Bài 23. Điện từ trường

Điện từ trường và sóng điện từ là hai khái niệm trung tâm
của một lí thuyết vật lí lớn.Sự ra đời của thuyết điện từ
được đánh dấu bằng 2 công trình nổi tiếng của Mắcxoen:”Về những đường sức từ của Fa-ra-đây”(1856) và “Lí
thuyết động lực về điện từ trường


James Clerk Maxwell (13
tháng 6 năm 1831 tai
Edinburgh, Scotland 5
tháng 11 năm 1879) l một
nhà toán toán, một nhà
vật lý học ngời Scot. Ông
đã đa ra hệ phơng trình
miêu tả những định luật
cơ bản về điện trờng và
từ trờng đợc biết đến với
phơng trình Maxwell. Đây
là hệ phơng trình chứng
minh rằng điện trờng và
từ trờng là một thành phần
một trờng thống nhất điện
từ trờng. Ông cũng đã
chứng minh rằng trờng
điện từ có thể truyền đi


I.Mi quan h gia in trng v t trng
1.T trng bin thiờn v in trng xoỏy
thí chạy

nghiệm
? mạch , suy ra:
CóQuan
dòngsát
điện
trong
Khi nào
có dòng
điện
chạyc/đ có hớng
Có lực điện
t/d lên
hạt mang
điện
trong một đoạn mạch
ực điện( điện trờng) có khi có từ thông
(từ trờng)biến thiên qua mạch
ĐiệnTrong
trờngthí
trong
mạch của
là điện
nghiệm
ta ,
trờng
lực điện xuất hiện khi nào?,
r
B đang tăn
khép
kínđiểm

,gọi làcủa
điện
trờng
đặc
cờng
độ điện trờng
xoáy
Phân tích hiện tợng trên ,Mắc-xoen cho rằng
Trongvùng không gian có từ trờng biến
thiên theo thời giantrong
thì vùng đó
xuất
hiện một điện trờng xoáy
Hay :
Từ trờng biến thiên theo thời gian xuất hiện
điện trờng xoáy


2. Điện trường biến thiên và từ trường
a,Từ trường của mạch dao động
Ta đã biết ,xung quanh một từ truờng biến thiên có xuất hiện một điện trường
xoáy ─>điều ngược lạicó xảy ra không ?Xuất phát từ quan điểm:”có sự đối
xứng giữa điện và từ” Mắc-xoen đã khẳng định là có.
Xét mạch dao động lí tưởng đang hoạt động. Tại thời
điểm t, q và i như hình vẽ.

dq
Cường độ dòng điện tức thời trong mạch i =
dt

i
+
C

-

q
L

-

+

dE
Mặt khác q=Cu=CEd ;d là khoảng cách giữa 2 bản tụ điện.Do đó i = Cd
dt
Biểu thức trên cho thấy sự liên quan mật thiết giữa cường độ dòng điện
trong mạch với tốc độ biến thiên của cường độ điện trường trong tụ điện.


Theo Mắc-xoen,nếu ta quan niệm dòng điện chạy trong mạch phải là
dòng điện kín thì phần dòng điện chạy qua tụ điện lúc đó sẽ ứng với sự
biến thiên của điện trường trong tụ điện theo thời gian.
Mặt khác,thực nghiệm cho thấy dòng điện tức thời trong mạch dao động
cũng tạo ra một từ trường,Như vậy, xung quanh chỗ có điện trường biến
thiên trong tụ đã xuất hiện một từ trường.
b, Kết luận
Nếu tại một nơi có điện trường biến thiên theo thời gian thì tại nơi đó xuất
hiện một từ trường, Đường sức của từ trường bao giờ cũng khép kín.

ll. Điện từ trường và thuyết điện từ Mắc-xoen
1. Điện từ trường
Ta đã biết giữa điện truờng và từ trường có mối liên hệ với nhau:điện trường
biến thiên→ từ trường xoáy, và ngược lại từ trường biến thiên → điện trường
xoáy
→Hai trường biến thiên này liên quan mật thiết với nhau và là hai
thành phần của một điện trường thống nhất,gọi là điện từ trường.
2.Thuyết điện từ Mắc-xoen
Mắc-xoen đã xây dựng được một hệ thống 4 phương trình diễn tả mối
quan hệ giữa:
-điện tích, điện trường,dòng điện và từ trường ;
-sự biến thiên của từ trường theo thời gian và điện trường xoáy;
-sự biến thiên của điện trường theo thời gian và từ trường.


1. Phát biểu nào sau đây là sai khi nói về điện từ trường?
A. Khi từ trường biến thiên theo thời gian, nó sinh ra một điện trường xoáy.
B. Khi điện trường biến thiên theo thời gian, nó sinh ra một từ trường xoáy.
C. Điện trường xoáy là điện trường mà các đường sức là những đường cong.
D. Từ trường xoáy có các đường sức từ bao quanh các đường sức điện.
2. Chọn câu Đúng. Trong điện từ trường, các vectơ cường độ điện trường
và vectơ cảm ứng từ luôn:
A. cùng phương, ngược chiều.
B. cùng phương, cùng chiều.
C. có phương vuông góc với nhau. D. có phương lệch nhau góc 450.
3. Chọn phương án Đúng. Trong mạch dao động LC, dòng điện dịch trong tụ điện
và dòng điện trong cuộn cảm có những điểm giống nhau là:
A. Đều do các êléctron tự do tạo thành. B. Đều do các điện tích tạo thành.
C. Xuất hiện trong điện trường tĩnh.

D. Xuất hiện trong điện trường xoáy.


4. Phát biểu nào sau đây là không đúng?
A. Điện trường tĩnh là điện trường có các đường sức điện xuất phát từ điện tích
dương và kết thúc ở điện tích âm.
B. Điện trường xoáy là điện trường có các đường sức điện là các đường cong
kín.
C. Từ trường tĩnh là từ trường do nam châm vĩnh cửu đứng yên sinh ra.
D. Từ trường xoáy là từ trường có các đường sức từ là các đường cong kín
5. Phát biểu nào sau đây là không đúng?
A. Một từ trường biến thiên tuần hoàn theo thời gian, nó sinh ra một điện
trường xoáy.
B. Một điện trường biến thiên tuần hoàn theo thời gian, nó sinh ra một từ
trường xoáy.
C. Một từ trường biến thiên tăng dần đều theo thời gian, nó sinh ra một điện
trường xoáy biến thiên.
D. Một điện trường biến thiên tăng dần đều theo thời gian, nó sinh ra một từ
trường xoáy biến thiên.
6. Phát biểu nào sau đây là không đúng?
A. Dòng điện dẫn là dòng chuyển động có hướng của các điện tích.
B. Dòng điện dịch là do điện trường biến thiên sinh ra.
C. Có thể dùng ampe kế để đo trực tiếp dòng điện dẫn.
D. Có thể dùng ampe kế để đo trực tiếp dòng điện dịch.


7. Phát biểu nào sau đây là không đúng khi nói về điện từ trường?
A. Khi một điện trường biến thiên theo thời gian, nó sinh ra một từ trường xoáy.
B. Điện trường xoáy là điện trường có các đường sức là những đường cong.
C. Khi một từ trường biến thiên theo thời gian, nó sinh ra một điện trường.

D. Từ trường có các đường sức từ bao quanh các đường sức điện.
8. Phát biểu nào sau đây là không đúng khi nói về điện từ trường?
A. Một từ trường biến thiên theo thời gian sinh ra một điện trường xoáy biến
thiên ở các điểm lân cận.
B. Một điện trường biến thiên theo thời gian sinh ra một từ trường xoáy ở các
điểm lân cận.
C. Điện trường và từ trường xoáy có các đường sức là đường cong kín.
D. Đường sức của điện trường xoáy là các đường cong kín bao quanh các
đường sức từ của từ trường biến thiên.
9. Phát biểu nào sau đây là đúng khi nói về điện từ trường?
A. Điện trường trong tụ điện biến thiên sinh ra một từ trường giống từ trường
của một nam châm hình chữ U.
B. Sự biến thiên của điện trường giữa các bản của tụ điện sinh ra một từ
trường giống từ trường được sinh ra bởi dòng điện trong dây dẫn nối với tụ.
C. Dòng điện dịch là dòng chuyển động có hướng của các điện tích trong lòng
tụ điện.
D. Dòng điện dịch trong tụ điện và dòng điện dẫn trong dây dẫn nối với tụ
điện có cùng độ lớn, nhưng ngược chiều.