Nâng cao hiệu quả giờ dạy học truyện ngắn chiếc thuyền ngoài xa của nguyễn minh châu bằng cách hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà

Sở giáo dục và đào tạo thanh hóa

trờng thpt đặng thai mai

SNG KIN KINH NGHIM

NNG CAO HIU QU GI DY HC TRUYN
NGN CHIC THUYN NGOI XA CA NGUYN
MINH CHU BNG CCH HNG DN HC SINH
CHUN B BI NH

Ngi thc hin : Mai Th Hin
Chc v :

Giỏo viờn

SKKN thuc mụn : Ng vn

THANH HO, NM 2017


Mục lục
I. MỞ ĐẦU
Trang
1.

Lí do chọn đề tài

1

2

Mục đích nghiên cứu

1

3

Đối tượng nghiên cứu

2

4

Phương pháp nghiên cứu

2

II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN
1.

Cơ sở lí luận

2

2.

Thực trạng vấn đề

4

3.

Giải pháp thực hiện

7

4.

Cách thực hiện

7

4.1

Giao nhiệm vụ

7

4.2

Lập phiếu đánh giá

7

4.3

Giáo án thực nghiệm

8

5.

Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm

22

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1.

Kết luận

23

1.1

Ý nghĩa của đề tài trong quá trình công tác

23

1.2

Khả năng áp dụng

23

1.3

Kinh nghiệm thực hiện thời gian qua

23

2.

Kiến nghị

24

I. MỞ ĐẦU
2


1. Lí do chọn đề tài
Những năm gần đây, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã chú trọng nhiều hơn đến
chất lượng giáo dục các cấp nhằm cung cấp kiến thức toàn diện cho người học,
đặc biệt là nâng cao chất lượng dạy và học môn Ngữ Văn trong nhà trường phổ
thông. Trên cơ sở đó, giáo viên muốn rèn luyện cảm thụ văn học, bồi dưỡng
tình cảm, tâm hồn và nhân cách chuẩn bị hành trang cho các em bước vào đời.
Trong dạy và học môn Ngữ Văn nói chung, cụ thể là đổi mới trong cách dạy
và học, giáo viên lấy học sinh làm trung tâm để các em có thể tự học, tự bồi
dưỡng nhân cách, thông qua việc tiếp nhận văn bản văn học. Để tiếp cận một
văn bản văn học, chúng ta có nhiều con đường đi khác nhau. Nhà trường THPT
có vai trò to lớn tạo ra một công chúng yêu văn học, một lớp người đọc có văn
hóa.
Nhưng qua thực tế giảng dạy ở các năm gần đây, chúng ta đều nhận ra rằng
học sinh hiện nay không còn yêu thích môn văn học và thi cử chỉ mang tính chất
đối phó, học cho qua và học cho xong không đi sâu vào giá trị văn chương và
những tư tưởng tình cảm tốt đẹp đẽ, từ đó hình thành nên kĩ năng sống trong
mỗi chúng ta. Đứng trước thực trạng đó, là giáo viên trực tiếp tham gia giảng
daỵ tôi muốn các em trước khi có một bài học trên lớp thì phải đọc bài và chuẩn
bị bài ở nhà chu đáo, đến lớp học sinh phải là người làm chủ kiến thức chứ

không thụ động.
Bên cạnh đó, truyện ngắn là một trong số thể loại rất ngại đọc các em học
sinh hiện nay bị chi phối rất nhiều vấn đề của xã hội và luôn luôn trong tình
trạng học tác phẩm mà không đọc tác phẩm, tôi đã tập trung nghiên cứu đề tài:
Nâng cao hiệu quả giờ dạy học truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa của
Nguyễn Minh Châu bằng cách hướng dẫn học sinh chuẩn bị bài ở nhà.
Để nâng cao hiệu quả khi các em tiếp nhận một của tác phẩm thuộc thể loại
truyện ngắn tôi đã hướng dẫn các em chuẩn bị bài ở nhà thông qua việc đọc tác
phẩm và thực hiện những hướng dẫn tôi giao cho học sinh, để tạo hướng thú các
em tiếp cận và thêm yêu văn học.
2. Mục đích nghiên cứu
Theo Giáo sư Nguyễn Đăng Mạnh: “Dạy văn trước hết là dạy đọc văn”. Dạy
học một tác phẩm văn chương trước hết là dạy cho các em yêu và thích đã sau đó
mới dạy các em học. Để tạo sự hứng thú trước khi học văn bản thì các em phải
đọc tác phẩm, trước hết đọc để biết, đọc để có kiến thức và sau cùng là đọc để
hình thành nên kĩ năng sống. Ở bất kì một tác phẩm văn học nào ta đều tiếp cận
với ba cấp độ như thế . [2]
Trong đề tài SKKN này tôi đã nghiên cứu đưa ra cho học sinh khi các em
đọc một tác phẩm phải phân chia theo ba cấp độ dể các em có cái nhìn tổng quát
và học tốt bài trên lớp khi đã có định hướng sẵn ở nhà.

3


3. Đối tượng nhiên cứu
Trong quá trình giảng dạy từ chương trình lớp 10, 11, 12 có rất nhiều tác
phẩm thuộc thể loại truyện ngắn, nhưng trong đề tài này tôi đặc biệt chú trọng
chương trình lớp 12 và tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh
Châu là một minh chứng cho việc đã có sự trải nghiệm về đề tài.
4. Phương pháp nghiên cứu

Dựa trên tương quan về mặt thể loại tôi đã đưa ra phương pháp nghiên cứu:
- Phương pháp thể nghiệm
- Phương pháp phân tích
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp tổng hợp
II. NỘI DUNG SÁNG KIẾN.
1. Cơ sở lí luận
Hiện nay, quan niêm dạy văn là dạy đọc văn, giờ văn là giờ hướng dần học
sinh đọc hiểu văn bản, nhưng có thể khẳng định khuynh hướng học văn hiện nay
là hoàn toàn đúng đắn và cập nhật xu thế thời đại phát triển của nền giáo dục
phát triển. Trước hết để giúp các em chuẩn bị bài tốt ở nhà trước hết các em cần
đọc là để biết tác phẩm vì đọc không chỉ là yêu cầu suốt tuổi thơ trong nhà
trường phổ thông, mà nó còn trở thành một nhân tố vô cùng quan trọng trong
việc xây dựng và mở rộng kiến thức và kỹ năng chiến lược của mỗi cá nhân
trong suốt cuộc đời khi đọc hiểu cần có sự khám phá liên tục nhằm giúp các
nhân đạt được mục đích, phát triển kiến thức, tiềm năng, tham gia một cách toàn
diện và tích cức khi tìm hiểu một văn bản nào đó.
Hướng dẫn các em biết tự đọc, thích đọc một tác phẩm văn học trước khi tìm
hiểu đó là một khó khăn đối với xu hướng học môn Ngữ văn như bây giờ. Bởi vì
để chuẩn bị bài, đọc bài ở nhà là khó xảy ra nếu như các em không được các
thầy cô giáo yêu cầu trực tiếp. Các em chỉ chuẩn bị nhà mang tính đối phó, chép
cho đủ. Học sinh không ý thức được rằng khi đọc một tác phẩm văn học trước
khi tìm hiểu có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Yêu cầu đầu tiên với các em học
sinh khi đọc tác phẩm văn học là phải nắm được kiến thức hàn lâm cơ bản nhất
và sau đó mới đi vào những nội dung cơ bản chi tiết hàm ẩn vốn có của nó, bước
cuối cùng các em phải đọc tác phẩm hình thành kĩ năng sống cho chính bản
thân.
Đọc và chuẩn bị bài ở nhà của học sinh đó là việc làm quan trọng, qua đó để
khi đi vào tiếp cận tác phẩm ta có cái nhìn đi từ chi tiết đến cụ thể. Từ nghĩa
tường minh đến nghĩa hàm ẩn lấy học sinh làm trung tâm để có cách ứng xử

chân thành, dễ bộc lộ tư tưởng, tình cảm, cảm xúc.
2. Thực trạng nghiên cứu vấn đề
4


Trong quá trình giảng dạy chương trình Ngữ văn 12, tôi nhận ra một số thực
trạng như sau:
Một là: Với tâm lí xem nhẹ tầm quan trọng của môn Ngữ văn, Nhiều học
sinh rất lười đọc tác phẩm, điều đáng nói dù không đọc tác phẩm nhưng học sinh
vẫn làm bài tập và soạn bài trước khi đến lớp. Bởi đã có rất nhiều loại sách tham
khảo và các em phụ thuộc vào quá nhiều sách tham khảo chỉ chép ra và tạo sức ì
cho học sinh về mặt tư duy và tâm lí tiếp nhận văn bản.
Hai là: Quan niệm: “ Thi gì học nấy” khiến cho nhiều học sinh có thiên
hướng học các môn tự nhiên. Tiếp xúc với tác phẩm văn học trong tâm thế thụ
động, miễn cưỡng. Do đó đọc và tìm hiểu bài ở nhà không bắt nguồn từ sự đam
mê chủ yếu là học vẹt, học thuộc theo kiểu tầm chương trích cú nhằm phục vụ
cho các kì thi.
Ba là: Bên cạnh đó có sự xâm lấn bành trướng của nhiều loại hình giải trí đã
tiêu tốn khá nhiều thời gian không nhỏ của mỗi học sinh cho nên học sinh không có
thời gian để tiếp cận tác phẩm ngẫm ra cái hay, cái đẹp của tác phẩm văn học.
Mặt khác, phương pháp dạy văn theo lối thuyết giảng một chiều đã áp đặt
kiến thức của bộ phận giáo viên hiện nay đã làm triệt tiêu tính sáng tạo, tính chủ
động của học sinh trong việc tiếp cận những tác phẩm có giá trị.
Kết quả thực trạng nghiên cứu
Trong năm học 2016 – 2017, tôi được phân công dạy hai lớp: 12A2, 12A8 tôi đã
khảo sát học sinh như sau:
Lớp/ sĩ số
Đã đọc bài ở nhà
Chưa đọc bài ở nhà
Đã soạn bài

12A2/ 37
2/ 37
35/37
36/37
12A8/ 35
3/ 35
32/35
33/35
Từ kết quả khảo sát trên, tôi đã có cách đổi mới trong quá trình dạy học, tìm
ra biện pháp khắc phục tình trạng học sinh học tác phẩm văn học mà không đọc
tác phẩm bằng cách hướng dẫn các em chuẩn bị bài ở nhà theo hệ thống đã cho
sẵn tạo sự hứng thú và phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh,
lĩnh hội được tác phẩm văn học rất gần vời hoàn cảnh sống của các em.
3. Giải pháp và tổ chức thực hiện.
Bước 1: Đọc - Đưa ra hệ thống câu hỏi và yêu cầu trả lời
Đối với mỗi tác phẩm truyện ngắn đọc để nắm bắt kiến thức ban đầu quan
trọng giúp học sinh có cái nhìn nhận ban đầu và làm quen với tác phẩm. Với
bước 1 này tôi đưa ra hệ thống câu hỏi ở 3 cấp độ, từ kiến thức cơ bản đến khái
quát trong tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu.
- Ở cấp độ nhận biết, tôi cung cấp cho các em các câu hỏi như sau:
Câu 1: Nêu những nét chính về tác giả Nguyễn Minh Châu. Đề tài mà nhà
văn quan tâm?
Câu 2: Tác phẩm “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu được
sáng tác trong hoàn cảnh nào?
5


Câu 3: Tác phẩm được rút ra trong tập truyện nào? Thể loại?
Câu 4: Phương thức biểu đạt chính của tác phẩm? Truyện được kể ngôi thứ
mấy? Ai kể?

Câu 5: Nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng phát hiện được điều gì khi đến bãi biển?
- Ở cấp độ thông hiểu: Khi đọc tác phẩm, tôi hướng dẫn học sinh trả lời
một số câu hỏi xem các em hiểu tác phẩm đến đâu.
Câu 1: Bố cục văn bản có thể chia làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần.
Câu 2: Vì Sao người đàn bà hàng chài lại xin với chán án Đẩu đừng bắt bà
bỏ chồng.
Câu 3: Nghệ thuật đặc sắc mà em rút ra được là gì?
Câu 4: Khi chứng kiến cảnh đối ngược ở bãi biển qua sự khám phá của nghệ
sĩ nhiếp ảnh Phùng gợi cho suy nghĩ gì?
Câu 5: Tại sao người đàn ông trong tác phẩm lại đánh vợ một cách vô cớ như
vậy ?
Câu 6: Vì sao với những trận đòn roi “ năm ngày một trận nặng, ba ngày một
trận nhẹ” nhưng người đàn bà dứt khoát không bỏ chồng?
Câu 4: Phùng và Đẩu rút ra được bài học nào về câu chuyện người đàn bà
hàng chài?
- Ở cấp độ vận dụng: Tôi giúp học sinh bằng cách đưa ra hệ thống câu hỏi mà
phần trả lời không có trong sách giáo khoa mà các em phải trực tiếp suy luận.
Câu 1: Khi em có dịp được chứng kiến cảnh đối ngược ở bãi biển như nhiếp
ảnh Phùng thì em sẽ xử lí như thế nào?
Câu 2: Từ hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng, em rút ra được bài học
gì về cách nhìn nhận cuộc đời?
Câu 3: Phùng và Đẩu rút ra được bài học gì về câu chuyện người đàn bà hàng
chài ở tòa án huyện? [1]
Bước 2: Đọc để hình thành nội dung chính
Để giúp các em có thức đọc bài ở nhà, tôi đã vẽ sẵn cho các em một số sơ đồ
tư duy, tái hiện kiến thức cơ bản trong tác phẩm và phát cho các em chuẩn bị ở
nhà.
Sơ đồ 1: Phát hiện 1: Bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp
Sơ đồ 2: Phát hiện 2: Bức tranh cuộc sống
Sơ đồ 3: Hình tượng người đàn bà hàng chài

Bước 3: Đọc để tích lũy kĩ năng sống
Để góp phần giáo dục kĩ năng sống cho học sinh qua việc đọc tác phẩm và
chuẩn bị bài ở nhà, thể hiện cách ứng xử có văn hóa trong các tình huống đa
6


dạng của cuộc sống, mặt khác kỹ năng sống qua việc đối thoại vơí người đọc để
học sinh có cách ứng xử trong cuộc sống.
Tôi yêu cầu học sinh ở nhà chuẩn bị cho tôi một số vấn đề sau:
1. Khuyến khích học sinh có năng khiếu hội họa vẽ hai phát hiện của nghệ sĩ
nhiếp ảnh Phùng khi ở bãi biển, cơ hội phát hiện và phát triển tài năng của học
sinh.
2. Qua đọc tác phẩm, bản thân em có ý thức trách nhiệm đối với đời sống hiện
thực và trăn trở trước vấn đề nóng bỏng của hiện thực cuộc sống.
3. Sau này em trưởng thành, em sẽ là chánh án thì em xử lí câu chuyện như
thế nào
4. Điểm nhìn trần thuật và nghệ thuật trong câu chuyện giúp em điều gì về
nhìn nhận cuộc sống và nghệ thuật.
5. Khi đọc một tác phẩm văn học em cần phải nắm bắt được gì?
4. Cách thực hiện.
4.1. Giao nhiệm vụ.
- Phân chia học sinh theo nhóm.
Nhóm 1: Đọc tác phẩm và trả lời toàn bộ phần câu hỏi của bước 1: Đọc để
biết
Nhóm 2: Thực hiện vẽ sơ đồ tư duy theo mẫu đã có sẵn
Nhóm 3:Thực hiện yêu cầu ở phần thực hành kĩ năng sống: vẽ tranh và cách
ứng xử trước các tình huống.
- Yêu cầu về thời gian: 3 ngày.
4.2. Lập phiếu đánh giá và kiểm tra kết quả của học sinh
Nhóm Công việc được giao Chất lượng sản phẩm

Kết quả thu nhận
1
2
3
- Giáo viên thu bài học sinh về kiểm tra
- Vào hôm có tiết, có bài giáo viên trả cho học sinh để trực tiếp ứng dụng
bài học trực tiếp.
- Cho điểm, khen, chê, phê bình.
4. 3 Giáo án thực nghiệm.

Ngày soạn: 20/02/2017
TIẾT: 75.76.77
CHIẾC THUYỀN NGOÀI XA
7


Nguyễn Minh Châu
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
1. Kiến thức
- Thấy được những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về cuộc đời và nghệ
thuật: phải nhìn nhận cuộc sống và con người một cách đa diện; nghệ thuật chân
chính luôn gắn với cuộc đời, vì cuộc đời.
- Cảm nhận được tình huống truyện độc đáo, mang ý nghĩa khám phá, phát hiện
về đời sống. Điểm nhìn nghệ thuật đa chiều. Lời văn giản dị mà sâu sắc, dư ba
2. Kỹ năng
- Đọc - hiểu truyện hiện đại.
- Kĩ năng sống:
+ Tự nhận thức về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực trong tác phẩm, về cảm
hứng thế sự và tấm lòng đầy ưu tư, trăn trở của nhà văn trước cuộc sống hiện tại,
qua đó rút ra bài học nhận thức về cuộc sống.

+ Tư duy sáng tạo: Vẽ tranh, phân tích, bình luận về cá tính sắc nét, về cách
đặt vấn đề và giải quyết vấn đề của nhà văn trong tác phẩm.
3. Thái độ: Bồi dưỡng cách nhìn nhận đa chiều trước cuộc sống.
II. PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC
1. Chuẩn bị của GV: Giáo án, SGK, SGV, đồ dùng dạy học.
2. Chuẩn bị của HS: Phiếu trả lời các câu hỏi, sơ đồ tư duy, tranh ảnh mà
các em đã chuẩn bị được , SGK, vở ghi, vở soạn, dụng cụ học tập.
III. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
- Động não: HS suy nghĩ và nêu ý kiến về cách tiếp cận và thể hiện hiện thực
trong tác phẩm.
- Thảo luận nhóm: trao đổi về sự thể hiện cảm hứng thế sự của nhà văn.
- Trình bày một phút: Trình bày cảm nhận, ấn tượng sâu sắc của cá nhân về
giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
1. Kiểm tra bài cũ: Không
2. Bài mới
Lời dẫn vào bài: Sau năm 1975, miền Nam được giải phóng, Bắc- Nam đã
sum họp một nhà, đất nước Việt Nam đẫ đi vào xây dụng và phát trieenrtrong
hòa bình. Điều đó cũng đã mở ra cho văn học những tiền đề mới. Nhiều nhà văn
đã trăn trở, tìm tòi hướng đi mới cho văn học, khám phá đời sống ở phương diện
đời thường, trên phương diện đạo đức, thế sự. Một trong những cây bút tiên
phong mở đường tài năng và tinh anh nhất là nhà văn Nguyễn Minh Châu trong
truyện ngắn nghịch lý “ Bến quê” và một lần nữa ta lại được tìm hiểu một tuyện
ngắn xuất sắc khác của ông – Truyện ngắn “ Chiếc thuyền ngoài xa”
HOẠT ĐỘNG CỦA GV & HS
NỘI DUNG BÀI HỌC
Hoạt động 1
- Em hãy giới thiệu những nét I. Tiểu dẫn
chung nhất về nhà văn Nguyễn 1.Tác giả:
- Nguyễn Minh Châu (1930- 1989), Ông là

Minh Châu?
HS trả lời, GV bổ sung, chốt nhà văn quân đội - “Niềm kiêu hãnh của
lại một số ý quan trọng. Những những người cầm bút”
8


tác phẩm chính của Nguyễn ( Nguyễn Khải)
Minh Châu chỉ cần yêu cầu HS - Quê: Xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh
nhớ tên ba tác phẩm.
Nghệ An
- Trước 1975: tác phẩm của ông mang đặc
điểm chung của văn học thời chống Mĩ: Mang
khuynh hướng sử thi, lấp lánh vẻ đẹp lãng
mạn và dồi dào chất thơ.
- Sau 1975 (chính xác là từ những năm 1980)
ông “thuộc trong số những nhà văn mở đường
tinh anh và tài năng nhất” (Nguyên Ngọc) của
văn học Việt Nam thời đổi mới và được tặng
Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ
thuật năm 2000
- Tác phẩm chính: (SGK) Dấu chân người
- HS trình bày hoàn cảnh sáng lính, Người đàn bà trên chuyến tàu tốc
tác
hành…
* HS tự tóm tắt tác phẩm trên 2. Văn bản:
cơ sở đã đọc và chuẩn bị bài ở - Hoàn cảnh sáng tác: Tháng 8- 1983
nhà
- Xuất xứ: In trong tập truyện ngắn cùng tên,
*GV nhận xét , bổ sung.
NXB Tác phẩm mới, Hà Nội, 1987

- Tóm tắt:
* GV đặt câu hỏi kiểm tra cảm Để có thể xuất bản một bộ lịch nghệ thuật về
nhận chung của HS
thuyền và biển một cách ưng ý, trưởng phòng
- Ấn tượng đầu tiên của em khi đề nghị nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng đi thực tế
đọc tác phẩm ?
chụp một bức ảnh với cảnh biển buổi sáng có
sương mù . Anh đi đến một vùng biển vốn là
- HS có thể đưa ra những ý kiến
chiến trường cũ và nhân dịp này thăm lại
khác nhau:
+ Thích vì: phản ánh cuộc sống, chánh án Đẩu, người bạn chiến đấu năm xưa.
con người một cách chân thực Sau mấy buổi sáng “phục kích”, Phùng đã
trong những mối quan hệ phức chụp được cảnh con thuyền lúc bình minh tạp hoặc có nhiều chi tiết hay và một bức tranh hài hòa, toàn bích. Người nghệ
sĩ không khỏi bối rối và tưởng như mình đã
lạ…
+ Không thích vì: Hiện thực khám phá thấy “chân lí của sự hoàn thiện”.
cuộc sống phũ phàng quá; thiếu Nhưng anh không ngờ từ con thuyền ngoài xa
lãng mạn; không thích môtip đẹp như mơ ấy lại bước xuống một đôi vợ
người phụ nữ bị ngược đãi mà chồng hàng chài và người đàn ông đánh đập
vẫn phải nhẫn nhục hoặc đơn vợ một cách tàn tệ chỉ để giải toả nỗi uất ức
giản chỉ vì em chỉ thích đọc vì sự nghèo khổ. Nghệ sĩ Phùng chưa kịp can
thiệp thì thằng Phác -đứa con- đã lao ra đánh
truyện trinh thám …
GV nên tôn trọng sở thích cá lại cha để cứu mẹ. Biết Phùng chứng kiến sự
tàn bạo của cha mình thằng Phác đâm ra ghét
nhân của HS miễn là các em lí
anh. Ba hôm sau, cũng trong làn sương sớm
giải được lí do thích hoặc không
Phùng lại chứng kiến cảnh gã đàn ông đánh

thích để giúp HS có cái nhìn sâu
vợ, cô chị gái tước đoạt con dao mà thằng bé
sắc hơn về tác phẩm sau giờ học
Phác định dùng để bảo vệ mẹ. Anh xông vào
9


can thiệp thì bị người đàn ông đánh trả.
Phùng bị thương và được đưa về trạm y tế
của toà án. Tại đây anh ngạc nhiên và xúc
động khi nghe câu chuyện của người đàn bà
hàng chài. Anh hiểu người đàn bà ấy không
* GV hướng dẫn HS tìm hiểu chịu bỏ người chồng tàn nhẫn vì cần người
bố cục đoạn trích.
đàn ông trên con thuyền ngoài khơi, để cùng
(Có thể chấp nhận những cách nuôi nấng đàn con. Cả Phùng và chánh án
đặt tiêu đề khác miễn là hợp lí) Đẩu đều thấm thía không thể giản đơn khi
nhìn nhận mọi hiện tượng của cuộc đời.
- Bố cục: ba đoạn
+ Đoạn 1(từ đầu đến chiếc thuyền lưới vó đã
biến mất): Cảnh bình minh trên biển
+ Đoạn 2(tiếp ....giữa phá): Câu chuyện ở toà
án huyện
+ Đoạn 3 (Còn lại): Tấm ảnh được chọn trong
bộ lịch năm ấy
II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN
1. Hai phát hiện của người nghệ sĩ nhiếp ảnh
a.Phát hiện 1: Bức tranh thiên nhiên hoàn mĩ
- Trong tiết học tôi sẽ chiếu phần chuẩn bị bài của học sinh, đại diện nhóm trình
bày kết quả học tập và sau đó giáo viên chốt kiến thức.

* GV nêu vấn đề:
- Trong chuyến đi thực tế, trước
cảnh bình minh trên biển, nhân
vật Phùng đã phát hiện những
điều gì? Cảm xúc của người nghệ
sĩ trước những điều đó?
* GV chiếu bức ảnh
* HS dựa vào bài đã chuẩn bị; cử
đại diện trình bày
* GV chốt kiến thức

a. Phát hiện 1: Bức tranh thiên nhiên hoàn
mĩ
- Vẻ đẹp trời cho mà cả đời bấm máy người
nghệ sĩ chỉ có diễm phúc bắt gặp một lần :
Mũi thuyền in một nét mơ hồ
loè nhoè vào bầu sương mù mầu trắng như
sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh
mặt trời chiếu vào.Vài bóng người lớn lẫn trẻ
con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc
mui khum khum…
+ Một bức tranh mực tàu của một danh hoạ
thời cổ
+ Toàn bộ khung cảnh từ đường nét đến ánh
sáng đều hài hoà
+ Một vẻ đẹp toàn bích
10

 Không thể tìm thêm một từ ngữ nào ấn
tượng hơn nữa để ca ngợi vẻ đẹp cổ điển mà
lãng mạn của bức tranh biển lúc bình minh.
- Cảm xúc người nghệ sĩ:
+ Đau thắt trái tim
+ Khám phá ra chân lí của sự hoàn thiện
+ Nghĩ rằng hiện thân của cái đẹp chính là
đạo đức
-> Còn gì hạnh phúc hơn đối với người nghệ
sĩ khi bắt gặp vẻ đẹp tuyệt cảnh đem đến sự
trong trẻo, bay bổng của tâm hồn
b. Phát hiện 2: Bức tranh cuộc sống đầy bất ngờ và nghịch lí:

* GV chiếu bức ảnh
* HS dựa vào bài đã chuẩn bị; cử
đại diện trình bày
* GV chốt kiến thức

- Để giờ học sôi nổi GV có thể
đặt ra tình huống : Nếu ở địa vị
người đàn bà em sẽ xử sự như
thế nào? HS đa số sẽ cho rằng:
+ Em không thể cam chịu như
vậy
+ Em sẽ kêu cứu
+ Em sẽ khóc
+ Em sẽ đánh lại
+ Không đánh được em sẽ
chạy…

b. Phát hiện 2: Bức tranh cuộc sống đầy bất
ngờ và nghịch lí:
Giữa lúc tâm hồn đang thăng hoa bởi cái đẹp
vô cùng, vô tận của ngoại cảnh thì nghệ sĩ
Phùng lại choáng váng vì những gì mình đang
chứng kiến:
- Từ chiếc thuyền đẹp như mơ, hai người
bước ra:
+ Một người đàn bà ngoài bốn mươi tuổi cao
lớn, thô kệch và xấu xí với khuôn mặt rỗ đầy
mệt mỏi, tái nhợt sau một đêm thức trắng
+ Một lão đàn ông thô kệch, dữ tợn với tấm
lưng rộng, mái tóc tổ quạ, chân đi chữ bát, đôi
mắt đầy vẻ độc dữ.
- Người đàn ông rút chiếc thắt lưng quật tới
tấp vào ngườiđàn bà với tất cả lòng căm hận
như lửa cháy:“Mày chết đi cho ông nhờ,
chúng mày chết đi cho ông nhờ”
- Người đàn bà cam chịu, nhẫn nhục ngoài
sức tưởng tượng“không hề kêu một tiếng,
không chống trả, cũng không tìm cách chạy
trốn”
- Một thằng bé như một viên đạn trên đường
lao tới đích nhảy xổ vào, giằng lấy chiếc thắt
lưng, quật vào gã đàn ông. Lão thẳng tay tát
thằng bé khiến nó lảo đảo ngã chúi xuống cát
rồi bỏ đi.
- Người đàn bà lúc này mới đau đớn, xấu hổ,
nhục nhã, mếu máo gọi: Phác, con ơi. Bà ôm
lấy đứa bé rồi lại buông ra, chắp tay vái lấy vái

để rồi bất ngờ chạy theo gã đàn ông, trở về
11


- Những phát hiện của người
nghệ sĩ gửi đến người đọc
những thông điệp gì về cuộc
sống, con người, mối quan hệ
giữa cuộc đời và nghệ thuât?
* HS thảo luận (có thể có những
ý kiến khác nhau)
- Cuộc đời vô cùng phức tạp;
nhiều khi đầy mâu thuẫn và
nghịch lí
- Có những sự vật, hiện tượng mà
hình thức và vẻ ngoài khác xa
nhau.
- Phải nhìn cuộc sống từ nhiều
góc nhìn khác nhau
- Còn có rất nhiều phụ nữ bất
hạnh vì bạo lực…

thuyền.
 Thì ra đó là một gia đình - Một bi kịch
ngang trái ! Nó như trò đùa quái ác của cuộc
sống. Nhưng đó mới chỉ là những nét phác
thảo chấm phá ban đầu của bức tranh cuộc
sống mà Phùng thu vào ống kính tâm hồn.
- Ba hôm sau, Phùng lại chứng kiến cảnh gã
đàn ông đánh vợ, cô chị gái tước đoạt con dao

mà thằng bé Phác định dùng để bảo vệ người
mẹ đáng thương. Anh xông vào can thiệp thì
bị người đàn ông đánh bị thương và được đưa
vào trạm xá toà án huyện. Biết Phùng chứng
kiến sự tàn bạo của cha mình thằng Phác đâm
ra ghét anh.
 Ý nghĩa: Phát hiện của người nghệ sĩ như
“một thứ nước rửa ảnh sẽ làm nổi hình, nổi
sắc nhân vật, làm nổi bật vấn đề tư tưởng của
tác giả” (Nguyễn Đăng Mạnh).
- Tình huống ấy khiến người nghệ sĩ vốn nhìn
đời bằng con mắt lãng mạn cay đắng nhận ra
rằng:
+ Đằng sau cái đẹp không phải bao giờ cũng là
chân lí của sự hoàn thiện, là đạo đức.Chiếc
thuyền ngoài xa mang đến cho người nghệ sĩ
bức ảnh đẹp toàn bích- sẽ "được treo ở rất
nhiều nơi, nhất là trong các gia đình sành
nghệ thuật”. Nhưng khi chiếc thuyền ở gần
“đâm thẳng vào trước chỗ tôi đứng” lại phơi
bày một hiện thực nghiệt ngã về thân phận con
người. Điều nào quan trọng hơn với người
nghệ sĩ?
+ Có lẽ nhà văn muốn gửi tới bạn đọc những
suy tư về mối quan hệ nghệ thuật và cuộc
sống: Nghệ thuật vốn nảy sinh từ cuộc đời
nhưng không phải bao giờ cuộc đời cũng là
nghệ thuật. Nhà văn không nên nhìn cuộc sống
chỉ bằng cái nhìn nghệ sĩ và từ ngoài xa mà
phải “ngụp sâu vào dân tộc mình, nhân dân

mình…” “ngụp sâu vào dân tộc mình, nhân
dân mình…” “để làm công việc giống như kẻ
nâng giấc cho những người cùng đường, tuyệt
lộ, bị cái ác hoặc số phận đen đủi dồn con
người ta đến chân tường, những con người cả
12


tâm hồn và thể xác bị hắt hủi và đoạ đầy đến ê
chề, hoàn toàn mất hết lòng tin vào con người
vhà cuộc đời để bênh vực cho những con
người không có ai để bênh vực”(Ngồi buồn
viết mà chơi) để “mang lại một điều gì thật
sâu sắc mới mẻ cho bạn đọc”.
-> Phải chăng quan niệm ấy cũng rất gần với
quan niệm của Nam Cao trước kia "…Nghệ
thuật chỉ có thể là tiếng kêu đau khổ thoát ra
từ những kiếp lầm than"(Trăng sáng).
3. Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện
a. Nội dung câu chuyện.

13


* HS đọc diễn cảm đoạn lời kể
của người đàn bà từ câu từ nhỏ
tuổi… đến chúng tôi sống hoà
thuận, vui vẻ
? Thái độ của chị đối với chồng
được biểu hiện như thế nào?

a. Nội dung câu chuyện:
- Khi mới xuất hiện: lo sơ, lúng túng thể hiện
trong tư thế, cách xưng hô.
- Sau đó: lấy lại được thăng băng, đột ngột thay
đổi cách xưng hô-> Chị trở thành quan tòa
phán xét cách nhìn đời người của Đẩu và
Phùng.
- Thái độ của chị đối với chồng:
+ Chồng chị vốn là người cục tính nhưng
hiền, do đông con do thuyền chật, do túng
quẫn, thất học...-> vũ phu
+ Gã cũng là nạn nhân của hoàn cảnh sống
? Nguyên nhân chi không bỏ khắc nghiệt
chồng?
=> Thái độ thấu hiểu, cảm thông chia sẻ.
- Nguyên nhân chị không bỏ chồng:
+ Thứ nhất: người chồng là chỗ dựa quan
trọng trong cuộc đời những người đàn bà như
chị.
+ Thứ 2: Chị cần hắn vì còn phải nuôi những
đứa con; chị đâu chỉ sống cho mình mà phải
sống vì con=> quan điểm lạc hẫu nhưng thấm
đẫm đức hi sinh của tình mẫu tử.
+ Thứ 3: Trên thuyền cũng có những lúc vợ
chồng con cái sống hòa thuận=> chị chắt chiu
dành dụm những niềm vui nhỏ để khỏa lấp,
xoa dịu những cơ cực trong cuộc đời.
=> Người đàn bà đầy những vẻ đẹp khuất lấp:
+ Cam chịu nhưng không vô lí.

+ Người thấu đáo sự đời.
+ Giàu lòng nhân hậu, vị tha.
+ Đức hi sinh cao thượng của thiên chức làm
mẹ.

b. Hình tượng người đàn bà hàng chài
14


c. Bài học sâu sắc từ câu chuyện người đàn bà thuyền chài ở tòa án
huyện
Gv: Chánh án Đẩu và nghệ sĩ * Bài học sâu sắc từ câu chuyện người đàn bà
nhiếp ảnh Phùng rút ra được bài thuyền chài ở tòa án huyện:
học gì?
- Chánh án Đẩu: anh là người tốt, sẳn sàng
bảo vệ công lí nhưng chưa thực sự đi vào đời
Gv: Em rút ra được bài học gì sống.
qua hai nhân vật này.
_ Nghệ sĩ Phùng: đã đơn giản khi nhìn cuộc
đời và con người.
 Nguyễn Minh Châu muốn đưa ra thông
điệp: đưa con người vào cái khung đời sống
nhiều chiều, dân chủ hóa mối quan hệ giữa
nhà văn và công chúng, khêu gợi, nêu vấn đề
để bàn bạc chứ không áp đặt chân lí cho công
chúng. Đây cũng là sự giác ngộ ra chân lí của
người nghệ sĩ, một tình huống của cốt truyện
Chiếc thuyền ngoài xa.
4. Tấm ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.
Gv: Tấm ảnh đó có ý nghĩa như 3. Tấm ảnh được chọn vào bộ lịch năm ấy.

thế nào với nghệ sĩ nhiếp ảnh - Tấm ảnh đen trắng:
Phùng?
+ “Màu hồng hồng của ánh sương mai”: là
chất thơ của cuộc sống, là vẻ đẹp lãng mạn
của cuộc đời, là biểu tượng của nghệ thuật.
+ Hình ảnh người đàn bà: hiện thân của
những lam lũ, khốn khó ở đời thường, nó là
sự thật cuộc đời đằng sau bức tranh.
- Nghệ thuật chân chính không bao giờ rời xa
cuộc đời, nghệ thuật chính là cuộc đời và phải
luôn luôn là cuộc đời.
III. Tổng kết.
- Theo em truyện ngắn Chiếc
thuyền ngoài xa có những nét
đặc sắc gì về nội dung và nghệ
thuật ?

III. Tổng kết.
1. Giá trị nội dung.
- Những chiêm nghiệm sâu sắc của nhà văn về
cuộc đời’
- Những đổi mới cơ bản của văn học sau
1975.
2. Giá trị nghệ thuật.
- Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện.
- Nghệ thuật kể chuyện

1. Củng cố bài học
15

HS năm được nội dung bài học
2. Dặn dò:
- Học bài:
+ Tóm tắt được tác phẩm
+ Nắm bắt toàn bộ nội dung cốt truyện và giá trị nghệ thuật
- Chuẩn bị bài: Thực hành về hàm ý
5. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm
* Đối với giáo viên:
- Dành nhiều thời gian cho học sinh thể hiện kết quả học sinh, phát huy được
cách học hợp tác, vấn đề trọng tâm của bài được mổ xẻ một cách sâu sắc hơn.
- Nắm sát, đúng với từng đối tượng, phát hiện kịp thời học sinh chăm chỉ
hoặc chây lười, để khuyến khích, động viên kịp thời.
- Giáo viên tạo cho mình tính sáng tạo và chủ động trong việc truyền đạt kiến
thức.
* Đối với học sinh:
- Tích cực đọc tác phẩm, sưu tầm nghiên cứu, tham khảo tài liệu.
- Việc đọc bài và chuẩn bị bài ở nhà là rất tốt sẽ giúp cho các em học sinh có
thêm kiến thức, bồi dưỡng niềm say mê đọc sách, rèn luyện tác phong nghiên
cứu khoa học cho học sinh đứng trước một vấn đề cần giải quyết.
- Thêm yêu môn, thực sự yêu thích văn học đã một phần nào đó giải quyết
được tình trạng ngại học văn của học sinh hiện nay.

III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
1.1. Ý nghĩa của đề tài với công tác
Xã hội càng phát triển đòi hỏi con người phải năng động sáng tạo và có khả
năng giải quyết những tình huống có vấn đề cuộc sống đặt ra. Môn Ngữ văn
trong nhà trường là một trong những môn có khả năng giúp học sinh hình thành
rèn luyện và phát triển năng lực tư duy, khả năng sáng tạo và giải quyết vấn đề.

Để học sinh học tốt môn học học này đặc biệt với thể loại truyện ngắn giáo viên
phải tạo ra hứng thú, lấy học sinh làm trung tâm, gợi cho học sinh thích học,
thích đọc, thích khám phá, tìm tòi và qua đó góp phần giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh.

16


Đặc biệt với tác phẩm Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu, đây là
tác phẩm hay mang lại cho người đọc nhiều giá trị, nhưng lại thuộc thể loại
truyện ngắn, với thể loại này các em cũng rất ngại đọc ở nhà, với thời lượng trên
lớp hạn chế nên người dạy cần phải khai thác thời gian nhàn rỗi của học sinh ở
nhà, tạo nền nếp tích cực cho môn Văn và các môn học khác.
1.2 Khả năng áp dụng
Với hình thức học như thế này bản thân tôi thấy có thể áp dụng được trong
môn Ngữ văn gắn liền với các thể loại văn học như: Truyện ngắn, Tiểu thuyết,
Kịch…
Kết quả thực nghiệm
Lớp/ sĩ số
Đã đọc bài ở nhà
Chưa đọc bài ở nhà
Thích đọc
12A2/ 37
35/ 37
2/37
34/37
12A8/ 35
30/ 35
5/ 35
33/35

1.3. Kinh nghiệm thực hiện trong thời gian qua
Một là: Có thể áp dụng vào một số thể lọai như: Truyện, Kí, Kịch….và đã
thu nhận được kết quả đáng mừng trong học tập.
Hai là: Cần dạy học “ cá biệt hóa đối tượng” khi vận dụng hình thức, hướng
dẫn học sinh làm bài ở nhà đặc biệt với học sinh nông thôn sẽ gặp nhiều khó
khăn, sẽ không đáp ứng được nhu cầu nên giáo viên phải hướng dẫn tìm hiểu,
giúp đỡ kịp thời.
Ba là: Giáo viên phải dành nhiều thời gian hướng dẫn cho học sinh tự học và
tạo cơ hội cho học sinh thể hiện kết quả tự học của mình. Bên cạnh đó cần phải
có sự khen chê kịp thời, kích động tinh thần học tập của học sinh đối với học
sinh chây lười.
2. Kiến nghị
- Đối với giáo viên chủ nhiệm:
Cần có sự phối hợp với giáo viên bộ môn trong việc giáo dục ý thức học
sinh học bài ở nhà, kiểm tra, nhắc nhở kịp thời.
Trong tiết sinh hoạt – tổng kết tuần cần phải quan tâm đến việc tự học của học
sinh, nhất là học sinh trung bình, yếu, kém.
- Đối với tổ bộ môn:
Cần tổ chức chuyên đề về ý thức tự học của học sinh, nhất là học sinh học
yếu, kém, tạo điều kiện cho các em chuẩn bị bài tốt hơn.
Cần tổ chức, tổng kết rút kinh nghiệm các hình thức giúp học sinh học tập ở nhà,
phổ biến giáo viên vận dụng.
- Đối với nhà trường:
Nên tạo điều kiện về cơ sở vật chất, bố trí mỗi phòng học một máy chiếu để
giáo viên và học sinh có điều kiện thực hiện tốt tiết học và sử dụng kết quả học
của bài ở nhà của học sinh tốt hơn.
17


Tôi xin cam đoan sáng kiến kinh nghiệm này là của mình không sao chép nội

dung của người khác.
Quảng Xương, Ngày 10 tháng 6 năm 2017
Xác nhận của Ban giám hiệu

Người viết sáng kiến

Mai Thị Hiền

TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]Sách giáo khoa Ngữ Văn 12- tập 2, Nhiều tác giả, Nxb Giáo dục, 2008.
[2] Đọc hiểu văn bản – khâu đột phá trong dạy học văn hiện nay, Trần Đình Sử,
Báo Văn nghệ Hà Nội, 2013
[3]. Sách giáo khoa Ngữ Văn 12 nâng cao - tập 2, Nhiều tác giả, Nxb Giáo dục,
2008.
[4].Phong cách học và đặc điểm tu từ tiếng Việt, Cù Đình Tú, Nxb Giáo dục,
18


1994.
[5].Từ điển thuật ngữ văn học, Lại Nguyên Ân, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội,
1999.
[6] Lí luận văn học đổi mới đọc hiểu tác phẩm, Nguyễn Văn Tùng, Nxb Giáo

dục Việt Nam, 2015

19