II
bùng n . Quân i Crômoen ã ánh th ng quân ph n lo n c a nhà vua. n tháng 8. 1648 cu c n i chi n
t thúc.
Tháng1.1649: ngh vi n tuyên b là c quan quy n l c cao nh t trong n c. Ngày 30.1.1649: Sácl I
ph i lên
n u ài.
Ngày 19.5.1649: do s
u tranh c a qu n chúng nhân dân, n n C ng hoà
c chính th c tuyên b .
Nh ng ng i c l p: i di n cho quy n l i c a quý t c m i và t s n lo i v a chi m u th trong chính
quy n. t ng l p s quan trong quân i, n m nh ng nhi m v quan tr ng..
- 4.1653: Crômoen dùng quân i gi i tán qu c h i và tri u t p qu c h i m i (qu c h i ch t n t i 2 n m
và t gi i tán). ây th c ch t là thanh toán n n c ng hoà Anh.
* 1653-1658: Ch
b oh
c tài c a Crômoen
- Ngày 12.12.1653: Crômoen
c tôn làm B o h công (nhà c tài), n m m i quy n hành và có quy n
n tuy t i. Tr t t quân i c nh sát ng tr trong c n c. Ch
c tài d a vào quân i

b ov
quy n l i và a ch không có Qu c h i.
- Ch
B o h ngày càng lâm vào khó kh n c v kinh t , chính tr , xã h i, chi n tranh liên miên ã
làm cho b n i t s n và quý t c m i không còn tin t ng vào s c m nh c a nhà b o h . Sau khi
Crômoen qua i (9.1658); n mùa xuân 1659 giai c p t s n và quý t c t c danh hi u B o h c a Risa
(con trai c a Crômoen); ch m d t ch
B o h . Th i k cách m ng hoàn toàn ch m d t.
* S ph c h i v ng tri u Xchiua (1660-1688)
- N m 1660: Sácl II (con Sácl I) lên ngôi vua, sau khi ã h a b o v quy n l i cho giai c p t s n và
quý t c m i. Nh ng sau ó Sácl II và Giêm II ã nu t trôi l i h a, tìm cách khôi ph c l i n n quân ch
chuyên ch nh tr c cách m ng, thi hành nh ng chính sách ph n ng. Do v y, giai c p t s n và quý t c
i lo ng i và tìm cách l t
v ng tri u Xchiua thay b ng dòng vua khác d sai hki n h n.
- Tháng 11.1688: Vinhem Orangi (th ng c Hà Lan, con r Giêm II) lên ngôi vua, l y danh hi u
Vinhem III th ng tr n c Anh t 1689-1702 . T ây là s tho hi p gi a giai c p t s n ang l n và a
ch phong ki n tr c kia, là m t s tho hi p c a nh ng t p oàn trong giai c p h u s n nh m thi t l p ch
quân ch l p hi n Anh. S ki n 1688-1689: nó không ph i là m t cu c cách m ng nh ng nó có ý
ngh a là xác nh cu c cách m ng t s n Anh, c ng c thêm chính quy n cho giai c p t s n và quý t c
i th tiêu ch
chuyên ch , thi t l p ch
quân ch l p hi n. Qu c h i chi ph i nhà vua và thông qua
qu c h i giai c p t s n và quý t c m i h ng chính quy n ph c v cho s phát tri n c a CNTB.
*) K t lu n:
- ây là m t s ki n quan tr ng trong l ch s th gi i, ã p tan ch
quân ch phong ki n, thi t l p
ch
TBCN, m
ng cho CNTB phát tri n
- Cu c cách m ng do liên minh giai c p t s n và quý t c m i lãnh o v i vai trò to l n c a qu n chúng

nhân dân. Nh ng cách m ng t s n Anh là m t cu c cách m ng mang tính ch t b o th và không tri t
vì: không gi i quy t v n
ru ng t cho nông dân. Không tiêu di t ch
phong ki n mà liên minh v i
phong kíên
thi t l p ch
quân ch l p hi n. Cu c cách m ng di n ra d i hình th c tôn giáo: Anh
giáo và Thanh giáo. Nh ng th c ch t là cu c u tranh gi a giai c p t s n và phong ki n, gi a ti n b và
c h u.
III CU C CHI N TRANH GIÀNH
C L P C A CÁC THU C A ANH B C M
(Cu i th k XVIII)
1. Tình hình 13 bang thu c a tr c chi n tranh cách m ng:
* Th k XVI: Sau cu c thám hi m c a Critxtôp Côlông là qúa trình xâm l c th c tàn b o c a th c
dân châu Âu: Tây Ban Nha, Pháp, Anh, Hà Lan. Nh ng cu c xâm th c c a Anh là m nh m và có hi u qu
n c , n gi a th k XVIII Anh ã thành l p 13 thu c a có 1,3 tri u ng i, ch y u là ng i Anh.
Nguyên nhân chính làm cho ng i Anh th ng l i trong công cu c xâm th c: ó là tính u th c a n n
kinh t , xã h i c a n c Anh. M t y u t quan tr ng n a: vi c t c
t ru ng t di n ra tàn b o và tri t
, ng i nông dân b m t t ph i tìm
ng sang châu M . H n n a, n n chính tr Anh th k XVIII
ng làm cho cu c di dân m nh m h n, trong ó c c t s n và quý t c ch ng i.
* Nông nghi p B c M c ng có s phát tri n khác nhau gi a các mi n: mi n B c là ch
t h u nh
ki u TBCN, nh ng ng i tr i ch . Mi n Trung: hình thành nh ng trang viên l n c a a ch và quan l i.
Mi n Nam: ch
t h u l n v ru ng t, d i hình th c nh ng n n l n, d a vào l c l ng nô l da
en
* S phát tri n kinh t công th ng nghi p: các ngành công nghi p phát tri n nhanh chóng: công tr ng
th công xu t hi n. Nhi u ngành công nghi p phát tri n: ngành óng tàu thuy n, nh ng ngành công nghi p

ng khác nh : khai m , luy n s t thép… u t ng ti n. Các ngành công nghi p nh : d t, thu c da, óng
giày c ng phát tri n.
+Th ng nghi p: mang l i nhi u l i nhu n cho t b n B c M , giá tr xu t kh u không ng ng t ng lên,
hàng hoá xu t kh u sang c châu Âu, châu Á. c bi t vi c buôn bán nô l
các h i c ng B c M
c
chính quy n dung túng.
N n kinh t TBCN phát tri n nhanh nh v y là nh nh ng u ki n thu n l i: tài nguyên, t ai, khí
u s lao ng h ng say c a c dân, không có quan h s n xu t phong ki n. S công tr ng th công t p
trung ngày càng t ng ng th i nh ng công x ng TBCN ã b t u xu t hi n. Lao ng th công b c
u ã
c thay th b ng lao ng máy móc.
S phát tri n kinh t TBCN B c M ã làm cho s liên l c gi a các bang t B c chí Nam m r ng, h
th ng c u, c ng,
ng sá, b u
n hình thành kh p n i. Th tr ng trong n c th ng nh t ang hình
thành.
Giai c p t s n ang t ng c ng th l c c a mình và tr thành m t l c l ng i kháng v i chính qu c.
phát tri n kinh t và chính sách th ng tr c a th c dân Anh a n s phát tri n c a ý th c dân t c.
Dân t c t s n M c ng ang hình thành.
* Chính sách th ng tr c a th c dân Anh:
- Th c dân Anh chia các thu c a B c M thành 2 lo i: lo i
c quy n t tr và lo i do chính ph Anh
phái th ng c cai tr tr c ti p (8 bang). C 13 thu c a không có lu t pháp riêng mà ph i tuân theo lu t
pháp c a Anh. Quy n hành t i cao trong tay i di n chính ph Anh (toàn quy n). S c tri ch có : 2 n
9% dân s .
- n gi a th k XVIII: s phát tri n c a kinh t B c M tr thành m i e do cho chính qu c. Do ó,
chính sách c a th c dân Anh là tìm cách

ng n c n, kìm hãm s phát tri n c a kinh t B c M ; c m s n
xu t nhi u lo i hàng công nghi p, c m m doanh nghi p, c m a máy móc và c th lành ngh t Anh
sang, c m B c M t do buôn bán tr c ti p v i các n c khác, c m khai thác t phía tây…
Các chính sách h n ch trên ã nh h ng tr c ti p n quy n l i c a ch nô, t s n và các t ng l p nhân
dân thu c a. Vì th h ã tìm cách ch ng i l i. Chính ph Anh càng th t ch t s h n ch h n i v i
c M ; nh t là t 1763 ã ra hàng lo t các bi n pháp m i: t ng thu m i, t ng c ng quân i các thu c
a…mâu thu n i kháng gi a chính qu c và thu c a ngày càng t ng.
- 1773: S ki n chè Bôxt n bùng lên ng n l a tr ti p c a cu c chi n tranh giành c l p B c M .
Chi n tranh tr thành u không th tránh kh i.
- Cu i 1774- u 1775: c 2 bên u y m nh công vi c chu n b chi n tranh.
2. Quá trình chi n tranh giành c l p B c M và s ra i c a n c M :
a) Giai
n th nh t: (1775-1777)
- Ngày 19.4.1775: Cu c chi n tranh giành c l p c a B c M ã bùng n .
- Ngày 10.5.1775:
i h i l c a l n th II h p Phila enphia ( i h i l c a l n I h p t 5.9>26.10.1774
bi u l ý chí chung là bi u t ng c l p và th ng nh t c a các thu c a trong cu c u
tranh vì m c ích chung),
gi i quy t nh ng v n
c th c a chi n tranh: thành l p quân i l c a,
kêu g i nhân dân t ngu ên tham gia óng góp xây d ng quân i, c m t u ban 5 ng i
th o ra b n
Tuyên ngôn c l p.
- Ngày 4.7.1776, tuyên b b n Tuyên ngôn c l p. N i dung c b n là l i tuyên b v các quy n t do
dân ch và kh ng nh n n c l p c a các bang B c M .
ây là m t v n ki n u tiên tuyên b nguyên t c ch quy n c a nhân dân, thu m nhu n tinh th n ti n b
th i i. Nó ghi nh n nh ng mong mu n dân ch c a qu n chúng. Tuy nhiên Tuyên ngôn không tránh kh i
tính h n ch : không có u kho n v vi c th tiêu ch
nô l và buôn bán nô l .
- Trong giai

n u, quân cách m ng g p nhi u u b t l i: trang b v khí thô s , thi u l c l ng h i
quân, l c l ng qúa ít. Do ó b th t b i vào xuân 1775 và 1777.
- n 17.10.1777: quân Anh b th t b i l n tr n Saratôga: là m t b c ngo t c a cu c chi n tranh. ây
là l i tuyên b kh n ng l n m nh và chi n th ng c a ngh a quân t o u ki n trên m t tr n ngo i giáo: s
liên minh gi a Hoa K và Pháp và các n c khác châu Âu tham gia. N c Anh b cô l p, không còn
kh n ng kh ng ch trên bi n.
b) Giai
n II c a chi n tranh (1777-1781)
- Ngày 19.10.1781: quân Anh ã b quân B c M bao vây ch t Ióoctao, bu c ph i u hàng. Th ng l i
này ã ánh tan hi v ng cu i cùng c a th c dân Anh, ng th i c v ngh a quân và nhân dân B c M m t
cách m nh m .


- Ngày 3.9.1783: Hi p c Vecxai ã ký k t, n c Anh th a nh n n n c l p c a các thu c a B c
. Hi p c ã tuyên b s th ng l i c a cu c cách m ng m
ng cho ph ng th c s n xu t TBCN
phát tri n. M t qu c gia m i B c M ra i, ó là h p ch ng qu c M .
3. N c M sau khi c l p:
a. H u qu c a chi n tranh:
- N c M ph i
ng u v i nh ng khó kh n: v kinh t không n nh, l m phát, n liên bang 56
tri u và ti u bang 18 tri u. N n th t nghi p, các cu c n i d y ngày càng nhi u h n c a các t ng l p trong
xã h i t binh lính n tr i ch , qu n chúng nhân dân òi quy n dân ch . Cu c u tranh giành t ai tr
thành n i dung c th trong ti n trình cách m ng. c bi t là vi c m r ng vùng t phía Tây, m mang
con
ng l p trang tr i c a các tr i ch , xóa b lu t c m di th c c a nhà vua. Nhà n c t s n ã tr c ti p
chi ph i ru ng t phía Tây bán l i
t ai: Theo u lu t 1787 v i 640 acr v i giá ti n 1000 ôla. n
1800: chính ph ra o lu t cho phép bán ph n t: 160è320 acr và
c tr ti n sau khi tr tr c ¼ giá

t.
Nh v y, t 1775-1783 ã kh ng nh con
ng phát tri n kinh t nông nghi p theo ch
“Phacm ”.
Cu c u tranh gi i phóng dân t c và cu c cách m ng ru ng t th ng nh t trong m t quá trình ti n hành.
- Nhà n c M phát hành tìên gi y: có ý ngh a c l p v chính tr
ng th i gi i quy t ngu n tài chính
thi u h t. H th ng ngân hàng c ng
c thành l p.
- Khuy n khích công nhi p phát tri n. ây chính là c s
th tiêu tri t
ch ngh a th c dân, b o v
thành qu cách m ng. Tuy nhiên, ch
nô l không b th tiêu, ch
nô l
n n mi n Nam v n t n
i.
b) Hi n pháp 1787:
- H i ngh Liên bang (5.1787) ã a ra b n d th o hi n pháp: n c M t m t liên bang nhi u qu c
gia thành qu c gia Liên bang. Nguyên t c t ch c chính quy n là s phân l p 3 quy n: t ng th ng n m
quy n hành pháp, quy n l p pháp thu c v ngh vi n, c quan t pháp t i cao gi quy n t pháp.
Quy n tuy n c : ng i da tr ng có tài s n m i
c quy n ng c , b u c . Nh ng ng i da en, da màu
t c quy n chính tr . Ph n không
c i b u c . Do v y, ch có ch ng 4,8% dân s
c tham gia
uc .
Hi n pháp
c phê chu n 7.1787 và có hi u l c t ngày 4.3.1789
c) Tính ch t và ý ngh a::

- Cu c chi n tranh giành c l p B c M ó là m t cu c cách m ng t s n vì nó th c hi n nhi m v c a
t cu c cách m ng t s n: phát tri n kinh t TBCN. Giai c p lãnh o: giai c p t s n i di n cho quan
s n xu t m i, ti n b .
- Cu c cách m ng t s n M ã có ý ngh a m
u s thành l p m t qu c gia, em l i s ti n b cho dân
c. Lênin nói: “L ch s c a n c M , v n minh và hi n i chính là
c b t u t cu c chi n tranh th t
gi i phóng, th t s cách m ng này.”. Nó ã thúc y phong trào cách m ng ch ng phong ki n châu Âu
vào th k XVIII.
ng th i nh h ng to l n t i phong trào u tranh giàng c l p c a toàn b l c a
châu M .
IV . CÁCH M NG T S N PHÁP CU I TH K XVIII
1)Tình hình n c Pháp tr c cách m ng
a) Tình hình chính tr :
- Là m t n c dân ch chuyên ch phong k n: nhà vua n m m i quy n hành, không ch u s ki m soát
nào, có quy n quy t nh m i công vi c v
i n i và i ngo i. Vua Lui XVI thu c tri u i Bu cBông, t
coi ý mình là lu t pháp và quy n l c là do tr i ban cho tr n c. Công c th ng tr : quân i, c nh sát và
nhà th .
-Ch
chuyên ch ã duy trì nh ng o lu t, nh ng nguyên t c, nh ng t p t c phong ki n trong các c
u chính quy n làm cho nó vô cùng ph c t p và r c r i. Các t nh v n duy trì tính ch t riêng bi t v i nh ng
lu t l , thu khoá, giá c , h th ng o l ng khác nhau… ã gây tr ng i cho vi c t ch c hành chính và
phát tri n kinh t công th ng nghi p. Vua cai tr
c oán, cu c s ng bê tha, tri u ình tiêu phí hàng n m
1/12 ngân sách c a nhà n c.
b) Tình hình kinh t :
* Nông nghi p:
- Th k XVIII: Pháp v n là m t n c nông nghi p l c h u: 22 tri u ng i nh ng 90% dân s s ng b ng
ngh nông. Công c và ph ng th c canh tác r t l c h u, v i nh ng chi c cu c b n nh , ch

h u canh
n n n ng su t r t th p, n n ói kém th ng xuyên x y ra.


- Nhà vua s h u toàn b
t ai trong n c v danh ngh a, nhà th c ng chi m m t ph n t áng k . t
ai
c s d ng theo 2 hình th c: lãnh a (1 ph n nh ) c a các chúa phong ki n, sau ó chia thành nh ng
nh nh , phát canh cho nông dân
thu tô. Ch
v nh
n nông nô (ph n l n t ai): nông dân lao
ng trên m nh t ó nh ng không có quy n s h u, ph i n p cho lãnh chúa m t th thu “x ng” nh t
nh. H không ph i tr l i ru ng cho lãnh chúa n u v n óng thu
u..
- Th K XVIII: ti n t chi m a v th ng tr trong a tô phong ki n, thu , ngh a v phong ki n, t p
ch…tính ra b ng ti n. Tuy v y, quan h ti n t trong nông thôn ch a phá v tính ch t kinh t t nhiên c a
nông nghi p. Do ó, công nghi p không th m r ng th tr ng trong n c.
Tóm l i, cu i th k XVIII: nông nghi p Pháp v n gi quan h phong kíên l c h u, bám ch t vào l i bóc
t phong ki n. N n kinh t nông nghi p ngày càng b suy s p. Nông dân b phá s n, n n ói di n ra liên
miên. Do ó, v n
gi i phóng nông dân kh i ách phong ki n và gi i quy t v n ru ng t là v n
c
n c a cách m ng.
* Công th ng nghi p:
u th k XVIII-1789: s n xu t công nghi p t ng g p hai l n, lãi su t ngo i th ng t ng g p 4 l n.
Máy móc
c s d ng ngày càng nhi u, có c s công nghi p t p trung ông t i hàng ngàn công nhân.
Hình th c t ch c s n xu t công nghi p ph bi n là công tr ng th công, nh ng ch y u là công tr ng
th công phân tán

c áp d ng r ng rãi trên toàn qu c.
- Th ng nghi p: c ng phát tri n nhanh chóng, buôn bán v i nhi u n c châu Âu, M , ph ng ông.
Hai trung tâm h i ch : Liông và Pari ngày càng phát tri n. Buôn bán nô l da en ngày càng ph bi n. N i
th ng c ng b c u phát tri n; h i ch ã
c t ch c.
Trong khi ó, ch
phong ki n áp d ng nh ng quy ch kh t khe: thu n ng, ki m soát ch t ch , s n
xu t theo khuôn m u… ã ng n c n s phát tri n công th ng nghi p. ng i nông dân b cùng c c, th
tr ng trong n c b thu h p. Do ó, vi c xoá b ch
phong ki n là m t yêu c u c p bách, là t t y u c a
ch s .
c) Tình hình xã h i:
-Xã h i chia làm 3 ng c p: ng c p t ng l : ph c v nhà vua b ng l i c u nguy n. ng c p quý t c:
ph c v nhà vua b ng l i ki m. ng c p th III: bao g m: t s n, nông dân, công nhân, bình dân…ph c
nhà vua b ng c a c i.
ng c p I & II: chi m kho ng 1% dân s nh ng n m toàn b ch c v quan tr ng trong b máy nhà
c, không ph i óng góp hay ch u m t ngh a v nào i v i qu c gia. Vì th 2 ng c p này mu n duy
trì ch
phong ki n và iên cu ng ch ng l i t t ng cách m ng.
ng c p th III: chi m t i 99% dân s , là l c l ng nuôi s ng toàn xã h i nh ng không có quy n l i gì,
ph thu c và ph c v cho 2 ng c p trên.
- n cu i th k XVIII: giai c p t s n tr thành giai c p có th l c v kinh t cho s phát tri n c a
công th ng nghi p. Do ó, giai c p t s n òi h i quy n l i v chính tr , h mu n tham gia chính quy n
t o u ki n cho công th ng nghi p phát tri n, phù h p v i nguy n v ng và l i ích c a i a s qu n
chúng nhân dân. Vì v y, giai c p t s n tr thành k
i di n quy n l i c a ng c p th ba. V a v kinh
, là k
i di n cho ph ng th c s n xu t m i, nên h s tr thành ng i lãnh o cu c cách m ng t s n.
- Nông dân: là giai c p ông o nh t và cùng kh nh t trong xã h i. H b ba t ng áp b c: vua, lãnh
chúa, nhà th . Nông dân ph i n p tô thu n ng n , th c hi n ngh a v lao d ch i v i nhà n c, ph i n p

thu (m t ph n m i) cho nhà th .
i s ng c a nông dân kh c c, ph i r i b ru ng t, quê h ng.
Chính vì th , h c m thù ch
phong ki n và tr thành ng l c ch y u c a cu c cách m ng t s n.
- Bình dân thành th : là t ng l p trung gian, ch y u sinh s ng các thành ph , bao g m: công nhân, th
th công, nh ng ng i th t nghi p…H t ng u tranh ch ng ch
phong ki n và h th ng i theo giai
p t s n, là l c l ng kiên quy t nh t trong cu c u tranh ch ng phong ki n.
Nh v y, cu i th k XVIII xã h i Pháp ã chia thành 2 tr n tuy n rõ r t: tr n tuy n phong ki n g m:
vua, t ng l , quý t c. Tr n tuy n ch ng phong ki n: g m các t ng l p trong ng c p th ba, do giai c p t
n lãnh o.
d) Trào l u t t ng “Ánh sáng” Pháp:
- S ti n b c a khoa h c, s phát tri n c a m m móng kinh t TBCN ã giúp nh ng ng i ti n b nhìn
nh n l i nh ng quan
m, t t ng phong ki n, nhà th . H ã t p trung phê phán t t ng c , a ra
nh ng quan
m m i và ti n b . L ch s ã g i ó là th k “Ánh sáng”, chu n b v t t ng cho m t
cu c cách m ng s p bùng n . Trào l u này g m nhi u khuynh h ng v i nh ng i bi u u tú:
+J ng Mêliê (1664-1729): là m t m c s nông thôn. Ông ã phê bình k ch li t quan h xã h i phong ki n
Pháp và phân tích tình hình giai c p trong xã h i. Ông còn ch ng c tôn giáo và ch
t h u. Ông v
lên hình nh m t xã h i lý t ng
c xây d ng trên c s c a ch
s h u công c ng, m i ng i u có


ngh a v lao ng. ây là quan
m mang tính ti n b , song ó là t t ng c ng s n ch ngh a không
ng, s khai.
+Sácluy Môngtecxki (1689-1755) xu t thân t t ng l p quý t c Pháp nên hi u r t rõ v h th ng cai tr

và th c ch t ch
chuyên ch . Ông ã k ch li t ch ng ch
phong ki n và nhà n c quân ch c c oan.
Ông phân bi t 3 lo i hình nhà n c: c tài, quân ch l p hi n, c ng hoà. Ông lên án ch
c tài là tàn
o, ch
c ng hoà là t t p, nh ng trong th c t không th c hi n
c. Theo ông, ch
chính tr t t
nh t là nhà n c quân ch l p hi n gi ng nh n c Anh.
Ông ch tr ng phân chia 3 th quy n l c khác nhau: quy n hành pháp, l p pháp và t pháp không ph
thu c vào nhau nh ng ki m soát l n nhau. Nh ng ông không ch tr ng l t
ch
c b ng cách m ng
mà ch c i cách, c i t chính quy n cho phù h p v i nguy n v ng, quy n l i c a giai c p t s n.
+Vônte (1694-1778): xu t thân trong gia ình giàu có, là ng i có kh n ng hi u bi t toàn di n: nhà tri t
c, s h c, v t lý, nhà báo, nhà ho t ng chính tr …Ông ch ng ch
phong ki n và nhà th . Nh ng
ông ch tr ng c i cách xã h i t trên xu ng, trông ch vào m t “v minh quân”, dành quy n th ng tr cho
nh ng ng i giàu có. Ông không nâng cao a v qu n chúng mà ru ng h trong vòng mê mu i c a tôn
giáo. Tuy nhiên t t ng c a Vônte có nh h ng l n lao i v i các nhà t t ng cách m ng b i vì ông
tin t ng mãnh li t vào s th ng l i c a con ng i i v i nh ng tr l c phong ki n..
+Rutxô (1712-1778): xu t thân t bình dân nên ông nh n th c
c tình c nh kh c c a qu n chúng và
chán ghét ch
phong ki n chuyên ch . Ông ã t n công vào ch
ng th i, b o v quy n l i c a
qu n chúng nhân dân, c bi t là nông dân và ti u t s n. Ông ch tr ng u hoà ch
t h u, chuy n
ch

i s h u sang ti u t h u; thi t l p ch
c ng hoà b o m hoàn toàn ch quy n c a nhân
dân, quy n t do, bình ng và t h u tài s n. Quan
m c a Rutxô có nh h ng sâu s c n ti n trình
a cách m ng t s n Pháp, c bi t là giai
n Giacôbanh.
Nhìn chung, các nhà t t ng Pháp u cùng ch a m i nh n t n công vào ch
phong ki n chuyên ch
và òi h i thay th nó b ng m t ch
xã h i m i. Cu c u tranh ó lan tràn trên m i l nh v c: tri t h c,
n h c, l ch s , khoa h c…nó có nh h ng kh p châu Âu. ây là cu c u tranh giai c p c a giai c p t
n Pháp ang lên ch ng ch
phong ki n-giáo h i trên l nh v c t t ng, d n
ng cho cách m ng xã
i bùng n .
2. Di n bi n c a cu c cách m ng t s n Pháp: (1789-1799)
a) Giai
n th nh t: (14.7.1789-10.8.1792)
- Ngày 5.5.1789: H i ngh 3 ng c p khai m c t i cung n Vecxây, d i s ch trì c a nhà vua nh m
thoát kh i kh ng ho ng tài chính. Nh ng cu c chi n tranh ã n ra gi a ng c p I, II và III v cách th c
phi u và ki m tra t cách i bi u. Trong khi ó qu n chúng nhân dân bên ngoài v n luôn theo dõi di n
bi n c a h i ngh và h ã c m ph n thái ngoan c c a nhà vua và 2 ng c p trên..
- Ngày 14.7.1789: Qu n chúng và nh ng ng i t s n cách m ng ã t trang b v khí ti n v ng c
Baxti: hi n thân c a ch
phong ki n lâu i Pháp, h ã h ng c Baxti và chi m
c các c quan và
các v trí quan tr ng trong thành ph . Ngày 14.7
c coi là s ki n m
u cho cách m ng t s n Pháp và
ng là s ki n th ng l i u tiên ã làm rung ng toàn b c c u chính quy n phong ki n trong c n c

và có ti ng vang m nh m t i t t c ch u u và châu M .
+ Trong tháng 7 và tháng 8, phong trào u tranh c a i a s nhân dân trong toàn qu c ã óng góp
tích c c vào cu c cách m ng nông thôn. Còn các thành ph cùng ti n hành phá tan b máy chính quy n
. Chính quy n m i c a giai c p t s n
c thành l p.
- Do nh h ng c a phong trào nhân dân: 16.8.1789 Qu c h i l p hi n thông qua b n “Tuyên ngôn nhân
quy n”: g m 17
u: Tuyên ngôn nêu lên quy n t do, bình ng c a con ng i, k t tinh l i trong kh u
hi u n i ti ng “T do-Bình ng-Bác ái”. ây là m t v n ki n l ch s ti n b lúc b y gi , nó th m nhu n t
ng c a các nhà t t ng “Ánh sáng” Pháp, là l i kêu g i nhân dân b áp b c ng d y u tranh.
- Qu c h i l p hi n c ng ban hành nh ng chính sách mang tính ch t ti n b :
+Chính sách v ru ng t: l y ru ng t c a nhà th em bán t ng tr i p l n, tr d n trong 4 n m.
Nh ng c quy n phong ki n c b n i v i nhân dân: nh tô hi n v t, lao d ch, thu x ng…ch
c bãi
sau khi nông dân ã chu c cho chúa t v i s ti n g p 20 l n s tô h ng n m và ph i n p 1 l n. Nh
y , nông dân v n ch a
c “gi i phóng”, ch a có ru ng t.
+Chính sách công th ng nghi p: bãi b quy ch ph ng h i, cho phép t do buôn bán lúa mì, khuy n
khích s n xu t trong n c…
+ h n ch phong trào công nhân, Qu c h i thông qua o lu t Sap liê: c m công nhân h i h p, ình
công, bãi công (14.6.1790)
+T ch c hành chính theo quy ch m i: toàn qu c chia thành 83 qu n có di n tích g n b ng nhau, v i c
u t ch c th ng nh t ã góp ph n r t l n trong vi c hoàn thành quá trình dân t c Pháp.


+ i v i nhà th : quy t nh t ch thu tài s n nhà th làm tài s n qu c gia và em bán. Giáo h i Pháp
thu c quy n qu n lý c a qu c gia.
+ N m1791: Qu c h i ban hành hi n pháp m i, quy nh ch
Quân ch l p hi n n c Pháp. Chia
công dân thành 2 lo i: tích c c và tiêu c c tu theo tài s n c a h . Nh ng ng i có quy n b u c là nh ng

công dân tích c c: là nh ng ng i t 25 tu i tr lên, không i làm thuê cho ai, ph i có tên trong danh sách
qu c quân và ph i óng thu tr c thu ít nh t b ng 3 ngày l ng. Do ó 1791 có 26 tri u dân thì ch có 4
tri u 28 v n ng i là công dân tích c c.
- N c Pháp ph i
ng u v i nhi u khó kh n:
+Các cu c u tranh c a qu n chúng liên ti p n ra vì h b t bình v i t ng l p t s n n m chính quy n
không mu n gi i quy t yêu c u c a qu n chúng và không kiên quy t i v i b n ph n ng.
+Vua và b n ph n ng trong tri u ình v n ti p t c phá ho i.
+Phong ki n Áo và Ph s n sàng
u quân can thi p vào n c Pháp cách m ng. Chi n tranh nh t nh
x y ra.
- Ngày 20.4.1792: N c Pháp tuyên chi n v i Áo. Nh ng i v i n c Pháp, chi n tranh là chính ngh a,
v ch ng châu Âu quân ch ph n ng. Vua và ám qu n th n tìm m i cách phá ho i t ch c qu c
phòng nhi u h n là t ch c chi n tranh ch ng ngo i xâm. .
- Tr c tình hình ó, hàng v n công nhân và th th công Pari bi u tình có v khí, bu c Qu c h i l p
pháp ra tuyên b “T ch c lâm nguy” và ra l nh t ng ng viên tình nguy n. Hàng v n quân tình nguy n
ti n v Pari, hát vang bài ca “Hành khúc c a i quân Sông Ranh”, bài ca ó g i là bài “Mác xây e” tr
thành qu c ca c a nhân dân Pháp và h òi ph tru t nhà vua. Pari chu n b kh i ngh a v trang.
b) Giai
n th hai :(10.8.1792-2.6.1793)
- êm ngày 9 r ng 10.8.1792: Pari kh i ngh a, các Công xã
c thành l p và n m toàn b chính quy n
trong thành ph , b t giam vua Lui XVI, Qu c h i l p pháp
c thay th “Hi p h i dân t c”, ban b ch
u c ph thông u phi u cho t t c nam gi i t 21 tu i tr lên. Ch
Quân ch l p hi n b s p .
Chính ph m i
c thành l p (g i là H i
ng hành pháp lâm th i), ph n l n là các b tr ng
Girông anh.

- Ngày 19.8.1792: 80 v n quân Ph tràn vào lãnh th Pháp, các th l c ph n ng châu Âu c u k t v i
nhau thành 1 liên minh ch ng Pháp. Nh ng ng i Girông anh do d mu n b ch y. Chính lúc này, nh ng
ng i Giacôbanh ã cùng nhân dân Công xã tr n áp b n ph n cách m ng và ti n ra m t tr n.
Ngày 20.9.1792: t i làng Vanny m t tr n ác chi n ã di n ra gi a quân Pháp và Ph . Quân Ph b ch y.
Chi n th ng này ã c v l n lao tinh th n dân t c, cách m ng c a nhân dân Pháp. Quân Pháp chuy n sang
ph n công.
- Ngày 21.9.1792: Hi p h i dân t c khai m c, tuyên b bãi b chính quy n nhà vua và thi t l p n n C ng
hoà. Ngày 21.1.1793, tr c áp l c c a qu n chúng nhân dân, vua Lui XVI lên
n u ài.
- Tình hình n c Pháp l i g p nhi u khó kh n: kinh t sa sút, l m phát. Công nhân, th th công không
có l ng, n n u c tích lu l ng th c, th c ph m. V n c n b n c a cách m ng ch a
c gi i quy t,
ó là ru ng t. Nông dân v n ch a có ru ng, h n i d y nhi u n i. bên ngoài: các n c Anh, Hà Lan,
i các v ng qu c phong ki n (Áo, Ph , Tây Ban Nha, Napôli…) liên minh v i nhau nh m ch ng l i cách
ng Pháp. B n phong ki n ph n ng bên trong n i d y ch ng phá.
Tr c tình hình ó, phái Girông anh tr nên b t l c và ph n ng, h tìm m i cách àn áp phong trào
qùân chúng, c u k t v i b n phong ki n n i d y tàn sát các h i viên Giacôbanh, trong khi ó thì l i u
hàng liên quân phong ki n châu Âu nhi u n i.
- D i áp l c c a qu n chúng nhân dân, các toà án c bi t ã
c thi t l p tr ng tr b n ph n cách
ng, chính sách t i a
c ban hành, u ban kh i ngh a
c thành l p.Ngày 31.5.1793: U ban kh i
ngh a kêu g i nhân dân kh i ngh a, b t giam 22 i bi u phái Girông anh, chính quy n chuy n sang tay
phái Giacôbanh.
c) Giai
n th ba: (2.6.1793 n 27.7.1794)
- Chính quy n Giacôbanh lên n m quy n trong u ki n h t s c nguy k ch: quân Pháp v n ti p t c th t
i, quân ng minh phong ki n châu Âu ti p t c tràn vào n c Pháp. B n ph n ng phong ki n và t
n n i d y kh p n c Pháp (60/83 qu n)

ng tr c tình hình ó, phái Giacôbanh cách m ng th y r ng: mu n c u thoát n n C ng hoà thì ph i
n ng nhân dân tham gia ông o vào cu c u tranh. Mu n
c nh v y, thì ph i áp ng nh ng
yêu c u c b n c a qu n chúng nhân dân. Cho nên, ch m t ngày sau khi n m chính quy n, h ph i gi i
quy t ngay v n
ru ng t v i các s c l nh: 3.6, 16.6, 17.7. V i các chính sách v ru ng t ó ã phá
n g c ch
phong ki n. ây là bi n pháp cách m ng nh t trong l ch s các cu c cách m ng t s n.
Nông dân tr thành nh ng ng i ti u t h u t do và thi t l p ch
kinh t ti u nông. T ây, nông dân


tr thành l c l ng ng minh c a giai c p t s n, là thành trì v ng ch c cho n c Pháp cách m ng tr c
nguy c ngo i xâm.
- Ngày 24.6.1793: Hi p h i dân t c thông qua b n hi n pháp m i, b n hi n pháp c ng hoà u tiên trong
ch s n c Pháp. Tuyên b xoá b ch
phân lo i công dân (tích c c và tiêu c c), quy nh ch
b u
: nam t 21 tu i tr lên u
c b u c Qu c h i. Hi n pháp 1793: tuyên b tr c toàn th gi i nh ng
nguyên t c t do-dân ch h n h n hi n pháp 1791. Hi n pháp
c thông qua nh ng không th c hi n
c
vì
u ki n nguy k ch c a n n c ng hoà lúc ó, òi h i ph i t ng c ng chuyên chính i v i b n ph n
ng.
- Hi p h i dân t c thông qua m t lo t s c l nh t ng c ng àn áp b n ph n cách m ng m t cách kiên
quy t, Hoàng h u Mari Autoannét c ng b b t và x t . Ngày 23.8.1793: thông qua s c l nh t ng ng viên
toàn qu c. ông xuân 1793-1794 quân Pháp chuy n sang th ch
ng. u 1794: quân thù b ánh kh i

lãnh th n c Pháp.
- Cách m ng
c b o v và phát tri n, nh ng mâu thu n trong n i b phái Giacôbanh ngày càng b c l
i 2 phái: phái h u, i di n cho t ng l p t s n m i giàu lên trong cách m ng
c m nh danh là phái
“Khoan dung” , ng u là ngtông. Phái t : i di n cho nguy n v ng c a qu n chúng nhân dân nghèo
kh Pari, h ch tr ng: nghiêm tr b n u c , qui nh giá t i a cho các m t hàng, chia ru ng t cho
nông dân… i di n là Êbe, Sômát.
Rôbexpie ng gi a 2 phái và u b 2 phái công kích.
ng n ch n tham v ng c a 2 phái, ông ã di t
tr c 2 phái. Nh ng sau ó, chính quy n Giacôbanh không còn ch d a: ó là c giai c p t s n và qu n
chúng nhân dân. Liên minh Giacôbanh b tan rã là u không th tránh kh i . Chi n th ng ngoài m t tr n
ã y nhanh quá trình ó.
- Ngày 27.7.1794, cu c Chính bi n x y ra. Nh ng ng i lãnh o Giacôbanh b b t và a lên máy chém
không qua xét x . N n chuyên chính Giacôbanh tan rã hoàn toàn, k t thúc giai
n phát tri n i lên c a
cách m ng.
d) Giai
n th 4: (27.7.1794 n 9.11.1799)
- Sau ngày 27.7.1794: chính quy n thu c v phái t s n ph n cách m ng v i t ch c chính quy n
c
chính d a vào hi n pháp 1795: U ban
c chính thành l p t p trung quy n l c trong tay 5 u viên. Chính
quy n ã tìm cách th tiêu thành qu cách m ng, àn áp các cu c u tranh trong n c và m r ng xâm
c n c ngoài.
- Trong th i k
c chính, i s ng kinh t , chính tr c a nhân dân b bóp ngh t nghiêm tr ng. Phong
trào u tranh c a nhân dân bùng n , c bi t xu t hi n phong trào c a “Nh ng ng i bình ng” i di n
là Bab p: ch tr ng xoá b t h u, xây d ng xã h i m i ng i cùng lao ng, cùng h ng th . ây là t
ng ti n b mang tính c ng s n ch ngh a nh ng còn nhi u h n ch : bình quân ch ngh a tuy t i, ho t

ng mang tính âm m u c a m t nhóm ng i. Do ó, phong trào ã b th t b i.
- Tr c phong trào u tranh c a qu n chúng nhân dân, giai c p t s n mu n có m t chính quy n m i,
m nh thay th cho ch
c chính và giai c p t s n ã ch n: Napôlêông: viên t ng tài ba. Ngày
9.11.1799: Napôlêông o chính thành công, ch m d t ch
c chính, thi t l p ch
c tài quân s .
Cách m ng Pháp k t thúc.
3 . Tính ch t và ý ngh a l ch s c a cách m ng t s n Pháp 1789:
a) Tính ch t:
- Là m t cu c cách m ng dân ch t s n tri t : l t
n n quân ch chuyên ch và tuyên b m t ch
chính tr c a xã h i m i châu Âu v i c c u t ch c m i và các quy n t do dân ch . Cách m ng ã p
tan quan h ru ng t phong ki n, gi i phóng nông dân kh i s ràng bu c c a ch
phong ki n, t o nên
ng l p nông dân ti u t h u ông o, m
ng cho n n kinh t TBCN phát tri n m nh. CNTB
c
xác l p trong t t c các l nh v c c a i s ng.
- Cu c cách m ng do giai c p t s n lãnh o. Qu n chúng nhân dân lao ng là ng i ch
ng, là l c
ng ch y u trong các bi n c l ch s , là i quân xung kích ti n hành u tranh quy t li t a cách m ng
ti n lên m t b c cao h n t th p n cao mà n n chuyên chính Gicôbanh là nh cao nh t.
b) Ý ngh a:
- Là m t cu c cách m ng có nh h ng l n kh p châu Âu và th gi i ã quét s ch m i rác r i c a ch
phong ki n Pháp. Sau ó, do nh h ng c a cách m ng và do h u qu khách quan c a các cu c chi n
tranh Napôlêông, ch
phong ki n c ng b lung lay kh p châu Âu. Cách m ng Pháp là cách m ng c a
châu Âu, m ra th i i m i , th i i th ng l i và c ng c c a CNTB trong các n c tiên ti n lúc b y
gi . Do ó, cách m ng Pháp x ng áng là i cách m ng.

- Tuy nhiên, cách m ng Pháp không kh i mang tính ch t h n ch : không h có ý nh tiêu di t ch
bóc
t mà v n ti p t c duy trì ch
t h u, không gi i phóng hoàn toàn ng i lao ng kh i ách áp b c giai
p.
B. Các cu c cách m ng t s n cu i cùng và s th ng l i c a CNTB trên ph m vi th gi i:
I. Cách m ng 1848 và cu c u tranh th ng nh t n c Ý:
1. Cách m ng 1848-1849:
a) Nhi m v : Th ng nh t t n c.Gi i phóng Lôngbác ia và Vênêdia kh i ách th ng tr c a Áo. Th
tiêu ch
chính tr và kinh t phong ki n l c h u.
b) Di n bi n:
- Phong trào cách m ng b t u bùng n
mi n Nam: 12.1.1848 t i Palumô.
- Ngày 18.3: cu c kh i ngh a v trang n ra Milanô; quân Áo b
i kh i thành ph , chính ph lâm
th i
c thành l p g m nh ng ng i t s n t do.
- Ngày 22.3: t i Vênê ia thành l p n c “C ng hoà th n thánh Mácca”
- D i áp l c c a qu n chúng kh i ngh a , vua Piêmông ra l nh tuyên chi n v i Áo. ây là cu c chi n
tranh chính ngh a. Nh ng vua không ti n hành m t cách kiên quy t nên quân Ý b thua tr n.
- Ngày 15.9: quân kh i ngh a
i Giáo hoàng và tuyên b thành l p n c C ng hoà Rôma.
- Tháng 3.1849: liên minh Áo-Pháp-Tây Ban Nha a quân can thi p
bóp ch t cách m ng. n tháng
7.1849: Pháp chi m
c Rôma, sau ó n c c ng hoà Vênêdia c ng b th t b i. K t thúc cách m ng Ý.
2. Cu c u tranh th ng nh t n c Ý:

a) Tình hình n c Ý và hai
ng l i th ng nh t n c Ý
- Sau cách m ng 1848-1849 th t b i, n c Ý v n b chia c t. Ph n l n các vùng này u n m d i s
th ng tr c a Áo. Duy ch có v ng qu c Piêmôngtê phía Tây B c còn gi
c c l p. H u k t các
qu c gia khác Ý u trong tình tr ng trì tr , l c h u vì ách th ng tr c a Áo và các th l c phong ki n
trong n c.
- V n th ng nh t t n c tr thành m t yêu c u c p thi t c a giai c p t s n và toàn th qu n chúng
nhân dân. Gi i quy t v n
th ng nh t t n c t c là áp ng nguy n v ng gi i phóng dân t c kh i ách
th ng tr c a
qu c Áo và th c hi n yêu c u xoá b ch
phong ki n, m
ng cho CNTB phát tri n.
Tr c v n này, có 2 khuynh h ng gi i quy t:
+Con
ng: “t trên xu ng”: ti n hành nh ng cu c chi n tranh v ng tri u, thành l p m t n c Ý
i quy n lãnh o c a tri u i Xavoa (Piêmôngtê), ch d a là Napôlêông III.
+Khuynh h ng t s n t h u: nh ng ng i dân ch t s n và c ng hoà
c qu n chúng ng h , xác
nh con
ng ti n hành cách m ng, coi u tranh v trang là bi n pháp c b n
gi i phóng và th ng
nh t n c Ý. Mat ini là ng i a bi u cho khuynh h ng này, trong ó n i lên vai trò c a Gariban i.
b) Quá trình th ng nh t n c Ý: (1859-1870)
*Giai
n I: (4.1859-3.1860)
- Tháng 4.1859 chi n tranh ch ng Áo b t u (Pháp liên minh v i Ý và s
c tr công b ng 2 vùng
Xavoa và Nix ) b n phong ki n b ch y ,cao trào cách m ng c a qu n chúng nhân dân phát tri n r t cao.

oàn quân Gariban i óng vai trò quan tr ng , h ã gi i phóng hàng lo t thành th . n tháng 6, Áo có
nguy c th t b i hoàn toàn.
- Tr c tình hình ó, Napôlêông III ã b i
c, ký v i Áo hoà
c vào tháng 7.1859: tr ng tr n
chuuy n sang phe ph n công, công khai th a nh n s chia c t n c Ý.
Nhân dân Ý c m ph n và không th a nh n hoà c gi a Pháp-Áo, phong trào dân ch t s n ráo ri t
ho t ng. D i áp l c c a qu n chúng nhân dân và nh ng ng i dân ch t s n, m t b ph n l n mìên
cÝ
c th ng nh t d i ng n c c a Piêmông (3.1860)
* Giai
n II (4.1860-3.1861)
- N m 1860: i quân “M t nghìn” do Gariban i lãnh o v t bi n xu ng mi n Nam Ý, chính quy n
Bu cBông b ch y, chính quy n t s n
c thành l p. Gariban i ra l nh xoá b nh ng c quy n có tính
ch t ng c p c a quí t c và t ng l và th c hi n nhi u bi n pháp ti n b , cách m ng khác.
n 7.9.1860: ti n vào th ô Napôli, chính quy n m i
cthành l p. Cu c cách m ng t s n mi n
Nam th ng l i. Nh ng sau ó, phái t do gây áp l c và giành l y chính quy n, sát nh p Napôli vào
Piêmông và th tiêu nh ng s c l nh cách m ng.
- Tháng 3.1861: v ng qu c Ý th ng nh t
c thành l p do nhà vua Piêmông làm hoàng , chính
quy n t p trung trong tay quý t c t s n l n và t ng l p i t s n.
* Giai
n III (1861-1870)


- n 1861: ch còn Vênêdia thu c Áo và Rôma thu c Giáo hoàng ch a n m trong n c Ý th ng nh t.
tri u ình Xavoa d a vào s c m nh c a n c ngoài: cu c chi n tranh Ph -Áo; Áo th t b i tr Vênê ia cho
Ý. Chi n tranh Pháp-Ph : Pháp th t b i, giáo hoàng m t ch d a, quân Ý vào chi m Rôma. Công cu c

th ng nh t n c Ý hoàn thành.
*K t lu n: cu c th ng nh t n c Ý là s nghi p cách m ng : v a mang tính ch t gi i phóng dân t c, v a
mang tính ch t t s n, t o u ki n cho n n kinh t TBCN phát tri n. Sau khi th ng nh t, xác l p ch
quân ch l p hi n; nh ng còn r t nhi u h n ch : nông dân nghèo không có ru ng t, không có quy n b u
.
II. Cánh m ng 1848 và công cu c th ng nh t n c c:
1. Cách m ng 1848
c:
a) Nguyên nhân:- do giai c p t s n mâu thu n v i ch
quân ch chuyên ch . Giai c p nông dân,
nhân dân lao ng mâu thu n v i giai c p quý t c phong ki n. Th c ch t là mâu thu n gi a s c s n xu t
TBCNN ngày càng phát tri n v i quan h s n xu t phong ki n l c h u. n gi a th k XIX: xu t hi n
mâu thu n m i: giai c p công nhân mâu thu n v i giai c p t s n.
- Nguyên nhân tr c ti p: V m t mùa cùng v i cu c kh ng ho ng công th ng nghi p 1847 làm cho
tình hình n c
c g p nhi u khó kh n; qu n chúng nhân dân u tranh ch ng chính ph . Chính ph l i
lâm vào kh ng ho ng tài chính bu c ph i vay ti n c a giai c p t s n nh ng giai c p t s n b t nhà vua
ph i nh n ìêu ki n chính tr m i cho vay ti n. Vua không ch p nh n li n gi i tán H i ngh Liên bang. Vi c
ó ã gây nên s c m ph n trong giai c p t s n và các t ng l p nhân dân.
b) Nhi m v c a cách m ng: l t
ch
quân ch chuyên ch phong ki n. Th ng nh t t n c, xoá
tình tr ng cách c phong ki n. Xây d ng m t nhà n c c ng hoà dân ch , gi i phóng giai c p nông dân
và t o u ki n phát tri n CNTB.
- Lãnh o cách m ng: theo s phân tích c a Mác- nghen: trong
u ki n l ch s 1848, giai c p t s n
có th lãnh o cu c u tranh th ng nh t t n c nh ng ph i k t h p v i qu ng i qu n chúng nhân
dân, nh t là giai c p công nhân m i giành
c th ng l i. Nh ng giai c p t s n
c l i mu n th ng nh t

t n c b ng con
ng c i cách, l p ch
L p hi n. H không mu n n ra m t cu c cách m ng vì h
qu n chúng nhân dân, nh t là giai c p công nhân.
b) Di n bi n: (Xem giáo trình)
- Tháng 2.1848: cách m ng b t u bùng n
mi n Nam v i s tham gia c a nông dân, công nhân, sinh
viên. Nh ng cu c n i d y ó, ã thu
c m t s k t qu nh t nh bu c giai c p phong ki n ph i thay các
chính ph ph n ng c b ng n i các t s n t do.
- Tháng 3.1848: nhi u cu c u tranh n ra Ph và B c
c. c bi t là cu c cách m ng tháng 3
Beclin ã t rõ s c m nh c a giai c p công nhân, nhà vua bu c ph i thành l p n i các t s n t do.
- Ngày 18.5.1848: Qu c h i toàn
c khai m c l n u tiên Phr ngphua không có i bi u c a công
nhân và ch có 1 i bi u nông dân, t s n t do chi m i a s .
- Ngày 5.12: Nhà vua ra s c l nh gi i tán Qu c h i và ban hành hi n pháp nh m m r ng quy n h n c a
nhà vua, a ch , quân i quý t c.
- T tháng 5.1849: di n ra cu c u tranh nh m b o v hi n pháp. Qu c h i Phr ngphua b t l c và s
th t b i c a cách m ng làm cho Qu c h i d dàng b gi i tán. Sau ó, b n ph n cách m ng ti n hành àn
áp, kh ng b . Cách m ng c k t htúc. Nhi m v c a cách m ng ch a
c gi i quy t.
c) Nguyên nhân th t b i:
- Do s ph n b i c a giai c p t s n t do ã t n công vào công nhân, nông dân, ti u t s n. Ti u t s n
dao ng, thi u kiên quy t và b t l c. Giai c p công nhân: s l ng còn ít i, ch a
c t ch c ch t ch ,
ch a tr ng thành v chính tr , ch a có chính ng, ch a liên minh
c v i nông dân.
T t c nh ng u ó làm cho l c l ng cách m ng b phân tán, không có trung tâm ch o và cu i cùng
th t b i. Do ó, vi c th ng nh t n c

c ph i th c hi n theo con
ng khác, con
ng t trên xu ng.
2. Cu c u tranh th ng nh t n c c:
a) Tình hình phát tri n kinh t TBCN và kh n ng th ng nh t n c
c:
* S phát tri n v công nghi p: sau 1848, phát tri n nhanh chóng, chuy n t m t n c nông nghi p sang
t n c công nghi p. Tr mi n ông B c v n là c s kinh t nông nghi p c a a ch , còn t t c n c
c u
c lôi cu n vào cao trào công nghi p hoá. Béclin tr thành trung tâm ch t o máy móc . Nh ng
th công nghi p v n còn quy mô l n, kinh t gia ình khá ph bi n.
* S phát tri n c a nông nghi p: v n nông dân v n ch a
c gi i quy t trong cách m ng 1848. Nông
dân mu n
c gi i phóng thì ph i b ra m t món ti n chu c r t l n, nên nông dân b phá s n, b n cùng
hoá; còn quý t c thì l i giàu có thêm. M t b ph n quý t c chuy n h ng kinh doanh theo l i TBCN , dùng


máy móc, thuê m n lao ng, y m nh khai kh n, u t vào s n xu t công nghi p. Ph ng th c kinh
doanh m i ó ã t o nên t ng l p quý t c t s n hoá g i là Giongke.
ó là con
ng phát tri n TBCN trong nông nghi p Ph . Trong khi a nông nhgi p i theo CNTB
thì v n duy trì tàn tích c a ch
bóc l t phong ki n. Lênin g i ó là “Con
ng ki u Ph ”
Nh v y, s phát tri n c a kinh t TBCN g p tr ng i l n là tình tr ng phân tán c a n c
c. Vi c
th ng nh t n c
c tr thành trung tâm òi h i gi i quy t c p bách. Kh n ng th ng nh t n c
c: Có

th thông qua 2 con
ng khác nhau:
- Ho c là ti n hành 1 cu c cách m ng do giai c p vô s n lãnh o, thành l p m t n c c ng hoà bao
m t t c các bang
c.
- Ho c b ng các cu c chi n tranh c a tri u ình Ph : t ng c ng bá quy n c a quý t c Ph trong n c
c th ng nh t.
b) Qúa trình th ng nh t n c
c:
- Hai con
ng
th ng nh t n c
c nh ng ch có th th c hi n
c b ng con
ng th 2 “t
trên xu ng” do giai c p quý t c phong ki n Giongke và t s n Ph ti n hành. Bixmác k
i di n cho liên
minh gi a t ng l p Giongke và i t s n và tr thành tr c t lãnh o ti n hành cu c th ng nh t n c
c
ng các cu c chi n tranh:
+Chi n tranh ch ng an M ch (1864). an M ch th t b i ph i kí hoà c Viên: 30.10.1864
+ Chi n tranh Áo-Ph (1866): Áo b thua, ph i rút kh i liên bang
c (thành l p 1815). Liên bang B c
c thành l p n m d i quy n lãnh o c a Ph (1867).
+Chi n tranh Pháp-Ph (1870-1871): Do s ng n tr c a Napôlêông các bang mi n Nam
c.
ng
th i Bixmác c ng mu n ti n hành chi n tranh tranh th xâm chi m m t ph n lãnh th c a Pháp
Tháng 7.1870: chi n tranh ã bùng n , n tháng 11.1870: Pháp ã b th t b i, các qu c gia Nam
c ã

gia nh p liên bang B c
c. Công cu c th ng nh t n c
c ã hoàn thành. Nh ng Ph l i a quân sang
xâm chi m n c Pháp. Do ó, tháng 1.1871: l thành l p
qu c
c ã
c t ch c t i cung
n
Vécxây Pháp ang b Ph chi m óng.
Nh v y, vi c th ng nh t n c
c ã hoàn thành là m t ti n b l ch s , vì nó m
ng cho CNTB phát
tri n. Nh ng nó
c th c hi n b ng con
ng chi n tranh d i s lãnh o c a quý t c Ph . Sau khi
th ng nh t, duy trì ch
quân ch và nh ng d c quy n quý t c. Do ó,
c tr thành ngu n g c c a ch
ngh a quân phi t và là lò l a c a cu c chi n tranh sau này.
III. Cu c c i cách nông nô Nga (1861)
1. Tình hình n c Nga gi a th k XIX:
a) S phát tri n kinh t :
- Nông nghi p: tính ch t t nhiên d n d n thay i: quan h hành hoá xâm nh p vào nông thôn, m t s
i ã s d ng s lao ng làm thuê, áp d ng k thu t m i, có khuynh h ng t b n ch ngh a. Nh ng bó
t nông dân theo ph ng th c phong ki n: tô, thu , t p d ch ã ng tr s chuy n bi n sang CNTB.
- Công nghi p, b t u xu t hi n m t s ngành m i: v i bông, làm
trang s c,
g …Các công
tr ng th công ra i và s d ng s c lao ng làm thuê ngày càng nhi u. Các ngành s n xu t b ng máy
móc t ng lên nhanh chóng: c bi t công nghi p d t v i bông, công nghi p khai thác m .

- Nh ng s t n t i c a nông nô là m t tr ng i l n c a s c s n xu t TBCN. Do v y, ch
th ng tr c a
phong ki n ã kìm hãm b c quá
c a Nga sang ch
t b n. ó là mâu thu n gi a s c s n xu t và
quan h s n xu t.
b) Tình th c a các m ng xu t hi n:
- Cu c chi n tranh Cr m (1853-1856) là cu c chi n tranh mang tính ch t xâm l c c a c 2 phía (Nga
và ng minh Anh-Pháp). Nga b th t b i vì ch
chính tr th i nát, kinh t ki t qu , s chu n b không
chu áo…S th t b i ó, y nhanh s hình thành tình th cách m ng ã âm t nhi u n m tr c:
+S b t mãn c a qu n chúng nhân dân ngày càng t ng: 1858-1860 có h n 300 cu c u tranh c a nông
nô ch ng a ch .
+Cu c kh ng ho ng ã di n ra ngay trong lòng giai c p th ng tr .
+Xu t hi n m t l c l ng m i là trí th c ti u t s n, h
a ra ch ng trình cách m ng dân ch t s n
ti n b , mu n a n c Nga chuy n sang CNXH.
Nh v y, cho n nh ng n m 60 c a th k XIX, tình th cách m ng ã chín mu i Nga.
2. Cu c c i cách nông nô Nga:
-V n
th tiêu ch
nông nô là v n
c p thi t c a xã h i. Nó có 2 con
ng
th c hi n: cách
ng ho c c i l ng. Nhân dân và nh ng ng i dân ch mu n ti n hành cách m ng
xoá b ch
phong ki n. Còn Nga hoàng, quý t c và t s n mu n i theo con
ng c i l ng.

- Ngày 19.2.1861: Sa hoàng phê chu n s c lu t “gi i phóng” nh ng ng i nông dân l thu c a ch h
c t do thân th , có quy n t h u,
c tham gia ho t ng công th ng nghi p…S gi i phóng ó ã
làm t ng ngu n cung c p s c lao ng làm thuê, t o
u ki n thu n l cho s phát tri n c a kinh t
TBCN.
Nh ng trên th c t , ng i nông dân mu n
c gi i phóng ph i n p ti n chu c r t n ng cho a ch , h
ch
c t do khi a ch b ng lòng cho h chu c l i ru ng t. Quá trình th c hi n s c lu t trên, ti n hành
t ch m ch p, n ng n , th t c làm kh
c gi i phóng nông nô c ng ph i m t 2 n m và trong th i gian ó
v n ph i ch u các “ngh a v t m th i” cho a ch . Vì th , b n quý t c th ng tìm cách kéo dài th i
gian làm th t c.
- V i s c lu t trên, làm cho nông dân th t v ng, làn sóng ph n kháng bùng lên kh p n i, cùng v i ph n
trí th c, sinh viên c ng tham gia u tranh, òi l t
ch
quân ch chuyên ch , thi t l p ch
dân
ch . Do ó, bu c Nga hoàng ph i ti n thêm m t b c trong vi c th tiêu ch
nông nô,
c ti n hành
trong kho ng th i gian 1864-1874; nó thu h p trong ph m vi kinh t a ph ng, y t , giáo d c.
Nh ng c i cách trên c ng ch m b o quy n l i c a quý t c a ch . Do v y, phong trào c a qu n chúng
i bùng n kh p n i. c bi t là phong trào Dân tuý: v c b n ây là t ch c ti n b , ch tr ng i vào
dân chúng và lôi kéo dân chúng ch ng ch
Nga hoàng. Nh ng ch y u ho t ng kh ng b cá nhân,
không th y
c vai trò c a gai c p vô s nvà n cu i th k XIX thì bi n ch t và i l p v i ch nghiã

Mác.
3. K t lu n:
- Giai c p t s n Nga không
kh n ng gi vai trò lãnh o cách m ng t s n ch ng phong ki n. Do
ó, n c Nga ã di n ra cu c c i cách nông nô do Nga hoàng th c hi n, nh m xoa d u phong trào u tranh
a qu n chúng duy trì a v và quy n l i c a quý t c, a ch .
- Cu c c i cách c ng t o u ki n nh t nh cho s phát tri n CNTB Nga, bi n n c Nga Sa hoàng
thành m t n c quân ch t s n.
- ây là m t cu c c i c i cách n a ch ng, không tri t , còn duy trì nhi u tàn d phong ki n trên các
t c a ch
chính tr , kinh t , xã h i. Nh ng tr l c c a s phát tri n kinh t TBCN ch a
c gi i
quy t c n b n. N c Nga v n c n ph i có m t cu c cách m ng dân ch th c s .
IV. N c M n a u th k XIX và cu c n i chi n (1861-1865)
1. N c M n a u th k XIX:
a) Chính sách xâm l c c a M :
- n gi a XIX: lãnh th n c M
c m r ng m t cách nhanh chóng sang phía tây và phía Nam. n
gi a th k XIX n c M ã có 30 bang, di n tích:4.8 ti u km2. n 1860 có t i 34 bang
- H c thuy t M n rô ra i vào tháng 2.1823: nh m m r ng s th ng tr c a M
M la tinh. Nh ng
m 40 c a th k XIX M ã dòm ngó t i châu Á. Tham gia cu c chi n tranh thu c phi n l n Iⅈ uy
hi p Nh t b n (1853)
b) S phát tri n công nghi p và nông nghi p:
* Công nghi p:
c th a h ng nh ng thành t u cách m ng k thu t c a châu Âu, nh t là cách m ng công nghi p
Anh.
- u th k XIX: công nghi p M mang c
m c a n n công nghi p hi n i: nh t là công nghi p
t, công nghi p

ng s t. Ngành khai m , luy n kim c bi t phát tri n. Ngành óng tàu phát tri n
nhanh.
n nh ng n m 1850: giá tr s n l ng công nghi p ã v t qua giá tr s n l ng nông nghi p. S n xu t
công nghi p c a M
ng th 4 th gi i sau Anh, Pháp,
c.
- Do s phát tri n công nghi p, s l ng công nhân ngày càng t ng lên nhanh chóng. 1860: có 1,4 tri u
công nân. Giai c p công nhân M ã s m giác ng
u tranh, nhi u cu c u tranh c a công nhân ã bùng
t 1833-1837: có t i 168 cu c bãi công t quy mô thành ph .
* Nông nghi p và “con
ng ki u M ”
- Sau cách m ng: nông nghi p M có s khác nhau gi a các mi n: Mi n B c và Tây B c là n n kinh t
tr i ch nh chi m u th , s n xu t ph c v th tr ng công nghi p. Nh ng mi n Nam là n n nông
nghi p n n d a trên s bóc l t nô l da en.
- Nh v y, s phát tri n nông nghi p TBCN M g n li n v i kinh t tr i ch và kinh t
n
n.
Nh ng con
ng phát tri n nông nghi p ki u t b n M không th dung n p ch
n
n mi n
Nam và b n thân nh ng ng i nô l ngày càng ông, h s
u tranh òi gi i phóng.
u này s d n n
cu c n i chi n không tránh kh i xoá b ch
nô l , m
ng cho CNTB M phát tri n.
c) Mâu th ân xã h i:

- Hi n pháp M ã m c nhiên công nh n s t n t i ch
nô l . Nh ng do công nghi p ngày càng phát
tri n, quy n l i gi a 2 t p oàn t b n công th ng nghi p và ch nô mi n Nam không th
u hoà
c
a. Cu c u tranh ã di n ra trên 2 v n c b n có liên quan v i nhau:
+Kh ng ch khu t m i xây d ng: t phía Tây: ch nô mu n phát tri n ch
n
n, ti p t c ch
nô l . Còn các ch kinh doanh m n B c mu n tr ng l ng th c và ch n nuôi gia súc thành vùng h u c n
cho công nghi p.
+Vi c n m quy n chi ph i chính ph Liên bang: các nhà t b n mi n B c mu n t p trung quy n l c
trung ng
th ng nh t s
u khi n. S phát tri n kinh t , òi ánh thu cao các lo i hàng ngo i nh p
có h i cho kinh t a ph ng. Còn ch
n n mu n h th p thu quan xu t kh u.
Nh v y, n nh ng n m 50-60 c a th k XIX: cu c u tranh gi a 2 bên tr nên gay g t. ây chính là
cu c u tranh gi a 2 th l c ti n b và b o th . Vì v y, cu c n i chi n tr thành cu c u tranh nh m gi i
quy t nh ng yêu c u ti n b c a l ch s .
2. Cu c n i chi n 1861-1865:
- Các cu c n i d y c a nô l ngày càng nhi u, h còn b tr n kh i n n.
u ó ch ng t ch d nô
n c M ã kh ng ho ng tr m tr ng.
- N m 1854: ng C ng hoà ra i: i di n cho t b n công nghi p mi n B c, có c
i bi u công nhân
và nông dân tham gia. Ch tr ng c a h là òi gi i phóng nô l và c p t cho nh ng ng i không có t.
Lãnh t là Abraham Lincôn, n m 1848 ông
c b u vào qu c h i và n 1860 ã c c t ng th ng. S

ki n này báo hi u ch
nô l mi n Nam ng tr c nguy c b tiêu di t.
- ng Dân ch ra i n m 1791: i di n cho ch
n
n mi n Nam và t s n ngân hàng, th ng
nghi p mi n B c. n 1860: ng phân hoá: m t b ph n mi n B c ph n i ch
nô l , còn b ph n
mi n Nam h ch tr ng duy trì ch
nô l , pân bi t ch ng t c
- Sau khi Lincôn c a ng c ng hoà trúng c t ng th ng, các bang ni m Nam tuyên b ly khai Liên bang
và l p ra chính ph riêng (Ríchmôn): chính ph ó g i là Hi p bang, l p i quân 10 v n
ch ng chính
ph trung ng.
- Ngày 12.4.1861: chi n tranh ã n ra t i Carôlina. Lúc u quân Hi p bang giành
c u th . S th t
i ban u c a Liên bang là do t s n công nghi p và Lincôn không s d ng nh ng bi n pháp quy t li t.
- Tháng 7.1863: phe Liên bang giành
c th ng l i, tình th quân s có l i cho mi n B c.
- N m 1864: Lincôn trúng c t ng th ng, cu c u tranh c a Liên bang liên ti p giành
c th ng l i
- Tháng 4.1865: quân i Liên bang chi m Ríchmôn, m t tu n sau quân i Hi p bang u hàng, n i
chi n k t thúc.
3. N c M sau n i chi n:
- T 1865-1869: An riu Giônx n lên làm t ng th ng (thu c phái ôn hoà- ng C ng hoà) nh ng khôg
mu n th c hi n nh ng bi n pháp dân ch tri t : tháng 12.1865: ngh vi n m i s a i trong hi n pháp v
xoá b ch
nô l , nh ng ng i da en b t u tham gia c quan l p pháp, hành chính.L c l ng ph n
ng mu n duy trì ch
phân bi t ch ng t c. . . .
- n 1870: hi n pháp M m i th a nh n quy n b u c c a t t c nam gi i không k màu da, nh ng

ph n không có quy n b u c .
4. K t lu n:
- N i chi n 1861-1865: là cu c cách m ng t s n l n th hai nh m ch ng b n ch nô và các khuynh
ng b o th òi duy trì ch
nô l .
- L c l ng cách m ng và ti n b là t s n công th ng nghi p mi n B c, qu n chúng lao ng và nô l .
- Nhi m v hàng u c a cu c chi n tranh: gi i phóng nô l .
- K t qu : ch n nô l ã b xoá b , con
ng phát tri n t b n ki u M trong nông nghi p
cm
ng, làm c s cho s phát tri n công nghi p. n cu i th k XIX, n c M b t u ti n hành cách m ng
công nghi p.
IV. Công cu c Duy Tân Nh t b n:
1. Tình hình n c Nh t tr c Duy Tân Minh Tr :
a) Tình hình kinh t và s kh ng ho ng c a ch
phong ki n:
* Nông nhgi p: d a trên quan h phong ki n, quy n s h u t ai thu c nhà n c phong ki n. Pháp
lu t không công nh n nông dân có quy n chi m h u t ai, vi c mua bán t b c m ng t. Trên th c t
vi c gán t di n ra trên quy mô l n, nông dân tr thành tá n.
N m1721: s c l nh kh n hoang: t o
u ki n cho các th ng gia xu t v n tham gia khai kh n t
hoang. Do ó, ã phá v s
c quy n t ai c a quý t c, ã xu t hi n giai c p a ch . zinusi g m phú
nông và nhà buôn cho vay n ng lãi.


Nh v y, trong nông nghi p ã xu t hi n quan h hàng hoá, ti n t , hi n t ng chi m h u t ai kinh
doanh ã làm thay i các quan h trong nông nghi p: di n tích tr ng cây công nghi p và th tr ng em
i nhi u l i nhu n. Tô thu b ng ti n thay cho hi n v t, s xúât hi n ch
làm thuê. n u th k XIX:

nh ng d u hi u kh ng ho ng c a n n kinh t t nhiên ngày càng l rõ: m t mùa, ói kém x y ra, hàng v n
dân c
ra th tr n ki m vi c làm t o nên t ng l p th dân m i.
* Công th ng nghi p:
- Các công tr ng th công và ph ng h i u tiên xu t hi n vào nh ng n m 20 c a th k XVIII. Công
tr ng th công phân tán là ch y u: nh t là ngành s n xu t l a, v i. CTTC ã xu t hi n nhi u t nh và có
n 100 CTTC do phong ki n qu n lí.
n gi a th k XIX: s CTTC lên t i hàng tr m, nh ng công nghi p ch t o v n ch a ra i. T l s n
ph m công nghi p c a Nh t so v i th gi i không áng k : ngành s n xu t t m i chi n 10% (1867)
Nh ng công nghi p Nh t g p nhi u khó kh n: tính bi t l p c a các công qu c v i các hàng rào quan
thu v i
th h n ch c a chính ph , c bi t là vi c c m nông dân không
cb
t, ch y ra thành th .
- Th ng nghi p: các th ng oàn lúa g o, t l a, th ng nhân ông t i hàng nghìn. H
c c
quy n buôn bán trong n c.
b) S tan rã quan h giai c p c và xu t hi n giai c p m i:
- Các giai c p c ã có s phân hoá:
amiô: là quý t c phong ki n l n, là m t qu c v ng c a m t lãnh a. Phân hoá thành 2 th l c: th
c c a các phiên phía B c: là th l c b o th , còn th l c các phiên phía Tây Nam, kinh t phát tri n có xu
ng canh tân, ch ng l i s b o th .
Samurai: là t ng l p
c luy n c v n l n võ, là t ng l p
c u ãi trong xã h i phong ki n. Nh ng
ã tr thành nh ng ng i kinh doanh, có t t ng ch ng l i Shôgum, mu n ti n hành c i cách xã h i.
Th ng nhân: Ôsaka có v trí c bi t quan tr ng, nh ng t p oàn th ng gia lúa g o l n ã n m
c
ch s ng c a t n c. H th ng là ch n c a các lãnh chúa, võ s th m chí c Shôgum. Nh ng h
không có a v t ng ng trong xã h i.

Nông dân: chi m 80-90 % dân c , do kinh t hàng hoá phát tri n, kinh t nông dân ngày càng khó kh n,
ã ch y ra thành th ki m vi c làm, ki m s ng. H b t mãn v i ch
Shôgum.
- Các cu c u tranh c a nông dân và th dân ngày càng gia t ng, n ra kh p a bàn t nông thôn n
các thành ph , c h m m . Kh i ngh a c a dân nghèo: òi gi m tô, thu , ch ng l ng hành, u c tích tr
a các th ng gia. Kh i ngh a c a dân thành th : v i kh u hi u m i ng i bình ng, các cu c kh i ngh a
cho th y chính quy n phong ki n ã n lúc không th
u hoà các mâu thu n xã h i và gi i quy t con
ng phát tri n c a Nh t B n.
2. T b n ph ng Tây m c a Nh t B n và Thiên Hoàng Minh Tr :
a) T b n ph ng Tây m c a:
-M
c bi t chú ý n Nh t B n vì ây có th là tr m d ng chân c a các tàu M
to ra các khu v c
Trung Qu c và Thái Bình D ng. Vì v y, n 1858: M kí hi p c b t bình ng v i Nh t và giành
c
quy n lãnh s tài phán và t i hu qu c v quan thu . Ít lâu sau Anh, Pháp, Nga và các c ng qu c châu Âu
cùng kí v i Nh t các hi p c b t bình ng.
- nh h ng c a vi c m c a:
+ Các lãnh chúa không tán ng vi c m c a và ký hi p c. Mâu thu n v kinh t , chính tr , ngo i
giao làm cho l c l ng ch ng Shôgum h p thành m t th l c và a ra kh u hi u “ Ch ng ngoài, ng h
Thiên hoàng”
+ Tài chính b thi u h t, thu má n ng n , hàng hoá n c ngoài tràn vào làm cho nhi u ngh th công b
phá s n, t o nên s h n lo n trong cu c s ng kinh t .
+ Vi c “Ch y máu vàng” làm cho giá c t ng v t, nh t là g o và mu i
+ T ng l p Samurai ngày càng khó kh n v kinh t và m t h t quy n. H tr thành l c l ng hay gây g
i ng i ngo i qu c.
Phong trào l t
Shôgum ngày càng m nh m , ng u là các công qu c Tây Nam, h ch ng l i l c
ng b o th , ng h Thiên hoàng, òi tr quy n cho Thiên hoàng và òi ti n hành c i cách.

- Vào u n m 1860: các n c t b n ã liên k t nhau l i ng h Shôgum nh m b o v quy n l i c a
chính h . Chính quy n Shôgum càng lún sâu trên con
ng tho hi p
+ N m 1864: s can thi p c a n c ngoài vào Nh t càng t ng, ch m trán v i k thu t châu Âu và sau ó
c s vi n tr c a Anh v quân s , các công qu c ch ng Shôgum, u b kh u hi u ch ng n c ngòai.
b) Shôgum bu c ph i trao tr quy n hành cho Thiên hoàng:
- N m 1866: n n m t mùa và ói kém gây nên cu c kh ng ho ng l n : th dân n i d y òi lúa g o, nông
dân ph n kháng òi gi i phóng kh i s ràng bu c t ai c a ch
phong ki n, phong trào ch ng ng i


c ngoài v n không m t i trong nhân dân.
u ó, ch ng t nhân dân mu n thay i m t ch
xã h i
không còn có kh n ng làm cho t n c phát tri n.
- L c l ng c a phe ch ng i d n d n chi m th m nh. Tr c th l c c a c a công qu c Choslu,
Satsuma cùng Thiên hoàng. Ngày 9.11.1867 Shôgum Keiki ã xin tr quy n cho Thiên hoàng Mutshitô,
a lên ngôi m i 15 tu i.
3. Thiên hoàng Minh Tr lên n m quy n:
- Ngày 3.1.1868: Thiên hoàng ra l nh tru t quy n Shôgum và thành l p chính ph m i. Nòng c t c a
chính ph là quý t c t s n hoá (Samurai). Ch d a v tài chính c a chính ph là t ng l p th ng nhân
giàu có.
- Tháng 6. 1869, cu c c i cách hành chính
c th c hi n: b phiên qu c, t ai trong toàn qu c
c
phân thành 72 huy n và 3 ph tr c thu c chính ph trung ng. Xoá b các t c hi u quý t c nh ng cho
h ng m t ph n b ng l c nh t nh.
- T n m 1868-1870, chính ph th c hi n m t l at chính sách khuy n khích công th ng nghi p: xoá b
hàng rào thu quan, th tiêu c quy n c a m t s t p oàn th ng nhân, th ng nh t ti n t , cho t nhân
vay v n s n xu t, xây d ng các xí nghi p r i bán cho t nhân…

- V nông nghi p: phát gi y ch ng nh n ru ng t cho nh ng ng i ang chi m h u ru ng t, cho t
do mua bán ru ng t, thu
t là 3% giá t và n p b ng ti n. Ch
t có quy n t do tr ng tr t các lo i
cây có lãi nh t
- Giáo d c: thi hành chính sách c ng b c giáo d c ti u h c cho t t c tr em
- Quân s , n m 1873: th c hi n ch
tr ng binh th c hi n xây d ng m t i quân th ng tr c theo
ki u Âu châu, xoá b quân i riêng bi t c a các công qu c c , t o u ki n
hi n i hoá quân i và
a quân i vào h th ng quy n l c c a chính ph , v i 2 ch ng: h i quân và l c quân.
Nh ng c i cách c a Thiên hoàng Minh Tr kéo dài n cu i th k XIX, khi Nh t B n ban hành hi n
pháp và tri u t p qu c h i, m i ch m d t th i k Minh Tr Duy Tân.
4. K t lu n:
- Cu c Minh Tr Duy Tân là m t m c l n trong l ch s
t n c Nh t.
c coi là m t cu c cách m ng
s n không tri t
vì không hoàn toàn th tiêu ch
phong ki n, c s kinh t và s th ng tr c a giai
p phong ki n. Ch a th c hi n
c nh ng quy n dân ch t i thi u cho con ng i.
- Công cu c Minh Tr Duy Tân ã xoá b ch
phong ki n, xác l p ch
TBCN và v t qua nguy c
nô d ch c a các n c t b n ph ng Tây và tr thành m t n c t b n u tiên châu Á.
- Do th tr ng trong n c nh h p nên giai c p t s n Nh t ráo ri t l i d ng s xâm l c n c ngoài
bù p thi u sót ó và bi n thành m t trong nh ng ngu n g c xâm l c tích c c nh t trên th gi i.
Nhìn chung, nh ng chuy n bi n m nh m gi th k XIX ã xác l p CNTB nhi u n c Âu, M , Nh t
n. Tuy còn nhi u n c v n ti p t c n m trong ch

phong ki n. Nh ng kinh t t b n
c t ng
tr ng nhanh do quá trình công nghi p hoá ã tác ng m nh m
n th tr ng th gi i nói chung và n
các châu l c nói riêng.
Giai c p t s n ã xây d ng
c c s v t ch t, k thu t v ng ch c cho CNTB, v t xa ch
phong
ki n, m b o th ng l i cho ch
t b n trong cu c u tranh ch ng phong ki n. Có th k t lu n r ng:
CNTB ã th ng l i trên ph m vi th gi i.