Bài 21. Từ trường của dòng điện chạy trong các dây dẫn có hình dạng đặc biệt

KIỂM TRA BÀI CŨ:
Phát biểu nào sau đây là KHÔNG ĐÚNG:

A. Khi có sự biến đổi từ thông qua mặt giới hạn bởi mạch điện thì trong mạch xuất hiện suất điện
động cảm ứng. Hiện tượng đó gọi là hiện tượng cảm ứng điện từ.

B. Dòng điện xuất hiện khi có sự biến thiên từ thông qua mạch điện kín gọi là dòng điện cảm ứng.

C. Dòng điện cảm ứng có chiều sao cho từ trường do nó sinh ra luôn ngược chiều với chiều của từ
trường đã sinh ra nó.

D. Dòng điện cảm ứng có chiều sao cho từ trường do nó sinh ra có tác dụng chống lại nguyên nhân
đã sinh ra nó.


Bài 40: DÒNG ĐIỆN PHU-CÔ
1. Dòng điện Fu-cô
a. Thí nghiệm
b. Giải thích
c. Định nghĩa
d. Tính chất

2. Tác dụng của dòng điện Fu-cô
a. Một vài ví dụ ứng dụng dòng Fu-cô
b. Một vài ví dụ về trường hợp dòng Fu-cô có hại


1.Dòng điện Fu-cô
a.Thí nghiệm

Lá kim loại dao động trong từ trường dừng lại nhanh hơn lá kim

loại dao động trong không khí


Thay lá kim kim loại đặc bằng lá kim loại sẻ rãnh

Lá kim loại sẻ rãnh dao động lâu hơn
lá kim loại đặc khi chúng dao động
trong từ trường


b. Giải thích
- Khi tấm kim loại dao động, nó cắt các đường sức từ của nam châm, do đó trong kim loại sinh ra dòng điện
cảm ứng.
- Theo định luật Len-xơ, dòng điện cảm ứng trong tấm kim loại có tác dụng ngăn cản sự chuyển động của
chính tấm kim loại đó. Do đó tấm kim loại nhanh chóng dừng lại.
- Thay lá kim loại đặc bằng lá kim loại sẻ rãnh, diện tích giảm => điện trở tăng làm cho dòng cảm ứng giảm,
do đó lá kim loại bị làm chậm ít hơn


c. Định nghĩa
Dòng điện cảm ứng được sinh ra ở trong khối vật dẫn khi vật dẫn chuyển động trong từ trường hay được đặt
trong từ trường biến đổi theo thời gian là dòng Fu- cô.

d. Tính chất

Khối kim loại

Dòng Fu -cô

Đặc tính chung của dòng Fu-cô là tính chất

xoáy, các đường dòng của dòng Fu-cô là
các đường cong kín trong khối vật dẫn

B


2. Tác dụng của dòng điện Fu-cô
Nhận xét
Dòng điện Fu-cô là dòng điện chạy trong kim loại, bản kim loại có điện trở => tỏa nhiệt.

a.

Dòng Fu-cô có lợi

Phanh điện từ

Bếp từ


Công tơ điện

Cấu tạo


Hoạt động
- Khi dòng điện qua cuộng dây trong công tơ, nó sẽ sinh ra momen làm cho đĩa kim loại của
công tơ quay.
- Khi ngắt dòng điện, mặc dù không còn momen quay tác dụng lên đĩa nhưng đĩa vẫn tiếp
tuc quay vì có quán tính. Đĩa kim loại đặt giữa hai cực cũa một nam châm hình chữ U.Để
tạo ra dịng điện Fu-cô trong đĩa kim loại.làm cho đĩa nhanh chóng dừng lại.

Đệm từ trường
Đặt một vật dẫn trên một từ trường tăng dần từ cao xuống thấp, khi vật rơi xuống bởi trọng lực sẽ có từ thông
qua nó tăng lên, tạo dòng Foucault phản kháng lại sự rơi này. Nếu vật làm bằng chất siêu dẫn, có điện trở bằng
không, tạo ra dòng điện Foucault hoàn hảo (hiệu ứng Meissner), sinh ra lực điện phản kháng đủ lớn để có thể
triệt tiêu hoàn toàn trọng lực đối kháng, cho phép tạo ra đệm từ trường, nâng vật nằm cân bằng trên không
trung. Đệm từ có thể được ứng dụng để nâng tàu cao tốc, giảm ma sát (do ma sát chỉ có giữa thân tàu và không
khí), tăng vận tốc chuyển động của tàu.


Đệm từ trường
(chiếc ghế lơ lửng trên đệm
từ trường)

Tàu điện siêu tốc chạy
trên đệm từ trường với ma
sát rất nhỏ


b. Dòng Fu-cô có hại và cách khắc phục
Trong những thiết bị điện như động cơ điện, máy biến áp, dòng Fu-cô toả nhiệt làm
cho thỏi sắt nóng lên có thể làm hỏng máy. Mặt khác dòng Fu-cô chống lại nguyên
nhân sinh ra nó. Đối với động cơ điện nó chống lại sự quay của động cơ, làm giảm
công suất của máy


Cách khắc phục
Các lõi sắt được làm bằng nhiều lá tôn Si lic ghép
cách điện với nhau, những lá thép mỏng này được đặt

song song với đường sức từ. Lúc đó dòng điện Fu- cô
chạy trong từng lá mỏng điện trở lớn nên có cường độ
nhỏ làm giảm hao phí điện năng và lõi sắt ít bị nóng.


Máy bơm nước
Ví dụ như máy bơm nước có một lõi sắt đặt
trong một ống dây có dòng điện xoay chiều
chạy qua lõi sắt này có tác dụng tăng cường
từ trường => xuất hiện dòng phu cô


CỦNG CỐ
Câu 1: Khi sử dụng điện, dòng điện Fu-cô không xuất hiện trong:

a)
b)
c)
d)

Quạt điện.
Lò vi sóng.
Nồi cơm điện.
Bếp từ.


CỦNG CỐ
Câu 2: Chọn phát biểu sai:
SAI

Một tấm kim loại dao động giữa hai cực của một nam châm thì trong tấm kim loại xuất hiện

A

dòng điện Fu- cô.
SAI

Hiện tượng xuất hiện dòng điện Fu- cô thực chất là hiện tượng cảm ứng điện từ.

B

CĐÚNG
RỒI

D

Một tấm kim loại nối với hai cực của một nguồn điện thì trong tấm kim loại xuất hiện
dòng điện Fu- cô.

Dòng điện Fu- cô trong lõi sắt của máy biến thế là dòng điện có hại.
SAI


Câu
Câu 33

CỦNG CỐ

Muốn làm giảm hao phí do toả nhiệt của dòng điện Fu-cô gây trên khối kim loại, người ta
thường :

A
A

B
B

C
C

tăng
tăngđộ
độdẫn
dẫnđiện
điệncho
chokhối
khốikim
kimloại
loại

đúc khối kim loại không có phần rỗng bên trong

sơn phủ lên khối kim loại 1 lớp sơn cách điện

chia khối kim loại thành nhiều lá kim loại mỏng ghép cách điện
D
D

23
30

29
28
26
27
24
20
21
22
17
14
10
11
12
25
18
19
15
16
13
7
6
4
0
1
2
8
9
5
3

TRẢ LỜI CÂU HỎI 1,2,3,4,5,6/SGK TRANG 196
LÀM BÀI TẬP 1/SGK TRANG 196

CHUẨN BỊ BÀI MỚI, BÀI 41: HIỆN TƯỢNG TỰ CẢM